Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы Жапонияның сыртқы саясаты
Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі эканомикалық жағыдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы Жапонияның сыртқы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық ... ... ... ..15
2.2Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3 40.50 жылдардағы Жапонияның саяси реформалары ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі эканомикалық жағыдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы Жапонияның сыртқы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық ... ... ... ..15
2.2Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3 40.50 жылдардағы Жапонияның саяси реформалары ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік
шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі
эканомикалық
жағыдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..6
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы
Жапонияның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...15
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық ... ... ... ..15
2.2Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3 40-50 жылдардағы Жапонияның саяси
реформалары ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 5
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Азия құрлығының үштен бір
бөлігін алып жатыр; онда жер шарының 53% өмір сүреді. Бірақ Азқия
тұрғының 90 % Оңтүстік және Оңтүстік шығыс бөлігінде орналасқан.
Қытай, Манчижурия, Индия , Индонезия, Индокитай, Тай, Бирма,
Малайя, Ф илипин, Корея елдері 15 млн шаршы шақырым жерді алып жатыр,
оның 11% құрлық. Ал бұл елдердің тұрғынының саны милиардтан асып жатыр.
Бұл дегеніміз жер шарының ХХ ғ. 30-40 жылдардағы санақпен сәйкес келеді.
Сондықтан Оңтүстік және Оңтүстік шығыс Азия елдерінде үлкен жұмыс
күші бар. Бұл жерде сонымен қатар көптеген шикі зат рухы : темір рудасы,
көмір, мұнай, марганец, хром, вольфрам алтын, никель және т.б. пайдалы
қазбалар табылды. Жер шарының бұл бөлігі каучук,джук, жібек, соялық боб,
күріш, пальмалық май шығарудың манаполиясына шығарылуына аз қалды.
Қазақыстан мен Жапония халықаралық аренада әріптестер болып
табылады. 1994 жылғы Елбасымыздың Жапонияға сапары осы ынтымақтастық
тарихында елеулі маңызға ие болды. Оның барысында Н.Назарбаев
Күншығыс елінің императорымен, Премьер-министірімен, жапониялық саяси
және іскер топтармен кездесті. Сол кезде ресми Токио Қазақстанда
іске асып жатқан құрулуларға қолдауын білдірген болатын.[1]
Версальдің бейбітшілігіне бір жола соққы берген, Еуропа мен
әлемнің басқа да өңірлерінің географиялық картасын қайта жасатқан
Германиядағы реваншизм мен фашизм болатын. Бұл сияқты,
бейбітшілікке бағыттагған Версаль жүйесінің күйрей жеңілуі, сонымен
бірге, халық аралық қатынастарда еуроцентризм рөлінің бәсеңдеуіне
әкеліп, оның орнын американцентризм басты...
1945 жылғы Ялта біразға дейін геосаяси тепе-теңдікті
орнықтырып келіп еді, бұл тепе-теңдік тұғыры 1991 жылы шайқалды...
[2]
Тақырыптын зерттелу деңгейі. Сыртқы саясаттағы Жапонияның
позициясын қарастыру, оның Оңтүстік Азиядағы негізгі приоритетін көрсету,
Ұлы Шығыс Азия сферасының өзара өркендеу құрылу мақсатын анықтау,
сонымен қатар АҚШ-пен Жапония арасындағы соғыстың басталуының себептерін
анықтау.
ХХ ғ. 30 жылдардағы негізгі империалистік державалар арасындағы
қарым қатынас күшінде айқын өзгерістер болады. Германия Жапния және Италия
дүние жүзілік картаға өзгерістер енгізуді ашық түрде жариялай бастады.
Олар ағылшын- франсуз америкндық державалық топтарға қарсылық көрсетті.
Бұл германдық жапондық және италияндық державалық топтарының дүние жүзін
басқаруға деген өзара күресі басы еді. Бұл жағдай екінші дүние жүзі
соғысының басталуына әкеп соқты.
Германия, Жапония және Италия елдерінің жаулап алу жоспары көптеген
елдерге үлкен қауіп төндірді.
Бұл жұмыстың басты бағыты ретінде мыналар қарастырылады: 1927 жылы 25
шілдедегі генерал Танака Гаитидің меморандумы, өйткені бұл меморндуында
жапония агрессиясының себебі жазылған, мұнда сонымен қатар Маньчужирии,
Қытай Оңтүстік көлдердегі елдерді жаулап алу бағыты анық көрсетілген.№
Сонымен қатар халыаралық аренадағы фашистік блоктың бастапқы құрылыс этапы
ретінде 1936-1937 жылдары қабылданған.[3]
антикоинстерновск пакті қарастырыладыІ, және де тынық мұхитындағы
соғыстың қортындысы ретінде 1945 жылы екінші қыркүйекте қабылданған
Жапонияның капитуляциясы туралы акт.[4]
1914-1918 жылдардағы дүние жүзілік соғыстан кейін әлемдегі ең күшті
капиталистік державалар: Жапония, АҚШ және Англия Оңтүстік –шығыс Азия
елдерін басқаруға өзара күресті.
Бұл үшбұрыштың ішінде өрши түсті, бұл жағдай тынық мухитында қарама-
қарсы орналасқан жаңа әрі тез дамушы монопалистік капитал елдер Жапониямен
АҚШ арасында ерекше болды.
Әр түрлі бөлімдердегі Жапонияның саяси қайта құрылуын
қарастыру, онда жүргізілген реформаларға баға беруге тырысу, сонымен
қатар саяси билікке және оның жапон қоғамында орындалуын орындалуын
қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты - Жапонияның милитарияттық державаға
айналуына және Оңтүстік Шығыс Азия елдеріндегі антивизияцияның
агрессоры болуының себебін анықтау.
ХХ ғасырдың екінші жартысындағы Жапонияның сыртқы саясатының
дамуын зерттеу, бұл дамудың негізгі бөлімдерін белгілеу, онда
қарастырылатын Жапонияның қайта құрылымын бағалау.
Зерттеужұмысының деректік негізі. Курстық жұмысты жазу
барысында Қазақстан Республткасының Ұлттық кітапханасындағы, Ғылым
академиясының Орталық кітапханасындағы, Интернет желісіндегі
Жапонияның 1930-1945 жылдар аралығындағы кезеңге арналған әдебиеттер,
сол сияқты Жапонияның саясатына деген шетелдік және отандық
ғалымдар еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмыстың методологиялық және әдістемелік негізі.
Зерттеу методологиясыобьективтік, тарихилық жүйелік және ғылыми таным
принциптеріне негізделеді, сондай-ақ хронологиялық және хронологиялық
зерттеу тәсілдері де қолданылды. Сол секілді біз қарастырып
отырған тарихи кезеңді мүмкіншілігінше обьективтік тұрғыдан
түсіндіруге бағытталған әрі жаңа тарихи көзқарас тұрғысынан жазылған
еңбектер басшылыққа алынады.
Нақты деректерді зерделеу ғылыми зерттеуде талдау және
жинақтау, жүйелендіру, салыстыру т.б. жалпыға белгілі әдістері
негізінде жүргізіледі.
Курстық жұмыстың сыннан өтуі. Курстық жұмыс бойынша болашақ
зерттеулерге жол ашар мақалалар сұлбасы дайындалуда. Жұмыс ғылыми
жетекшінің нұсқаулары, жөн көрсету негізінде бірнеше қайтара
түзетуден өтті.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды
мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік
шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты.
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі
эканомикалық жағыдайы.
Жапония бірінші дүние жүзілік соғыс кезінде жеңген елдердің қатарына
жатып алыс шығыс мухитындағы жеңілген елдерден үлкен табыс тапты. Көп көп
күш жұмсамай жеткен табыс басқару элитасына экспансиондық және
самурайлық күшінің көңіл күйін жақсартты. Токияда жаңа жаулап алуды
армандады. Сонымен қатар Жапония алыс шығысты басқарғысы келді.
ХХ ғасырдың 30 жылдардағы капиталистік өмірде бұрыңды соңды болмаған
экономикалық кризис империалистік державалардың арасындағы көз қарасты
әлсіретті. АҚШ-та басталған биржалық жойылу 1929-1933 жылдардағы
эконогмикалық кризис Жапония мен Америка рыноктарының арасындағы тығыз
байланысты, сонымен қатар Жапонияның Экономикасын әлсіретті. Бұл жағдай
Жапонияның басқа елдермен салыстырғандағы экономикалық әлсіздігі,
экономиканың шытынауы, 1923 жылдағы жер сілкініснің залдарынан және 1926-
1927 жылдары қаржы кризисынан сонымен қатар ауыл шаруашылығының қиын
жағдайы әлсірете түсірді.
Жібекке , күрішке және басқа өнімдерге деген бағаның түсуі ауыл
шаруашылық өнріміне деген сұранысы 40% дейін қысқарттылды. Сонымен қатар
көмірге, темірге және қағазға деген сұраныс қысқарды. Ішкі рыноктың
тарылуы экспорттың тарылуына ғана емес сонымен қатар өнім өндірудің
түсіндірілуне де әкеп соқты, бірақ сонымен қатар тауардың көп көлемді
артық жиналуына да әкеп соқтырды.
Экономикалық кризистің қортындысы және ішкі социалдық жағдайдың
қиындауы саяси және басқару жүйеге өзгерістер енгізді. Экономикалық қиын
кезеңде класстық күрестің көтерілуі басқару жүйесіне бұрын- соңды
болмаған қиын жағдай туғызды. Басқару жүйесінің ішінде әр түрлі көз-
қарастар көбейе түсті. Кризис орташа және ұсақ буржуазияның құлдырауына
әкеп соқты. Бірнеше жылдарға созылған кризис, аграрлық ауыл шаруашылығына
деген сұраныстың түсуі ұсақ және орташа помещиктердің жағдайын қиындата
түсірді.
Жапонияның Қытай экономикасына әрдайым кіре түсуі және Қытай рыногына
Америка манополиясына қуылуы, егер Жапония Қытайды жаулап алған жағдайда
бұл АҚШ-қа деген қарсылықтың көрсетілуі еді.[5]
Жапонияның агрессорлық шаралары ағылшын- жапон көз–қарастарын қарама-
қайшылыққа алып келді. Британдық империализмге Жапония сондай күшті
бәсекелес болмай тұрған кезде ол алыс шығысқа енді. Шығыста Англияның өте
күшті экономикалық және әскери аймақтары Гонконг Сингапур және басқалар
болды. Қытайда Англяның сауда және ірі өндірістік компаниялары жұмыс
істеді, бірақ 30 жылдардың басында Жапондық империалистер өздерінің
мүмкіндіктерін кеңейте түсті. Бүкіл континентте орналасқан әскери күштері
Жапонияны Британ империясына қарағанда Алыс Шығыста аса күшті күшке
айналдырды.
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары.
АҚШ және Англия Жапония агрессиясын Қытайдан СССР-ге қарсы
бағыттауды көздеді. Бұл туралы 1933 жылы Англиядағы советтік полпред былай
деп жазды: Маньчжурии жаулап алушы жапондықтар Жапония мен СССР арасындағы
соғысқа алып келу мүмкін деп санады ағылшын консерваторлары, ал олардың
ойынша бұл дегеніміз тарихтағы нағыз күтпегенділік болды.[6]
Англияның және АҚШ-тың басқару күштерінің үміті негіздерін жоғалтқан
жоқ.
Экономикалық кризис және социалдық қақтығыстардың өрши түсуінен
қорыққан Жапон басқару күштері бұл жағдайдан шығу жолдарын іздестірді.
Бұл жағдайдан шығу жолы Танака миморандумы программасынан тез арада
орындалуынан көрінді. Жапондық басқыншыларға солтүстік шығыс Қытай
империалистік мақсат қана болған жоқ сонымен қатар Қытай, МХР және СССР-
ға қарсы агрессия көрсетуге ыңғайлы жер еді. Империалистік держваларға
арасындағы өрши түскен қақтығыстар олардың СССР жағына шығуына
ұмтылдырды.
1931 жылы агресссия жолына түскен Жапондықтар Солтүстік-шығысты
(маньчужурии) жаулап алды. Олар онда жаңа Маньчожу-Го мемлекетін
құрды.Қытайдағы жапондықтар агрессорлық жоспарын орындай отырып Совет Алыс
Шығысқа және Манғол халық республикасына көз қырын салып отрды. Жапония
бірнеше мірте СССР-дің шапқыншылықтан бас тарту құжатына қол қоюдан бас
тарта отырды. Солтүстік шығыс Қытайды жаулап алу Танака меморандумы
бойынша Жапония ішкі саяси агрессиялық этаптардың бірі деп қарастырды
1927 жылғы 27 шілдедегі императорға қарастырылуға ұсынылған генерал
Танаканың меморандумы 30-40 жж негізгі саяси бағыттарыннын бірі болды.
Жапония елінің өркендеуі үшін негізінде Меморандумның мақсаты Жапонияны
Ямато негізінде дүние жүзілік басшыға айналдыру.
Бұл меморанда оңтүстік шығыс Азия елдері: Маньчужурия, Қытай
Оңтүстік көлдердегі елдерге, бүткіл Индия Қытай оған жататын аралдар
Батысында Индияға дейін, шығысында Маршал аралдары, оңтүстік Австралия
және Солтүстік Кеңес одағына қарсы келешектегі Жапон агрессися анық
көрсетілген.
Кеңес одағына Гитлерлік әскердің басып кірудің нәтижесінде Жапон
басқару лагерінің алдында агрессияның оңтүстікке сонымен қатар Оңтүстік
Шығыс Азияға немесе солтүстік Кеңес одағына бағытталған агрессия туралы
сұрақ туындады. Бірақ кеңестік міндеттемелеріне қарамастан Германия алдында
Жапония агрессися оңтүстікке бағытталды.Советтік Алыс Шығыс елдері
Оңтүстік Шығыс елдеріне қарағанда адамзат рессурсы мен және табиғи
рессурстарға кедергі болды, атап айтқанда стратегиялық шикізат (мұнай және
темір).
