«Ақпарат» ұғымының қолданылуы

Жоспар

Мазмұны
Кіріспе

I. Ақпарат
1.1. Қоғамды ақпараттандыру
1.2. Компьютерлік технологияны қолданудың негізгі бағыттары
1.3. Ақпарат көзі

II. «Ақпарат» ұғымының қолданылуы
2.1. Кибернетика
2.2. Ақпарат, ақпарат көлемін өлшеу және ақпаратпен орындалатын іс.әрекеттер
2.3. Ақпарат, физика және синергетика
2.4. Ақпаратты екілік сан түрінде жазу және ақпаратты өрнектеу форматтары

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .

I.
Ақпарат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..

1.1. Қоғамды ақпараттандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1.2. Компьютерлік технологияны қолданудың негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .

1.3. Ақпарат көзі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

II. Ақпарат ұғымының қолданылуы

2.1.
Кибернетика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2.2. Ақпарат, ақпарат көлемін өлшеу және ақпаратпен орындалатын іс-
әрекеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2.3. Ақпарат, физика және синергетика
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... .

2.4. Ақпаратты екілік сан түрінде жазу және ақпаратты өрнектеу
форматтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...

Кіріспе.

Ақпараттандыру – елдің өмір салтын елеулі түрде өзгертуге
бағытталған күрделі әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты жою
жаңа ақпараттық техналогияларды пайдалану мәдениетін қалыптастыру сияқты
бағыттарда көп күш сынауды талап етеді.
Ақпараттандыру ісін қолға алу АҚШ-та өткен ғасырдың 60-шы жылдарында
басталса, ол 70-жылдары – Жапонияда, 80-жылдары-Батыс Европада етек ала
бастады.
XXI-ғасыр ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы
болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру
әлемі де өзінің дамуы үшін жаңа қадамдар жасауда. Осыған байланысты адамға
ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын
оқытуда жаңа технологиялардың пайда болуы күмәнсіз. Соңғы жылдары білім
беру аясы жүйесінде компьютерлік техниканы пайдалану белсенді кезең ретінде
қарастырылуда. Білім беру жүйесін ақпараттандыру процесі ақпараттық қоғам
жағдайында толыққанды өмірге адамды даярлау болып табылады.
Қазахстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың бастауымен 1998ж.
Орта білім саласын ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі әлеуметтік прогресс заңдылықтарының
бірі болып саналады. Бұл термин осыған дейін жиі қолданылған “қоғамды
компьютерлендіру” сөзін ығыстыра бастады. Бұлардын ұқсастығы болғанымен
әжептеуір айырмасы бар. Қоғамды компьютерлендіру кезінде компьютерлердің
техникалық базасын күшейтуге көніл бөлінсе, ақпараттандыру кезінде адамның
барлық қызмет салаларында компьютерлерді пайдалану арқылы ақпаратты өндеу
жұмыстарында кешендік шаралар жүзеге асырылды.
Кез келген педагогикалық технология-ақпараттық технология болып
табылады. Оқу-тәрбие үрдісінде білім беруді ақпараттандыру үшін ақпараттық
технологияға көшу қажет. Білім берудегі жаңа ақпараттық технология
дегеніміз: оқу мен оқу-тәрбие материалдарының, үйретуге арналған есептегіш
техника мен аспаптық құралдарының жиынтығы; есептегіш техника құралдарының
оқу үрдісіндегі ролі мен орны, мұғалімдер мен оқушылардың еңбегін
жетілдіруде оларды пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің
жүйесі; мұғалімдердің өз жұмыстарының әдістері мен ұйымдастыру түрлерін
толықтай өзгертуге, оқушылардың жеке қабілеттілігін дамытуға, оқытудағы пән
аралық байланысты күшейтуге, оқу үрдісін ұйымдастыруды ұдайы жаңартып
отыруға мүмкіндік береді.
Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі мұғалімдер мен
оқушыларға өз бетімен және бірлесіп, шығармашылық жұмыс істеуге шексіз
мүмкіндік туғызады.
Ел басының жолдауында мектептерді, ең алдымен ауылдық жерлердегі
мектептерді компьютерлендірудің кең ауқымды бағдарламасын іске асыру, жаңа
ақпараттық техналогиялармен жұмыс істеуді үйрету, жаппай ақпараттандыру
жұмыстары жүргізілсін делінген.

