Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы

Жоспар

МАЗМҰНЫ
1. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
1.1 Міндеттемелер түсінігі және олардың жіктелуі
1.2 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебі
1.3 Басқа да кредиторлық қарыздармен есептесулердің есебі
1.4 Болашақ кезеңнің табыстарының есебі

2. «Цемент» ЖШС. ның Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
2.1 «Цемент»ЖШС . ның жалпы сипаттамасы
2.2 «Цемент» ЖШС . ның міндеттемелерінің түсінігі және олардың жіктелуі
2.3 «Цемент» ЖШС.ның жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айрысу есебі
2.4 «Цемент» ЖШС. ның синтетикалық және есебіbr /> 3. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
3.1 «Цемент» ЖШС .ның жабдықтаушылар мен мердігерлердің есебін жетілдіруіbr /> 3.2 «Цемент» ЖШС .ның жабдықтаушылар мен мердігерлердің жұмысын жетілдіру нұсқалары

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

1. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
1
1.1 Міндеттемелер түсінігі және олардың
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1.2 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебі ... ... ... ..
3
1.3 Басқа да кредиторлық қарыздармен есептесулердің
есебі ... ... ... ... ... ... 4
1.4 Болашақ кезеңнің табыстарының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .. 5

2. Цемент ЖШС- ның Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы 6
2.1 ЦементЖШС – ның жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7
2.2 Цемент ЖШС - ның міндеттемелерінің түсінігі және олардың
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.3 Цемент ЖШС-ның жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айрысу
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.4 Цемент ЖШС- ның синтетикалық және
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 10
3. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
11
3.1 Цемент ЖШС –ның жабдықтаушылар мен мердігерлердің есебін
жетілдіруі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
3.2 Цемент ЖШС –ның жабдықтаушылар мен мердігерлердің жұмысын жетілдіру
нұсқалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .13

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 16

Кіріспе

Қазақстан бүгінде әлемдік экономикалық және саяси үрдістерге тартылып
еліміздің кемел келешегіне жарқын жол салынуда. Біздің экономикалық
жүйесінің берікті қауіпсіздігі жастығы болған. Ұлттық қоры мен алтын
валюта резерві кезінде Ұлттық қор қаржысын әлдекімдер өздерін дәріптеуді
мұрат тұтып, жиналған қаржыны мақсатсыз жұмсауды тілге тиек етті. Егерде
осынау қор шашта төк жұмсалғаны біздің елімізде экономикалық дағдарысқа
ұшырау сөзсіз еді. Демек, ұлттық біздің елдің ахуалының тұрақтануына
кепілдік береді.
Қазақстан 30 корпоративтік көшбасшысы біздің болашағымызға серпінін
әкелмек. Бағдарлама 2015 жылға дейін өз жалғасын табатын көрінеді. Демек,
елдің экономикалық өсімі жыл өткен сайын дами бермек.
Ендігі міндетіміз – экономикалық қауіпіздікті әлдеқайда жоғары
деңгейін қамтамасыз ету, бнк секторының тәуекелін барынша төмендету болып
табылады. Осылайша, әлемдік экономиканың турбуленттілік жағдайында
экономиканың ахуалды тұрақтандыру жөніндегі біздің іс әрекетіміз сарабдал
да уақытылы болып шықты.
Орын алған экономикалық дағдарысқа және біздің экономиканың дамуы
тоқтайды деген бірқатар бірнеше жылдықта жалпы ішкі өнім нақты өсу пайызы
5,1% құрайды.
Кезеңнің соңына қарай инфляция деңгейі біртіндеп төмендеп, 2013 жылы
5,5-7,5 % аралығында тұрақтайтын болады.
Жалпы бухгалтерлік есеп саласы бұдан бірнеше жүздеген жылдар бұрын