Танака Гиити өзінің мимориалында: Дүние жүзін бағындыру үшін оңтүстік
шығыс Азия елдерін оның адамзат рессурстары мен бағындыру қажет, бірақ ол
үшін Қытайды бағындыру қажет деп жариялады. Жапондықтар қытайды бірден
жаулап ала алмады сондықтан соғысты тоқтатуға тура келді. Оңтүстік шығыс
Азия елдерін бағындыру үшін тағы да бір теңіз жолы ғана қалды.
Қытайда англо американдық монополистердің
қызығушылығы мен қақтығысқан Жапондық империализм одан ары Оңтүстік- шығыс
Азияға шығуы келешекте Анлия АҚШ және басқа да батыс елдерімен тура
қатығысуына келетін еді. Жапониядағы агрессияның өршуіне батыстық
державалардың европада ғана емес, соныме қатар Оңтүстік-шығыс Азия
елдеріндегі жүргізілген саясаты әсер етті. Бірақ бұл Жапондық басқару
жүйесі АҚШ-пен және Англия мен қақтығысудан құтылмайтынынан анық сезінді.
Бұл саясатқа және батыс державаларының Кеңес одағына Жапон агрессорларының
қарсы бағыттауын сезінген Жапон басқару жүйесі генерал Тонаканың жоспарын
жүзеге асыруға дайындала бастады.
1931жылдың аяғы 1932 жылдың басында Оңтүстік Маньчжуриядағы Цзиньчжоу
ауданын оккупациалық территорияға және сонымен қатар Чан Кай –ши
Маьчужурияның қоршалғанын мойындату үшін Жапон әскери күші 1932 жылы
қаңтарда Шанхайға басып кірді. Шанхайдағы Интервенция Чапэй жұмыс аймағын
бомбылау мен бейбіт өмір сүретін тұрғындарды талқандау, мәдени
байлықтарды жою мен көзге түсті. Бірақ Жапон әскеріне Қытайдың 19-шы армия
бөлімі батырлық көрсетіп бір айдан артық соғысты. Нәтижесінде Жапондықтар
әскери қақтығыстарды тоқтату туралы келесі сөздерді жүргізуге мәжбүр болды.
1932 жылы мамыр айында гоминьдандық үкіметпен келіс сөзге қол қойылды.
Әскери күшін көбейткен Жапон империализмі одан әрі мықты бола түсті.
Токиода жапонияның бүткіл Азия Тынық мұхит аймағын басып алу
жоспары дайындалып жатқаны анық көрінді. Сол түстік Қытай аймақтары
күшті қарсылық көрсетпегенен кейін Жапон агрессорлары одан әрі жаңа
аймақтарды басып ала түсті.
1936 жылы тамыз айында жапон үкіметі бүткіл Шығыс Азия елінде
өзінің басқару жүйесін орнатқандығын жариялады. Бұл жоспардың алдында
жапон милитаристері Қытайда билік жүргізуге ұмытылды. Жапония бірінші
дүние жүзілік соғыс кезінде жаулап алған жерлерінде Манчжоу-Го және
Кореяда өзінін әскери күшін жақсартуды армандады. Топтық күрестің
күшейуі Жапон империялизмінің ішіндегі қарама қайшы көз қарастарға
әкеп соқты. Әскери режимнің орнатылуы, әскери уақыттың заңы Жапония
басқарушы топтарына керек болды, сондықтан олар елдің демократиялық
күшін ұстап отырумен қатар сондай-ақ әскери күшін, теңіз-әскери
құрылысын және армия санынын көбейтуді көздеді. 1936 жылдың жазындағы
үкімет басшыларының құпия кеңес отырысында каллониялық кеңейту
бағытының агрессиялық жоспарын қолдануын қарастырды, ол жоспар
Жапонияның Шығыс Азия елдеріндегі рөлін жақсартатын еді. Сонымен
қатар ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары анықталды, оның
негізгі мақсаты Қытайды жапонияның мемлекетіне және антисоветтік
плацдарымға айналдыру еді. Қытайды және Оңтүстік-шығыс Азия елдерін
жаулап алу жоспарын білгеннен кейін Англия және АҚШ елдері күшн
біріктіріп жапон экспансиясын қарсы тұруды көздеді. Жапония АҚШ,
Англия, Кеңес Одағына қарсы күш біріктіріп жұмыс істейтін
стратегиялық одақтас іздеді. Қытаймен соғысқа дайындала отырып және
Кеңес Одағымен жағыдайды қиындаттқан Хитора үкіметі фашистік Германиямен
жақындасуды ойластырды. Кеңес Одағына және Қытайдағы ұлттық босату
қозғалысына қарсы 1936 жылы қараша айының соңында антикоминтирновскі
пактіне қол қойылды.
Фашистік рейх жапония қарым қатынасты күшейтуге үлкен көңіл
бөлді, өйткені ол Кеңес Одағына және батыс державаларына қарсы
соғыста ірі одақтастын бірі бола алатын еді. 1935 жылдан бастап
Германияның ұсынысымен герман-жапон келіс сөздері басталды. Жапония
Алыс Шығыста және Азияның басқа аймақтарында кең экспанцияны
қолдануды ойластырды, сонымен қатар одақтас іздестірді. Кеңес
Одағындағы Жапонияның әскери атташесі Касахара әскери министірге
жолдауында былай деді: Кеңес Одағына қарсы соғысқа батыс елдерді
және бассқа елдерді шақыру керек. Кеңес Одағына деген өшпенділік
Германияда да, Жапонияда да бірдей болды. 1936 жылы 12 қаңтарда
Германидағы советтік полпред былай деп хабарлады: Жапония мен
Германия Совет Одағына қарсы келіс сөзбен немесе келіс сөзсіз ақ бірге
жұмыс істейтін болады.[7]
Бізге деген қарым қатынаста Германия мен Жапония бір-бірімен шеңбер
байланыста.
Германия мен Жапония үкіметі ашық әскери одақтас болуға батыс
державаларынан қорықты. Герман-жапон келіс сөзінің нағыз мақсатын
жасыру үшін гитлерліктер оны антикоминтерновск пактісі деп атауды
ұсынды.
Германия және Жапонияның саяси полициялары камунистік идеяның
таралуына қарсы өзара келісімге келді. Бұл ашық түрде жарияланды.
Сонымен қатар осы уақыта Германия мен Жапония арасында құпия келісімге
қол қойылды. Егер онда пактіге қатысушы екі елдердің біреуіне кеңес
одағынан қауіп төнген жағдайда, олар ортақ қорғаныс күшін тез арада шешім
қабылдау керек.І
1936 жылы 2 желтоқсанда екі жақты Жапон және Италя келісіміне қол
қойылды. Сөйтіп үш агрессиялық державалық блок құрды. 1937 жылы 6 Қарашада
Италия антикоминтерновск фактісіне қосылды.
Блокқа қатысушылар өзінің мақсатын коминтермен күрес деп жариялады.
Бірақ герман-жапон-италяндық блок кеңес одағына ғана қарсы болып қойған
жоқ, сонымен қатар Англия, Франция және АҚШ-қа қарсы болды. Комунизммен
бірге күрес атымен пактің қатысушылары әлемнен тыс өзінің манаполиялық
пайдасына дүние жүзілік пайдасына дайындалды.
Интернационалдық комунистік жұлмалы қызметті және оған қарсы
өздерінің бірігуін пактінің қатысушылары келіс сөздің үш бабында
мойындады. Пактінің қатысушылары интернационалды комунистік қызмет жайында
бір – біріне хабарлап тұратындығы міндеттелді.
Жақтаушылар басқа кез-келген мемлекеттің ішкі қауіпсіздігіне
коментернаның жұмысынан қауіп төнген жағдайда осы келісім бойынша шара
қолданып және оған қосылуды ұсынды. Жүзеге асырылып жатқан заңдармен бірге
келіс сөзге келген елдер елде немесе шет елде коментарлық немесе жұлмалы
жұмыстың қызметшілеріне қарсы қатаң жаза қолдану міндеттелді.
Антикоминтернавск пактісінің үш бабына және қосымша пратаколға құпия
қағаз қосылды, онда жақтаушылар келіскен елдерге және бүкіл әлемдегі
бебітшілікке кеңес одағынан төнетін қауіпті мойындады. Егер
жақтаушылардың біреуіне кеңес одағынан қауіп төнген жағдайда пактіге
қатысушылар кеңес одағының жағдайын жеңілдететін анық келісімге келетін
кеңес одағы мен өзара келісімге келмеу керек.Антикоминтерновск пактісі
жапон және неміс тілінде жазылды, сонымен қатар екі көшірме де бірдей
күшке ие болды. 5 жылдық келісім шарт қол қойылған күннен бастап өз
күшіне енді.[8]
Келісім шарттың антисоветтік мінезі батыс елдеріне жапонияның кеңес
одағына өзінің агрессиялық шапқыншылығын бағыттайтындығына сенімділік
берді. Бірақ келісім бір ғана елге қарсы келісім мағынасынан кеңірек
болды. Антикоминтерновский пактісі агрессорлық-державалық коалицияның б
құрылуының басты бағыты болды.
1937 жылы 7 шілдеде Солтүстік Қытайға Жапон әскери күші басып кіре
бастады. Одан кейін әскери шабуыл бүкіл Қытай шекарасына енді. Жапонияның
экономикасы Жапонияның әскери қызметіне қойылды, сөйтіп оған көптеген
қаражат жұмсалды. Бұл күрделі қаражат жағдайына себеб болды, сөйтіп 1937-
1941 жж экономикалық жағдайы ауыр хәлде болды.
Әскери-стратегиялық шикізатқа деген әрдайымдық сұраныс жапон
саяси үкіметіне импортты түсіруге және экспортты арзан бағаға сатуға
мәжбүр еткізді. Ауыр өнер кәсіптің әсіресе әскери өнеркәсіптің қарқынды
түрде дамуы ішкі рыноктың жағдайын шығынға ұшытатты, сөйтіп ол экономиканы
информациялады.
Каноэ Қытаймен соғыс аша отырып елдегі антимлитаристік, антиәскери
жағдайдағы күресті күшейтті. Бұны ұлттық рухтағы мобилизациялық қозғалыс
деп атады.
Жапон Қытай соғыс қарсаңында антифашистік позицияны ұстанған
барлық ұйымдар жойылды. 1937 жылы 15 желтоқсанда полици кәсіподақ
қызыметкерлері, пргрессия интелегенция өкілдерін, комунистерді жаппй
тұтқындады. 1938 жылы наурыз айында тұтқындалған адамдар саны он
мыңға жетті. Соғыста жұмыс істеуші компанияларға, сонымен қатар
барлық елдің күшіне қолайлы жағыдай жасау үшін үкімет бірнеше заң
қабылдады. Соның ішінде әскери өнер кәсіпті мобилизациялау, елді
ортақ мобилизациялау, инвиститция туралы заң. Бұл заңның мағынасы
әскери өнер кәсіпті жан жақты дамытуға қолайлы жағыдай туғызу және
шикі затты, темірді, болат және түрлі түсті металлдарды шектеулі
түрде қолдану туралы арнайы заң қабылданды.
Қытай жеріне жапон империалистерінің басып кіруі, батыс держава
елдерінің Алыс шығыс елдеріндегі қызығушылығына жапон агрессиясынан
қауіп төнгенімен олардан қандайда бір күшті қарсылық көрсетілген жоқ.
Жапон агрессиясын Кеңес одағына қарсы бағыттап және Жапония мен
Қытай пайдасына келіс сөзге келуді көздеген АҚШпен Англия араласпау
позициясын ұстанды. 1937 жылы қараша айында болған Брюсель
конференциясында Қытайға көмек беру және жапонияға қарсы эеаномикалық
санкция қолдану туралы Кеңес Одағының ұсынған ұсынысы АҚШ, Англия және
қатысушы басқа елдерден қолдау тапқан жоқ.
1938 жылы мамыр-маусым айларында жапон дипломатиясы Маньчжоу-Го
аймағымен шектесіп жатқан Кеңес Одағының Примория аймағындағы
шешілмеген шекара туралы шулы пропогандалық комиссия құрылды.
Шілде айының аяғында үкіметт жоспарын алдын ала орындай отырып
Жапон әскері Кеңес Одағының шекарасындағы Хасан көлінің аймағына
басып кірді. Бірақ тамыз айында Кеңес Одағының әскері қарсыластарын
толық талқанда өз территориясын толық тазалады.
Қытайда жапон әскерлері қызу әскери операция жүргізіп жатқан
кезде Чемберлен үкіметі бұрын Англия Қол астында болған
окуппироваланған Қытай территориясындағы кеден орталықтарын Жапонияға
берді. Қытайдағы жапон әскерлерінің күшейуінен зардап шегіп
ортырғанымен Англия агрессорды қаржыландырып отырды, сонымен қатар
ол оған солтүстік Қытайдан көмір шығаруға Жапониядан Қытайға және
керісінше Қытайдан жапонияға әскери тауарды тасуға сауда флотымен
әрдайым көмек көрсетіп отырды.
Жапонияға әрдайымды көмек оған күшті мағына берді. Америка
экспортының жалпы суммасының жартысын Жапонияның стратегиялық
заттарына (мұнай, жанармай, металл және т.б.) жұмсады. Американдық
банктер жапон монополистеріне үлкен көлемде несие беріп отырды (1938
жылдың өзінде бірнеше компанияларға 125 млн. Доллорға несие берді).
Англия және Америка жағынан көрсеткен көмек Жапон әскерлеріне оң
түстік Қытайға басып кіруін тездетті. 1938 жылы қазан айында жапон
әскерлері Кантон және Хонькауді жаулап алды.