Ақпарат

Ақпарат – адамнан да ерте туған құбылыс. Табиғат өзінің даму барысында
жұмбақталған ақпаратын өсімдіктер мен тірі ағзалар арқылы беріп отырған. Ал
жануарлар мен құстардың тілі ақпаратқа қандай бай. Адам өзінің алғашқы
Қадамынан бастап-ақ ақпаратты беру мен сақтаудың жаңа құралдарын іздейді
және табады Оған жартастағы суреттер мен “Жазбалар храмындағы” майя
өркениетінің иориглифті плиталары, сондай-ақ, ежелгі египеттіктердің
папирустары, гректердің жасырын жабарламаларды жіберуге арналған абак
тастары мен дискілері, өткен дәуірлерді зерттеушілердің енбектері дәлел
бола алады. Бұған қоса алғашқы басылған кітаптар, радио мен телефон және
компьютерлер де адамның осы әрекетінің үздіксіз екенің көрсетеді.
Философиялық түсінік бойынша ақпарат дегеніміз нақты әлемді (өмірді,
қоршаған ортаны) мәліметтер және хабарламалардың көмегімен көрсету. Бұл
хабарламалар тіл (сөзбен айту), бейнелеу, цифрлық мәліметтер, таблицалар,
графиктер, т.б. түрінде болады. Жалпы мағынада ақпарат алмастыру – бұл
адамдар арасында мәліметтер алмастыру, тірі және өлі табиғат, адамдар және
құрылымдар арасындағы берілетін белгілер алмастыру.
Ақпарат дегеніміз – хабарламаның, берілген белгінің, жадының мазмұны,
сонымен қатар хабарламада, берілген белгіде немесе жадыда болатын
мәліметтер.
Ақпараттық процесстер, яғни информацияны сақтау, өндеу және тарату
процесі қоғам өмірінде әрқашан маңызды рөл атқарған. Адамдар ауызша
хабарламалармен, хаттармен, жолдаулармен алмасып отырған. Олар бір-біріне
өтініш, бұйрық, орындалған жұмыс туралы есептер, мүліктердің тізімін беріп
отырады; жарнамалық хабарландырулар мен ғылыми мақалаларды басып шығарады;
көне хаттар мен құжаттарды сақтайды; алынған хабарлар туралы көп ойланады
немесе бастықтың нұсқауларын дереу орындауға ұмтылады. Осының барлығы –
ақпараттық процесстер.
Ақпарат әрқашан материалдық тасушылармен, ал оны жеткізу жұмсалған
энергия шығынымен байланысты. Алайды бір ақпараттың өзін әр түрлі
материалдық түрде (қағазда, фотонегатив түрінде, магниттік таспада)
сақтауға және әр түрлі энергиялық шығындармен (почта, телефон,курьер және
т.б. арқылы) беруге болады. Жөнелтілген ақпараттың нәтижесі оны таратуға
жұмсалған физикалық шығынға байланысты емес.Мысалы, батырманы жәй ғана басу
арқылы театр сахнасының пердесін түсіреді немесе үлкен ғимаратты қопарады,
бағдар шамның қызыл жарығы поезді тоқтатады, ал күтпеген қайғылы хабар
жүректі жарып, инфаркке ұшыратады.Сондықтан да информациялық үрдістер
физикалық үрдістерге келтірілмейді және информация материя және энергиямен
қатар бізді қоршаған ортаның негізгі мәндерінің бірі болып табылады.
18-19 ғ.ғ техникалық жетістіктертолығымен физика және химия
ғылымдарының жетістіктерімен байланысты болған. Сол ғылымдар арқылы материя
мен энергияны әр түрлі мынадай өзгертушілер: қозғалтқыштар, металлургиялық
және химиялық өндірістер, электрогенераторлар және т. б. Жасалды және кең
тарай бастады. Олардың жұмыстарының тиімділігі физикалық ұғымдар арқылы
сипатталады: қуаты, п.ә.к., жүк көтергіштігі, өндірілетін энергияның
мөлшері және т.б. 20 ғасырда техникалық дамуына байланысты басқа құрылымдар
пайда болды: байланыс құралдары, автоматика құрылымдары, ал 40-жылдардан
бастап есептеуіш техника қолданысқа енді. Олардың жұмыстарының тиімділігін
физикалық ұғымдардың көмегімен сипаттаудың мүмкін еместігі және мұндай
құрылымдардың маңызды сипаттамаларын мүлдем басқа әдістермен келтіру
керектігі анықталды. Нәтижесінде адғаш рет информация мен информацияның
математикалық теориясының нақты ұғымы пайда болды.
Информация ұғымы оның өлшемімен байланысты.40- жылдардың аяғында Клод
Шиннан информацияның мөлшерін өлшеудің ықтималдық жолын тауып жасады, ал
компьютерлер жасау жұмыстары информацияны өлшеудің көлемдік тәсіліне
әкелді.
Информация теориясында информацияны алушыға арналған хабаолама
мазмұнының құндылығын ескеретін ықтималдық әдіс қабылданған және ол келесі
үлгілерден шығады. Хабарларды қабылдап алушының кейбір мүмкін оқиғалар
туралы белгілі бір түсінігі болады. Бұл түсініктер жалпы алғанда деректерге
сүйенбеген және болғалы отырған оқиғаның ықтимал екенін білдіреді.
Хабардағы информация мөлшері осы өлшемнің хабарды қабылдап алғаннан соң
қаншалықты азаюымен анықталынады. Мысалы, тривиалдық яғни оны қабылдаушыға
алдын ала белгілі хабар күткен ықтималдарды өзгертпейді және ол
қабылдаушыға ешбір ақпарат әкелмейді. Егер хабарлама анықталмағандардың
барлығын жойса, немесе оның белгісіз тұстары жоқ болса, онда
берілгенкөптеген оқиға туралы информация толық болады. Бұл жағдайда
информация мөлшері алдындағы анықталмағандыққа тең болады.
Информация мөлшерін көлемдік тәсілмен анықтағанда объектіге мәндік
қатысын бөліп көрсетпейтін, дербессіздендірілген информация көлемі
хабарламадағы символдар санымен өлшенеді.
Ақпарат ұғымы басқа ғылыми ұғымдармен қатар материялдық әлем заңдарын
тереңірек білуге мүмкіндік береді. Ол материя қозғалысының барлық түрлері
мен пішіндеріне ортақ болып табылады және материяның белгілі бір ажырағысыз
қасиетімен және атрибутымен (көрністерімен, әртүрлілігімен, құрылымымен,
кеңістікте және уақыт бойынша зат пен энергияның біртексіз таралуымен)
байланысты деп есептелінеді.

