Өндiрiс шоты

Жоспар
Кіріспе

1. Өндiрiс шотының жалпы сипаттамасы.

2. Өндiрiс шотының ресурстар бөлiгiндегi көрсеткiштер және оларды есептеу әдiстерi.

3. Өндiрiс шотының пайдалану бөлiгiнiң көрсеткiштерi және оларды есептеу әдiстерi.

Өндiрiс шоты өндiрiстiк процестердi қамтиды және екi бөлiктен тұрады:
1) Ресурстар бөлiгi;
2) Ресурстарды пайдалану бөлiгi.
Шоттың ресурстар бөлiгiнде өндiрiлген өнiмнiң құны өнiмге және импортқа салынатын салықтар көрсетiледi. Ал пайдалану бөлiгiнде өнiм өндiруге жұмсалған шығындар, өндiрiстiк емес сферадағы тұтыну шығындары, яғни аралық тұтыну шығындары болады. Аралық тұтынудың нәтижесiнде (шикiзатты, материалды, отынды, т.б. тұтыну) өндiрiлген өнiмнiң құны азаяды. Жалпы шығарылған өнiм құнынан аралық тұтыну шығындарын шегергенде қалған қалдық жаңадан қосылған құнды анықтайды. Аралық тұтыну шығындарының құрамында негiзгi капиталды тұтыну болмағандықтан, жаңадан қосылған құн шартты таза өнiм болып саналады және өндiрiс шотының балансы статьясы болады. Халықаралық экономикалық теорияда және статистикалық пратикада бұл көрсеткiштi жалпы iшкi өнiм деп атайды. ҰЕЖ-нiң концепциясы бойынша өндiрiстiк iс әрекет кәсiпорындардың, ұйымдардың және жеке тұлғалардың материалдық өндiрiс сферасындағы,сол сияқты материалдық емес қызметтер сферасындағы әрекеттерiн қамтығандықтан, жалпы шығарған өнiм, жалпы iшкi өнiм, т.б. көрсеткiштер ХШБ-дегi оларға ұқсас көрсеткiштерден өзгеше болады. Өндiрiс шоты экономика салалары, секторлары және тұтас экономика үшiн құрылады. Төменде өндiрiс шотының үлгiсi келтiрiлеген (7 кесте).
(7 кесте)

Өндiрiс шоты
Пайдалану Ресурстар
4. Аралық тұтыну 1. Негiзгi бағамен есептелген жалпы шығарылған өнiм
5. Жалпы iшкi өнiм (1+2+3-4) 2. Өнiмге салынған таза салықтар
3. Импортқа салынған таза салықтар
Барлығы Барлығы

Шоттың әр көрсеткiшiнiң мазмұны, оларды есептеу және бағалау әдiстерi кейiнгi тақырыптарда көрсетiледi.

2) Жалпы шығарылған өнiм көрсеткiшi шоттың ресурстар бөлiгiнiң негiзгi көрсеткiшi болып саналады. Экономикалық теория тұрғысынан бұл көрсеткiш есептi мерзiмдегi барлық институциялық бiрлiктердiң әрекетiнiң ақырғы нәтижесiн көрсетедi және өндiрiлген тауарлардың нарықтық қызметтерден (банктердiң шартты өнiмдерiнен басқа), нарықтық емес қызметтерден құралады. Шығарылған өнiм оның өндiру процесi аяқталған кезде тiркеуге алынады. Шығарылған өнiмдi сатуға, сол сияқты дайын өнiм, жартылай фабрикат түрiнде өндiрушiлердiң қорын көбейту үшiн, негiзгi капиталдың жалпы қорлануы үшiн қолдануға болады.
Жалпы шығарылған тауарға мыналар жатады:
- кәсiпорындардың шетке сатқан өнiмдерi;
- сатылмаған дайын өнiм мен жартылай өңделген өнiм қалдықтары құнының өзгерiстерi;
- есептi мерзiмде шығарылған жiне сол мерзiмде өндiрiс қажетiне жұмсалған тауарлар;
- кәсiпорынның жеке құрылысы үшiн пайдаланылған тауарлар;
- кәсiпорынның өзi пайдалану үшiн шығарған негiзгi капиталының құны;

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Өндiрiс шоты

1. Өндiрiс шотының жалпы сипаттамасы.
2. Өндiрiс шотының ресурстар бөлiгiндегi көрсеткiштер және оларды есептеу
әдiстерi.
3. Өндiрiс шотының пайдалану бөлiгiнiң көрсеткiштерi және оларды есептеу
әдiстерi.