пайда болып, күнделікті өмірде қолданылуы қоғамның әлеуметтік және
экономикалық жағдайларына қарай өзгерістерге ұшырап келе жатқан ғылм болып
табылады.
Бүгінгі таңда ел экономиканың нарықтық жолға көшуіне байланысты
қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен
рөлі арта түсуде. Осыған орай бухгалтерлік есептің мазмұны мен құрылымына
өзгерісиһтер енгізілді. Еліміздегі жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп
жұмысын толығымен халықаралық қарқылық есеп беру талаптарына сай
орындалады. Осыларды ескере отрып, бухгалтерлік есеп жұмысы толығымен
халықаралық қаржылық есеп талаптарына сай орындалады. Осыларды ескере
отырып, бухгалтер маманы кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтап, бағалап,
есептеп отырумен қатар, кәсіпорынныі алдағы уақыттағыэкономикалық әл
ауқатын дамыту жолдарын жоспарлай білу қажет. Сондықтан да кез келген елдің
бухгалтерлік мамандарын барынша білімді етіп даярлау, сол елдегі ұйымдардың
экономикалық жағынан тұрақты дмуына кепілдік береді.
Кез келген кәсіпорын үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп түруы үшін
уақытылы керекті материалдармен жабдықтап отырудың мағызы зор болып
табылды. Ұйымды материалдық қорлармен жабдықтау экономикалық және
әлеуметтік дамуту жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорынмен өнім
өндіруші ұйымдармен, сондай ақ делдалдық ұйымдармен өзіне керекті
материалдық қорлармен және техникалармен қамтамасыз ету жөнінде келісім
шарттар жасасады немесе өзінің делдалдары арқылы биржадан сатып алады.
Жалпы жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу – не таурлы
материалдық құндылықтаоды тиеу жұмысын орындағаннан кейін немесе қызмет
көрсеткеннен кейін, не олардың кәсіпорынмен келісуі арқылы бір мезгілде
немесе олардың тапсырмасы бойынша, не алдын ала төлеуі бойынша жүзеге
асырылады.
Кәсіпорынның келісімінсіз тазалықсыз тәртіппен газды, суды, жылуды,
электр энергиясын есептеу шотының көрсеткіштері негізінде және т.б есептен
шығару арқылы олардың босатылуы үшін есеп айырысу құжатымен төленеді.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – жабдықтаушылармен және мердігерлермен
есеп айырысуды теориялық және тәжірибеліу жағынан оқып үйрену,
жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуы.
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің танылған кезеңінен бастап бастапқы
құны бойынша бағаланады. Фирмаға кеп түскен тауарлар мен материалдың
бастыпқы құны олардың алынган тәсіліне байланысты болып келеді: сырттан
түссе (сатып алынған бағасы, ұйымдар бірлестігінің күшімен; айырбастау
аркылы немесе мемлекеттік субсидияның есебінен) немесе шаруашылық жүргізуші
субъектінің өз күшімен жасалса.
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің есеп айрысу есебін жүргізу
кәсіпорынның бухалтерлік есебін жүргізудің ең қажетті есебінің бірі болып
табылады. Сондықтан алынған тақырып өзекті болып табылады.
Жабдақтаушылар мен мердігерлердің тауарларды таратып жұмыс барысындағы
жетістіктерге жету үшін келген шығын дер кезінде есептеліп, оның қанша
мөлшерде қандай себептермен келгендігі толық мөлшерде басты назарда болуы
тиіс. Осылайша біз шағын фирмалардың жұмыс істеу кезіндегі тұрақтылығын
дер кезінде тауарларды жеткізіп отыруынан, олардың тұрақты клиенттерінің
болатындығын көреміз
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – жабдықтаушылармен және
мердігерлермен есеп айырысуды теориялық және тәжірибеліу жағынан оқып
үйрену, жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебін ашып,
жан-жақты қарастыру, зерттеу, нақтылығын жеткізу, кәсіпорынмен құжаттарды
байлынстыру болып табылады.

1. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы

1. . Міндеттемелер түсінігі және олардың жіктелуі

Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің шаруашылық қызметі барысында
меншікті капиталдармен қатар басқа қатыстырылған (тартылған) капиталдарды
да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер
деп аталады. Кез келген өндіріспен айналасатын ұйым сол өнімді өндіру үшін
қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы мердігерлерінің
алдыңда міндетті болса, саудамен айналасатын ұйымдар өзінің салатын
тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымнаң алдында қарыз
болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналаспайтын
кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен
қызметкелеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі
салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін.
Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс
мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысың жаңдандырып
жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға
мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар
коптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең
негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейтесті мәселелері
екендігі сөзсіз.
Қаржылық міндеттемелер (тартылған капитал) кәсіпорын активтерінің
заңды және жеке тұлғалар қаржыландырылған мөлшерін, кредиторлық
қарыздарының шамасын көрсетеді
Ұйымның қорлану көздері меншікті капитал және тартылған (сырттан
немесе басқа жақтан алынған, қарастырылған) капитал деп екіге бөлінеді.
Мұндағы тартылған капитал дегеніміз кәсіпорынның міндеттемелері, яғни осы
ұйымның басқа заңды және жеке тұлғаларға қандай да бір операциялар
нәтижесіне сәйкес берешек борыштары болып табылады. Кредиторларлың қатарына
осы кәсіпорыннан алашағы бар заңды және жеке тұлғаларды жатқызуға болады.
Егер кәсіпорын өз кредиторларының алдындағы қарызды уақытылы төлей алмаған
жағдайды, олар ұйымнан активтерін сату арқылы қарызын қайтаруын талап
етеді. Кәсіпорынның меншікті капиталы инвесторлардың мүдделігін танытады
және ол активтің жиынтық сомасынан міндеттемелерді шегеріп тастағандағы
қалдық сомасына тең болады.
Кәсіпорындардағы міндеттемелерін есебі типтік шоттар кестесінің
алтыншы міндеттемелер деп алынатың бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.
Міндеттеме ағымдық (қысқа мерзімдік кредиттік берешек. Ол операциялық
кезендерде немесе есептелетін күннен 12 айдың ішінде өтеледі) және ұзақ
мерзімді (төлеумерзімі бір жылдан көп) болып жіктеледі
Міндеттеме сомасы болашақтағы барлық ақшалай төлемдерің ағымдағы құны
ретінде өлшенеді.
Міндеттемелерді реттеу манадай тәсілдермен іс жүзіне асырады:
— Ақшалай қаражатпен төлеу;
— Активтерді табыстау;
— Қызмет ұсыну;
— Міндеттемені басқа міндеттемемен аустыру;
— Міндеттемені капиталға аудару
Бухгалтерлік есепте құралдардың құрамы мен орналастырылуын
сипаттайтын көрсеткіштерден басқа құралдардың құрылу көздерін қарастыратын
көрсеткіштер де көрсетіледі. Ұйымдық-құқықтық түрлеріне және меншік
нысандарына тәуелсіз кәсіпорынның құралдары құрылу көздері бойынша былай
бөлінеді: меншікті капитал және міндеттемелер. Сонда міндеттемелерге
қысқаша тоқталып кетейік.
Міндеттеме - бұл бір тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа
тұлғаның (кредит беруші) пайдасын көздейтін істі орындау борышы немесе
міндеті. борышқордың нақты әрекетіне мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты
орындау, ақша төлеу және басқалар, әйтпесе белгілі бір әрекеттен тартыну
(бас тарту), ал кредит беруші борышқорының өз міндетін орындауын талап
етуге құқылы.
Міндеттеме - өткен кезең оқығасына пайда болған субъектінің берешегі.
Бұл берешекті реттеу (жою) экономикалық пайдасы мол ресуртар (ақшалай
қаражат) шығынына әкеп соғады
Міндеттемелерге мыналар жатады Қарызға алынған қор көздері және
Шаруашылық құралдарының тартылған қаражат көздері (кредиторлық берешек).
Шаруашылық құралдарының қарызға алынған қор көздері кәсіпорынның
иелігіне белгілі бір мерзімге түседі және ол мерзімі өткеннен кейін ол
қаражат иесіне пайыз төлеу арқылы немесе пайызсыз қайтарылуы тиіс. Қарызға
алынған қор көздеріне қысқа мержімді және ұзақ мерзімді банк несиелері
жатады.
Пассив бөлімінің екінші және үшінші тараулары тиісінше ұзақ мерзімді
және қысқа мерзімді міндеттемелер деп аталады. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
қатарына кәсіпорынның ұзақ уақытқа алған несиелері мен қарыздары
жатқызылса, қысқа мерзімді міндеттемелер тарауына ұйымның алдағы
кезендерінің табыстары, бюджетке қарыз, жабдықтаушы мердігерлерге қарызы,
жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы бойынша қарызы, зейнетақы қорларына
қарызы және басқа да кредиторлық борыштары көрсетіледі.
Шаруашылық құралдарын тартылған қаражат көздеріне есеп айырысу
бойынша ағымдағы міндеттемелер –кредиторлық қарыз жатады.
Оларға:
— Жабдықтаушыларға қарыз;
— Бюджетке салық бойынша қарыздар;
— Жұмысшы-қызметкерлерге төлемақы бойынша қарыз;
— Өзге де кредитторлық қарыз
Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы Қазақстан
Республикасының Заңының 16-бабы бойынша және №30 бухгалтерлік есеп
стандарттарына сәйкес кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырушы және меншік
нысанына тәуелсіз заңды тұлға болып табылатын барлық кәсіпорындар мен
ұйымдар бухгалтерлік баланс жасайды. Бухгалтерлік баланс 5 бөлімнен тұрады,
соның ішінде міндеттемелер үшінші және төртінші бөлімінде орналасқан.

1.2 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу.