1. Қоғамды ақпараттандыру

Ақпараттың қазіргі әлемдегі маңызы бұрын – соңғы болмаған дәрежеге
жетті. Осы тектес жұмыстардың сапасы мен тиімділігін анықтай бастады.
Академик А. А. Харкевичтың есебі бойынша ақпараттық ағынның жалпы мөлшері
орташа есеппен өндірістік потенциялдың квадратына пропорционал түрде өсіп
отырады. Басқаша айтқанда, еліміздегі өндірістік күштердің екі есе өсуі
ақпараттық ағынның төрт есе өсуін қажет етеді. Барған сайын ұлттық дамудың
барысы ақпараттық ресурстардың жағдайына тәуелділігі арта түседі. Соғыстан
кейінгі дәуірде ең бірінші болып “ақпараттық революцияның” жемісін өз
пайдасына қолдана білген халық – жапондықтар болды. Көптеген мамандардың
Күншығыс елінің экономикасының қарқынды өсуш, “жапондық ғажайып”
феноменінің пайда болуы ақпаратпен табанды және білікті еңбек ете білуінің
нәтижесі деген пікір тегін емес. Әсіресе бұл 50-жылдары жаңа технология
бойынша ақпарат жинаудыа тыңғылықты істер басталуына қатысты. Американдық
ең соңғы ғылыми – техникалық жетістіктерді біліп отыру үшін қазіргі таңда
“шет елдерде барлық маңызды зерттеулер бойынша шығатын ақпараттарға иелік
жасау керектігін” мойындап отырғандай. Ақпараттық тұрғыдағы надандық бұл
күндері технологиялық банкроттыққа, ұлттық тоқыраушылыққа соқтырады, елді
шикізаттық колонияға және көнеленген технологияны үйіп тастайтын қоқыс
алаңына айналдырады.
“Ақпараттық революцияның” негізінде басымыздан өткеріп отырған қазіргі
кезеңде микропроцессорлық техника мен оның технологиясының қарқынды өсуі
жатады. Көшірме машиналардан бастап телекске дейін, электронды – есептеуіш
машиналардан бастап байланыс серіктеріне дейін әр түрлі техниканы өндіретін
ақпараттық индустрия қарқынды дамуда.
Жаңа технологияның маңыздылығы – оның көптүрлілігінде және барлық саланы
қамту сипатында. “Ақпараттық экономика теория ғана емес, өндірісте немесе
қызмет көрсету аясында экономикаға бет бұрмаған бірде бір сала жоқ”, -дейді
американдық экономист П. Хауке. 70-жылдар шамасында Батыс елдеріндегі
ғылыми және техникалық прогрестің көш басшылары (М.Порет, Е. Масуда, А.
Тоффлер т. б. ) шын мәнінде ‘ақпараттық қоғам’ туралы бірауыздан айтқан
еді. Бүгінде пайда болған сол қоғамның қазіргі талабы мен ұраны: “Неғұрлым
көбірек және тезірек ақпарат алу!” болып отыр.
Өмір ағымының жылдамдауы, автоматтандыру нәтижесінде өндіріс процесін
интенсификациялау, білімді жылдам жинақтау – осының барлығы А. Тоффлердің
айтуынша жіберіп алған уақыттың экономикалық маңызын арттырады. Бұл белгілі
футуролог “Келешекпен бетпе – бет келу” атты кітабында: “Ақпарат пульсі
бұрынғыға қарағанда анағұрлым жылдамырақ соғуы керек” дейді.
“Ақпарат жаңа әлемде” бәрінен бұрын екі кезең нақты болып шықты.
Біріншіден, қоғамның бұрын болмаған дәрежеде ақпараттық техникаға қол
жеткізуі. Бұл қозғалыс барлық салада: өкіметтік мекемелерде және іскерлік
кеңселерде, аурухана мен кітапханаларда, зауыттар мен ғылыми – зерттеу
институттарында,мектептер мен университеттерде, банктер мен дүкендерде,
аэропорт пен полиция бөлімшелеріндежүріп жатыр. Екіншіден, мұның қызмет
етушілері мен адепттерлерінің саны көп есе өсіп кетті. Дерек көздердің
көрсетуінше, 1975 жылдан бастап – ақ жалданып істеген американдық
азаматтардың жартысынан көбі негізінен ақпаратты өңдеумен немесе соған
байланысты жұмыстармен айналысады.
Әлем қазір ақпараттық қоғам табалдырығында тұр.Ондай қоғамда ақпаратты
тарату, сақтау және өңдеу жүйусі аса маңызды рөл атқарады. Уақыты келгенде
әлемдік байланыс жүйесі сияқты әлемге ортақ ақпараттық орта пайда болып,
олар адамзат баласы жинаған ақпараттардан кез келген адамның өзіне қажетті
ақпараттарды алуын қамтамасыз етеді. Компьтерлердің интеллектуалдық
роботтармен қатар адам іс - әрекетінің барлық саласына енуі адамдар
тіршілік ететін дәстүрлі ортаны түбегейлі өзгеріске ұшырайды. Ақпараттарды
жинақтау, өңдеу, қорғау және сақтаумен кәсіби тұрғыда айналысатын адам саны
өсуде. Ақпарат аса бағалы тауар болады, ақпарат индустриясы болашақ қоғамда
өте маңызды құбылыс болмақ.
Ақпараттық қоғамға көшу перспективалары әлеументтік, құқықтық және
техникалық сипаттағы көптеген мәселелерге қозғау салуда. Мысалы, өндірісте
роботты пайдалану адамның қатысуына бағдарланған бүгінгі технологияны толық
өзгертуге әкелді. Мұндай технологияны жасау ісі басталыпта кетеді. Жаңа
қоғам мүшесі өз бетінше өмір сүруге дайындау да күрт өзгерді. Оқытудың жаңа
түрлерін жасаудағы ізденіс жұмыстары да жанданып келеді. Олар келешекте
бүгінгі дәстүрлі түрлердің орнын баспақ. Мамандықтар, кәсіпкер
номенклатурасымен еңбекті ұйымдастыру әдістері де толығынан өзгерістерге
ұшырамақ.
Дүниежүзілік тарихтың мойнындағы үш ірі ағын тоғысатындай: технология
ағыны, ақпарат ағыны және осының бәрін жасаған және олардың бәріне қызмет
етуші адамдар ағыны. Белгілі мөлшерде ақпараттық тұрғыда бұрынғыдан жаңа,
анағұрлым зор өркениет туралы айтуға болады. Бұл өркениетте мыңжылдық
тарихы мен дәстүрі бар кәсіптер көз алдымызда жойылып,бұрын белгісіз жаңа
мамандықтар пайда бола бастайды. Адамдардың қызметі мен міндеттері де,
олардың еңбектерінің сипаты да өзгеруде. Адамдар қатынасында, басқару мен
ұйымдастыру түрлерінде де үлкен өзгерістер болып жатыр.
Қоғамды ақпараттандыру (информатизация) – информациялық ресурстарды
қалыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, өкімет органдарының,
қоғамдық ұйымдардың информациялық талаптары мен құқықтарын қанағаттандыру
үшін тиімді шарттар жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық
және ғылыми-техникалық процесс.
Ақпараттандырудың мақсаты – жұмыс өнімділігін арттыру мен еңбек ету
жағдайларын жеңілдету мақсатында адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту.
Ақпараттандыру – елдің өмір салтын елеулі түрде өзгертуге бағытталған
күрделі әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты жою, жаңа
информациялық технологияларды пайдалану мәдениетін қалыптастыру сыяқты
бағыттарда көп күш жұмсауды талап етеді.
Ақпараттандыру ісін қолға алу АҚШ-та өткен ғасырдың 60-жылдарында
басталса, ол 70-жылдары – Жапонияда, 80-жылдары – Батыс Европада етек ала
бастады.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың бастауымен 1998 ж. орта
білім саласын ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бұл
бағдарлама елімізде компьютерлер негізінде білім беретін және қашықтан
оқыту ісін ұйымдастыратын орталықтар ашуға мүмкіндік беріп келеді.
Қоғамды ақпараттандыру қазіргі әлеуметтік прогресс заңдылықтарының бірі
болып саналады. Бұл термин осыған дейін жиі қолданылған "қоғамды
компьютерлендіру" сөзін ығыстыра бастады. Бұлардың ұқсастығы болғанымен
әжептеуір айырмасы бар. Қоғамды компьютерлендіру кезінде компьютерлердің
техникалық базасын күшейтуге көңіл бөлінсе, ақпараттандыру кезінде адамның
барлық қызмет салаларында компьютерлерді пайдалану арқылы информацияны
өңдеу жұмыстарында кешендік шаралар жүзеге асырылады.

