Лоренц қисығы мен Энгель қисығының макроэкономикалық деңгейі

Жоспар

Мазмұны
Кіріспе
1 . тарау. Табыстар теориясы және тұрғындарды әлеуметтік қорғау мәселелері
1.1. Табыстарды бөлу теориясына көзқарастардың эвалюциясы
1.2. Тұрғындар табысы және оның құрылымы
1.3. Тұрғындардың табыстарын қалыптастыру көздері

2 . тарау. Лоренц қисығы мен Энгель қисығының макроэкономикалық деңгейі
2.1. Табыстарды бөлудегі Лоренц қисығы
2.1. Табыстың өзгеруіне байланысты тұтынушы реакциясы. Энгель қисығы

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
1 – тарау. Табыстар теориясы және тұрғындарды әлеуметтік қорғау мәселелері
1.1. Табыстарды бөлу теориясына көзқарастардың эвалюциясы
1.2. Тұрғындар табысы және оның құрылымы
1.3. Тұрғындардың табыстарын қалыптастыру көздері

2 – тарау. Лоренц қисығы мен Энгель қисығының макроэкономикалық деңгейі
2.1. Табыстарды бөлудегі Лоренц қисығы
2.1. Табыстың өзгеруіне байланысты тұтынушы реакциясы. Энгель қисығы