Кәсіпорын өз өндірісінің тиімді және ырғақты жұмысын қамтамасыз ету
үшін өзінің материалдық-техникалдық базасын жасайды, яғни өндіріске қажет
қорларын құрайды. Кәсіпорынды жабдықтау экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өзінің ұдайы өндірісін
қамтамасыз ету үшін өнім шығарушы кәсіпорындармен немесе делдалдық
ұйымдармен келісім шартқа отырады.
Демек, кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу
үшін 3310 Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу шотын
пайдаланады онда есеп айырысулар сомасының деңгейіне және нысандарына
(алдын-ала төлем ақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) қарамастам,
жабдықтаушыларлан алынған материалдық, босалқы қорлар, атқарылған
жұмыстармен қызметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 3310 шоттың кредиті
бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасы және дебірі бойынша-
есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлем ақысы
жазылады.
Кез келген кәсіпорын үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп тұруы үшін
оны уақытылы керекті материлдармен жабдықтап отырудың маңызы зор болып
табылады. Ұйымды материалдық – қорлармен жабдықтау экономикалық және
әлеуметтік дамыту жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өнім өндіруші
ұйымдармен, сондай-ақ делдалдық ұйымдармен өзіне керекті материалдық
қорлармен және техникалармен қамтамасыз ету жөнінде келісімшарттар жасасады
немесе өзінің делдалдары арқылы биржадан сатып алады.
Осы жоғарыда аталған ұйымды керекті материалдармен және басқа да
құндылықтармен жабдықтайтын кәсіпорындармен есеп айырысуының есебі
жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу деп аталатын шотта
жүргізіледі. Бұл шотта есеп айырысу сомасының деңгейіне және нысандарына
қарамастан жабдықтаушылардан алынған материалдар мен қосалқы бөлшектер,
олардың атқарылған жұмыстары мен көрсеткен қызметтері үшін есептелінген
қарыз сомаларының есебі жүргізіледі. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен
есеп айырысу деп аталатың шоттың кредитінде тиісті материалдық-қорлар,
шығындар бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасына сәйкес
есептелген сомалар, ал бұл шоттың дебеті бойынша ақшалар деп аталатың
шоттың және басқада шоттардың кредитінен (толенген жерлеріне байланысты)
оларға төленген сомалар жазылады. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен
есеп айырысу шоты бойынша есеп номері №6 журнал-ордерде жабдықтаушы-
мердігерлердің әрбір шот-фактурасы бойынша бөлек жүргізіледі. Бұл журнал-
ордерде жабдықтаушы-мердігерлердің шот фактураларының акцептелуі,
материалдық-құндылықтардың, жұмыстар мен қызметтердің қабылдануы, олардың
құнының төленуі жайлы мәліметтер жазылады.
Жабдықтаушылар мен мердігерлерге шикізат, материал және тауарлы-
материалдық қорды жеткізушілер жатады, сондай ақ әр түрлі қызмет түрлерін
көрсетушілер электр қуатын буды, суды, газды және т.б. босатушы және әр
қилы жұмыс орындаушылар (күрделі жөндеу, жай жөндеу және т.б.)
жабдықтаушылар мен мердігерлер болып саналады.
Жабдықтаушылармен есеп айырысу есебі әр бір шот-фактура бойынша және
әр бір жеке жабдықтаушы бойынша жүргізіледі. Есеп айырысу құжатың алу
барысында олар жабдықтаушылармен есеп айырысу кітапшасына жазылады. Төлеу
шотына қабылдау бойынша акцеп төлем тапсырмасы жазады және оны есеп айырысу
құжаттарымен бірге қаражаттарының қайта есептелуі үшін банкке береді.
Акцепт дегеніміз – ақша намесе есеп айырысу құжаттарын төлеу туруалы
берген жазбаша келісім болып табылады.
Фактураланбаған жабдықтар есебі.
Кейбір жағдайларда келіп түскен материалдық құндылықтардың құжаттары
(шот-фактуралары) болмауы мүмкін. Мұндай құндылықтарды фактураланбаған
жеткізілім деп атайды. Фактураланбаған жеткізімдер фактураланған яғни шот-
фактуларымен бірге келген жеткізілімдер тәрізді әр бір жабдықтаушылар
бойынша жеке көрсетіледі. Фактураланбаған жабдықтарды жазу үшін үлгілі түрі
М-7 материалдарды қабылдау туралы актілер қолданылады, олар шот-
фактурамен рәсімделген материалдар сондай-ақ, қабылдау кезінде артық шыққан
тауарлы материалдық құндылықтарға жазылады. Фактураланбаған жабдықтардың
шот-фактуралары келген уақытында оларға бұрын жазылған деректер сторно
етіліп номері №6 журнал ордерге шот-фактурадағы мәліметтер жазылады. Төлем
жасалған, бірақ айдың аяғына дейін кәсіпорынның қоймаларына түспеген
тауарлы-материалдық құндылықтардың шот-фактуралары немесе төлем талап
тапсырмалары негізінде №6 журнал-ордерге әдеттегі тәртіп бойынша жазу
жазылады. Айдың аяғында жолдағы материалдық құндылықтардың сомасын журнал-
ордердің келіп түспеген жабдықтаушы қоймасындағы жүк үшін деп аталатын
арнайы бағанасында көрсетіледі. Журнал-ордер бойынша жиынтықтарды
шығарғаннан кейін жолдағы тауарлы-материалдық қорлардың құнын материалдық
қорлар шоттарына жазады, олар материалдық жауапты адамдар есебіне
жатқызылмаса да, жедел ескеріліп отырады. Сөйтіп, жолдағы тауырлы –
материалдық қорлар айдыңа яғында тиісті шоттарда шартты түрде есептелініп,
олардың құндары жабдықтаушылармен есеп айырысулар тұрғысында дебиторлық
қарыз болып табылмайды. Келесі айдың басында жолдағы материалдардың қалдығы
сторно етіледі (қызыл жазумен жазылады).
Жабдықтаушылар және қызмет көрсетушілермен есеп айырысулар есебі
жөніндегі журналда ай аяғында Жабдықтаушылармен және мердінгерлермен есеп
айырысу деп аталатын шот бойынша талданған қалдықтар көрсетіледі.
Талдамалық (аналитикалық) есептің құрылымы Жабдықтаушылармен және
мердігерлермен есеп айырысу жөніндегі қалдықтар туралы мағлұмат алуды
қамтамасыз ету үшін және есеп айырысуды жедел бақылау үшінмына топтардан
қалыптасады:
- Құны төленген, бірақ іс жүзінде алынбаған (қабылданбаған)
материалдық қорлар, көрсетілген қызметтер, орындаған жұмыс
бойынша есеп айырысудан;

- Фактураланбай қалған жабдықтар бойынша есеп айырысудан;

- Мерзіміне төленбеген есеп айырысудан.

Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу-не тауарлы-
материалдық құндылықтады тиеу жұмысын орындағаннан кейін немесе қызмет
көрсеткеннен кейін, не олардың кәсіпорынмен келісуі арқылы бір мезгілде
немесе олардың тапсырмасы бойынша, не алдын ала төлеу бойынша жүзеге
асырылады. Кәсіпорының келісімінсіз тазалықсыз тәртіппен газды, суды,
жылуды, электр энергиясын есептеу шотының көрсеткіштері негізінде және т.б.
есептен шығару арқылы олардың босатылуы үшін есеп айырысу құжатымен
төленеді. Есеп айырысу сонымен қатар инкасса, аккредитивтер, чектер
тәртібімен жүзеге асырылады.

1.3 Басқа да кредиторлық қарыздармен есептесулердің есебі
Есептеу мен басқа да кредиторлық қары здармен есептеулердің есебі.
Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептеулердің есебі мына төменгі шоттарда
жүргізіледі: 3350, 3430,4150, 3380, 3220, 3210, 3540. Осы шоттардың
біршама топтамасына бір келесі тарауда толығырақ тоқталамыз.
Сондықтан біз олардың кейбіреулеріне ғана өте қысқаша сипаттама
береміз, өткені олардың өзі де тиесілі тауарларда біршама көрініс тапқан
болатын.
Сақтандыру бойынша бөлінеді:
— Міндеттілік дәрежесіне қарай: ерікті және міндетті;
— Сақтандыру объектісі бойынша: жеке және мүлікті;
— Сақтандыру төлеиін жүзеге асырудың негізі бойынша: жинақтық және
жинақтық емес.
Міндетті сақтандыру –заң талаптарына қарай жүзеге асырылатын
сақтандыру түрі болып табылады. Міндетті сақтандырудың түрлері заң актімен
белгіленеді. Міндетті сақтандыруды жүргізудің тәртібі мен шарттарын
Қазақстан Республикасының үкіметі белгілейді.
Жеке басты және мүлікті сақтандыру бойынша есеп айырысулар.
Сақтандырушыларға сақтандырушылар сақтық төлемдерінен, сондай-ақ
заңмен тыйым салынбаған өзге де көздерінен сақтандырушылар қалыптастыратың
ақша қорларының немесе басқа да активтерінің есебіненсақтандыру өнімдерін
төлеу арқылы белгілі бір сақтандыру жағдайларының туындаған кезінде жеке
және заңды тұлғалардың (сақтандырылғандардың) мүдделерін мүліктік қорғау
жөніндегі қатынастары болып табылады.
Өз өмірін және денсаулығын сақтандыру міндетті азаматқа заңдармен де,
шарттармен жүзеге асады.
Міндетті сақтандыру кезінде сақтанушы сақтандырушымен сақтандырудың
осы түрін ретейтін заңдарына сәйкес жасалады. Бірақ сақтанушы
сақтандырушыға заңдарда көзделгеннен гөрі неғұрлым тиімді шарттарды ұсынуға
құқылы.
Міндетті сақтандыру шартын сақтандырудың нақ осы түрін жүзеге асыруға
арналған лицензиясы бар сақтандырушылар ғана асыра алады. Мұндай шартты
жасау сақтандырушы үшін міндетті болып табылады.
Сақтандырудың міндетті түрлері бойынша сақтандыру объектісі
сақтандырудың осы түрі реттейтін заңдармен белгіленеді.
Ерікті сақтандыру –тараптардың ерік білдірулеріне қарай жүзеге
асырылатың сақтандыру түрі болып табылады. Ерікті сақтандырудың түрлері,
шарттары мен тәртібі тараптардың келісімі бойынша белгіленеді. Сақтандыру
объектісі азаматтардың немесе заңды тұлғалардың мүддесіне етіліп жасалынады
Сақтандырушының заңға қарсы мүдделері сақтандырылмауға тиіс.
Өз өмірін, денсаулығын, еңбек қабілеттілігін сақтандыру кез келген
азаматың өзіне тікелей байланысты болып келеді.
Мүлікті сақтандыруға мүлікті сақтандыру және кәсіпкерлік
тәуекелдікті, азаматтық-құқықтық жауапкершілікті қоса алғанда, онымен
байланысты басқа да мүдделері сақтандырылуы мүмкін.
Жинақтық сақтандырушы келісім-шартта белгіленген мерзімі өткенне
кейін, не сақтандыру жағдайы туған кезде төленетін сақтандыру болып
табылады, ал жинақ емес, сақтандыру тек қана сақтандыру жағдайы туған кезде
төленеді.
Сақтандыру сомасы –бұл ақшаның сомасы, оны сақтандыру жағдайы келіп
жеткен кезде, сақтандырылған сомасы бойынша толық көлемінде сақтандыру
ұйымның төлемге жауапты екендігін білдіреді.
Сақтандыру сыйлығы –бұл ақшаның сомасы, сақтанушы сақтандырушы
мекемеге өзінің қабылдаған міндеттемесі бойынша сақтандыру келісім-шартпен
анықталған деңгейінде жасалатың төлем.
Сақтандыру төлемі –бұл ақшаның сомасы, оны сақтандырушы мекеме
сақтанушыға сақтандыру келісім-шартты келіп жеткен кезде немесе туындаған
кезде, сақтандырылған сомасы барынша толық көлемде төленеді.
Сақтандыру қызметі –бұл сақтандыру мен қата сақтандыру келісім-шартын
орындаумен жяне жасаумен байланысты сақтандыру мекемесінің (ұйымның)
сақтандыру қызметі, ол екі бағытта жүзеге асырылуы мүмкін: өмірді
сақтандыру және жалпы сақтандыру.
Өмірді сақтандыру ерікті түрде жүзеге асады, ал ол екі нысанда болуы
мүмкін: өмірді сақтандыру және аннуйтетті сақтандыру.
Жалпы сақьандыруға медициналық, автомобильдік, азаматтық-құқықтық
т.б. сақтандырулар жатады.
Жеке басты және мүлік ті сақтандыру бойынша есеп айырысу есебі 3410
шотында жүреді.
Төленуге жататың пайыздың есебі. Төленуге жататың пайыздың есебі 3380