2. Компьютерлік технологияны пайдаланудағы педагогикалық мақсаттар

1. Ақпараттық қоғамның жеке тұлғасын дайындау.
2. Ақпараттық білім ауқымын кеңейту, мүмкіндігінше қажетті саладан
мол хабардар болуы.
3. Ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру, коммуникативтік
қабілетін дамыту.
4. Оқушылардың танымдық-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру, құбылыстар
мен процесстеді имитациялау, модельдеу есебіне игерілетін пәнді
тереңдете оқыту.
5. Оқушылар үшін физиканы үйретуге арналған білім беру сайттарымен
жұмыс жасай білу, оның ақпараттық даярлығын сапаландыру.
6. Оқу-танымдық үрдісті басқарудың және мектептегі білім берудің
мазмұнын түрлерін және заман талабына сай жаңартып отыруы.
7. Қазіргі қоғамның ақпараттануына байланысты әлеуметтік
тапсырыстарды орындау (жаңа ақпараттық технологиямен жұмыс
істейтін мамандар дайындау).
8. Компьютерлік телекоммуникациялық жүйеде мультимедиалық
ақпараттарды интерактивті режимде қолдану.
9. оқыту барысында әр түрлі шапшаңдықпен және әр түрлі көлемді оқу
материалын игерудің мүмкіншілігін ашу.
10. Оқушылардың шығармашылық потенциалын дамыту оқушының оқу
танымдылық белсенділігін қалыптастыру және тәжірибелік-зерттеу
қызметін жетілдіру.
11. Интернет желісі арқылы пән мазмұнын толықтыру.
12. Оқушылардың танымдық қызығулары арқылы оқуға деген мотивациясын
дамыту.
13. Зерттеу іскерлігін, тиімді шешім қабылдай білу іскерлігін
қалыптастыру. Игерілетін заңдылықтарды, соның ішінде нақты өтіп
жатқан үрдістерді көрнекіліктер арқылы жеткізуге, оқушылардың өз
бетінше мәліметтер алып, өзін-өзі бақылап, бағалауы.
14. оқытудың гуманизациялық принципіне негізделген жаңа педагогикалық
технологияны іске асыру.
Бұл мақсаттар мектептегі оқу үрдісі кезінде компьютерлік технологияны
қолданудың негізгі бағыттарын анықтайды.