1938 жылы 3 қарашада Каноэ үкіметі Шығыс Азия елдеріндегі жаңа
тәртіп туралы деклорация қабылданғанын жариялады.
1939 жылы манғол және совет одағының Ханкил-Гол өзенінің аймағына жапон
әскерінің басып кіруі Ұзақ әскери қақтығысқа әкеп соқты. Бірақ 1939
жылы 21-28 тамызда осында орныққа жапон әскерлері қырғынға ұшырады. 1939
жылы шілде айының ортасында жапон өкілі ұлттық шет ел істер министріне сол
түстік Сахалиндегі концепция туралы сұрақты шешуге және оның жауабын
шілденің 18-нен қалдырмайжібермеуін талап етті, соның салдарынан совет-
жапон арасында дипломатиялық инцидент болады. Келесі күні, яғни 17 шілдеде
өз ногтасын,ультиматум болғандықтан оны қараусыз қатарылатндығы туралы
хабарлама алды.
Сонымен қатар 1938 жыл аяғынан бастап Жапония Англия және АҚШ елдерімен
қолайсыз қарым қатынаста болды. Бұған себеп болған Ұлы державалар Кеңес
одағына агрессорларды қарсы бағытта агрессорды басу саясатын ұстану
болды. Гитлерліктерге Чехославакияны берген 1938 жылы 29 қыркүйекте
Чемберлен мен Даладье Гитлермен Мюнхен келіс сөзіміне қол қоюы эвропалық
және Алысшығыстық агрессорларды қанаттандырды.
Англия АҚШ және Франция елдерінің қызығушылықтарына қауіп төндірмеу
үшін жапон агрессорлары Мюнхенға дейін Оңтүстіктен шығуға қорықты. Бірақ
басушылар араласпау жолына түскеніне жапондықтар көз жеткізгеннен кейін
1938 жылы қазан айында Контонға Линтин, Пронтас, Хопао аралдарын
окупациялауға бет бұрды. Қытайдағы американдық құқықтың бұзылғаны туралы
АҚШ үкіметінің баяу қарсылығына тТокио жауап қайтарғанда жоқ еді.Хиранума
үкімет басына келгеннен кейін 1939 жыл ақпан айының бірінші жартысында
Жапон әскерлер АҚШ, Франция және Англия елдерінің бірнеше мәрте
қарсылық көрсетілген окупацияға қарсы Хайнань аралына келіп түсті. 1939
жылы наурыз аяғының аяғында Сингапурға голандық Индияға, Филипинге
қауіпті жақын жерде , Оңтүстік Қытай көлінің орталығында орналасқан
Спартли аралдарына жапондықтар келіп қоныстандырылды.
Хайнань және Спартли аралдарын басып алудың жаубы ретінде
американдық флоттық Атлант мұхитына тынық мұхитына ауысуы болды.
АҚШ-тың Англия жағында болуына қарамастан Жапония екі державаға екі
мүмкіндіктің біреуін қабылдауды ұсынды, ол қытайды жапониянікі деп
мойындау және соғыс.[9]
1939 жылы 23 тамызда совет-герман арасындағы шапқыншылығы туралы
пактіге қол қойылды. Бұл пактінің қабылдауы Жапония Германия бірігіп
Совет одағына қарсы соғысты Ашу туралы ойына соққы берді.
1940 жылы шілде айында Каноэ үкіметінің үкімет басына келуі елдің
ішкі саяси жағдайының Милитаризациясын күшейтті. 1940 жылы шілде және
тамыз айларында Сэйюкай және Минсэйто буржиазиялық партиялары өз өздерін
жіберді. Оның орнына Билікке ассоцациялық көмек туралы монархиялық ұйым
құрылды. Ассоцацияның бұндай құрылуы Каноэ үкіметінің жаңа саяси
структураны ұйымдық безендіру туралы жарлығы еді.
Сонымен қатар жаңа экономикалық структура декларацмясынды, онда ол
бойынша жапон экономикасы толығымен мемлекеттік монополистік капитализмге
бағындатып болады делінді. Тынық мұхитындағы жаңа империалистік соғысқа
дайындық жүріп жатты. Соғысты жорамалдаумен 1940 жылы құрылған тоталды
соғыс институты айналысты. 1942 жылы бұнд Жапонияның қол астында Ұлы
шығыс- азаматтық өзара өркендеу сферасының жоспары құрылды.
Бұл Қытай , Индонезия, Индокитай, Майланд, Малая, бирме- Филипиндегі
және басқа Оңтүстік Шығыс азия елдеріндегі монополиялық саяси және
экономикалық басқыншылыққа шақыру еді.І
Каноэ үкіметі әскери диктатураны орнату бағытын ұстана отырып 1940
жылы 27 қыркүйекте Токияда Германия және Италиямен үштік пактіге қол
қойды. Пактда Ұлы Шығыс – азия аймағында Жапония жаңа тәртіп орнатуын қол
астына алғандығы туралы мойындалды. Сонымен қатар Жапони Европада,
Германия және италиядан кейін дәл сондай құқықтарды мойындады. Сөйтіп бұл
құжат әлемді басып алып оны өзгертеміз деген үш агрессиялық
мемлекеттердің ойы болды.
Жапон әскерін кеңейту саясаты және Жапония АҚШ-тың әрдайым
көрсетіп отырған Солтүстікте агрессия жүзеге асыруға итермелеп опыратын
АҚШ-тың көмегі Америка-Жапония арасындағы қарым-қатынасты жеңілдеткен жоқ.
1940 жыл аяғында Каноэ кабинеті екі ел арасындағы қарым-қатынасты
қалыпқа келтіру туралы келіс сөздерге келе бастады. Жапония бұл келіс
сөздерде Солтүстік және ішкі Монғолиядағы өз әскерін қамтамассыз ету
мақсатқа қол жеткізді. Бірақ Жапон келіс сөздер арқылы Индоқытай және Шығыс
Азия елдеріндегі базалар мен ресурстарды иелене бастады. Он ай келіс
сөздер ішінде Жапония командасы АҚШ және Англия әскери базаларына қарсы
үлкен масштабты операцияға дайындалып жатты.
Совет-герман келіс сөзінің қортындысы Жапон үкіметінің алдына кеңес
одағымен маневрге келуге қажеттендірді. 1941 жылы ақпан айында жапония
мен Кеңес одағы арасында нейтаритет туралы пактіге қол қойды.
1940 жылы қыркүйек айының соңында Жапон әскері Солтүстік Индоқытай
аймағын аккупациялады, ал 1941 жылы Виши үкіметі бұл аймақты Жапонияның
толық қол астына берді. Ендігі кезекте Оңтүстік Индоқытай бөлігі еді, оны
басып алу бұл аймақты Жапон плацдарм айналдырудың соңы еді.
1941 жылы 22 мамырда Германя Кеңес одағыа шабуыл жасады. Жапония үшін
бұл кеңес одағына қатысты жаңа саясаттың басы еді. Ол 1941 жылы 2 шілдеде
жоғарғы мемлекеттк және әскери қызметкерлердің қатысуымен болып өткен
кеңесте анықталды. Кеңес одағы нейтарилитет туралы пактіге сүйене
отырып Алыс Шығыстан Батысқа жібереді деген үкіметпен Жапонияның басқару
лагері Кеңес одағына қарсы ерекше әскери шабуыл туралы жоспар
қабылдады. Германияның Кеңес одағына басып кіруі жапон агрессиясын
солтүстікке немесе оңтүстікке жіберу туралы сұрақ басқару лагерінде
бірнеше қақтығыстарға алып келді.
1941 жылы 16 қазанда кабинет Каноэ жұмыстан босатылды. Ресми түрде
сыртқы саяси сұрақтарда түсініспеушілік деп жарияланды.
Каноэ кабинетінің құлауы әскери-фашистік шеңберге байланысы бар
генерал Тодзио премьер министр қызметіне тағайындалды. Жаңа премьер
министр тезарадағы соғыстың жақтаушысы болған мен үкіметін өзгеруі жапон-
американ арасындағы ұзаққа созылған келіссөздерге ешқандай өзгеріс
әкелген жоқ.
1941 жылы шілде айының соңында Оңтүстік Индоқытайды Жапонияның
жаулап алуы Жапон-қытай көз- қарастарының қарама- қайшы келуіне әкеп
соқты. Дегенмен келіс сөздер жалғаса берді.
Қараша айында Жапон өкілдері АҚШ үкіметіне нұсқауын қарастыруға берді,
онда Қытай және Индоқытайға Жапонияның монополдық құқығын талап етті.
Америка жағы жауап ретінде Жапония әскерлерін қытай және Индоқытайды алып
шығуды талап етті. 7 желтоқсанда Жапон өкілдері АҚШ мемлекеттік хатшысы
Хэлуге кеңістік меморандумын ұсынды, онда АҚШ-пен келіссөздер арқылы
келісімге келу Жапония үшін мүмкін еместігі көрсетіолді. Бірақ бұғанға
дейін 1 сағат бұрын жапон әскери-әуе және теңіз-әскери күштері күтпеген
жерден тынық мұхитындағы Гавай аралындағы Перл- Харбор АҚШ әскри-теңіз
күшіне шабуыл жасады. Екі империалистік елдер: Жапония мен АҚШ арасында
тынық мұхиттағы билік үін соғыс басталды. АҚШ және Жапония арасындғы
соғыстың басталуы генерал Танака жоспарының жалғасы еді. Алдағы жаулап
алу жоспарының плацдармы ретінде Маньчажурии және Солтүстік Қытайдың барлық
байлықтарымен басып алу жоспардың негізіне кірді. Атап айтқанда соғыс
жүргізудің негізгі критериясы ретінде шикізтқа және адамзат ресурсына бай
оңтүстіктегі Суматра, Ява, Борнео, Жаңа Гвинеа аралдары және Оңтүстік
Шығыс Азиядағы бүкіл Индоқытай Бирма, Филтипин Малакс аралдары.
Оңтүстік Шығыс Азияда Жапония мен АҚШ арасындағы қақтығыстарға дейін
олар тынықмұхит аралдарында да бірнеше бірнеше рет қақтығыста болған еді.
Жапония Англияның көмегімен Алыс Шығыстағы бірнеше аралдарды иемденді және
Оңтүстік Шығыс Азияда өз билігін кеңейте түсті. Алыс Шығыста АҚШ-ты Кеңес
одағына қарсыластыруға ұмтылған Англия Жапоняға Оңтүстік Шығыс Азиядағы
бірнеше стратегиялық орталықтарды иемденуге көмектесті.
Жапон Экспансия Англия колониясына қарама –қайшы жаққа ұмтылады деген
оймен Англия бұл саясатты Жапон- совет арасындағы қақтығысты күшейтумен
бірге, Оңтүстік Шығыс Азиядағы және Қытайдағы американдық басқыншылыққа
қарсы Жапонияны көргісі келді.
Бірақ қорыта келгенде бұндай саясат Англияны Оңтүстік Шығыс Азия
елдерінен шығуға алып келді және басқа британдық иеліктерге қауіп төндірді.
1939 жылы 1 қыркүйекте басталған Европадағы соғыс Англияның Оңтүстік
Шығыс Азиядағы жағдайын Қиындатты. Дегенмен жаңа халықаралық қатынастың
тұсында Жапония АҚШ үшін Англиямен компромиске сене алмады,бірақ бұны басқа
жағынан қарасақ, Европадағы соғысқа байланысты Англия Оңтүстік Шығыс Азияға
күшті әскер- теңіз күші жібере алмайтындығына сенімді бола алатын еді.
Сөйтіп Еропадағы соғыстың басталғанынан бастап Жапонияның Оңтүстік Шығыс
Азиядағы беделі күшейе түсті. НегізгіЖапония мен АҚШ бір-бірімен бетпе-бет
кездесті. Екі ел арасындағы қарама-қарсылықшешілмейтін жағдайға жетті.
Сөйтіп АҚШ-тың Жапониямен соғысқа қосылуы, содан кейін Германия мен
Италияның қосылуы антифашистік коалициді безендіруді тездетіп және екінші
дүниежүзілік соғыстың күшеюіне үлесін қосты.
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы
Жапонияның сыртқы
саясаты.
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық.
Әскери қимылдарды басталғанан кейін Жапон үкіметі АҚШ пен Англияға
соғыстын басталғанын жариялады.
8 желтоқсанда императорлық бөлім Жапон әскері және флоты бүгінгі
күннің таңы атысымен тынық мұхиттың батыс бөлігінде АҚШ және Англия күшімен
соғысуға дайын екендігін жариялады. Голландияға қарсы соғысты жариялау
стратегиялық оймен Голландиялық Индияға кіргенге дейінгі уақытқа
қалдырылды.
АҚШ конгрессиясы Жапонияның соғыс жариялағаны туралы шешім қабылдады.
Сол күні ағылшын үкіметі Жапония және Англия арасындағы соғыс
жапон әскерлері әскери қимыл жасағаннан басталды деді.
3. желтоқсанның өзінде жапон үкіметі ресми түрде Италия мен
Германияға Жапонияны АҚШ-қа қарсы соғыста қолдауды және осы үш
ел қарсылас сператтық келісімге қол қоймау туралы келісімге
келуді өтінді.
Бұл уақытта Атлантикада Германия мен АҚШ жарияланбаған соғыс
үстінде болды және Гитлер жапондықтардың өтініштеріне келісім берді.