шотта жүргізіледі.
Төленуге жататын пайыздардың барлық түрлерін (банктерденалған
несиелер бойынша, заемдық шарттар бойынша, мүлікті жалға беру шарттары
бойынша, құнды қағаздар және басқалар бойынша) есептелген кезде 7310
пайыздар бойынща шығандар шоты дебеттеледі де, төленуге жататың
пайыздар кредиттеледі.
Төленуге жататың пайыздарың талдамақ есебі есеб айырысу шоттары
бойынша машинограмма немесе айналым тізімдемесінде жүргізіледі, онда әрбір
пайыз төлеушілердің, әғни заңды және жеке тұлғалардың талдамақ шоттары
ашылады.
Басқа да есептерден шығыстар есебі. Мұндай шығындардың есебі басқа
да есептелген шығыстар -шотында жүргізіледі. Осы шотта меншікті негізгі
құралдарды жөндеуге арналған резервтеті жалға алынған негізгі құрал
жабдықтардыжөндеуге арналған резервті есепке алуға арналған, сондай ақ
өнеркәсіптің маусымдық салаларының шығыстарын жабуға арналған сомалар
көрсетіледі.
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуге арналған резервтер, бірінші
кезекте, өндірісінің маусымдық сипаты бар кәсіпорын құралдары, бұларды
жөндеуге жұмсалатың шығындар жыл бойы әртүрлі мөлшерде жүзеге асырылады.
Ондай резервтер басқа да кәсіпорындарда құрылуы мүмкін. Жөндеу қоры
жөндеудің барлық түрлеріне (күрделі, орташа, ағымдағы жөндеулер) жұмсалатың
шығындардаң сметасы бойынша құрылады. Ай сайын өндіріс немесе айналым
шығындарына смета бойынша көзделген шығындардың жалдық сомасы 112 бөлігі
жатқызылады.
Негізгі құрал-жабдықтар жөндеуге арналған резервке аударылған кезде
7110 тауарларды (жұмыстард)
Кәсіпорында құралған резервтердің барлық түрлері есептіжылдан кейінгі
жылдың 1 қантар айында жүргізілген түгендеудун өтуге тиіс. Резервті
түгендеу кезінде жасалған резервтердің дұрыстығы мен негізділігі
тексеріледі.
Негізгі құрал-жабдықтарды (жалға алған объектілерді қоса алғанда)
жөндеуге арналған резервті түгендеген кезде, жылдың аяғанда артық
резервтелінген сомалар шегеріліп тасталынды. Жөндеу аяқталғаннан кейін
резевтердің артық есептелінген сомасы қаржы нәтижелеріне қосылады.
Түгелдену коммисиясы есеп айырысудың негізділігін тексереді және қажет
болған кезде шығындар нормаларын түзетуді ұсына алады. Бұл резерв бойынша
жыл аяғында қалдық болмауы керек.
1.4 Болашақ кезеңнің табыстарының есебі.
Кәсіпорынның есепті айда алған, бірақ бұдан кейінгі есепті кезеңдерге
жататын табыстары болашақ кезеңдерінің табыстары болып есептелінеді.
Сабақтас есепті кезеңдер мен осы кезеңдердің ара жігін ашу оңай емес, бірақ
олардың арасын (кезеңдерін) шектеу керек (шартты болмаса), өйткені онсыз
салық салуға да,қаржылық есепберуге де болмайды.
Алдағы кезеңдердің табыстарын есептеу үшін есебі 3520 алдағы
кезеңдердің кірістері шоты пайдаланылады.
Алдағы кезеңдердің кірістерін есептегенкезде 2110, 2120, 2130, 2140
шоттары дебеттеліп, 3520 шоты кредиттеледі.
Есепті айға жататын, ертеректе алынған табыстар тізімі 3520 – шотының
дебеті мен көлік мекемелерінің жүктері және жолаушыларды тасмалдау
қызметінен түскен табыс, жалға беруден түскен табыс,байланыс мекемесінің
қызметінен түскен табыс, 6120 акциялар бойынша дивиденттер және
проценттер түріндегі табыстар, 6130 Қаржылық жалдау бойынша кірістер
және осы табыстарға жататын басқа шоттардың кредитіне көрініс табады.
Қажет болған жағдайда 3520 шотында мыналар ескерілуі мүмкін: өткен
жылдары түгендеудің нәтижесінде кем шыққан немесе жоғалған мүліктерден
түсетін қарыздар. Осындай жетіспеушіліктің нәтижесінде орын алған сомаға
1254 жұмыскерлердің және басқа да тұлғалардың қарыздары шоты дебеттеледі
де, 3520 – шоты кредиттеледі.өткен жылдар ішінде анықталған, кем шығудың
орнын толтыру үшін түскен төлемдеріне 1040, 1010, 1050 және басқа да
шоттары дебеттеледі де, 1254 шоты кредиттеледі. Сонымен бір мезгілде сол
сомаға 3520 шоты дебеттеліп, 6130 шоты кредиттеледі;
Кінәлі адамдардан өндіріп алынуға тиісті жетіспейтін құндылықтарбойынш
баланстық құнының арасындағы айырмашылық алынады. Айырмашылықтардың
сомасына 1254 жұмыскерлердің және басқа да тұлғалардың қарыздары шоты
дебеттеледі және 3520 шоты кредиттеледі.
3520 – шотында айлық және тоқсандық билеттер (асханаларда
тамақтануға берілген талондар),кәсіпорында күні бұрн төленеген ақылар
ескеріледі. Жоғарыда аталған төлемдер түскен кезде 1050,1040,1010 – шоттары
дебеттеледі де, 3520 – шоты кредиттеледі.
Жетіспейтін құндылықтар бойынша берешектерінің өтелуіне қарай 1040,
1010,4050,4230 және басқа да шоттар дебеттеледі, 1254 шоты
кредиттеледі.берешектердіөтеуге түскен сомалар сонымен бір мезгілде, 3520 –
шотының дебеті, 6130 негізгі емес қызметтен түскен басқа да табыстар -
шотының кредиті бойынша көрсетіледі.
3520 – шот бойынша аналитикалық есеп кезеңдерден түсетін кнзеңдерден
түсетін табыс түрлерібойынша жүргізіледі.