Өндiрiс шоты өндiрiстiк процестердi қамтиды және екi бөлiктен тұрады:
1) Ресурстар бөлiгi;
2) Ресурстарды пайдалану бөлiгi.
Шоттың ресурстар бөлiгiнде өндiрiлген өнiмнiң құны өнiмге және импортқа
салынатын салықтар көрсетiледi. Ал пайдалану бөлiгiнде өнiм өндiруге
жұмсалған шығындар, өндiрiстiк емес сферадағы тұтыну шығындары, яғни аралық
тұтыну шығындары болады. Аралық тұтынудың нәтижесiнде (шикiзатты,
материалды, отынды, т.б. тұтыну) өндiрiлген өнiмнiң құны азаяды. Жалпы
шығарылған өнiм құнынан аралық тұтыну шығындарын шегергенде қалған қалдық
жаңадан қосылған құнды анықтайды. Аралық тұтыну шығындарының құрамында
негiзгi капиталды тұтыну болмағандықтан, жаңадан қосылған құн шартты таза
өнiм болып саналады және өндiрiс шотының балансы статьясы болады.
Халықаралық экономикалық теорияда және статистикалық пратикада бұл
көрсеткiштi жалпы iшкi өнiм деп атайды. ҰЕЖ-нiң концепциясы бойынша
өндiрiстiк iс әрекет кәсiпорындардың, ұйымдардың және жеке тұлғалардың
материалдық өндiрiс сферасындағы,сол сияқты материалдық емес қызметтер
сферасындағы әрекеттерiн қамтығандықтан, жалпы шығарған өнiм, жалпы iшкi
өнiм, т.б. көрсеткiштер ХШБ-дегi оларға ұқсас көрсеткiштерден өзгеше
болады. Өндiрiс шоты экономика салалары, секторлары және тұтас экономика
үшiн құрылады. Төменде өндiрiс шотының үлгiсi келтiрiлеген (7 кесте).
(7 кесте)

Өндiрiс шоты
Пайдалану Ресурстар
4. Аралық тұтыну 1. Негiзгi бағамен есептелген жалпы
шығарылған өнiм
5. Жалпы iшкi өнiм (1+2+3-4) 2. Өнiмге салынған таза салықтар
3. Импортқа салынған таза салықтар
Барлығы Барлығы

Шоттың әр көрсеткiшiнiң мазмұны, оларды есептеу және бағалау әдiстерi
кейiнгi тақырыптарда көрсетiледi.