8 желтоқсанда Робинтроп Осимаға Гитлер американдық кемелер қай
жерде болмасын оларға қарсы неміс флоты шабуыл жасасын деген жарғы
берді және АҚШ пен соғыс туралы соғыс қаралып жатыр деп
хабарлады. 11 желтоқсанда германия Құрама Штаттарына нейтролитет
бұздыңдар және Германияға қарсы ашық әскери шабуылдар жасап екі ел
арасындағы қарым-қатынасты соғыс жағыдайына жеткіздіңдер деп нота
жіберіп, АҚШ-қа қарсы соғыс ашты. Германиядан кейін АҚШ-қа қарсы
соғысты Италия жариялады.№
АҚШ-қа қарсы Германия мен Италия соғыс ашқан күні 1941 жылы 11
желтоқсанда Үштік пакті толықтыратын державалардың жаңа әскери пактіге
қол қойылды. Жаңа пакт бойынша Германия Италия және Жапония олардың өз
қол астындағы барлық күштерімен бірігіп Англия және АҚШ-қа қарсы соғысты
аяғына дейін жүргізетін болады делінді. Олар өзара келісімсіз достық пен
татуластықа толық келмеуге міндеттенді. ІІІ баб бойынша Италия Германия
және Жапония тіпті соғыста жеңіске жеткеннен кейін, олар 1940 жылы 27
қыркүйекте қабылданған Үштік пакт бойынша әлемде жаңа тәртіп қалыптастыру
үшін тығыз байланыста болады делінді.І Үш держава фашистік
шеңберде ашық түрде өздерінің әлемді билеу жоспарын жариялады.
Тынық мұхиттындағы соғыстың басталған сәтінен АҚШ пен Ұлыбритания
жағында Австралия, Жаңа Зеландия, Канада, Оңтүстік Африкалық одақ, Коста-
Рика, Никарагуа,Сальвадор, Гондурас, Гаитти, Доминкалық Республика, Куба,
Пангама, Гватемала, Голандиялық Индия болды. Төртжарым жылдық соғыстан
Еркін Франция ұлттық комитеті, Голандияның, Польшаның, Бельгияның
эмигранттық үкіметі соғыс жариялады. Сонымен қатар Жапонияның _
одақтастарымен Венесуэла, Колумбия, Египет, Мексик, Норвегия, Греция
дипломатиялық қатынасты үзді.[10]
Тынық мұхиттында соғысты өршіте отырып, Жапон үкіметі және жоғарғы
басқарушылар Найзағайлық соққыға
Өзінің ресурстарын шектеулі екенін біле отырып, Жапоня көлдің Оңтүстік
жағалауындағы елдерін басып алуға және олардың табиғи ресурстарын өз қол
астына алуға, сонымен қатар негізгі стратегиялық бағытты ұстай отырып
агрессияны жалғастыратын базаны құруға ұмтылды.
Сонымен қатар жапондық басқарушылар Тынық мұхиты бассейндеріндегі АҚШ
және Ұлыбританияның негізгі әскери базаларына кенеттен шабуыл жасауды
жоспарлады, сөйтіп олардың мақсаты қарысыластардың әскери- теңіз флотын
және әуә күшін едәуір жойып теңізде және әуеде билік жүргізу және бірінші
кезекте Малайя мен Филипинде дисанттық операция жүргізуде стратегиялық
инициативаны өз қолына алу болды. Малаяда десанттық операцияны жүргізу
нәтижесінде Жапония Малак жартылай аралдарының қажетті ресурстарын басып
алуды және Голандиялық Индияға шығу жолындағы плацдармды құруды ойластырды.
Бастапқы басқыншылық әскери операциясы 4-5 айда, ал флоттық 6-8 айда
жүзеге асырауға белгіленді.
Бұл мақсаттың жеңісті болуы Жапонияның теңіз камуникациясының жағдайына
байланысты болды: әскери шабуылдың басынан бастап американдық флотты едәуір
әлсрету қажет еді. Токиода Тынық мұхитындағы АҚШ және Жапонияның күші және
мүмкіндігі бірдей екендігін білді, ал 1942 жылдан бастап АҚШ тынық
мұхитындағы өзінің теңіз флотын және әуе күшін көбейтуді ойластырды, ондай
жағдай Жапон күштерінің алдында келешекте мықтылығын қамтамасыз етеін еді.
Жапонияның теңіз-әскери күшінің басқармасы бірінші шайқаста –ақ жеңіске
жетуді ұсынды, инициативаны өз қолында ұстап және американдық флоттың
күштілігіне жол бермеу. Сол үшін
Гавайлық операция жүргізуге үлкен көңіл бөлінді.
1946 жылы қараша айында өндірістік жапон үкіметі және жоғарғы
басқарушылық стратегиялық АҚШ, Англия, Голландия және Жапония Қытайға
қарсы соғыстын аяқталғаны туралы жоспар қабылданды, онда былай
делінді: Алыс Шығыстағы Англия, АҚШ және Голландияның базаларын жою6
сөйтіп Жапонияның қауіпсіздігін қамтамассыз ету. Қолайлы жолдарды
қолдана отырып Чунсиндік үкіметті бағындыруға ұмытылды; соғысқа басқа
елдердің қатысуына жол бермеу және елдердің жапонияға ыңғайлы
позицияны ұстануға ұмытылу.
Тынық мұхитындағы соғыстың бірінші кезеңі Жапонияның ірі
жеңісімен таңылды. Басқыншылыққа барлық флот күшін сала отырып ол
американдық Перл-Харбор флотына ауыр соққы жасады, одан кейін ол
өзінің территориясынан он есе үлкен 4,2 млн. кв. км. жері бар, 200 млн.
адамымен жаулап алды. Жапондықтар Малияны және Сингапур,
Қытайдың Юньан аймағына басып кірді. Онымен қоса жапонияның
басқаруымен бұрыңғы Қытайдың оккупацияланған территориялары қол
астында қала берді.
Голландиялық Индияның аралдарын, Бирма, Филиппин, Гонконг, Гуам
аралы, Уейк, Жаңа Британия, Соломондық аралдардың үлкен бөлігін
және т.б. жерлерді жаулап алды.
Жапонияның басқа жеңістіктері басқа жетістіктері мен түсіндіріледі.
Олардың негізгісі: кеннеттен соққы беру, инициативаны қолға алу,
басып алуға жеке әскердің дайын болуы, мақсатқа жету және жан-жақты
соғысқа дайындық.
Бұл жағыдайда жапон дипломатиясының алдына мынадай мақсат
қойылды, ол экспансияны келешекте кеңейту үшін қолайлы сыртқы
саяси жағыдайды қалыптастыру. Жапония ең алдымен Германия және
Италиямен қарым-қатынасты нығайтуға ұмтылды. 1942 жылы 22 қаңтарда
сыртқы істер министрі Того парламентте былай деді: Германия мен
Италия арсындағы қарым-қатынас күнне күнге нығая түсуде және жақын
бірлесуі әскери істерде, эканомикада, дипломатияда және т. б.
істерде көрінуде. Америка және Англия Жапония, Германия, Италия және
тағы басқа достастық елдерді бір бірімен ажыратуға ұмтылғанымен,
олардың бұндай мақсатқа жол бермеу керек.
1942 жылы 18 қаңтарда Берлинде Германия, Италия және Жапония
арасында әскери келісімге қол қойылды. Ондағы преамбуланың
көрсетілімі бойынша бұл келісім 1940 жылы 11 желтоқсандағы келісім
бойынша Үш державаның бірлесушілігін қарсыластың таяу уақытта
әскери күшін жою мақсатын қамтамассыз ету керек еді. Әскери
келісім келісімге қатысушылардың арасындағы операция жүргізілген
аймақтарды бөлісуді қарастырды. Жапонияның аймағына америка
континентінің шығысынан батысына дейінгі жағалауды, сонымен қатар
американдық континенттің өзі, Австралия, Жаңа Зеландия, Голландиялық
Индия және судағы басқа да көп деген аралдар кірді. Сонымен қоса
айтылған аймақтарға азияттық континенттің шығысқа қарй шығыс
алыстығы және Кеңес Одағының территориясындағы азия бөлігінің
барлығы кірді.
Германия және Италия аймағына батысқа қарай шығыс алыстығы
америка континентінің шығыс жағалауына дейінгі суды, осында
орналасқан аралдар сонымен қатар бүткіл африкалық континент, таяу
және орталық Шығыс және Европаның батысқа қарай шығыстық алыстық
кірді.
Үнді мұхитындағы операция арнайы келісімге келгенше шекарадан
тыс жерлерде жүргізуге мүмкін деп қарастырылды.
Жапония Тынық және Үнді мұхиттарындағы американдық және
британдық құрлықтағы, теңіздегі және әуедегі күшін жоюға
міндеттенді. Егер Атлантикада америка және британ флоты
концентраттанған жағыдайда болса Жапония Тынық және Үнді мұхитында
қарсыластардың теңіз әскеріне соққыларды күшейтуге міндетті болды,
Сонымен қатар Италия және Германия флотымен байланыста болу үшін
ол өзінің теңіз-әскери күшінің бір бөлігін Атланта мұхитына
жіберді.
Келісім эканомикалық соғысты жүргізуде кең көлемде
ынтымақтастықты қарастырды, эканломикалық және техникалық жағыдайларда
әскери информацияларды айырбастау. Үнді мұхиты арқылы теңіз және
әуе байланыстарын қалыптастыру қарастырылды.
Кенеттен жасалған шапқыншылықтан және соғысқа деген дайындықтын
нәтижесінде жапондықтар жарты жыл ішіндегі соғыста өздерінің
көптеген күштерінен айырылды.
Достастықтар Тынық мұхитындағы он түстік батыс бөлігіндегі
англо-американдық күшке бірлескен басқарушылық құрылды. Бұл
аймақтағы Австралиялық және батыс британдық әскери күштер
американдық генерал Макартурдың оперативтік қол астына көшті. 1942
жылдың жазында американдықтар жеке маңызды күштерін Тынық
мұхитының он түстік батыс бөлігіне жіберді.
Сонымен қатар Жапонияның оперативтік жоспарына Жапонияның
одақтасы Европадағы Германия өзінің әсерін тигізе берді. Жапон
топтастықтары өзднрінің құрлықтағы ірі әскери және жартыға жуық
әскери әуе күштерін Кеңес Одағына қарсы ұстай отырып, Алыс
шығыста Кеңестік әскерлерге ауыр соққы беру үшін, совет-германдық
фронтта қызыл әскер күшінің жеңіліске ұшырауын күтті. Бұл жапондық
күштер және көп көлемдегі артық қару-жарақтардың қорда болуы
және 1942 жылы АҚШ және Англияға қарсы тынық мұхитындағы
фронттарында басқыншылығын жалғастыру үшін қолдана алмады. 1942
жылы неміс-фашистік әскердің кең фронтта Сталинград қаласына
шапқыншылық жасауы жапон агрессорларыда енді Кеңес Одағына басып
кіруге сәт туды деген үмітте болды. [11]
Жапондықтарды Кеңес Одағына шабуыл жасаудан ұстап қалған
негізгі себептер мыналар: оның Алыс Шығыстағы ондаған әскери
дивизиясының болуы; Қытайдағы соғыста тұрып қалған жапон
әскерлерінің ауыр халде болуы; Қызыл армияның Германияға қарсы
соғыста күшті қарсылық көрсетуі.
1942 жылы ақпан-наурыз айларындағы жапония үкіметінің
координациялық кеңесі үш айлық соғыстың нәтижесінде қалыптасқан
халық аралық жағыдайды талқылады. Сыртқы істер министрі Того мөр
сақтаушы министрдін қолдауымен сонымен қатар бірнеше саяси тұлғалар
соғыстың жалғасы қауіп төндіретінін айтып өтті. Олар Жапонияға
шикі зат және басқада эканомикалық ресурстардың жетіспейтіндігін
атап өтті. Осыған байланысты Жапония жаулап алған жерлермен
шектелуді және қолайлы келісімдерді іздестіруді ұсынды. Бірақ
Тодзионың және әскери лидерлердің басымымен соғысты жүргізудегі курс
қабылданды.
Күтпегенділік және сан жағынан асып түсудің қатар жүруі
жапон қару-жарқ күшіне соғыстын басында әскери қақтығыстарда
инициативаны өз қолына алуға мүмкіншілік туғызды.
Бірақ 1942 жылдың ортасында тынық мұхитындағы басқыншылық
операциясының бәсендеуінің бірінші нысаны көрінді. 1942 жылы мамыр
айында Мидуэй аралында жапон флоты бірінші рет жеңіліске ұшырады.
Жапон империалистері асығыста хабарлаған Ұлы шығыс Азиаттық
сферада өзара өркендеуді жарату жапон агрессорларына оның көп
көлемде адам санына және оккупацияланған елдердің қаржылай күшіне
қарамастан және жапон қару-жарақтарына әскери жеңісті қамтамассыз ете
алмады.
2. Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы.
Жапонияның өзінде соғыстың бірінші кезеңінде-ақ эканомикалық
қиындықтар туындай бастады. Көліктердің жетіспеуі жапония жаулап
алған территорияларындағы және коалициаларындағы бай ресурстарды
толық күйде қолдануға жағыдай туғызды. Жұмыс күшінің және маман
иелерінің жетіспеуі қатты сезілді, оларды тіпті өнер-кәсіпке арналған
тоталдық мобилизация да орындай алмады. Жұмыс және көлік күшіне
айырылған ауыл шаруашылығы қиын жағыдайда болды, егін егуге
арналған алаң қысқарды, егіншілік күрт түсті.
Мэдуей аралындағы жеңіліс және американдықтардың бірінші
десанттық операциялары жапон үкіметінің және әскери чиновниктердің
арсында примьер-министр Годзионың әскери министр дәрежесін басқа
тұлғаға ұсынуға деген көңіл-күйдің пайда болуы себеп болды. Бұндай
көз-қарастың жақтаушыларының бірі сыртқы істер министі Того болды.
Бірақ Тодзио және әскери басшылық Мэдуей аралындағы жеңіліс
стратегиялық жағыдайда емес деп санады. Олар бұл жағыдайды әскери-
саяси жағыдайды өзгертпейтін кеңеттен болған сәтсіздік деп санады.