II. Сатып алынған тауарлардын есебі мен бағалануы
2.1 ЦементЖШС – ның жалпы сипаттамасы

ЖШС Цемент өнеркэсібінің міндетті түтынушылардың талабына сай силикат
кірпішін және ізбесін шығару.
1954 ж.22 маусымда КСРО кеңестер министрлігінің жарлығымен Семей
қаласында силикат кірпішін шығаратын зауыт қүруға шешім қабылданды.
1953ж қалаға жақын жерде силикат кірпіші үшін негізгі шикізат көзі
болып табылатын кварц құмы бар жер берілген. Қаланың солтүстік қиыр шетінен
60 млн. дана цемент шығаруға арналған зауыт түрғызуға қүрылыс алақы берілді
негізгі технологиялық құрал - жабдықтар ГДР -ден және Отандық зауыттардан
әкелінді.
1958 ж. зауыттың уақытша технологиялық қүрылыс аяқталып, қараша айында
цементтің бірінші байқау партиясы шығарылды. Жұмысшылар қиын жағдайда жүмыс
істеді.
1959ж. 4 ізвес күйдіргіш пештері салынды. Зауыттың алдында көбінесе
кадр мәселесі түрды, жұмысшылар мамандар жетіспеді.
1965жылы екі механизирилген шахталы ізбес күйдіргіш пештері салынды.
1972 жылы зауытты реконструкциялау және үлкейту жүмыстары жүргізілді.
Цемент шығарылымы 160 млн. данаға ізбес шығарылымы 92 мың тоннаға
көтерілді. Зауыт республиканың құрылыс кәсіпорындарының алдыңғы қатарына
шықты. Алғаш рет Цемент қогнақүйі, әуежайлар жэне басқа да объектілердің
құрылысына арналған түсті кірпіштер шығарылды. Сонымен қатар денсаулық
цехының корпусы, спорт залы, ертіс жағасынан демалыс орындары, асхана,
магазин сальшды. 1989- 1990 жылдары зауыт жоғары техникалық -экономикалық
көрсеткішке қол жеткізді. Цементтің шығарылымы жылына 190 млн. дана, ал
ізбес өндірісі 100000 тонна болды.
Қаладағы жэне облыстағы өнеркәсіптердің әлеуметтік-мэдени орындардың
көбі силикат кірпішпен салынған.
1996 жылы қазақстанның солтүстік астанасы Астана қаласының құрылысына
өнім жеткізу тендерін жеңіп алды. ЖШС Цкмент өнеркәсібі цемент цехіне
реконструкция жасап, жоғары сапалы ақ және түсті кірпіш шығарылымын
көбейтті. Қазіргі таңда өнеркәсіп ҚР - ның алдыңғы қатарлы үлкен өнеркәсібі
болып табылады жэне 130 млн. дана цемент, 60 мың тонна кұрылыс ізбесін
шығарады.
2006 жылы негізгі өнеркэсіп капиталының инвестициясы шамамен 180млн.
теңгені қүрады. Автоклавтарда цементтің термоылғалды өңделу процесін
автоматты бақылау жүйесінің ену, мобильді телефон байланысының енуі,
крандарда бейнекамералардың орналасуы- өнімінің сапасын көтеруге, шығынды
азайтуға еңбек шартымен кэсіпорындағы қауіпсіздік техникасын жақсартуға
көмектеседі. Корпус маңына отырғызылған қылқан жапырақты ағаштар
өнеркэсіпті ландшафтын түрлендіріп, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын
жақсартады.
Облыс және қалада өндіріс орындарының тоқтауына жалпы экономикалық
дағдарысқа қарамастан Цемент АҚ жұмысын жалғастыра бередізауыт
мамандары әрекетсіз отыру құржымға апаратынын түсініп, өндірісті қалайда
аман сақтап қалудың жолын іздестірді Өз күшімізге ғана сеніп жұмыс істеу
керек деген стратегияны алға қойып, өнімді икемді жолмен босату бартерлік
әдісті, есеп айрысудың басқа да түрлерін қолдануды тәжірибеге енгізді.
2007 жылы маусымда ТІІУ СЕКТ сертификаттау ұйымынан ЖШС Цемент
өнеркэсібіне ЕҒ 180 9001:2000 сапа менеджменті жүйесіне сай 2007 жылы
маусымда ТЦУ СЕКТ сертификаттау ұйымынан ЖШС Цемент өнеркэсібіне ЕҒ 180
9001:2000 сапа менеджменті жүйесіне сай сертификат берілді. Ол силикат
кірпіші мен ізбесін шығару облысында СМК қабылданылды растайды.

