Антонимдер

Антонимдер дүниедегі заттардың, құбылыстардың сын-сапасын, артық-кем қасиетін, мөлшер-көлемін салыстырып, бір-біріне қарама-қарсы қоюдан шығады. Мысалы: Кейі сараң, кейі мырза, Кейі қапа, кейі ырза. Барша журтты сынадың (С. Сейфуллин). Кейде қайғы, кейде шат, Кейде тунық, кейде ылат, Кейде қорқақ, кейде өжет, Кейде тірі, кейде өлет (I. Жансүгіров). Болысекен кейде паң, кейде муләйім, кейде жұмсақ, кейде қатты, кейде береген, кейде сараң (Ғ. Мұстафин). Мұны алділер әділет деп куанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады (Ә. Сәрсенбаев). Түймедей затқа өкпелесеңіз, туйедей квретініңіз қалмаган мырза! (К. Оразалин).
Осындағы сараң-мырза, қапа - ырза, қайғы-шат, тунық-ылат, қорқақ-өжет, тірі-өлі, паң-мүләйім, жұмсақ-қатты, береген-сараң, әлді-әлсіз, әділет-қшнат, түймедей-түйедей дегендер жағымсыздық пен ұнамдылыктың, жақсылық пен жаманшылықтьщ, үлкен мен кішінің кереғар ұғыадары бір-біріне қарама-қарсы койылып айтылып тұр. Екі жағының салмақ-мөлшері бірі артық, бірі кем емес, тепе-тең. Сонда антоним дегеніміз мағынасы бір-біріне қарама-қарсы сөздер болып шығады. Антонимдер өзара алшақ қарама-қарсы ұғымды білдіретіндіктен, бұлардың әр сөз табьша қатысы нақ бірдей емес, ала-құла деген сөз. Бір сөз табы антонимге соншама бай да, енді біреулері соншалықты кедей, не болмаса тіптен "кездеспеуі де ғажап емес. Қазақ тіліңде антонимдер көбіне-көп сын есімдерден болады, онан соң етістіктер, зат есімдер, үстеулерден азды-көпті кездеседі. Ал қалған сөз таптарьшан жасалған антонимдер тым тапшы, жоқтьщ қасында.
Сын есімге тән ангонимдердің мынадай түрлері бар: а) түбір күйінде кездесетіндер: ауыр-жеңіл, кең-тар, ыстық-суық, үлкен-кіші, жас-кәрі, биік-аласа, ұзын-қысқа, артық-кем, аш-тоқ, жақсы-жаман, қалың-жұқа, терең-саяз, арык,-семіз, оңай-қиын, араз-тату, ащы-тәтті, көп-аз, оң-теріс, тузу-қисық т. б.; ә) туыңды түбір күйінде кездесетіңдері: ашық-жасырын, өзімшіл-көпшіл, ашық-жабық, тілазар-елгезек, екпінді жалқау, қатты-ащырын,