Сыртқы істер министрі болып Тодзионың жеке досы Тани ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік
шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі
эканомикалық
жағыдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..6
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы
Жапонияның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...15
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық ... ... ... ..15
2.2Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3 40-50 жылдардағы Жапонияның саяси
реформалары ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 5
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Азия құрлығының үштен бір
бөлігін алып жатыр; онда жер шарының 53% өмір сүреді. Бірақ Азқия
тұрғының 90 % Оңтүстік және Оңтүстік шығыс бөлігінде орналасқан.
Қытай, Манчижурия, Индия , Индонезия, Индокитай, Тай, Бирма,
Малайя, Ф илипин, Корея елдері 15 млн шаршы шақырым жерді алып жатыр,
оның 11% құрлық. Ал бұл елдердің тұрғынының саны милиардтан асып жатыр.
Бұл дегеніміз жер шарының ХХ ғ. 30-40 жылдардағы санақпен сәйкес келеді.
Сондықтан Оңтүстік және Оңтүстік шығыс Азия елдерінде үлкен жұмыс
күші бар. Бұл жерде сонымен қатар көптеген шикі зат рухы : темір рудасы,
көмір, мұнай, марганец, хром, вольфрам алтын, никель және т.б. пайдалы
қазбалар табылды. Жер шарының бұл бөлігі каучук,джук, жібек, соялық боб,
күріш, пальмалық май шығарудың манаполиясына шығарылуына аз қалды.
Қазақыстан мен Жапония халықаралық аренада әріптестер болып
табылады. 1994 жылғы Елбасымыздың Жапонияға сапары осы ынтымақтастық
тарихында елеулі маңызға ие болды. Оның барысында Н.Назарбаев
Күншығыс елінің императорымен, Премьер-министірімен, жапониялық саяси
және іскер топтармен кездесті. Сол кезде ресми Токио Қазақстанда
іске асып жатқан құрулуларға қолдауын білдірген болатын.[1]
Версальдің бейбітшілігіне бір жола соққы берген, Еуропа мен
әлемнің басқа да өңірлерінің географиялық картасын қайта жасатқан
Германиядағы реваншизм мен фашизм болатын. Бұл сияқты,
бейбітшілікке бағыттагған Версаль жүйесінің күйрей жеңілуі, сонымен
бірге, халық аралық қатынастарда еуроцентризм рөлінің бәсеңдеуіне
әкеліп, оның орнын американцентризм басты...
1945 жылғы Ялта біразға дейін геосаяси тепе-теңдікті
орнықтырып келіп еді, бұл тепе-теңдік тұғыры 1991 жылы шайқалды...
[2]
Тақырыптын зерттелу деңгейі. Сыртқы саясаттағы Жапонияның
позициясын қарастыру, оның Оңтүстік Азиядағы негізгі приоритетін көрсету,
Ұлы Шығыс Азия сферасының өзара өркендеу құрылу мақсатын анықтау,
сонымен қатар АҚШ-пен Жапония арасындағы соғыстың басталуының себептерін
анықтау.
ХХ ғ. 30 жылдардағы негізгі империалистік державалар арасындағы
қарым қатынас күшінде айқын өзгерістер болады. Германия Жапния және Италия
дүние жүзілік картаға өзгерістер енгізуді ашық түрде жариялай бастады.
Олар ағылшын- франсуз америкндық державалық топтарға қарсылық көрсетті.
Бұл германдық жапондық және италияндық державалық топтарының дүние жүзін
басқаруға деген өзара күресі басы еді. Бұл жағдай екінші дүние жүзі
соғысының басталуына әкеп соқты.
Германия, Жапония және Италия елдерінің жаулап алу жоспары көптеген
елдерге үлкен қауіп төндірді.
Бұл жұмыстың басты бағыты ретінде мыналар қарастырылады: 1927 жылы 25
шілдедегі генерал Танака Гаитидің меморандумы, өйткені бұл меморндуында
жапония агрессиясының себебі жазылған, мұнда сонымен қатар Маньчужирии,
Қытай Оңтүстік көлдердегі елдерді жаулап алу бағыты анық көрсетілген.№
Сонымен қатар халыаралық аренадағы фашистік блоктың бастапқы құрылыс этапы
ретінде 1936-1937 жылдары қабылданған.[3]
антикоинстерновск пакті қарастырыладыІ, және де тынық мұхитындағы
соғыстың қортындысы ретінде 1945 жылы екінші қыркүйекте қабылданған
Жапонияның капитуляциясы туралы акт.[4]
1914-1918 жылдардағы дүние жүзілік соғыстан кейін әлемдегі ең күшті
капиталистік державалар: Жапония, АҚШ және Англия Оңтүстік –шығыс Азия
елдерін басқаруға өзара күресті.
Бұл үшбұрыштың ішінде өрши түсті, бұл жағдай тынық мухитында қарама-
қарсы орналасқан жаңа әрі тез дамушы монопалистік капитал елдер Жапониямен
АҚШ арасында ерекше болды.
Әр түрлі бөлімдердегі Жапонияның саяси қайта құрылуын
қарастыру, онда жүргізілген реформаларға баға беруге тырысу, сонымен
қатар саяси билікке және оның жапон қоғамында орындалуын орындалуын
қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты - Жапонияның милитарияттық державаға
айналуына және Оңтүстік Шығыс Азия елдеріндегі антивизияцияның
агрессоры болуының себебін анықтау.
ХХ ғасырдың екінші жартысындағы Жапонияның сыртқы саясатының
дамуын зерттеу, бұл дамудың негізгі бөлімдерін белгілеу, онда
қарастырылатын Жапонияның қайта құрылымын бағалау.
Зерттеужұмысының деректік негізі. Курстық жұмысты жазу
барысында Қазақстан Республткасының Ұлттық кітапханасындағы, Ғылым
академиясының Орталық кітапханасындағы, Интернет желісіндегі
Жапонияның 1930-1945 жылдар аралығындағы кезеңге арналған әдебиеттер,
сол сияқты Жапонияның саясатына деген шетелдік және отандық
ғалымдар еңбектері пайдаланылды.
Курстық жұмыстың методологиялық және әдістемелік негізі.
Зерттеу методологиясыобьективтік, тарихилық жүйелік және ғылыми таным
принциптеріне негізделеді, сондай-ақ хронологиялық және хронологиялық
зерттеу тәсілдері де қолданылды. Сол секілді біз қарастырып
отырған тарихи кезеңді мүмкіншілігінше обьективтік тұрғыдан
түсіндіруге бағытталған әрі жаңа тарихи көзқарас тұрғысынан жазылған
еңбектер басшылыққа алынады.
Нақты деректерді зерделеу ғылыми зерттеуде талдау және
жинақтау, жүйелендіру, салыстыру т.б. жалпыға белгілі әдістері
негізінде жүргізіледі.
Курстық жұмыстың сыннан өтуі. Курстық жұмыс бойынша болашақ
зерттеулерге жол ашар мақалалар сұлбасы дайындалуда. Жұмыс ғылыми
жетекшінің нұсқаулары, жөн көрсету негізінде бірнеше қайтара
түзетуден өтті.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды
мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Тынық мухиттағы соғыстың басталуына дейінгі Оңтүстік
шығыс Азия елдеріндегі Жапонияның сыртқы саясаты.
1.1. Жапонияның бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі
эканомикалық жағыдайы.
Жапония бірінші дүние жүзілік соғыс кезінде жеңген елдердің қатарына
жатып алыс шығыс мухитындағы жеңілген елдерден үлкен табыс тапты. Көп көп
күш жұмсамай жеткен табыс басқару элитасына экспансиондық және
самурайлық күшінің көңіл күйін жақсартты. Токияда жаңа жаулап алуды
армандады. Сонымен қатар Жапония алыс шығысты басқарғысы келді.
ХХ ғасырдың 30 жылдардағы капиталистік өмірде бұрыңды соңды болмаған
экономикалық кризис империалистік державалардың арасындағы көз қарасты
әлсіретті. АҚШ-та басталған биржалық жойылу 1929-1933 жылдардағы
эконогмикалық кризис Жапония мен Америка рыноктарының арасындағы тығыз
байланысты, сонымен қатар Жапонияның Экономикасын әлсіретті. Бұл жағдай
Жапонияның басқа елдермен салыстырғандағы экономикалық әлсіздігі,
экономиканың шытынауы, 1923 жылдағы жер сілкініснің залдарынан және 1926-
1927 жылдары қаржы кризисынан сонымен қатар ауыл шаруашылығының қиын
жағдайы әлсірете түсірді.
Жібекке , күрішке және басқа өнімдерге деген бағаның түсуі ауыл
шаруашылық өнріміне деген сұранысы 40% дейін қысқарттылды. Сонымен қатар
көмірге, темірге және қағазға деген сұраныс қысқарды. Ішкі рыноктың
тарылуы экспорттың тарылуына ғана емес сонымен қатар өнім өндірудің
түсіндірілуне де әкеп соқты, бірақ сонымен қатар тауардың көп көлемді
артық жиналуына да әкеп соқтырды.
Экономикалық кризистің қортындысы және ішкі социалдық жағдайдың
қиындауы саяси және басқару жүйеге өзгерістер енгізді. Экономикалық қиын
кезеңде класстық күрестің көтерілуі басқару жүйесіне бұрын- соңды
болмаған қиын жағдай туғызды. Басқару жүйесінің ішінде әр түрлі көз-
қарастар көбейе түсті. Кризис орташа және ұсақ буржуазияның құлдырауына
әкеп соқты. Бірнеше жылдарға созылған кризис, аграрлық ауыл шаруашылығына
деген сұраныстың түсуі ұсақ және орташа помещиктердің жағдайын қиындата
түсірді.
Жапонияның Қытай экономикасына әрдайым кіре түсуі және Қытай рыногына
Америка манополиясына қуылуы, егер Жапония Қытайды жаулап алған жағдайда
бұл АҚШ-қа деген қарсылықтың көрсетілуі еді.[5]
Жапонияның агрессорлық шаралары ағылшын- жапон көз–қарастарын қарама-
қайшылыққа алып келді. Британдық империализмге Жапония сондай күшті
бәсекелес болмай тұрған кезде ол алыс шығысқа енді. Шығыста Англияның өте
күшті экономикалық және әскери аймақтары Гонконг Сингапур және басқалар
болды. Қытайда Англяның сауда және ірі өндірістік компаниялары жұмыс
істеді, бірақ 30 жылдардың басында Жапондық империалистер өздерінің
мүмкіндіктерін кеңейте түсті. Бүкіл континентте орналасқан әскери күштері
Жапонияны Британ империясына қарағанда Алыс Шығыста аса күшті күшке
айналдырды.
1.2. Жапонияның Азия елдеріне қатысты агрессиялық
шабуылдары.
АҚШ және Англия Жапония агрессиясын Қытайдан СССР-ге қарсы
бағыттауды көздеді. Бұл туралы 1933 жылы Англиядағы советтік полпред былай
деп жазды: Маньчжурии жаулап алушы жапондықтар Жапония мен СССР арасындағы
соғысқа алып келу мүмкін деп санады ағылшын консерваторлары, ал олардың
ойынша бұл дегеніміз тарихтағы нағыз күтпегенділік болды.[6]
Англияның және АҚШ-тың басқару күштерінің үміті негіздерін жоғалтқан
жоқ.
Экономикалық кризис және социалдық қақтығыстардың өрши түсуінен
қорыққан Жапон басқару күштері бұл жағдайдан шығу жолдарын іздестірді.
Бұл жағдайдан шығу жолы Танака миморандумы программасынан тез арада
орындалуынан көрінді. Жапондық басқыншыларға солтүстік шығыс Қытай
империалистік мақсат қана болған жоқ сонымен қатар Қытай, МХР және СССР-
ға қарсы агрессия көрсетуге ыңғайлы жер еді. Империалистік держваларға
арасындағы өрши түскен қақтығыстар олардың СССР жағына шығуына
ұмтылдырды.
1931 жылы агресссия жолына түскен Жапондықтар Солтүстік-шығысты
(маньчужурии) жаулап алды. Олар онда жаңа Маньчожу-Го мемлекетін
құрды.Қытайдағы жапондықтар агрессорлық жоспарын орындай отырып Совет Алыс
Шығысқа және Манғол халық республикасына көз қырын салып отрды. Жапония
бірнеше мірте СССР-дің шапқыншылықтан бас тарту құжатына қол қоюдан бас
тарта отырды. Солтүстік шығыс Қытайды жаулап алу Танака меморандумы
бойынша Жапония ішкі саяси агрессиялық этаптардың бірі деп қарастырды
1927 жылғы 27 шілдедегі императорға қарастырылуға ұсынылған генерал
Танаканың меморандумы 30-40 жж негізгі саяси бағыттарыннын бірі болды.
Жапония елінің өркендеуі үшін негізінде Меморандумның мақсаты Жапонияны
Ямато негізінде дүние жүзілік басшыға айналдыру.
Бұл меморанда оңтүстік шығыс Азия елдері: Маньчужурия, Қытай
Оңтүстік көлдердегі елдерге, бүткіл Индия Қытай оған жататын аралдар
Батысында Индияға дейін, шығысында Маршал аралдары, оңтүстік Австралия
және Солтүстік Кеңес одағына қарсы келешектегі Жапон агрессися анық
көрсетілген.
Кеңес одағына Гитлерлік әскердің басып кірудің нәтижесінде Жапон
басқару лагерінің алдында агрессияның оңтүстікке сонымен қатар Оңтүстік
Шығыс Азияға немесе солтүстік Кеңес одағына бағытталған агрессия туралы
сұрақ туындады. Бірақ кеңестік міндеттемелеріне қарамастан Германия алдында
Жапония агрессися оңтүстікке бағытталды.Советтік Алыс Шығыс елдері
Оңтүстік Шығыс елдеріне қарағанда адамзат рессурсы мен және табиғи
рессурстарға кедергі болды, атап айтқанда стратегиялық шикізат (мұнай және
темір).