Компьютерлік технологияны қолданудың негізгі бағыттары

• Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясын іске асыру құралы
ретінде;
• Оқу үрдісінің тиімділігі мен сапасын көтеру білім берудің мазмұнын
түрлері мен әдістерін жетілдіретін білім және оқыту құралы
ретінде;
• Өзін-өзі тану және қоршаған ортаны танып білу құралы ретінде;
• Оқу танымдық белсенділігін мәдениетін қалыптастыру мақсатында;
• Мектептегі тәжірибелердің нәтижесін өңдеу үрдісін автоматтандыру
үшін іздену-зерттеу жұмысының компьютерлік оқыту шағын ортасын
жасыу;
• Мектепте оқыту курсының негізінде оқыту объектісі ретінде;
• Оқу үрдісі басқаруды автоматтандыру мен оңтайландыру.
Қазіргі кезде жұмыс істеп жүрген, өндірістен қол үзбей сырттай оқитын
қызметкерлерге де қашықтықтан білім беру жүйесі өте тиімді тәсіл болып
табылады. Компьютер оқу материалының берік мүмкіндігін едәуір кеңейтеді.
Түсті графиканы, мультимедианы, бейнетехниканың барлық мүмкіндіктерін
пайдалану оқушыға ерекше психологиялық әсер етеді. Сонымен қатар компьютер
оқу мотивін күшейтуге мүмкіндік береді.
Телекоммуникациялық құралдарын пайдалану оқу үрдісінде жаңа құбылыс болып
табылады. Компьютерлік телекоммуникациялардың осы заманғы жүйесі физика
бойынш өткізілетін, әр аймақ оқушылары қатыса алатын оқу жобаларын
ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Мультимедиа-оқытудың әр түрлі құралдарын пайдалану: басылған оқу
құралдары, аудио және видео жазбалар, компьютерлік оқу бағдарламары және
т.б. Мультимедиа-компьютерде дыбысты, ақпаратты, тұрақты және қозғалыстағы
бейнелерді біріктіріп көрсету үшін жинақталған компьютерлік технология. Ол
ақпаратты кешенді түрде бейнелеуді-мәліметтерді мәтіндік, графикалық,
бейне, аудио және мультипликациялық түрде шығаруды жүзеге асырады. Бірнеше
ақпараттық технологияларды қолдануға арналған мультимедиа білім беру ісінде
ең тиімді әдіс болып табылады. Мәселен, компьютер мен адамның арасындағы
байланысты арттырады, дауыс шығару, бейне электрондық оқулықтар және өсу
құралдары, энциклопедиялар, виртуальдық (компьютермен жасалған) әлем,
бағдарламамен оқу және жаттығулар. Мультимедиа технологиясының өркендеуіне
байланысты оқу үрдістері түрлі көрнекілік құралдармен толыға бастады.
Мультимедиа технологиясы білім беру саласында ең керекті құралдардың
біріне, әрі дербес компьютерді кеңінен қолдануға жол ашты. Қазіргі
мультимедиа құралдары материалдары жағынан өте ақпараттық құрылымдар
жасауға мүмкіндік береді. Мультимедиалық құралдардың дыбыстық
мүмкіндіктерін пайдалана отырып, акустика сабақтары бойынша қызғылықты
бағдарламалар жасауға болады.
Қазіргі ақпарат көздері-компакт дискілер мен қуатты процессорлар құрамына
мәтіндік ақпарат, мультипликация, фото, бейне, модельдеу, дыбыстық сүйемел
ететін жаңа сапалы бағдарламалар жасауға мүмкіндік береді. Мұндай жобаға
қатынасушылар эксперименттер өткізіп, зерттеу нәтижелерімен алмасады,
электрондық почта бойынша бірлескен талдау жұмыстарын жүргізеді. Мұндай
жобалар қазірдің өзінде бірнеше жыл бойына экология саласында жүзеге
асырылуда, бірақ оларды физиканы, информатиканы оқытуда пайдаланудың да
келешегі мол. Қазіргі кезде АҚШ-та “Comunity of Explorers” (зерттеушілер
қауымдастығы) жобасы жүзеге асырылу үстінде. Оған Калифорния мен Жаңа
Англияның 27 мектебі қатынасуда. Жобаға қатынасушылар Science Explorer
(ғылыми зерттеуші) және Relleb (релятивистік лаборатория) бағдарламаларының
жәрдемімен биология, физика салалары бойынша зерттеулер жүргізеді, сондай-
ақ олардың интернет жүйесі бойынша ақпарат жіберуге, қабылдауға мүмкіндігі
бар. Көптеген мектептердің мұғалімдері мен оқушылары ортақ мәселелерді
бірлесе шешуге және зерттеу нәтижелерімен алмасуға мүмкіндік алған. Олар
ақпаратты мәтіндер, графиктер және сандық мәліметтер күйінде жөнелте алады.
Сонымен, мультимедиа технологиясының өркендеуіне байланысты оқу үрдістері
түрлі көрнекілік құралдармен толыға бастады. Әсіресе, CD-ROM қондырғысының
көмегімен оқушы өзінің білім деңгейін қадағалауға мүмкіндік алды. Бұл
қондырғы арқылы компакт дискіге жазылған ақпараттарды оқушы өткен
тақырыптарға қайта келу алады. Мысалы, бір дискіге бірден бірнеше томдық
мәтіндерді, жүздеген суреттерді көркем графикалық иллюстрацияларды, ондаған
аудио-видео фрагменттерді еркін сыйғызып жаза алады.
Білім беру троекторияларын жүзеге асырумен байланысты мәселелерді шешудің
айқындалған жолдарының бірі-интернет болып табылады. Интернет жүйесіндегі
CD-ROM интерактивті дискілер, хабарландырудың электрондық тақталары,
мультимедиалық гипертекстер сияқты жаңа электрондық технологиялар Mosaic
және www интерфейстің көмегімен оқушылырды оқу үрдісіне белсенді түрде
тартуға мүмкіндік беріп қана қоймайды, дәстүрлі оқыту әдістерінің