2) Жалпы шығарылған өнiм көрсеткiшi шоттың ресурстар бөлiгiнiң негiзгi
көрсеткiшi болып саналады. Экономикалық теория тұрғысынан бұл көрсеткiш
есептi мерзiмдегi барлық институциялық бiрлiктердiң әрекетiнiң ақырғы
нәтижесiн көрсетедi және өндiрiлген тауарлардың нарықтық қызметтерден
(банктердiң шартты өнiмдерiнен басқа), нарықтық емес қызметтерден құралады.
Шығарылған өнiм оның өндiру процесi аяқталған кезде тiркеуге алынады.
Шығарылған өнiмдi сатуға, сол сияқты дайын өнiм, жартылай фабрикат түрiнде
өндiрушiлердiң қорын көбейту үшiн, негiзгi капиталдың жалпы қорлануы үшiн
қолдануға болады.
Жалпы шығарылған тауарға мыналар жатады:
- кәсiпорындардың шетке сатқан өнiмдерi;
- сатылмаған дайын өнiм мен жартылай өңделген өнiм қалдықтары құнының
өзгерiстерi;
- есептi мерзiмде шығарылған жiне сол мерзiмде өндiрiс қажетiне
жұмсалған тауарлар;
- кәсiпорынның жеке құрылысы үшiн пайдаланылған тауарлар;
- кәсiпорынның өзi пайдалану үшiн шығарған негiзгi капиталының құны;
- кәсiпорынның тәуелсiз бөлiмшелерiне босатылған (берiлген) тауарлар;
- басқа кәсiпорындарға натуралды айырбас (бартер) ретiнде босатылған
тауар;
- еңбекақы орнына берiлген тауарлар;
- кәсiпорынның өндiрiчстiк емес мақсаттарда тұтынған тауарлары;
- үй шаруашылығының өзi тұтынуы үшiн өндiрген ауыл шаруашылық өнiмдерi
және азық түлiк өнiмдерi (шарап, сыра, мал сою, жемiстердi
консервiлеу).
Нарықтық қызметтер деп сату және сатып алу объектiсi болатын қызметтердi
айтады. Олардың шығынын қызметтi сатудан түскен түсiм арқылы өтеледi.
Нарықтық қыметтердi банктердi шартты түрдi есептелген өнiмi және басқа
нарықтық қызметтер деп екiге бөлуге болады. Нарықтық қызметтердiң құрамында
мына салалардың қызметерi болады:
- көтерме және бөлшек сауда;
- қоғамдық тамақтандыру;
- көлiк;
- байланыс;
- қоймалар және сақтау орындары;
- қалдықтарды пайдалану;
- жөндеу жұмыстары (сағатты, электр асапаптарын, т.б.жөндеу);
- фотокино өнiмдерiн шығару;
- тұрғын үйдi, ғимараттарды жалға беру;
- кiр жуатын үйлер;
- химиялық тазалау;
- қаржы (валюта айырбастау, есеп жүргiзу);
- сақтандыру (мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру қызметтерiнен басқа);
- денсаулық сақтау, дене шынықтыру салаларының ақылы қызметi;
- бiлiм беру, мәдениет, өнер саласының ақылы қызметтерi;
- есептеу орталықтары;
- үй қызметшiсiнiң қызметi;
- басқа ақылы қызметтер.
Банктердiң шартты түрде есептелген өнiмi деп коллекция негiзiнде қаржы
ресурстарын жинаумен, оларды бөлумен айналысатын және қаржы делдалы
қызметiн көрстетiн қаржы мекемелерiнiң өнiмiн айтады. Бұл өнiм банктердiң
әрекетiнiң нәтижесiнде түскен жалпы табыстан несие берушiге төленген соманы
жiбергеннен кейiн қалған қалдық қате.
Нарықтық емес қызметтер деп шығыны негiзiнен мемлекеттiк бюджеттен, үй
шаруашылығы төлеген ерiктi жарнадан өтелетiн қызметтердi айтады. Бұл
қызметтер қоғамның, жеке адамның керегiн қанағаттандыру үшiн тегiн немесе
нақытылы жалақыға көрсетiледi. Нарықтық емес қызметтерге мына салалардың
қызметтерi жатады:
- мемлекеттiк басқару;
- қорғаныс;
- қоғамдық ұйымдар;
- мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру;
- мемелкеттiк бюджет есебiнен жүзеге асырылатын басқа тегiн қызметтер.
Әр түрлi қызмет көрсететiн кәсiпорындар мен ұйымдардың жалпы шығарған
өнiмнiң құны мына шамаға тең:
- шаруашылық есептегi ұйымдар үшiн мемлекеттiк субсидия мен дотацияны
есепке алмағанда көрсетiлген қызметтен түскен түсiмге тең:
- бюджеттiк мекемелер үшiн – негiзгi капиталдың тозуын қоса
есептегендегi олардың барлық шығындарына;
- мемелекеттiк және кооперативтiк тұрғын үй қорларының шаруашылықтары
үшiн – нақты пәтерақыға;
- тұрғын үйдi жалға берушiлер үшiн – пәтерақыға;
- ғимараттарды жалға берушiлер үшiн – жалдау ақысына;
- коммерциялық сақтандыру ұйымдары үшiн – сақтандыру сыйлығынан, сырттан
алынған қаржыдан түскен таза табыстан сақтандыру төлемдерi мен
сақтандыру резервтерiнiң өсiмiн шегергеннен кейiн қалған қалдыққа;
- бюджеттiк сақтандыру ұйымдары үшiн- олардың шығындарына;
- лоторея оыйндарын өткiзумен айналысатын ұйымдар үшiн – лотореяны
өткiзуден түскен түсiм мен ұтыс айырмасына;
- өз жұмыскерлерiне әлеуметтiк-мәдени қызмет көрсететiн кәсiпорынның
дербес бөлiмшелерi үшiн – негiзгi капиталдың тозуын қоса есептегенде
олардың ағымдағы шығындарына;
- қызмет көрсету саласында жеке iс-әрекетпен айналысатын халық үшiн –
көрсетiлген қызметтен түскен түсiмге;
- еркiн мамандық иелерi үшiн – көрсетiлген қызметтен түскен түсiмге;
- сауда саласында – сауданың үстеме бағасына;
- екiншi қайтара қолданылатын шикiзатты жинайтын ұйымдар үшiн –
экономика салаларында қолданылғаннан кейiн сатуға қойылған
тауарлармен, сынақтар құнымен жойылуға арналған тауарлардың құнының
айырмасына.
Банктердiң шартты түрде есептелген өнiмдерi мен сауда қызметiнен басқа
өнiмдер негiзгi бағамен бағаланады (өнеркәсiп саласында – кәсiпорынның
көтерме сауда бағасымен бағаланады). Институциялық бiрлiктердiң өздерi
тұтынуы үшiн шығарылған өнiмдерi де көтерме сауда бағасы бойынша бағаланады
(үй шаруашылығының өзi тұтынатын азық-түлiк және ауыл шаруашылығы
өнiмдерiнен басқа).
Кәсiпорынның жұмысшылары үшiн шығарылған және оларға тегiн немесе
төменгi бағамен берiлетiн өнiмдер өзiндiк құны бойынша бағаланады.
Үй шаруашылығының өзi тұтыну үшiн шығарған ауыл шаруашылығы өнiмдерi,
азық-түлiк өнiмдерi осындай өнiмдердi шығаратын өндiрушiлердiң орташа
бағасымен бағаланады.
Өндiрiсi шотының ресурс бөлiгiнiң келесi көрсеткiшi - өнiмге салынатын
таза салықтар. Ол өндiрiлген өнiм көлемiне немесе құнына байланысты
резидент – бiрлiктерге салынатын барлық салық сомасымен өнiм субсидиясының
айрмасына тең.
Институциялық бiрдiктердiң өндiрiске байланысты төлейтiн барлық
салықтарын өнiмге салынатын салықтар және өнiрiске салынатын басқа салықтар
деп екiге бөледi. Бұл салықтарды өндiрушiлер қосылған құннан төлейдi.
Өнiмге салынатын салықты тауардың әр бiрлiгi үшiн төлейдi. Өнiмге
салынатын салық қосымша құн салығы, акциздiк алымдар, жекелеген (өзгеше)
қызметтерге салынатын салық, сатуға салынатын салық, фискалды монополия
пайдасына салынатын салықтардан құралады.
Өндiрiске салынатын басқа салықтар болып мына төлемдер есептелiнедi:
- жалақыға немесе жұмыс күшiне салынатын салық;
- өндiрiсте пайдаланатын жерге, үйлерге, ғимараттарға салынатын
мерзiмдiк салықтар;
- кәсiпкерлiк немесе кәсiпшiлiк лицензияға салынатын салық;
- негiзгi капиталға салынатын салық;
- қаржы операцияларына, капиталмен жүргiзiлетiн опреацияларға салынатын
салық;
- гербтiк алымдар;
- қоршаған ортаны ластағанда төлейтiн салық;
- халықаралық операцияларға салынатын салық.