Танака Гиити өзінің мимориалында: Дүние жүзін бағындыру үшін оңтүстік
шығыс Азия елдерін оның адамзат рессурстары мен бағындыру қажет, бірақ ол
үшін Қытайды бағындыру қажет деп жариялады. Жапондықтар қытайды бірден
жаулап ала алмады сондықтан соғысты тоқтатуға тура келді. Оңтүстік шығыс
Азия елдерін бағындыру үшін тағы да бір теңіз жолы ғана қалды.
Қытайда англо американдық монополистердің
қызығушылығы мен қақтығысқан Жапондық империализм одан ары Оңтүстік- шығыс
Азияға шығуы келешекте Анлия АҚШ және басқа да батыс елдерімен тура
қатығысуына келетін еді. Жапониядағы агрессияның өршуіне батыстық
державалардың европада ғана емес, соныме қатар Оңтүстік-шығыс Азия
елдеріндегі жүргізілген саясаты әсер етті. Бірақ бұл Жапондық басқару
жүйесі АҚШ-пен және Англия мен қақтығысудан құтылмайтынынан анық сезінді.
Бұл саясатқа және батыс державаларының Кеңес одағына Жапон агрессорларының
қарсы бағыттауын сезінген Жапон басқару жүйесі генерал Тонаканың жоспарын
жүзеге асыруға дайындала бастады.
1931жылдың аяғы 1932 жылдың басында Оңтүстік Маньчжуриядағы Цзиньчжоу
ауданын оккупациалық территорияға және сонымен қатар Чан Кай –ши
Маьчужурияның қоршалғанын мойындату үшін Жапон әскери күші 1932 жылы
қаңтарда Шанхайға басып кірді. Шанхайдағы Интервенция Чапэй жұмыс аймағын
бомбылау мен бейбіт өмір сүретін тұрғындарды талқандау, мәдени
байлықтарды жою мен көзге түсті. Бірақ Жапон әскеріне Қытайдың 19-шы армия
бөлімі батырлық көрсетіп бір айдан артық соғысты. Нәтижесінде Жапондықтар
әскери қақтығыстарды тоқтату туралы келесі сөздерді жүргізуге мәжбүр болды.
1932 жылы мамыр айында гоминьдандық үкіметпен келіс сөзге қол қойылды.
Әскери күшін көбейткен Жапон империализмі одан әрі мықты бола түсті.
Токиода жапонияның бүткіл Азия Тынық мұхит аймағын басып алу
жоспары дайындалып жатқаны анық көрінді. Сол түстік Қытай аймақтары
күшті қарсылық көрсетпегенен кейін Жапон агрессорлары одан әрі жаңа
аймақтарды басып ала түсті.
1936 жылы тамыз айында жапон үкіметі бүткіл Шығыс Азия елінде
өзінің басқару жүйесін орнатқандығын жариялады. Бұл жоспардың алдында
жапон милитаристері Қытайда билік жүргізуге ұмытылды. Жапония бірінші
дүние жүзілік соғыс кезінде жаулап алған жерлерінде Манчжоу-Го және
Кореяда өзінін әскери күшін жақсартуды армандады. Топтық күрестің
күшейуі Жапон империялизмінің ішіндегі қарама қайшы көз қарастарға
әкеп соқты. Әскери режимнің орнатылуы, әскери уақыттың заңы Жапония
басқарушы топтарына керек болды, сондықтан олар елдің демократиялық
күшін ұстап отырумен қатар сондай-ақ әскери күшін, теңіз-әскери
құрылысын және армия санынын көбейтуді көздеді. 1936 жылдың жазындағы
үкімет басшыларының құпия кеңес отырысында каллониялық кеңейту
бағытының агрессиялық жоспарын қолдануын қарастырды, ол жоспар
Жапонияның Шығыс Азия елдеріндегі рөлін жақсартатын еді. Сонымен
қатар ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары анықталды, оның
негізгі мақсаты Қытайды жапонияның мемлекетіне және антисоветтік
плацдарымға айналдыру еді. Қытайды және Оңтүстік-шығыс Азия елдерін
жаулап алу жоспарын білгеннен кейін Англия және АҚШ елдері күшн
біріктіріп жапон экспансиясын қарсы тұруды көздеді. Жапония АҚШ,
Англия, Кеңес Одағына қарсы күш біріктіріп жұмыс істейтін
стратегиялық одақтас іздеді. Қытаймен соғысқа дайындала отырып және
Кеңес Одағымен жағыдайды қиындаттқан Хитора үкіметі фашистік Германиямен
жақындасуды ойластырды. Кеңес Одағына және Қытайдағы ұлттық босату
қозғалысына қарсы 1936 жылы қараша айының соңында антикоминтирновскі
пактіне қол қойылды.
Фашистік рейх жапония қарым қатынасты күшейтуге үлкен көңіл
бөлді, өйткені ол Кеңес Одағына және батыс державаларына қарсы
соғыста ірі одақтастын бірі бола алатын еді. 1935 жылдан бастап
Германияның ұсынысымен герман-жапон келіс сөздері басталды. Жапония
Алыс Шығыста және Азияның басқа аймақтарында кең экспанцияны
қолдануды ойластырды, сонымен қатар одақтас іздестірді. Кеңес
Одағындағы Жапонияның әскери атташесі Касахара әскери министірге
жолдауында былай деді: Кеңес Одағына қарсы соғысқа батыс елдерді
және бассқа елдерді шақыру керек. Кеңес Одағына деген өшпенділік
Германияда да, Жапонияда да бірдей болды. 1936 жылы 12 қаңтарда
Германидағы советтік полпред былай деп хабарлады: Жапония мен
Германия Совет Одағына қарсы келіс сөзбен немесе келіс сөзсіз ақ бірге
жұмыс істейтін болады.[7]
Бізге деген қарым қатынаста Германия мен Жапония бір-бірімен шеңбер
байланыста.
Германия мен Жапония үкіметі ашық әскери одақтас болуға батыс
державаларынан қорықты. Герман-жапон келіс сөзінің нағыз мақсатын
жасыру үшін гитлерліктер оны антикоминтерновск пактісі деп атауды
ұсынды.
Германия және Жапонияның саяси полициялары камунистік идеяның
таралуына қарсы өзара келісімге келді. Бұл ашық түрде жарияланды.
Сонымен қатар осы уақыта Германия мен Жапония арасында құпия келісімге
қол қойылды. Егер онда пактіге қатысушы екі елдердің біреуіне кеңес
одағынан қауіп төнген жағдайда, олар ортақ қорғаныс күшін тез арада шешім
қабылдау керек.І
1936 жылы 2 желтоқсанда екі жақты Жапон және Италя келісіміне қол
қойылды. Сөйтіп үш агрессиялық державалық блок құрды. 1937 жылы 6 Қарашада
Италия антикоминтерновск фактісіне қосылды.
Блокқа қатысушылар өзінің мақсатын коминтермен күрес деп жариялады.
Бірақ герман-жапон-италяндық блок кеңес одағына ғана қарсы болып қойған
жоқ, сонымен қатар Англия, Франция және АҚШ-қа қарсы болды. Комунизммен
бірге күрес атымен пактің қатысушылары әлемнен тыс өзінің манаполиялық
пайдасына дүние жүзілік пайдасына дайындалды.
Интернационалдық комунистік жұлмалы қызметті және оған қарсы
өздерінің бірігуін пактінің қатысушылары келіс сөздің үш бабында
мойындады. Пактінің қатысушылары интернационалды комунистік қызмет жайында
бір – біріне хабарлап тұратындығы міндеттелді.
Жақтаушылар басқа кез-келген мемлекеттің ішкі қауіпсіздігіне
коментернаның жұмысынан қауіп төнген жағдайда осы келісім бойынша шара
қолданып және оған қосылуды ұсынды. Жүзеге асырылып жатқан заңдармен бірге
келіс сөзге келген елдер елде немесе шет елде коментарлық немесе жұлмалы
жұмыстың қызметшілеріне қарсы қатаң жаза қолдану міндеттелді.
Антикоминтернавск пактісінің үш бабына және қосымша пратаколға құпия
қағаз қосылды, онда жақтаушылар келіскен елдерге және бүкіл әлемдегі
бебітшілікке кеңес одағынан төнетін қауіпті мойындады. Егер
жақтаушылардың біреуіне кеңес одағынан қауіп төнген жағдайда пактіге
қатысушылар кеңес одағының жағдайын жеңілдететін анық келісімге келетін
кеңес одағы мен өзара келісімге келмеу керек.Антикоминтерновск пактісі
жапон және неміс тілінде жазылды, сонымен қатар екі көшірме де бірдей
күшке ие болды. 5 жылдық келісім шарт қол қойылған күннен бастап өз
күшіне енді.[8]
Келісім шарттың антисоветтік мінезі батыс елдеріне жапонияның кеңес
одағына өзінің агрессиялық шапқыншылығын бағыттайтындығына сенімділік
берді. Бірақ келісім бір ғана елге қарсы келісім мағынасынан кеңірек
болды. Антикоминтерновский пактісі агрессорлық-державалық коалицияның б
құрылуының басты бағыты болды.
1937 жылы 7 шілдеде Солтүстік Қытайға Жапон әскери күші басып кіре
бастады. Одан кейін әскери шабуыл бүкіл Қытай шекарасына енді. Жапонияның
экономикасы Жапонияның әскери қызметіне қойылды, сөйтіп оған көптеген
қаражат жұмсалды. Бұл күрделі қаражат жағдайына себеб болды, сөйтіп 1937-
1941 жж экономикалық жағдайы ауыр хәлде болды.
Әскери-стратегиялық шикізатқа деген әрдайымдық сұраныс жапон
саяси үкіметіне импортты түсіруге және экспортты арзан бағаға сатуға
мәжбүр еткізді. Ауыр өнер кәсіптің әсіресе әскери өнеркәсіптің қарқынды
түрде дамуы ішкі рыноктың жағдайын шығынға ұшытатты, сөйтіп ол экономиканы
информациялады.
Каноэ Қытаймен соғыс аша отырып елдегі антимлитаристік, антиәскери
жағдайдағы күресті күшейтті. Бұны ұлттық рухтағы мобилизациялық қозғалыс
деп атады.
Жапон Қытай соғыс қарсаңында антифашистік позицияны ұстанған
барлық ұйымдар жойылды. 1937 жылы 15 желтоқсанда полици кәсіподақ
қызыметкерлері, пргрессия интелегенция өкілдерін, комунистерді жаппй
тұтқындады. 1938 жылы наурыз айында тұтқындалған адамдар саны он
мыңға жетті. Соғыста жұмыс істеуші компанияларға, сонымен қатар
барлық елдің күшіне қолайлы жағыдай жасау үшін үкімет бірнеше заң
қабылдады. Соның ішінде әскери өнер кәсіпті мобилизациялау, елді
ортақ мобилизациялау, инвиститция туралы заң. Бұл заңның мағынасы
әскери өнер кәсіпті жан жақты дамытуға қолайлы жағыдай туғызу және
шикі затты, темірді, болат және түрлі түсті металлдарды шектеулі
түрде қолдану туралы арнайы заң қабылданды.
Қытай жеріне жапон империалистерінің басып кіруі, батыс держава
елдерінің Алыс шығыс елдеріндегі қызығушылығына жапон агрессиясынан
қауіп төнгенімен олардан қандайда бір күшті қарсылық көрсетілген жоқ.
Жапон агрессиясын Кеңес одағына қарсы бағыттап және Жапония мен
Қытай пайдасына келіс сөзге келуді көздеген АҚШпен Англия араласпау
позициясын ұстанды. 1937 жылы қараша айында болған Брюсель
конференциясында Қытайға көмек беру және жапонияға қарсы эеаномикалық
санкция қолдану туралы Кеңес Одағының ұсынған ұсынысы АҚШ, Англия және
қатысушы басқа елдерден қолдау тапқан жоқ.
1938 жылы мамыр-маусым айларында жапон дипломатиясы Маньчжоу-Го
аймағымен шектесіп жатқан Кеңес Одағының Примория аймағындағы
шешілмеген шекара туралы шулы пропогандалық комиссия құрылды.
Шілде айының аяғында үкіметт жоспарын алдын ала орындай отырып
Жапон әскері Кеңес Одағының шекарасындағы Хасан көлінің аймағына
басып кірді. Бірақ тамыз айында Кеңес Одағының әскері қарсыластарын
толық талқанда өз территориясын толық тазалады.
Қытайда жапон әскерлері қызу әскери операция жүргізіп жатқан
кезде Чемберлен үкіметі бұрын Англия Қол астында болған
окуппироваланған Қытай территориясындағы кеден орталықтарын Жапонияға
берді. Қытайдағы жапон әскерлерінің күшейуінен зардап шегіп
ортырғанымен Англия агрессорды қаржыландырып отырды, сонымен қатар
ол оған солтүстік Қытайдан көмір шығаруға Жапониядан Қытайға және
керісінше Қытайдан жапонияға әскери тауарды тасуға сауда флотымен
әрдайым көмек көрсетіп отырды.
Жапонияға әрдайымды көмек оған күшті мағына берді. Америка
экспортының жалпы суммасының жартысын Жапонияның стратегиялық
заттарына (мұнай, жанармай, металл және т.б.) жұмсады. Американдық
банктер жапон монополистеріне үлкен көлемде несие беріп отырды (1938
жылдың өзінде бірнеше компанияларға 125 млн. Доллорға несие берді).
Англия және Америка жағынан көрсеткен көмек Жапон әскерлеріне оң
түстік Қытайға басып кіруін тездетті. 1938 жылы қазан айында жапон
әскерлері Кантон және Хонькауді жаулап алды.
1938 жылы 3 қарашада Каноэ үкіметі Шығыс Азия елдеріндегі жаңа
тәртіп туралы деклорация қабылданғанын жариялады.