көпшілігінен айырмашылығы, оқыту үрдісін басқаруды да жүзеге асырады. Дыбыс
пен қиындық, образ бен тақырыптың интеграциясы мүмкіндіктері мол оқыту
ортасын жасайды, бұл ортаның дамуымен қатар оқушылардың оқыту үрдісіне
қатыстыру дәрежесі де өсе түседі. Жоғарыда айтылғандай жаңа материалды
жеткізудің жиі кездесетін түрі электрондық оқулықтар болып табылады.
Электронндық оқулықтар бір мезгілде жаттығуларды, лабораториялық жұмыстар
мен тесттерді, яғни бір мезгілде білім беру мен бақылау жасауды да құрайды.
Жүргізілген тәжірибелер көрсеткендей, жаңа технологиялық оқыту кезіндегі
сабақ сапасы мен оқу курстарының құрылымы дәстүрлі әдістерінен әлде-қайда
жоғары болады. Электрондық оқулықтың мазмұнды-амалдық компоненті гипермәтін
арқылы жүзеге асырылады. Гипермәтіндер сол пән саласы бойынша бейне
материалдарымен толықтырылады. Электрондық оқулықтың мотивациялы-тұлғалық
копоненті интерактивті жағдайдағы тапсырмаларды орындауға негізделген. Бұл
әдістің жүзеге асуы, негізінен, оқыту әдістемесіндегі педагогикалық
мәселенің дайындалу деңгейіне және сонымен қатар қашықтықтан оқыту
әдістемесіне байланысты. Электрондық оқулықтың бағалық-нәтижелік
компоненті тесттер арқылы жүзеге асады. Тест сұрақтарына жауап бергеннен
кейін оқушы диаграмма түрінде өзінің білім деңгейін көре алады.
Электрондық оқулықтар оқушылардың шығармашылықпен жұмыс жасауына, яғни
танымдық белсенділігін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Электрондық
оқулықтың ішкі мазмұны үнемі интернет желісі және де басқа да электрондық
кітапханалар толықтырылып отырады. Сөйтіп, әр оқушы өз мүмкіндігінше,
даярлығына сәйкес ақпарат, мәліметтер алып, танымдық өрісін кеңейтіп,
белсенді жұмыс жасай алады. Оқытудың компьютерлік технологиясының оқу
үрдісіне кеңінен енуі оқушының танымдық белсенділігін таныта отырып,
электрондық оқулық көмегімен оқушыларды өзіндік жұмыс түрлерін орындауға
баулиды.
Қазіргі уақытта дәстүрлі оқулықтармен салыстырғанда электрондық
оқулықтардың артықшылықтары туралы кқп айтылуда.
Электрондық оқулықтар арқылы:
- педагогикалық еңбекті автоматтандыру мен интенсификациялауға (оқыту
жүйесін жоспарлауда, сабаққа дайындау барысында, оқу мақсатына
сәйкес оқу материалын іріктеуде);
- оқытудың ойын түрлерін іске асыру (іскерлік, бақылау-тестілік,т.б.);
- оқушының ақыл-ойын, энергиясын шамалайтын экономикалық талаптарды
қамтамасыз етуж
- имитациялық модельдеудің динамикалық нәтижелерін көркем түрде беру
мен нақты объектілерді машиналы түрде имитациялау;
- хабардың мультимедиалық және гипертекстілік берілуін қолдану;
- оқушыныі жеке қабілетін ескеру және достық интерфейсті қалыптастыру
арқылы жұмыста жағдай жасау;
- үлкен ақпараттық массивтердің сақталу қарапайымдылығы;
Қазіргі уақытта дүние жүзінде электрондық почта көпшілікке белгілі және
телефон, радио, факс ретінде кең таралған. Электрондық почта-мұғалімдер мен
алыстағы оқушылар арасындағы ақпарат алмасудың тиімді тәсілі. Электрондық
почта экономикалық және технологиялық жағынан тиімді технология болып
табылады және оқу үрдісі кезінде оқу курстарының мазмұндық жағын жеткізу
және оқытушымен оқушымен кері байланысын қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Бұл уақытта дәстүрлі оқыту кезінде мұғалім мен оқушы арасындағы “диалог”
шектеулі түрде іске асады, педагогикалық тиімділігі шектеулі болады. Алайда
оқушылар модельді және телефонды каналы бар жеке компьютерді пайдалана
алады, электрондық почта консультацияның интенсивті үрдісін іске асырады.
Бөлінетін ақпараттық ресурстарға жол табу белгілі бір пәнді игеруде
кітапханаларға, ақпараттық-анықтамалық жүйелерге интерактивті түрде қол
жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл ON LINE режимі белгілі бір секундтар
мөлшерінде қажет оқу материалдарын, компьютерлік бағдарламаларды жалпы саны
әлемде 125 млн. астам интернет жүйесінің нүктелері мен ірі ғылыми-
педагогикалық орталықтардан GORNER, WWW, VERONIKA сияқты компьютерлік
жүйелердің көмегімен жүзеге асырады.
- электрондық почтаның дидактикалық қасиетін Е.С,Полат ішінара
қарастырған. Бұл тәсілдік мұқият талдау жасау бөліктерге тән
дидактикалық қасиеттерді және де оған телекоммуникацияны қосатын
компьютерлік жүйелердің болу фактісіне көңіл аударуға мүмкіндік
береді.
Электрондық почта көмегімен виртуальдық оқу сыныптарын құрастыруға
болады. Қазіргі кезде оқытудың виртуальды әдісін пайдалана отырып, физиканы
үйренуге де мүмкіндік бар. Дүниежүзілік өрмек (Web) арқылы оқыту-бұл
оқытудың жаңа виртуальды жолы. Виртуальды стенд-бұл оқу-практикалық
(лабораториялық) стенд немесе оқу-квалификациялы шеберхана, оқушылардың
теориялық білімін жетілдіруге арналған, компьютерлік бағдарламалар мен
технологиялардың көмегімен белгілі бір бағыт бойынша тәжірибе жинау.
Виртуальды стенд оқушыға өз білімін бақылауға, лабораториялық жұмыстарды
орындауға кететін уақытты компьютердің көмегімен үнемдеуге мүмкіндік
береді. Дәстүрлі оқыту кезінде лабораториялық және практикалық сабақтар
“қайсысын істеуге болады” деген ұстаныммен жүреді. Ал “істеуге болмайды”
деген ұстанымдар оқушыға тек теориялық тұрғыда түсіндіріледі. Бұл кезде
лабораториялық жұмыстар қойылмайды, өйткені адамға, қоршаған ортаға зияны
бар. Виртуальды стенд ешқандай қауіпті жағдайларды болдырмай “істеуге
болмайды” деген ұстанымды түсіндіре алады.
Электрондық почта мұғалімнің оқуға дайындығы кезінде әріптестерінен кеңес
алуға, ҒТР-сервер арқылы интернеттен материал іздеуге қолданылуы мүмкін.
Қашықтықтан оқыту тыңдаушыларына қажетті оқу ақпаратын почтаның тәртібін
қолдануға болады. Сонымен бірге, электрондық почта семинар өткізуде және
классикалық “ауызша” схема бойынша ашық түрде мғалімнің сөзі, семинарға
қатысушылардың сөзі және тақырып сұрақтарына, талқылау, мұғалімнің
қорытынды сөзі қоданылуы мүмкін. Электрондық почтаны қолдану семинар-
талқылау, семинар-өзара оқу схемасы бойынша өткізген семинар кезінде де
нәтижелі болмақ. Электрондық лекцияны өткізу үшін оны қолдану орынды,
қашықтықтан оқыту технологиясымен оқытылатын электрондық почта арқылы
лекцияның мәтіндері, ұсынылған әдебиеттерден үзінділер және т.б. электронды
түрде алып жіберіледі. Білім беру троекторияларын жүзеге асырумен
байланысты мәселелерді шешудің айқындалған жолдарыныі бірі-интернет болып
табылады. Интернет жүйесі дүниежүзілік компьютерлік жүйемен өзара
байланыста болып, кез келген тақырыпта ақпаратпен қамтамасыз ете алады.
Мұның энциклопедиядан ерекшелігі, мұнда ақпараттар легі толықтырылып және
жаңарып отырады. Интернет арқылы оқушы аз уақыт ішінде көп ақпарат жинайды,
игереді. Оқушылар мен студенттердің бір тақырыпты әбден игеріп алғанынша
оқуына мүмкіндігі бар, шектелмейді. Интернет жүйесінде, мысалы, “жіберу
тізімі” тәртібін қолдану көмегімен, серверде қойылған бағдарламалық
қамтамасыз ету пайдаланушылар тобын бірге араласуына мүмкіндік береді.
Берілген сервер-парақ үшін жіберу тізімі санының лицензиясымен рұқсат
етілген жіберу (талқылау тобының) тізімінің әр түрлі саны аппаратураның
мүмкіндігімен ғана шектеледі және өте үлкен болуы мүмкін. Компьютерде
интернетке қосылған тұтынушының автоматты түрде электрондық почталық адресі
тағайындалады. Құрылған оқу тобында жұмыстың жазылу тәсілдері және
ережелері түсіндіріледі. Топ жұмысты бастайды. Оның әр қатысушысынан
талқылау жұмысына жіберілген әрбір хабар, сервер-парақ топтың барлық
қатысушыларына автоматты түрде жіберіледі. Оның бір қатысушысы, әрине,
мұғалім болады. Әр түрлі серверлерді белсенді түрде қолдану бір жағынан оқу-
шығармашылық үрдісті саны, қолданысы және танымдылығы жағынан да ақпараттың
көлемі, қолданылуы және іздеу жолдары жағынан да бұрын белгісіз болып
келген жаңалықтармен толықтыра түседі.
Интернеттің электрондық конференциялары, яғни бұл қызметі электрондық
почтаның өзіндік дамуы болып табылады. Электрондық конференциялар немесе
оларды көбінесе компьютерлік немесе телеконференциялар дейді, кем дегенде
пайдаланушының компьютерден мәтіндерін, “конференцияларды” бір-бірінен әр
түрлі қашықтықтағы оқушылардың беруімен, алуына мүмкіндік береді. Жұмыс
орындарын ақпараттық-техникалық жарақтандыру электрондық почта тәртібіндегі
сияқты болады. Бәләм тексеру кезінде, тест ұйымдастыруда компьютердің
көмегі ерекше. Өте тиімді және көрнекі етіп Microsoft Excel ортасында тест
жызуға болады. Қағаз жүзіндегі тесттер көпке шыдамайды, өзгертуге қолайсыз.
Ал, компьютерлік тестті редакциялау онай.
Интернет бойынша оқыту оңай ма?
- Сарапшылардың ойынша, телекоммуникациялық интерактивті оқыту
дәстүрлі оқытудан 20-25% арзанырақ. Microsoft бойынша жүйелік оқыту
дәстүрлік оқытудан екі есе төмен, себебі, мұғалім әлем шарының кез
келген нүктесінде тұрып-ақ сабақтар өткізе беруіне болады, бұл үші
Танымдық белсенділікті қалыптастыру негізінде компьютерлік технологияны
қолдану стратегиясын нақтылайтын жалпы нұсқауларды келтірейік:
1. Оқытудың компьютерлік технологиялары оқу іс-әрекеттері мен амалдарын
ескере отырып танымдық белсенділігінің барлық түрлерін қамтитындай
мақсатта құрылу керек. Бұл оқыту үрдісінде компьютерді қолдануда
ешқандай кемшілікті болдыртпайды. Компьютерлік технология оқушыларға
білім беріп қана қоймай, оқушылардың танымдық белсенділігін
қалыптастырып, басқару қызметін де атқаруы керек.
2. Оқытудың компьютерлік технологиясы игерілетін объекті ретінде сәйкес
білім мен дағды мазмұнына алдын-ала жасалған анализ негізінде құрылуы
қажет.
3. Әр бағдарлама белгілі бір іс-әрекеттер мен амалдар ретінде берілген
мазмұнды игеру үшін қолданысқа түсе алатын жағдайда жасалуы керек,
аталған іс-әрекеттің жиынтығы оқу пәндерінің интеграциясына негіз
болды.
4. Осы технологиямен жұмыс істей отырып, адам оларға үйреніп қана қоймай,
бірталай пәндік материалдың қайта жасалуын жүзеге асыра отырып, бірге
жұмыс істейді, сондай-ақ қойылған талаптар бойынша осы қайта құруларды
бақылайды.
5. Компьютерлік технология оқушылар арасындағы, оқушы мен оқытушы
арасындағы ортақ іс-әрекетті ұйымдастыру құралы болп табылады, осы іс-
әрекеттің келесі түрлерін қамтамасыз етеді:
a) Оқу тапсырмасын орындау кезінде оқушылардың іс-әрекеті мен амалдарын
бақылау және және бағалау;
b) Оқу тапсырмасын орындау кезінде қатысушыларға іс-әрекеттер мен амалдарды
бөліп беру;
c) Оқытушы таратқан объектіні қайта жасау схемеларын бірігп модельдеу;
d) Объектіні бейнелеу және бір оқушының орындаған тапсырмасының шешілу
жолымен екінші оқушыны таныстыру.
Оқу белсенділігін ұйымдастырудың осы түрлері оқытушыға компьютерлік
технологияны оқу белсенділігін (коллективтік) ұжымдық полилог ретінде, яғни
оқу жағдайын қатысушылардың ынтымақтастығы мен өзара байланысын қамтамасыз
ететін динамикалық модельденген коммуникативті-ұйымдасқан орта ретінде
қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Компьютерлік жүйенің жекелеген түрлері оқу белсенділігінің жеке бөліктері
құрылымы дәрежесін білу үшін қолданылуы қажет, сондай-ақ белгілі бір білім
және дағды мазмұнын игеру нәтижесін бақылау және бағалау.
Оқу компьютерлік технологияны адам дамуының өмір жасы аспектілерін ескеруі
тиіс; әр түрлі өмір жасына сәйкес мазмұн берудің алуан түрлі әдісі болу
керек (кіші жастағы ойын түрлерінен бастап орта және жоғарғы мектеп
жасындағы іздену және зерттеу шығармашылық түрлеріне дейін).
Оқытудың компьютерлік жүйесінің құрылуы оның әр түрлі оқу жағдайында
қолданылу әдістерін кең түрде игеру тәсілі бойынша іске асуы қажет.
Сонымен, компьютерлік технологияның педагогикалық мүмкіндіктерін
пайдалана отырып, оқу әрекетінің мазмұнына жүргізілген талдау, сондай-ақ
қазіргі теория мен практиканың жағдайын зерттеу төмендегідей қорытынды
жасауға мүмкіндік береді:
Компьютерлік технологияның педагогикалық мүмкіндіктерін пайдалану негізінде
оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастыру-оқу-таным іс-әрекетінің
мотивациялық-тұлғалық, мазмұнды-амалдық, процессуалды-еріктік бөліктерін
қамтитын бүтіндей жүйе болып табылады;
Виртуальды стенд, интернет жүйесі, электрондық оқу құралдары, мультимедиа
және т.б. оқушының танымдық белсендігін қалыптастыратын, шығармашылық
ізденіске баулитын оқыту ортасы ретінде қарастырылады;
Оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастырудың негізгі әдістемелік
құралы компьютерлік технологияның көмегімен жүзеге асырылатын оқу
тапсырмалары болып табылады.
Оқытуды компьютерлендіру мәселесіне арналған зерттеулерде танымдық
белсенділікті қалыптастыруды жеке жақтары ғана қарастырылады. Әрине, жаңа
технологияға байланысты ашылып отырған аталмыш мүмкіндіктердің қайсысы
болмасын оқытуда бұрыннан бар, қалыптасқан оқыту әдістерін жоққа шығармаса
керек. Қайта сол әдістеме ғылымындағы түрлі амал-тәсілдерді толықтырып,
жандандырып, түрлендіре отырып, білім сапасын көтеруге қызмет етеді.
Сондықтан, жаңа технология-электрондық оқу құралдары, түрлі компьютерлік
бағдарлама-мағлұматтар, интернет-жұмыс істеудің ең тиімді жолы болумен
қатар, өз бетінше үйренуге тілек білдірушілер үшін де мол мүмкіндіктер
ашады. Біздің жүргізген зерттеуіміздің талдауы қазіргі уақытта білім
берудің аясы кеңейіп, дидактикалық жаңа бағыттар пайда болып, оқыту мазмұны
мен әдісі өзгеріп, байытылып жатқанда компьютерлік технологияны пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастырудың объективті мүмкіндігі
болып табылатынын көрсетіп отыр.

3. Ақпарат көзі.

Өткен ғасырда әлемнің ғылыми бейнесін ертеректе екі негізгі ұғым
төңерегінде құрылғаны белгілі: зат және энергия. Сөйтіп, ғылыми көзқараста
қалыптастыруда негізгі екі ролді осы ұғымдарда сипаттайтын ғалымдар
атқарады: физика, химия, математика, биология. Мысалы заттар мен энергияның
сақталу заңы тек физика мен химияның ғана заңы емес, универсал ғылыми
принципке айналды: “жоқтан еш нәрсе пайда болмайды”. Бұл жағдайда біздің
ғасырдың басында әлемнің бейнесін жанаша тұжырымдайтын идеяның тууна
байланысты өзгере бастады. Мұндағы негізгі мәселе ұйымдастырушылық немесе
қазіргі айтылып жүргендегідей ақпараттық факторларға байланысты. Дәлірек
айтсақ, алдынғы кезекке жеке немесе құбылыстар ғана емес, олардың өзара
байланысы мен өзара мәселесі қойлады.
Қазіргі ақпарат ағымын адамзат тек ЭЕМ – нің көмегі арқылы ғана
қабылдайды. ЭЕМ ақпаратты автоматты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.