Екіполюстіктер

Кіріспе
Ғылыми анықтама бойынша Электр Тізбектер Теориясы – электрлік материяның жалпы қасиеттерін, қозғалыстарын зерттейтін іргелі ілім. Сондықтан да ЭТТ-ның дамуы басқа ілімдердің өркендеуіне күшті әсер етеді.
ЭТТ – техниканың іргетасын қалаушы ілімдердің бірі. ЭТТ-да ашылған әрбір заңдылық техниканың дәрежесін жаңа сатыға көтереді, өркендеп-өсуіне әсерін тигізеді. Бұған мысал, XIX ғасырда электромагниттік теорияның дүниеге келуі, ХХ ғасырда жартылай ток өткізгіштердің, кванттық лазерлердің ғылыми лабораторияларынан шығып өмірге келуі.
Электрлік тізбектердің 2 түрі белгілі: сызықты және қисық сызықты. Егер, тізбектің кедергісі тек қана токқа тәуелді болса, сызықты тізбек деп аталады.
Күрделі өткізгіштерде электрлік көздер және энергия қабылдағыштар, өлшеуіш құралдар, көмекші элементтер болады. Көмекші элементтерге қосып- ажыратқыштар жатады. Кез- келген күрделі өткізгіштердің есебін алу үшін, алдымен оның әрбір элементін схемалық элементке алмастырамыз. Тұрақты токта 2 негізгі схемалық элемент қолданылады: электр қозғаушы күш және ішкі кедергі.
Электр қозғаушы күш сан жағынан потенциалдар айырмасына немесе кернеу, яғни оң және теріс, кіріс пен шығыс көздерінің энергиясына тең:
Е= ƒ1- ƒ2 = U1,2
Күрделі электр тізбектерінің жұмыс режимін зерттеу көбінесе ток, кернеу және оның әр түрлі тармақтарының қуаттарының арасында байланыс орнығатынын көрсетеді. Сондай- ақ қалған тізбек бөліктерінің жұмыс режимі белгісіз болып қалуы мүмкін, алайда оның барлық параметрлері есепті шешу кезінде қамтылады.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Любимов К.В., Новиков С.М.: «Знакомимся с электрическими цепями».
2. Нейман Л. Р., Демирчян.: « Теоретические основы электротехники ».
3. Зевеке Г. В., Ионкин П. А., Нетушил А. В., Страхов С. В.: « Основы теории цепей ».
4. Касаткин А. С.: « Электротехника ».
5. Гольдин О. Е.: «Задачник по теории электрических цепей ».
6. Зайчик М. Ю.: «Сборник задач и упражнений по теории цепей ».
7. www.kurslab.ru
www.narod.kz
www.rambler.ru
www.Google.ru интернет сайттары.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
1.1 Екіполюстіктер. Пассивті екіполюстіктер.
1.2 Көпполюстіктер.
1. 3 Төртұштықтардың негізгі теңдеулері.
1. 4 Төртұштықтардың эквивалентті схемалары.
1. 5 Мінсіз (идеальный) трансформатор.