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Еліміздің әкімшілдік - әміршілдіктен нарықтық экономикаға
көшуі адамдардың әлеуметтік тәуекелінің артуына алып барады.
Нәтижесінде адамдар өмір деңгейімен жіктеледі: шамалы топтың
баюы мен кейбір топтардың деңгейімен жіктеледі: шамалы
топтардың баюы мен кейбір топтардың кедейленуі, алдымен аз
қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар)
топтарды жатқызамыз.
Экономикалық теорияның негізгі бөлігі тұтыну болып табылады.
Тұтыну - бұл адамдардың қажеттіліктерінің өтелуі десек де
болады. Ал тұтынушылардың қанағаттандырылуы әрине табыс деңгейіне
байланысты. Сол себепті бұл курстық жұмыстың мақсаты өте
тиімді. Қазіргі уақытта табыстың деңгейін көтеру туралы
Қазақстан Республикасының Елбасының Жолдауларында ерекше айтылып
жүргені баршамызға мәлім. Табыс деңгейінің артықшылығы мен
кешмілігіне байланысты тұтынушылар талғамы өзгеріп отырады. Яғни
тұтынушылардың реакциясы ауатқып отырады. Микроэкономикада табыстың
өзектілігі ерекше айтылған. Сол себепті бұл курстық
жұмыстың мақсаты - тұтынушылардың табыс деңгейінің ұғымын,
табыс деңгейінің өзгеру факторларын талдау, тұтынушылардың
реакциясының өзгеруін зерттеу болып табылады.
Курстық жұмыс екі тараудан тұрады. Мұнда тұтынушылардың
табыстары және тұтынушылардың табыстарының өзгеруіне байланысты
қарастырылатын Энгель қисығы және Лоренц қисықтары туралы да
кеңінен қозғалады.
Нарықтық экономикада барлық табыстар ақшалай түрде
жүргізіліп, өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста
болады. Бұл бағаға нарықтың күштер кәдімгідей әсер етеді:
сұраным мен ұсыным ара - қатынасына; бәсеке мен монополич.
Енді осы табыстардың түсуі мен бөліну механизмін толығырақ
қарастырамыз.
1 – тарау. Табыстар теориясы және тұрғындарды әлеуметтік қорғау мәселелері
1.1. Тұтыну іс - әрекетінің теориясы
Сұранымның негізін адамның тұтыну қабілеттілігі құрайды.
Алдыменен бұл қалыпты өмір сүру жағдайымен қызмет етуді қолдау
қажеттілігі. Тұтынушының іс - әрекеті оның тұтынуының қалай
қолданбауында, материалдық игіліктер (тауарлар) мен қызмет
көрсету қандай пайда әкелетіндігіне байланысты.
Тауар пайдалылығы - адамдардың қандай да болмасын тұтынысын
қанағаттандыру қабілеттілігі.
Сондықтан тұтынушының болатын сипатына, әдетіне, талғамына,
көңіл - күй мен хал - жағдайына байланысты. Тауар пайдалылығы
- жалпы және шекті пайдалылық болып жіктеледі.
Жалпы пайдалылық - адамдардың белгілі тауарлар мен қызмет
жасау қосымша пайдалылық, себебі тұтынушы тауарлар мен қызмет
жасау қосымша пайдалылық, себебі тұтынушы тауарлар мен қызмет
жасауға алғашқы рет 1883 жылы австрия экономисі Ф. Визер (1851
- 1926 жж) ендірді. ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың басында ірі
экономистер Г. Госсен, К. Мангер, У. Джевонс (1835 - 1882
жж)., Л. Вальрас, Р. Аллен, Дж. Хикс және В.В. сулицкий
шекті пайдалылық теориясын жасады.
Алайда, бұл теория әрбір нақты тұтынушының іс -
әрекеттерін айтып бере алмайды, бірақ көптеген тұтынушы мен
орташа тұтынушының жалпы іс - әрекетінің тенденциясын байқап
білуге ықпал жасайды.
Қоғамдық пайдалылық тұтыну көлемінің өсуіне байланысты өсу
тенденциясына ие болса, шекті пайдалылық және онымен қоса
жалпы сұраным төмендеу қасиетіне ие, егер де ұсыным өссе.
Бұл заңдылық шекті пайдалылықтық төмендеу заңы деп аталады.
Шекті пайдалылық теориясының негізіне Госсен заңының
бірінші және екінші түрлері бастау болды. Бұл заң неміс
экономисі Герман Генрих Госсеннің (1810 – 1858 жж) атымен
аталған. Осы заңның негізінде Госсен субъекті іс - әрекетінің
рационалды ережесін суреттеп, өзінің шаруашылық қызметімен
максималды пайда табуға ұмтылатындығын көрсетті.
Бірінші заңға сай, тұтынудың іс - барысында тол түсуі
заттың пайдалығын төмендетіп, игіліктер қоры ұлғая түседі.
Игіліктер қоры көп болса, пайдалылық төмен болады. Демек,
әрбір келесі игіліктер бірлігінің бағалылығы төмендейді.
Жеке тұтынушы тауарлар мен ықзмет жасау нәрселерін молдау
алуға тырысады, себебі олар оған көптеген пайдалылық әкеледі.
Сондықтан ол әркезде өзінің ақшалай табысын қалай бөлуді
ойланып жүреді. Әрбір тұтынушының талғамы мен талғауына қарай
өз қалауы бар. Ол оның тұтыну қабілеті мен мүмкіндігін
көрсетеді. Сондықтан бюджет деңгейінің шекарасында оның
сұранымын барынша қанағаттандыратындай, қалауына тауар жиынтығын
ұйымдастыру қажет.
а) бюджеттік сызық - бюджеттік сызық немесе бюджеттік шектеу екі
тауардың мүмкіндігінше болатын комбинациясын көрсетеді, онда
тұтынушы бар мөлшеріндегі бюджеттен және осы кездегі баға
деңгейінен алып отыруы мүмкін. Әрбір тұтынушы бюджеттік
шщектеу шеңберінде өзінің табысын әртүрлі тұтыну тауар арасына
немесе қызмет көрсетуге, салуға тырысады, себебі пайдалылықты
максималдауға жеткізуі қажет.
1.2. Табыстарды бөлу теориясына көзқарастардың эвалюциясы
Табыстарды бөлу ұдайы өндірістің маңызды фазасы болып табылады.
Бөлу қоғамдық ұдайы өндірістің фазасы ретінде өндіріс пен
тұтынудың арасында болып, құбылыс түрінде өнімдерді бөлу
міндетін атқарады. Алайда бөлуді жүзеге асыру үшін өнімді
бөлуде мынау қажет: біріншіден, қоғам мүшелеріне өндіріс
түріне қарай бөлу, өнімді бөлу осы бөлудің нәтижесі болады.
Өнімдерді бөлу мәселесі ең өзекті мәселе болған және бола
береді. Оны зерттеуге көптеген экономикалық ойдың әртүрлі
мектебі мен бағыттарының өкілдері қатысқан. Олардың әрқайсысы
дәуірдің сол кездегі және ертедегі ерекшелігіне қарай,
өмірлік игіліктерді бөлудің әртүрлі принциптерін ұсынған.
Мысалы, еркін нарық теориясы өкілдері А. Смит пен Д.
Рикардоның есептеуінше, жалақы негізін қалыптастырудың принципіне
өмір сүру қажеттілік деңгейі алуды ұсынған. Себебі бұл
деңгейлік жұмысшы мен оның отбасының өмір сүруіне қажетті
болады.
Д. Рикардоның ойынша, өмір сүру қажеттілік деңгейі,
еңбек бағасының табиғи нарығы болып табылады. Еркін нарықты
жақтаушылардың бірі - Жан Батист Сэй (1767 – 1823 жж) Саяси
экономия трактаты (1803 ж) еңбегінде өндірістің үш факторы
теориясы ұсынады. Бұған еңбек, капитал, жерді жатқызады. Осы
факторлардың қызметін пайдаланғаны үшін жалақы, пайда, рента
төлем ретінде жүзеге асады.
Нарықтық экономиканы реттеу теориясының негізін салушы
кейнстік мектебі, Дж. Кейнс Еңбекпен қамту, пайыз және
ақшаның жалпы теориясы деген еңбегінде (1936 ж) жалақыны
реттеудің принципін өндіріс көлемі және тұрғындардың еңбекпен
қамтуына тәуелді екендігін ұсынды.
Нарық жағдайында жалданып жұмыс істейтін адам еңбегі К.
Маркстің пайымдауынша, жұмыс күші құнының принципімен төленеді.
Неміс социалисі Фердинанд Лассаль (1825 - 1864 жж), бөлудің тепе
- теңдік принципін ұсынды: тең еңбек өніміне әркімнің тең
құқығы, яғни бұрындары кездескен барлық бөлу принципі оның
ойынша, бар мүлкін тепе - теңсіздігіне алып барады. Бұл
принцип сынға алынды. Өмір игіліктерін тепе - тең бөлу
принципі К. Маркстің ойынша, қоғамды деградацияға алып келуі
мүмкін. Сондықтан да бұл жағдайда адал жұмыскер де және өз
жұмысына немқұрайлы қарайтын адам да өз еңбегіне сый -
сияпатты тең алуы әбден мүмкін. Оның онйыша өмірлік
игіліктерді бөлудің бірден - бір мүмкін принципі еңбегі
бойынша бөлу болмақ. Аталған принциптің өзіндік кемшілігі бар
және әлеуметтік әділеттілік критериіне толық жауап бермейді.
Еңбегі бойынша бөлу тұрғындар табыс деңгейінің теңсіздігіне
алып келеді. Бұл теңсіздік былай түсіндіріледі: адамдар өзінің
күш қайратымен және ойлау қабілеттілігімен, отбасы жағдайымен
және еңбекке қатынасымен ерекшеленеді. Еңбектің сандық (ұзақтығы
мен интенсивтігі) және оның сапалық (күрделілігі және басқада
еңбек жағдайлары) әртүрлілігі, теңсіздігі болады. Бұл принциптің
артықшылығы сонда, әрбір адамның еңбек нәтижесіне мүдделілігін
қамтамасыз етеді. Өзінің біліктілігін көтеруге мүдделілік ол
жеке адамның ғана емес, кәсіпорын, тіпті қоғамның мүддесіне
жауап береді.
Аралас әлеуметтік бағытталған нарықтық экономикаға көшу
кезінде еңбек бойынша бөлу принципі құндық эквивалент
принципіне орын бере бастады.
Басқаша айтсақ, бөлудің капитал бойынша, меншік бойынша,
жұмыс күші құны
Бойынша принципі жүзеге асып, табысты кәдімгідей
дифференциялауға, сұраным төлем қабілеттілігін өсіруге алып
келіп, тапшылық пен инфляцияны тежейді. Соған қарамастан
еңбекке қарай бөлу принципіне негізделген жалақы, әзірше
көптеген тұрғындар үшін табыстың басты көзі болып отыр. Шын
мәнінде екі қайшылық бетпе - бет келді еңбекке қарай бөлу
және жеке кәсіпкерлік жағдайында құндық эквивалент, капитал
бойынша, меншік бойынша принципі мен бөлу. Әлеуметтік әділеттілік
критериі бұл жағдайда теңгерілген түрге ие болады. Жоғары және
төменгі табыс деңгейінің өзара алшақтығы прогрессивті табыс
салығымен реттелінетін болады. Оның өсімі 400 пайыздан аспауы
керек, себебі іскерлік белсенділікті ынталандыруды төмендетпеу
керек.
Қазақстан Республикасының аралас әлеуметтік бағытталған
нарықтық экономикаға көшуі жолдамалы еңбекті қолдануды бағамдап,
оның еңбек ақысын реформалауды қатар жүргізіп отырады.
Табыстарда дифференциялаудың нақты жағдайын анықтау көлеңкелі
экономика саласындағы еңбексіз табыстар мәселесін қарауды талап
етеді. Экономикалық әдебиеттерде әзірше көлеңкелі экономика
ұғымын анықтаудың қалыптасқан көдері жоқ. Кейбір экономистер
күрделі жиынтық әртүрлі өндірістік қатынастар десе, басқалары
оны арнайы бақылау мен есептеуден жасырынған экономикалық
қызмет түріне балайды, үшіншілері барлық қызметтер түрімен
байланыстырып, оның әлеуметтік және деструктивті
қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталғанын айтып, адам
бойындағы жағымсыз іс - әрекетті байқатады.