Салықтарды кәсiпорын өз қаржысынан төлейдi және өнiм субсидиясы есебiнен
олардың бiр бөлiгiнiң орнын толтырады.
Өнiм субсидиясы деп iшкi рынокта шығарылған, сатылған немесе экспортқа
шығарылатын өнiм көлемiне, құнына пропорционалды түрде республикалық және
жергiлiктi бюджеттен бөлiнген дотацияны айтады. Субсидия бағасы өзiндiк
құнынан төмен немесе сатып алу бағасы сату бағасынан жоғары мынадай
өнiмдерге берiледi: жеңiл өнеркәсiпке арналған ауыл шаруашылықтық шикiзаты,
мал, ет, ет өнiмдерi, сүт, сүт өнiмдерi, картоп, жүзiм, басқа жемiс –
көкөнiс өнiмдерi, қант, тазартылмаған мақты, минералдық тыңайтқыштар, т.б.
Өнiмге салынатын таза салықтың мөлшерiн анықтайтын көрсеткiштердi 2-
және 3-үлгi түрiнде көрсетуге болады. Ъ
Өндiрiс шотының ресурс бөлiгiнiң келесi көрсеткiшi – импортқа салынатын
таза салық. Бұл көрсеткiш импортқа салынатын салықтар мен импортқа бөлiнген
субсидияның айырмасына тең.
Импортқа салынатын салық деп республика аймағына әкелiнген жекеленген
тауарлардың сыртқы экономикалық және iшкi бағаларының айырмашылығы
нәтижесiнде пайда болған таза табыстан мемлекеттiк бюджетке төленетiн
төлемдердi айтады. Оларға республиканың экономикалық аймағында еркiн
қозғалыста болуға рұқсат етiлген импортталған тауарларға салынатын баж
салығы жатады.
Импортқа бөлiнген субсидия тауар және қызмет субсидиясынан
тұрады.Субсидияны экономикалық аймақ шекарасынан өнiмдi өткiзгенде немесе
резидент еместер резиденттерге қызмет көрсеткендей төлейдi. Импортқа
бөлiнген субсидияның құрамында мыналар болады:
- резидент емес бiрлiктерден сатып алынған өнiмдi резиденттерге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.