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Ғылыми анықтама бойынша Электр Тізбектер Теориясы – электрлік
материяның жалпы қасиеттерін, қозғалыстарын зерттейтін іргелі ілім.
Сондықтан да ЭТТ-ның дамуы басқа ілімдердің өркендеуіне күшті әсер етеді.
ЭТТ – техниканың іргетасын қалаушы ілімдердің бірі. ЭТТ-да ашылған
әрбір заңдылық техниканың дәрежесін жаңа сатыға көтереді, өркендеп-өсуіне
әсерін тигізеді. Бұған мысал, XIX ғасырда электромагниттік теорияның
дүниеге келуі, ХХ ғасырда жартылай ток өткізгіштердің, кванттық лазерлердің
ғылыми лабораторияларынан шығып өмірге келуі.
Электрлік тізбектердің 2 түрі белгілі: сызықты және қисық сызықты. Егер,
тізбектің кедергісі тек қана токқа тәуелді болса, сызықты тізбек деп
аталады.
Күрделі өткізгіштерде электрлік көздер және энергия қабылдағыштар, өлшеуіш
құралдар, көмекші элементтер болады. Көмекші элементтерге қосып-
ажыратқыштар жатады. Кез- келген күрделі өткізгіштердің есебін алу үшін,
алдымен оның әрбір элементін схемалық элементке алмастырамыз. Тұрақты токта
2 негізгі схемалық элемент қолданылады: электр қозғаушы күш және ішкі
кедергі.
Электр қозғаушы күш сан жағынан потенциалдар айырмасына немесе кернеу,
яғни оң және теріс, кіріс пен шығыс көздерінің энергиясына тең:
Е= ƒ1- ƒ2 = U1,2
Күрделі электр тізбектерінің жұмыс режимін зерттеу көбінесе ток, кернеу
және оның әр түрлі тармақтарының қуаттарының арасында байланыс орнығатынын
көрсетеді. Сондай- ақ қалған тізбек бөліктерінің жұмыс режимі белгісіз
болып қалуы мүмкін, алайда оның барлық параметрлері есепті шешу кезінде
қамтылады.

1.1 Екіполюстіктер. Пассивті екіполюстіктер.
Кез- келген екіполюстікте ток және кернеу Ом заңымен байланысты болып
келеді ( 1- сурет ).

1- сурет.

U=ZI және I=YU
мұнда, Z жәнеY комплексті кіріс кедергісі мен екіполюстіктің жүргізілуі.
Комплексті кіріс кедергісіне Z= r+jx тізбектей жалғанған активті кедергі r
мен реактивті кедергіден x тұратын екіполюстіктің эквивалентті схемасы
сәйкес келеді. Сондықтан эквивалентті схемада(1-сурет) -x кедергі шартты
түрде тіктөртбұрыш түрінде көрсетілген. U кернеуді құраушыларға жіктесек:
U=ZI=(r+jx)I=rI+jxI=Uа+Uр
Мұнда, Uа= rI- токпен сәйкес келетін фаза құраушы- активті кернеу
құраушысы деп аталады.
Uр= jxI- П2 бұрышына токпен қозғалған сәйкес фаза құраушы-
реактивті кернеу құраушысы деп аталады.
Uа мен Uр құраушыларын r және x элементтерінде эквивалентті схемасының
кернеулері ретінде қарастыруға болады.
1.2 Көпполюстіктер.
Көпполюстіктер дегеніміз- ток және оның потенциалдарының арасында байланыс
теңдеуін құру үшін қажет және айқындалған параметрлермен берілетін тізбек
бөлігі. Көпполюстіктердегі полюс сандары берілген тізбек бөлігінің
шектеріндегі қысқыштар санына тең болады. Олар көп жағдайда шартты түрде
тіктөртбұрыш белгісімен белгіленеді. 2- суретте пассивті екіполюстік, 3-
суретте- үшполюстік, 4- суретте- төртполюстіктің шартты түрде белгіленуін
көруімізге болады.

2-сурет. 3- сурет. 4- сурет.

Электр тізбектерін зерттеу барысында электр энергия көздері және
қабылдағыштар үшін тіркелген қысқыштары бар екіполюстіктер, үшполюстіктер
және төртполюстіктерді қолдануға тура келеді.
Екі жұп қысқыштары бар электр тізбегінің бөлігі төртполюстіктер деп аталады
( 5- сурет ). Кіріс (1΄-1˝) деп аталатын жұбына- электрлік көздер, ал шығыс
(2΄-2˝) деп аталатын екінші жұбына тұтынушы жалғанады.

5- сурет. Төртполюстіктер.

Тармақ құрамында энергия көздері болмайтын төртполюстіктер- пассивті
төртполюстік деп аталады. Оларға мысал ретінде электр энергиясының берілу
түзуін және трансформаторларды жатқызуға болады. Керісінше, тармақ
құрамында энергия көзі бар төртполюстіктер- активті деп аталады.

6- сурет.
Пассивті төртполюстіктердің режим әдістері мен теориясын зерттеу үшін 2 ЭҚК
бар 2 бұтақты бөліп аламыз (6- сурет). Сонда қалған схема энергия көзі бар
схеманы қарастырамыз. Е1 және Е2 электр қозғаушы күштері бөлігін- бірлік
кіріс зажимді 1΄-1˝ және екілік кіріс зажимді 2΄-2˝ төртполюстік ретінде
қарастыруға болады. Сондай- ақ, энергия көзінің ішкі кедергілері ішкі
төртполюстікке қатысты болады. Токтың оң бағыттары және кернеу сәйкесінше
ЭҚК бағытымен бағыттас (6- сурет). Контурлы токтар әдісін пайдаланып (ток
I1, I2 және кернеу U1, U2 оң бағытталған ), келесі теңдеуді жазамыз:
E1= U1= Z11I1+ Z12I2

E2= U2= Z21I1+ Z22I2
Мұнда I2= 0 болғанда Z11=U1I1, Z21= U2I1; (1)
I1=0 болғанда `Z22= U2I2, Z12= U1I2
1) теңдеудің жазылу формасы- Z формасы деп аталады. Оны матрицалық түрде
жазса да болады:
U1=Z11 Z12 I1
(1А)
U2=Z21 Z22 I2
Бұл теңдеуді сондай- ақ түйінді потенциалдар әдісімен де алуға болады.
Мұндай жазылу теңдеуінің формасы Y форма деп аталады, оны матрицалық түрде
жазуға болады:
│I1│ │Y11 -Y12││U1│
=
│I2│ │-Y21 Y22││U2│

Транзисторлы төртполюстіктердің анализін алуда аралас(гибридті)
параметрлері бар теңдеулер жиі қолданылады. Аралас(гибридті) параметрлі
теңдеулерде тәуелсіз айнымалылар болып ток I1 және кернеу U2, ал тәуелді
болып кернеу U1 және ток I2 табылады. Бұл теңдеуді (1)- теңдеуден оңай
алуға болады:

U1= H11+ H12U2 (2)
I2= H21+ H22U2
H11= Z11Z22- Z11- Z21 Z22
H21=-Z21Z22
H21= 1Z22
Аналогті түрде (1), (1а) және (2) теңдеулерін Н форма деп атап, оны
матрицалық түрде былай жазуға болады:
│U1│ │H11 H12││I1│
= (3)
│I2│ │H21 H22││U2│

Төртполюстіктерді симметриялық және симметриялық емес деп екіге бөлуге
болады. Егер, қабылдағыш және заряд көзі орнын ауыстыру барысында энергия
көзі және қабылдағыш токі өэгеріссіз қалса, онда ол симметриялы
төртполюстік деп аталады. Бұл шарттарды қанағаттандырмайтын төртполюстіктер
симметриялы емес деп аталады.
Төртполюстіктердің тұрақты шамалары болып А, В, С, D шамалары табылады.
Олар мына теңдеу арқылы бір- бірімен тығыз байланысты:
AD-BC=1 (4)
U1=AU2+BI2
(5)
I1=CU2+DI2
Мұнда A=Y22Y21- шексіз шама
B=1Y21- кедергі шамасы
C=(Y11Y22-Y12Y21)Y21- өткізгіш шамасы
D=Y11Y21- шексіз шама.
Бұл теңдеудің жазылу формасы А форма деп аталады.
Кез- келген бірлік және екілік қысқыштармен берілген пассивті
төртполюстіктер өзара тәуелсіз 3 тұрақты коэффициентпен сипатталатыны
жоғарыда айтылған. Демек, пассивті төртполюстікті 3 элеменнті эквивалентті
П тәріздес схема түрінде елестетуге болады.

7- сурет.

Егер қорытылып шығарылған мына
I1=Y11U1-
Y12U2
I2=-
Y21U1+Y22U2
теңдеудің I1- ді анықтаушы оң жағына Y12U1-ді қосып, I2- ні анықтаушы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.