2.2 Цемент ЖШС- ның міндеттемерінің түсінігі және олардың жіктелуі.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру – бұл ақша
қаражаттары мен олардың эквиваленттерінің келіп құйылуы мен шығысталуы.
Ақша эквиваленттеріне қысқа мерзімді қаржы инвестициялары және облигация,
қзынашылық векселі және т.б. сияқты өтімді бағалы қағздар жатады. Ақша
түсімдері туралы ақпарат, біріншіден кәсіпорынның ақша қаражаттары мен
олардың эквиваленттерін табу қабілеті, сондай – ақ ақша түсімдерін
пайдаланудағы кәсіпорынның мұқтажын бағалауға көмектеседі. Екіншіден,
кәсіпорынның таза активтеріндегі өзгерісті, оның қаржы құрылымын, сондай
–ақ өтімділік пен төлем қабілетін бағалауға көмектеседі. Үшіншіден, әр
түрлі кәсіпорындардағы операциялық қызмет туралы есеп берулерді салыстыруға
мүмкіндік береді.
Банк арқылы төленетін төлемдерді 2-ге бөлуге болады, олар:
- тауарлы (өткізген өнімге, істелген жұмысқа, көрсетілген қызметке, алынған
шикізат, материалдарға және жатылай фабрикаттарға);
- тауарсыз (бюджеттік төлемдер, әлеуметтік сақтандыру және зейнетақы
қорларына төлем және тағы басқалар.)
Банкілер заңды тұлғалардың ақша-құражаттарын сақтау үшін және
заңды тұлғалармен есеп айырысуы үшін Қазақстан Республикасында заңды тұлға
ретінде тіркелді. Ақшасыз төлем түрлері: төлемдік тапсырыс, чек,
аккредитив, төлемдік талап-тапсырыс, темір жол және көлік қызметі үшін
қортынды төлем-талаптар. Қазақстан Республикасының нормативтік құжаттарына
сәйкес белгіленген шектегі нақты ақшамен есеп айырысу жүзеге асады. Ақша
қаражат есебінің мақсаты ақша қаражатты сақтау және олардың берілген лимит
бойынша, смета бойынша белгіленген мақсатқа жұмсалуын бақылау, ақша
қозғалысын толық және уақытылы құжаттандыру, қаржылық және төлемдік
тәртіпті сақтау, уақтылы және толық аналитикалық есептеу, уақтылы және
толық ақша қаражат көздерін инвентаризациялау, есеп айырысуды банк арқылы
жүргізуге тырысу болып табылады.
ЖШС Цемент өзінің жұмысшыларымен және ұсақ алушылармен
қолма-қол ақшамен есеп айырысады, ал өнімін көптеп алушылармен қолма-қол
ақшасыз есеп айырысады.
Кассир — материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын
жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық
толық жеке дара жауапкершілігі туралы онымен шарт жасалынады. Егер еңбек
ақы мен да төлемдерді беру үшін субъекті басшысының жазбаша бүйрығы бойынша
адамдар тартылатын болса, онда бұлардың материалдық толық жеке дара
жауапкершілігі туралы олармен де шарттар жасалынады.
Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерлерімен немесе басшы
мен бас бухгалтер кол қойған тиісінше рәсімделген төлем тізімдемелерімен
ақша беруге жазылған өтінішпен, шоттармен және басқа да кұжаттармен
рәсімделеді.
Егер касса шығыс ордерлеріне қоса тіркелген құжаттарда субъект
басшысының рұқсат берілген колы болса, ордерге оның қол қоюы міндетті емес.
Жекелеген адамға кассаның шығыс ордері бойынша ақша берген кезде кассир
алушының төлқұжатын немесе жеке басының куәлігін көрсетуді талап етеді.
Оның атауы мен нөмірін, оны кімнің және қашан бергенін ордерде көрсетеді.
Алушы касса ордеріне қол кояды және алған сомасын: теңгені - жазумен,
тиынды - сандармен көрсетеді.
Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақшалар, 1020
Кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақшалар шоттарында жүргізіледі.
Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге асырылады,
оған бас бухгалтер мен кассир қол қояды. Кассаға ақша салған жеке немесе
заңды тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир қол койған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.