1.2. Тұрғындар табысы және оның құрылымы
Жыл сайын материалдардың өндірісте жиынтық қоғамдық өнім
мен ұлттық табыс болып отырады. Солардың арасында қоғам өмір
сүреді, дамиды. Алдымен макроэкономика деңгейінде өндіріс
факторлары арасында бөлініп, табыстың осылай бөлінуі табысты
функционалды үлестіру болып аталады. Мұндай факторларға еңбек,
капитал, жерді жатқызамыз. Микроэкономика деңгейінде, яғни
кәсіпорын (фирма) мен әртүрлі шаруашылық ассоциациясында табыстың
негізгі түрлері құрылады: жалақы, пайда, пайыз және рента.
Факторлық шығындар бойынша табыстың барлық сомасы ұлттық
табысты құрайды. Алғашқы бөлу нәтижесінде алғашқы табыс
құралады, кейін әлденеше рет қайта бөлінеді. Бөлу процесінде
өндіріс аясына қатынасатындармен бірге мемлекет және ұйым
қызметкерлері белсенді ат салысады. Алайда, олар алғашқы
табысты тікелей жасамайды. (сурет - 1)
Функционалды бөлуден басқа табысты мөлшеріне үлестіру де
бар. Соңғысы қоғамда құралған табысты отбасы арасында немесе
жеке адамдарға үлестірумен сипатталады. Бұл жағдайда бір адам
болам ма әлде екі немесе көп адамнан тұратын отбасыма;
туыстық немесе некелік мәселемен байланысқан бір үйде
тұратын дығы қарастырылады. Ондай топтар табыстарының көлемін
алуына байланысты орналасады.
Нарықтық экономикада барлық табыстар ақшалай түрде
жүргізіліп, өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста
болады. Бұл бағаға нарықтың күштер кәдімгідей әсер етеді:
сұраным мен ұсыным ара - қатынасына; бәсеке мен монополич.
Енді осы табыстардың түсуі мен бөліну механизмін толығырақ
қарастырамыз. Табыстардың негізгі түсу көздері мыналар:
- жұмыскерлердің еңбек табысы (жалақы, сыйақы және т.б.);
- кәсіпкерлік табыс (пайда);
- меншік табыстары (салымнан алынатын проценттер, рента және
т.б.)
- еңбек салымына байланыссыз түсетін әлеуметтік табыстар
(мемлекеттен түсетін трансферттік төлемдер - жұмыссыздарға
жәрдемақы, әлеуметтік қамсыздандыру төлемі және т.б.).
Нарықтық қатынастарға көшкен елдерде осы табыстардың
барлығы екі үлкен топқа бөлінеді:
- кәсіпкерлік қызметтен (жалақы мен пайда) және еңбектен түскен
табыс;
- заңды негізде алынған еңбексіз табыстар, оған жататындар:
дивиденттер, банктегі салым пайызы, меншіктен табыс, оның ішінде
арендаға өткізілген жылжымайтын мүліктен және еңбек шығынымен
байланыссыз мемлекеттен алынатын жәрдемақы мен төлемдер
(зейнетақы, стипендия, жұмыссызға және көп балалы отбасына
жәрдемақы).
Осы табыстардың динамикасы әртүрлі елдерде әрқалай және
шаруашылық коньюктурасына, кәсіпкерлік қызметтің жетістігіне,
басқада факторларға байланысты.