1939 жылы манғол және совет одағының Ханкил-Гол өзенінің аймағына жапон
әскерінің басып кіруі Ұзақ әскери қақтығысқа әкеп соқты. Бірақ 1939
жылы 21-28 тамызда осында орныққа жапон әскерлері қырғынға ұшырады. 1939
жылы шілде айының ортасында жапон өкілі ұлттық шет ел істер министріне сол
түстік Сахалиндегі концепция туралы сұрақты шешуге және оның жауабын
шілденің 18-нен қалдырмайжібермеуін талап етті, соның салдарынан совет-
жапон арасында дипломатиялық инцидент болады. Келесі күні, яғни 17 шілдеде
өз ногтасын,ультиматум болғандықтан оны қараусыз қатарылатндығы туралы
хабарлама алды.
Сонымен қатар 1938 жыл аяғынан бастап Жапония Англия және АҚШ елдерімен
қолайсыз қарым қатынаста болды. Бұған себеп болған Ұлы державалар Кеңес
одағына агрессорларды қарсы бағытта агрессорды басу саясатын ұстану
болды. Гитлерліктерге Чехославакияны берген 1938 жылы 29 қыркүйекте
Чемберлен мен Даладье Гитлермен Мюнхен келіс сөзіміне қол қоюы эвропалық
және Алысшығыстық агрессорларды қанаттандырды.
Англия АҚШ және Франция елдерінің қызығушылықтарына қауіп төндірмеу
үшін жапон агрессорлары Мюнхенға дейін Оңтүстіктен шығуға қорықты. Бірақ
басушылар араласпау жолына түскеніне жапондықтар көз жеткізгеннен кейін
1938 жылы қазан айында Контонға Линтин, Пронтас, Хопао аралдарын
окупациялауға бет бұрды. Қытайдағы американдық құқықтың бұзылғаны туралы
АҚШ үкіметінің баяу қарсылығына тТокио жауап қайтарғанда жоқ еді.Хиранума
үкімет басына келгеннен кейін 1939 жыл ақпан айының бірінші жартысында
Жапон әскерлер АҚШ, Франция және Англия елдерінің бірнеше мәрте
қарсылық көрсетілген окупацияға қарсы Хайнань аралына келіп түсті. 1939
жылы наурыз аяғының аяғында Сингапурға голандық Индияға, Филипинге
қауіпті жақын жерде , Оңтүстік Қытай көлінің орталығында орналасқан
Спартли аралдарына жапондықтар келіп қоныстандырылды.
Хайнань және Спартли аралдарын басып алудың жаубы ретінде
американдық флоттық Атлант мұхитына тынық мұхитына ауысуы болды.
АҚШ-тың Англия жағында болуына қарамастан Жапония екі державаға екі
мүмкіндіктің біреуін қабылдауды ұсынды, ол қытайды жапониянікі деп
мойындау және соғыс.[9]
1939 жылы 23 тамызда совет-герман арасындағы шапқыншылығы туралы
пактіге қол қойылды. Бұл пактінің қабылдауы Жапония Германия бірігіп
Совет одағына қарсы соғысты Ашу туралы ойына соққы берді.
1940 жылы шілде айында Каноэ үкіметінің үкімет басына келуі елдің
ішкі саяси жағдайының Милитаризациясын күшейтті. 1940 жылы шілде және
тамыз айларында Сэйюкай және Минсэйто буржиазиялық партиялары өз өздерін
жіберді. Оның орнына Билікке ассоцациялық көмек туралы монархиялық ұйым
құрылды. Ассоцацияның бұндай құрылуы Каноэ үкіметінің жаңа саяси
структураны ұйымдық безендіру туралы жарлығы еді.
Сонымен қатар жаңа экономикалық структура декларацмясынды, онда ол
бойынша жапон экономикасы толығымен мемлекеттік монополистік капитализмге
бағындатып болады делінді. Тынық мұхитындағы жаңа империалистік соғысқа
дайындық жүріп жатты. Соғысты жорамалдаумен 1940 жылы құрылған тоталды
соғыс институты айналысты. 1942 жылы бұнд Жапонияның қол астында Ұлы
шығыс- азаматтық өзара өркендеу сферасының жоспары құрылды.
Бұл Қытай , Индонезия, Индокитай, Майланд, Малая, бирме- Филипиндегі
және басқа Оңтүстік Шығыс азия елдеріндегі монополиялық саяси және
экономикалық басқыншылыққа шақыру еді.І
Каноэ үкіметі әскери диктатураны орнату бағытын ұстана отырып 1940
жылы 27 қыркүйекте Токияда Германия және Италиямен үштік пактіге қол
қойды. Пактда Ұлы Шығыс – азия аймағында Жапония жаңа тәртіп орнатуын қол
астына алғандығы туралы мойындалды. Сонымен қатар Жапони Европада,
Германия және италиядан кейін дәл сондай құқықтарды мойындады. Сөйтіп бұл
құжат әлемді басып алып оны өзгертеміз деген үш агрессиялық
мемлекеттердің ойы болды.
Жапон әскерін кеңейту саясаты және Жапония АҚШ-тың әрдайым
көрсетіп отырған Солтүстікте агрессия жүзеге асыруға итермелеп опыратын
АҚШ-тың көмегі Америка-Жапония арасындағы қарым-қатынасты жеңілдеткен жоқ.
1940 жыл аяғында Каноэ кабинеті екі ел арасындағы қарым-қатынасты
қалыпқа келтіру туралы келіс сөздерге келе бастады. Жапония бұл келіс
сөздерде Солтүстік және ішкі Монғолиядағы өз әскерін қамтамассыз ету
мақсатқа қол жеткізді. Бірақ Жапон келіс сөздер арқылы Индоқытай және Шығыс
Азия елдеріндегі базалар мен ресурстарды иелене бастады. Он ай келіс
сөздер ішінде Жапония командасы АҚШ және Англия әскери базаларына қарсы
үлкен масштабты операцияға дайындалып жатты.
Совет-герман келіс сөзінің қортындысы Жапон үкіметінің алдына кеңес
одағымен маневрге келуге қажеттендірді. 1941 жылы ақпан айында жапония
мен Кеңес одағы арасында нейтаритет туралы пактіге қол қойды.
1940 жылы қыркүйек айының соңында Жапон әскері Солтүстік Индоқытай
аймағын аккупациялады, ал 1941 жылы Виши үкіметі бұл аймақты Жапонияның
толық қол астына берді. Ендігі кезекте Оңтүстік Индоқытай бөлігі еді, оны
басып алу бұл аймақты Жапон плацдарм айналдырудың соңы еді.
1941 жылы 22 мамырда Германя Кеңес одағыа шабуыл жасады. Жапония үшін
бұл кеңес одағына қатысты жаңа саясаттың басы еді. Ол 1941 жылы 2 шілдеде
жоғарғы мемлекеттк және әскери қызметкерлердің қатысуымен болып өткен
кеңесте анықталды. Кеңес одағы нейтарилитет туралы пактіге сүйене
отырып Алыс Шығыстан Батысқа жібереді деген үкіметпен Жапонияның басқару
лагері Кеңес одағына қарсы ерекше әскери шабуыл туралы жоспар
қабылдады. Германияның Кеңес одағына басып кіруі жапон агрессиясын
солтүстікке немесе оңтүстікке жіберу туралы сұрақ басқару лагерінде
бірнеше қақтығыстарға алып келді.
1941 жылы 16 қазанда кабинет Каноэ жұмыстан босатылды. Ресми түрде
сыртқы саяси сұрақтарда түсініспеушілік деп жарияланды.
Каноэ кабинетінің құлауы әскери-фашистік шеңберге байланысы бар
генерал Тодзио премьер министр қызметіне тағайындалды. Жаңа премьер
министр тезарадағы соғыстың жақтаушысы болған мен үкіметін өзгеруі жапон-
американ арасындағы ұзаққа созылған келіссөздерге ешқандай өзгеріс
әкелген жоқ.
1941 жылы шілде айының соңында Оңтүстік Индоқытайды Жапонияның
жаулап алуы Жапон-қытай көз- қарастарының қарама- қайшы келуіне әкеп
соқты. Дегенмен келіс сөздер жалғаса берді.
Қараша айында Жапон өкілдері АҚШ үкіметіне нұсқауын қарастыруға берді,
онда Қытай және Индоқытайға Жапонияның монополдық құқығын талап етті.
Америка жағы жауап ретінде Жапония әскерлерін қытай және Индоқытайды алып
шығуды талап етті. 7 желтоқсанда Жапон өкілдері АҚШ мемлекеттік хатшысы
Хэлуге кеңістік меморандумын ұсынды, онда АҚШ-пен келіссөздер арқылы
келісімге келу Жапония үшін мүмкін еместігі көрсетіолді. Бірақ бұғанға
дейін 1 сағат бұрын жапон әскери-әуе және теңіз-әскери күштері күтпеген
жерден тынық мұхитындағы Гавай аралындағы Перл- Харбор АҚШ әскри-теңіз
күшіне шабуыл жасады. Екі империалистік елдер: Жапония мен АҚШ арасында
тынық мұхиттағы билік үін соғыс басталды. АҚШ және Жапония арасындғы
соғыстың басталуы генерал Танака жоспарының жалғасы еді. Алдағы жаулап
алу жоспарының плацдармы ретінде Маньчажурии және Солтүстік Қытайдың барлық
байлықтарымен басып алу жоспардың негізіне кірді. Атап айтқанда соғыс
жүргізудің негізгі критериясы ретінде шикізтқа және адамзат ресурсына бай
оңтүстіктегі Суматра, Ява, Борнео, Жаңа Гвинеа аралдары және Оңтүстік
Шығыс Азиядағы бүкіл Индоқытай Бирма, Филтипин Малакс аралдары.
Оңтүстік Шығыс Азияда Жапония мен АҚШ арасындағы қақтығыстарға дейін
олар тынықмұхит аралдарында да бірнеше бірнеше рет қақтығыста болған еді.
Жапония Англияның көмегімен Алыс Шығыстағы бірнеше аралдарды иемденді және
Оңтүстік Шығыс Азияда өз билігін кеңейте түсті. Алыс Шығыста АҚШ-ты Кеңес
одағына қарсыластыруға ұмтылған Англия Жапоняға Оңтүстік Шығыс Азиядағы
бірнеше стратегиялық орталықтарды иемденуге көмектесті.
Жапон Экспансия Англия колониясына қарама –қайшы жаққа ұмтылады деген
оймен Англия бұл саясатты Жапон- совет арасындағы қақтығысты күшейтумен
бірге, Оңтүстік Шығыс Азиядағы және Қытайдағы американдық басқыншылыққа
қарсы Жапонияны көргісі келді.
Бірақ қорыта келгенде бұндай саясат Англияны Оңтүстік Шығыс Азия
елдерінен шығуға алып келді және басқа британдық иеліктерге қауіп төндірді.
1939 жылы 1 қыркүйекте басталған Европадағы соғыс Англияның Оңтүстік
Шығыс Азиядағы жағдайын Қиындатты. Дегенмен жаңа халықаралық қатынастың
тұсында Жапония АҚШ үшін Англиямен компромиске сене алмады,бірақ бұны басқа
жағынан қарасақ, Европадағы соғысқа байланысты Англия Оңтүстік Шығыс Азияға
күшті әскер- теңіз күші жібере алмайтындығына сенімді бола алатын еді.
Сөйтіп Еропадағы соғыстың басталғанынан бастап Жапонияның Оңтүстік Шығыс
Азиядағы беделі күшейе түсті. НегізгіЖапония мен АҚШ бір-бірімен бетпе-бет
кездесті. Екі ел арасындағы қарама-қарсылықшешілмейтін жағдайға жетті.
Сөйтіп АҚШ-тың Жапониямен соғысқа қосылуы, содан кейін Германия мен
Италияның қосылуы антифашистік коалициді безендіруді тездетіп және екінші
дүниежүзілік соғыстың күшеюіне үлесін қосты.
2. Тынық мұхиттағы соғыс кезіндегі Оңтүстік Шығыс Азиядағы
Жапонияның сыртқы
саясаты.
2.1. Жапония, Германия, Италия арасындағы одақтастық.
Әскери қимылдарды басталғанан кейін Жапон үкіметі АҚШ пен Англияға
соғыстын басталғанын жариялады.
8 желтоқсанда императорлық бөлім Жапон әскері және флоты бүгінгі
күннің таңы атысымен тынық мұхиттың батыс бөлігінде АҚШ және Англия күшімен
соғысуға дайын екендігін жариялады. Голландияға қарсы соғысты жариялау
стратегиялық оймен Голландиялық Индияға кіргенге дейінгі уақытқа
қалдырылды.
АҚШ конгрессиясы Жапонияның соғыс жариялағаны туралы шешім қабылдады.
Сол күні ағылшын үкіметі Жапония және Англия арасындағы соғыс
жапон әскерлері әскери қимыл жасағаннан басталды деді.
3. желтоқсанның өзінде жапон үкіметі ресми түрде Италия мен
Германияға Жапонияны АҚШ-қа қарсы соғыста қолдауды және осы үш
ел қарсылас сператтық келісімге қол қоймау туралы келісімге
келуді өтінді.
Бұл уақытта Атлантикада Германия мен АҚШ жарияланбаған соғыс
үстінде болды және Гитлер жапондықтардың өтініштеріне келісім берді.