1 – сурет. Табыстың негізгі түрлері
1.3. Тұрғындардың табыстарын қалыптастыру көздері
Еліміздің әкімшілдік - әміршілдіктен нарықтық экономикаға
көшуі адамдардың әлеуметтік тәуекелінің артуына алып барады.
Нәтижесінде адамдар өмір деңгейімен жіктеледі: шамалы топтың
баюы мен кейбір топтардың деңгейімен жіктеледі: шамалы
топтардың баюы мен кейбір топтардың кедейленуі, алдымен аз
қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар)
топтарды жатқызамыз.
Сондықтан да әлеуметтік сенімді механизм (Германияда ондай
механизм алғашқы рет 1883 жылы құрылған) қажет. Экономикалық,
құқықтық және әлеуметтік заңды бекетіліген мақсатты жүйе
кепілдігі жайлы әңгіме болып отыр. Осы кепілдіктер өмір
тұрақсыздығы факторына қарсы әсер етуі қажет. Алдыменен
жұмыссыздыққа инфляцияға, тұрғындар кедейлігіне қарсы тұра біліп,
алайда оларды әлеуметтік қорғау тоғышарлық және теңестіруге
алып келмегені жөн. Нарықтық экономикаға көшу кезінде әлеуметтік
қорғау жүйесіндегі басты мәні зор нәрсе әлеуметтік кепілдікті
бекіту. Қазақстан Республикасында әлеуметтік кепілдікке
мыналарды жатқызамыз: минималды жалақы, зейнетақы, стипендия,
жәрдемақы - оның ішінде уақытша еңбекке жарамсыздық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.