8 желтоқсанда Робинтроп Осимаға Гитлер американдық кемелер қай
жерде болмасын оларға қарсы неміс флоты шабуыл жасасын деген жарғы
берді және АҚШ пен соғыс туралы соғыс қаралып жатыр деп
хабарлады. 11 желтоқсанда германия Құрама Штаттарына нейтролитет
бұздыңдар және Германияға қарсы ашық әскери шабуылдар жасап екі ел
арасындағы қарым-қатынасты соғыс жағыдайына жеткіздіңдер деп нота
жіберіп, АҚШ-қа қарсы соғыс ашты. Германиядан кейін АҚШ-қа қарсы
соғысты Италия жариялады.№
АҚШ-қа қарсы Германия мен Италия соғыс ашқан күні 1941 жылы 11
желтоқсанда Үштік пакті толықтыратын державалардың жаңа әскери пактіге
қол қойылды. Жаңа пакт бойынша Германия Италия және Жапония олардың өз
қол астындағы барлық күштерімен бірігіп Англия және АҚШ-қа қарсы соғысты
аяғына дейін жүргізетін болады делінді. Олар өзара келісімсіз достық пен
татуластықа толық келмеуге міндеттенді. ІІІ баб бойынша Италия Германия
және Жапония тіпті соғыста жеңіске жеткеннен кейін, олар 1940 жылы 27
қыркүйекте қабылданған Үштік пакт бойынша әлемде жаңа тәртіп қалыптастыру
үшін тығыз байланыста болады делінді.І Үш держава фашистік
шеңберде ашық түрде өздерінің әлемді билеу жоспарын жариялады.
Тынық мұхиттындағы соғыстың басталған сәтінен АҚШ пен Ұлыбритания
жағында Австралия, Жаңа Зеландия, Канада, Оңтүстік Африкалық одақ, Коста-
Рика, Никарагуа,Сальвадор, Гондурас, Гаитти, Доминкалық Республика, Куба,
Пангама, Гватемала, Голандиялық Индия болды. Төртжарым жылдық соғыстан
Еркін Франция ұлттық комитеті, Голандияның, Польшаның, Бельгияның
эмигранттық үкіметі соғыс жариялады. Сонымен қатар Жапонияның _
одақтастарымен Венесуэла, Колумбия, Египет, Мексик, Норвегия, Греция
дипломатиялық қатынасты үзді.[10]
Тынық мұхиттында соғысты өршіте отырып, Жапон үкіметі және жоғарғы
басқарушылар Найзағайлық соққыға
Өзінің ресурстарын шектеулі екенін біле отырып, Жапоня көлдің Оңтүстік
жағалауындағы елдерін басып алуға және олардың табиғи ресурстарын өз қол
астына алуға, сонымен қатар негізгі стратегиялық бағытты ұстай отырып
агрессияны жалғастыратын базаны құруға ұмтылды.
Сонымен қатар жапондық басқарушылар Тынық мұхиты бассейндеріндегі АҚШ
және Ұлыбританияның негізгі әскери базаларына кенеттен шабуыл жасауды
жоспарлады, сөйтіп олардың мақсаты қарысыластардың әскери- теңіз флотын
және әуә күшін едәуір жойып теңізде және әуеде билік жүргізу және бірінші
кезекте Малайя мен Филипинде дисанттық операция жүргізуде стратегиялық
инициативаны өз қолына алу болды. Малаяда десанттық операцияны жүргізу
нәтижесінде Жапония Малак жартылай аралдарының қажетті ресурстарын басып
алуды және Голандиялық Индияға шығу жолындағы плацдармды құруды ойластырды.
Бастапқы басқыншылық әскери операциясы 4-5 айда, ал флоттық 6-8 айда
жүзеге асырауға белгіленді.
Бұл мақсаттың жеңісті болуы Жапонияның теңіз камуникациясының жағдайына
байланысты болды: әскери шабуылдың басынан бастап американдық флотты едәуір
әлсрету қажет еді. Токиода Тынық мұхитындағы АҚШ және Жапонияның күші және
мүмкіндігі бірдей екендігін білді, ал 1942 жылдан бастап АҚШ тынық
мұхитындағы өзінің теңіз флотын және әуе күшін көбейтуді ойластырды, ондай
жағдай Жапон күштерінің алдында келешекте мықтылығын қамтамасыз етеін еді.
Жапонияның теңіз-әскери күшінің басқармасы бірінші шайқаста –ақ жеңіске
жетуді ұсынды, инициативаны өз қолында ұстап және американдық флоттың
күштілігіне жол бермеу. Сол үшін
Гавайлық операция жүргізуге үлкен көңіл бөлінді.
1946 жылы қараша айында өндірістік жапон үкіметі және жоғарғы
басқарушылық стратегиялық АҚШ, Англия, Голландия және Жапония Қытайға
қарсы соғыстын аяқталғаны туралы жоспар қабылданды, онда былай
делінді: Алыс Шығыстағы Англия, АҚШ және Голландияның базаларын жою6
сөйтіп Жапонияның қауіпсіздігін қамтамассыз ету. Қолайлы жолдарды
қолдана отырып Чунсиндік үкіметті бағындыруға ұмытылды; соғысқа басқа
елдердің қатысуына жол бермеу және елдердің жапонияға ыңғайлы
позицияны ұстануға ұмытылу.
Тынық мұхитындағы соғыстың бірінші кезеңі Жапонияның ірі
жеңісімен таңылды. Басқыншылыққа барлық флот күшін сала отырып ол
американдық Перл-Харбор флотына ауыр соққы жасады, одан кейін ол
өзінің территориясынан он есе үлкен 4,2 млн. кв. км. жері бар, 200 млн.
адамымен жаулап алды. Жапондықтар Малияны және Сингапур,
Қытайдың Юньан аймағына басып кірді. Онымен қоса жапонияның
басқаруымен бұрыңғы Қытайдың оккупацияланған территориялары қол
астында қала берді.
Голландиялық Индияның аралдарын, Бирма, Филиппин, Гонконг, Гуам
аралы, Уейк, Жаңа Британия, Соломондық аралдардың үлкен бөлігін
және т.б. жерлерді жаулап алды.
Жапонияның басқа жеңістіктері басқа жетістіктері мен түсіндіріледі.
Олардың негізгісі: кеннеттен соққы беру, инициативаны қолға алу,
басып алуға жеке әскердің дайын болуы, мақсатқа жету және жан-жақты
соғысқа дайындық.
Бұл жағыдайда жапон дипломатиясының алдына мынадай мақсат
қойылды, ол экспансияны келешекте кеңейту үшін қолайлы сыртқы
саяси жағыдайды қалыптастыру. Жапония ең алдымен Германия және
Италиямен қарым-қатынасты нығайтуға ұмтылды. 1942 жылы 22 қаңтарда
сыртқы істер министрі Того парламентте былай деді: Германия мен
Италия арсындағы қарым-қатынас күнне күнге нығая түсуде және жақын
бірлесуі әскери істерде, эканомикада, дипломатияда және т. б.
істерде көрінуде. Америка және Англия Жапония, Германия, Италия және
тағы басқа достастық елдерді бір бірімен ажыратуға ұмтылғанымен,
олардың бұндай мақсатқа жол бермеу керек.
1942 жылы 18 қаңтарда Берлинде Германия, Италия және Жапония
арасында әскери келісімге қол қойылды. Ондағы преамбуланың
көрсетілімі бойынша бұл келісім 1940 жылы 11 желтоқсандағы келісім
бойынша Үш державаның бірлесушілігін қарсыластың таяу уақытта
әскери күшін жою мақсатын қамтамассыз ету керек еді. Әскери
келісім келісімге қатысушылардың арасындағы операция жүргізілген
аймақтарды бөлісуді қарастырды. Жапонияның аймағына америка
континентінің шығысынан батысына дейінгі жағалауды, сонымен қатар
американдық континенттің өзі, Австралия, Жаңа Зеландия, Голландиялық
Индия және судағы басқа да көп деген аралдар кірді. Сонымен қоса
айтылған аймақтарға азияттық континенттің шығысқа қарй шығыс
алыстығы және Кеңес Одағының территориясындағы азия бөлігінің
барлығы кірді.
Германия және Италия аймағына батысқа қарай шығыс алыстығы
америка континентінің шығыс жағалауына дейінгі суды, осында
орналасқан аралдар сонымен қатар бүткіл африкалық континент, таяу
және орталық Шығыс және Европаның батысқа қарай шығыстық алыстық
кірді.
Үнді мұхитындағы операция арнайы келісімге келгенше шекарадан
тыс жерлерде жүргізуге мүмкін деп қарастырылды.
Жапония Тынық және Үнді мұхиттарындағы американдық және
британдық құрлықтағы, теңіздегі және әуедегі күшін жоюға
міндеттенді. Егер Атлантикада америка және британ флоты
концентраттанған жағыдайда болса Жапония Тынық және Үнді мұхитында
қарсыластардың теңіз әскеріне соққыларды күшейтуге міндетті болды,
Сонымен қатар Италия және Германия флотымен байланыста болу үшін
ол өзінің теңіз-әскери күшінің бір бөлігін Атланта мұхитына
жіберді.
Келісім эканомикалық соғысты жүргізуде кең көлемде
ынтымақтастықты қарастырды, эканломикалық және техникалық жағыдайларда
әскери информацияларды айырбастау. Үнді мұхиты арқылы теңіз және
әуе байланыстарын қалыптастыру қарастырылды.
Кенеттен жасалған шапқыншылықтан және соғысқа деген дайындықтын
нәтижесінде жапондықтар жарты жыл ішіндегі соғыста өздерінің
көптеген күштерінен айырылды.
Достастықтар Тынық мұхитындағы он түстік батыс бөлігіндегі
англо-американдық күшке бірлескен басқарушылық құрылды. Бұл
аймақтағы Австралиялық және батыс британдық әскери күштер
американдық генерал Макартурдың оперативтік қол астына көшті. 1942
жылдың жазында американдықтар жеке маңызды күштерін Тынық
мұхитының он түстік батыс бөлігіне жіберді.
Сонымен қатар Жапонияның оперативтік жоспарына Жапонияның
одақтасы Европадағы Германия өзінің әсерін тигізе берді. Жапон
топтастықтары өзднрінің құрлықтағы ірі әскери және жартыға жуық
әскери әуе күштерін Кеңес Одағына қарсы ұстай отырып, Алыс
шығыста Кеңестік әскерлерге ауыр соққы беру үшін, совет-германдық
фронтта қызыл әскер күшінің жеңіліске ұшырауын күтті. Бұл жапондық
күштер және көп көлемдегі артық қару-жарақтардың қорда болуы
және 1942 жылы АҚШ және Англияға қарсы тынық мұхитындағы
фронттарында басқыншылығын жалғастыру үшін қолдана алмады. 1942
жылы неміс-фашистік әскердің кең фронтта Сталинград қаласына
шапқыншылық жасауы жапон агрессорларыда енді Кеңес Одағына басып
кіруге сәт туды деген үмітте болды. [11]
Жапондықтарды Кеңес Одағына шабуыл жасаудан ұстап қалған
негізгі себептер мыналар: оның Алыс Шығыстағы ондаған әскери
дивизиясының болуы; Қытайдағы соғыста тұрып қалған жапон
әскерлерінің ауыр халде болуы; Қызыл армияның Германияға қарсы
соғыста күшті қарсылық көрсетуі.
1942 жылы ақпан-наурыз айларындағы жапония үкіметінің
координациялық кеңесі үш айлық соғыстың нәтижесінде қалыптасқан
халық аралық жағыдайды талқылады. Сыртқы істер министрі Того мөр
сақтаушы министрдін қолдауымен сонымен қатар бірнеше саяси тұлғалар
соғыстың жалғасы қауіп төндіретінін айтып өтті. Олар Жапонияға
шикі зат және басқада эканомикалық ресурстардың жетіспейтіндігін
атап өтті. Осыған байланысты Жапония жаулап алған жерлермен
шектелуді және қолайлы келісімдерді іздестіруді ұсынды. Бірақ
Тодзионың және әскери лидерлердің басымымен соғысты жүргізудегі курс
қабылданды.
Күтпегенділік және сан жағынан асып түсудің қатар жүруі
жапон қару-жарқ күшіне соғыстын басында әскери қақтығыстарда
инициативаны өз қолына алуға мүмкіншілік туғызды.
Бірақ 1942 жылдың ортасында тынық мұхитындағы басқыншылық
операциясының бәсендеуінің бірінші нысаны көрінді. 1942 жылы мамыр
айында Мидуэй аралында жапон флоты бірінші рет жеңіліске ұшырады.
Жапон империалистері асығыста хабарлаған Ұлы шығыс Азиаттық
сферада өзара өркендеуді жарату жапон агрессорларына оның көп
көлемде адам санына және оккупацияланған елдердің қаржылай күшіне
қарамастан және жапон қару-жарақтарына әскери жеңісті қамтамассыз ете
алмады.
2. Жапонияның екінші дүние жүзілік соғыста жеңіліске
ұшырауы.
Жапонияның өзінде соғыстың бірінші кезеңінде-ақ эканомикалық
қиындықтар туындай бастады. Көліктердің жетіспеуі жапония жаулап
алған территорияларындағы және коалициаларындағы бай ресурстарды
толық күйде қолдануға жағыдай туғызды. Жұмыс күшінің және маман
иелерінің жетіспеуі қатты сезілді, оларды тіпті өнер-кәсіпке арналған
тоталдық мобилизация да орындай алмады. Жұмыс және көлік күшіне
айырылған ауыл шаруашылығы қиын жағыдайда болды, егін егуге
арналған алаң қысқарды, егіншілік күрт түсті.
Мэдуей аралындағы жеңіліс және американдықтардың бірінші
десанттық операциялары жапон үкіметінің және әскери чиновниктердің
арсында примьер-министр Годзионың әскери министр дәрежесін басқа
тұлғаға ұсынуға деген көңіл-күйдің пайда болуы себеп болды. Бұндай
көз-қарастың жақтаушыларының бірі сыртқы істер министі Того болды.
Бірақ Тодзио және әскери басшылық Мэдуей аралындағы жеңіліс
стратегиялық жағыдайда емес деп санады. Олар бұл жағыдайды әскери-
саяси жағыдайды өзгертпейтін кеңеттен болған сәтсіздік деп санады.
Сыртқы істер министрі болып Тодзионың жеке досы Тани ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz