Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің педагогикалық мүмкіндіктері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ТАҚЫРЫБЫ:

Тұлғаның шығармашылық қабілетінің қалыптасуының психологиялық негіздері

М А З М Ұ Н Ы

Кіріспе

1 Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері

Оқушыларға патриоттық тәрбие берудің педагогикалық негіздері
Көркем шығарманы пайдалану арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің сипаттамасы

Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің педагогикалық мүмкіндіктеріКөркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің жолдарыОқушыларға патриоттық тәрбие беру бойынша жүргізілген тәжірибелік-эксперимент жұмыстары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейтестілігі. Қазақстан Республикасында болып жатқан саяси-әлеуметтік, экономикалық өзгерістер білім беру жүйесін өзгеше құруды талап етуде. Әсіресе, білім беру саласында ізгілендіру, демократияландыру үрдістері жүріп жатқан кезде, білім мазмұнын ұлттық ерекшеліктер негізінде құру, өсіп келе жатқан жас ұрпақты рухи биік, саналы, патриоттық сезімі жоғары тұлға етіп тәрбиелеу қажеттігі туындап отыр.

Ел Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде» атты еңбегінде халықтар арасындағы бірлікті нығайту, отансүйгіштікке тәрбиелеу, тіл мәдениетін орнықтыру мәселелеріне тоқталып: «Біздің тағы бір аса маңызды идеологиялық міндетіміз - Қазақстандық Отансүйгіштікке тәрбиелеу, әрбір азаматтың өзін-өзі айқын билеуін қалыптастыру. Шынайы Отансүйгіштікті, нағыз азаматтықты қалыптастыру жеке бастың өзін саяси тұрғыдан айқын сезінуін, өз Отанын саналы түрде таңдауын көздейді» [ 1 ] - делінген.

Тәрбиедегі ең басты бағыт делінген тәлім-тәрбие тұжырымдамасында: «Әрбір адам ең алдымен өз халқының перзенті, өз Отанының азаматы болуы керек екенін, ұлттың болашағы тек өзіне байланысты болатынын есте ұстауға тиіс. Оның осындай тұжырымғы тоқталуына ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер көптеп көмектеседі, солар арқылы ол жалпы азаматтық әлемге аяқ басып, өз халқының мәдени игілігін басқа халықтарға жақын да түсінікті ете алады. Сондықтан әрбір ұрпақөз кезі мен өткеннің талаптары, объективті факторлары негізінде жас ұрпақты өмірге даярлап, оны жинақталған бай тәжірибе арқылы тәрбиелей отырып, өзінің ата-бабаларының рухани мұрасын игере түсуі керек» [ 2 ] .

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында: орта білім беру міндеттерінің бірі - азаматтықа, адамның құқықтары мен бостандықтарына құрметпен қарауға, елжандылыққа, өз Отанын сүюге тәрбиелеу [ 3 ] деп көрсетіледі. Ел президентінің 2004 жылғы 19 наурыз айындағы Қазақстан халқына «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәскеге қабілетті халық үшін» Жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімдік деңгейімен, оның ішінде патриоттықпен айқындалатынын ерекше атап көрсетеді» [4] . Сондай-ақ Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында [5] және Қазақстан Республикасы білім және ғылым қызметкерлерінің ІІІ съезінде білім беру мәселесінің жай күйі жан-жақты талданып, адамгершілік құндылықтарды нығайтуға ерекше назар аударып, Қазақстандық патриотизм мен интернационализм негізінде білім алушылардың тәрбиелеудің тиімді жүйесін енгізу қажеттігі баса айтылды [6] .

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында [7] білім беру мәселесіне ерекше көңіл аударып, 12 жылдық білім жүйесіне көшуде ұлттық мектептің моделін құра отырып, өсіп келе жатқан жас ұрпақты патриоттық сезімге, отаншылдыққа тәрбиелеу қажеттігін атап көрсетті [8] .

Ендеше білім беру саласының басты міндеті - өскелең ұрпақты ерлік рухында ұлтжандылыққа тәрбиелеу екені айқын.

Патриотизм - туған жерге, Отанға деген сүйіспеншілік. Оның негізгі элементтері: туған жер, ана тілі, елдің әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрі және оларды құрмет тұту.

Патриоттық сезімнің объектісі мен қайнар көзі - Отан. Патриоттық тәрбиенің негізгі мазмұны: туған жердің табиғаты, оның байлықтары, тіл, дәстүр, тарихи ескерткіштер, туған өлкедегі тамаша киелі орындар болып табылады.

Патриоттық тәрбие - қоғамдық дамудың әрқилы кезеңдерін бастан өткізіп келе жатқан тарихи құбылыс. Ол қазақ халқымен бірге жасалып жатқан сезім болып табылады. Отаншылдық сезім - адамда жүре пайда болатын жеке тұлғаның саналы өмірімен қабаттас қалыптасатын психологиялық, әлеуметтік құбылыс.

Өсіп келе жатқан жас ұрпақтың патриоттық тәрбиесі ең алдымен отбасы мен бастауыш сыныптардағы білім мен тәрбиеге байланысты болса, екіншіден балаға жақын ұлттық көркем шығарманы оқу арқылы қалыптасады. Яғни, патриоттық тәрбиені бастауыш сыныптан бастап жүзеге асырудың маңызы зор. Оның себебі, бастауыш сатыдағы кезең - бала дамуының ұйытқысы, іргетасы болып, оқу әрекеті қалыптасуының өте қолайлы кезең. Сондай-ақ, бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбиені көркем шығармалар арқылы жүзеге асыруға болады.

Көркем шығарма арқылы жеке тұлғаның рухани әлеміне мақсатты түрде әсер ету үшін ең алдымен бастауыш сынып оқушыларының көркем шығармаға деген қызығушылықтарын оятып, оны әсерлі оқи, тыңдай білуге баулу қажет.

Ұрпақ тәрбиесінде көркем шығармалар баланы елжандылыққа тәрбиелеу құралы екені сөзсіз. Көркем шығарманы оқу-тәрбие үрдісінде пайдалану және көркем шығарма жанрлары негізінде оқушыларды тәрбиелеу мәселесі бірнеше ғылыми-педагогикалық ебектерде көрсетілгені зерттеу барысында анықталды.

Патриоттық тәрбие мәселесін көптеген философ, психолог, педагог ғалымдар әрқырынан зерттеп, негіздегені айқындалды.

Көркем шығарманың тәрбиелік мәнін, білімдік маңызын орта ғасыр ойшылдары: Қорқыт [9], әл-Фараби [10], алдыңғы қатарлы ағартушылар Ш. Уәлиханов [11], А. Құнанбаев [12], Ы. Алтынсарин [13] жан-жақты қарастырып, өздерінің өмірден тоқыған пайымдауларынан ауқымды ой жүйесін құрған.

А. Құнанбаев шығармалары өсіп келе жатқан жас ұрпақты патриоттыққа баулып, ар-намысын, адамгершілік үшін күресуге тәрбиелеп, қайрат, ақыл, жүректілік сияқты адам бойындағы қасиеттерді қалыптастырады [14] .

Белгілі қазақ ойшылдары А. Байтұрсынов [15], М. Дулатов [16], Ж. аймауытов [17], М. Жұмабаев [18], Ш, Құдайбердиев [19] т. б. өз еңбектерінде ұлтымыздың салт-дәстүрлеріне, оның ішінде отансүйгіштік және ерлік дәстүріне ерекше мән беріп, көркем шағармалар негізінде патриоттық тәрбие беру туралы құнды пікірлер айтып көрсеткен.

Көркем шығарма М. Әуезов [20], М. Ғабдуллин [21], А. Қоңыратбаев [22], С. Қасқабасов [23] сияқты әдебиетшілердің арнайы зерттеу нысанасы болды.

Этнопедагогиканың мазмұнын, құралдарын, формалары мен әдістерін шешуде, оларды оқу-тәрбие процесінде пайдалану жолдарын қарастыру мәселесі бойынша қазақстандық ғалымдар: Қ. Жарықбаев [24], С. Қалиев [25], С. Ұзақбаева [26], Ж. Наурызбай [27], К. Қожахметова [28] т. б. ерекше үлес қосты.

Қазіргі жағдайда философиялық тұрғыдан патриоттық тәрбиенің мән-мазмұнын зерттеген В. Г. Афанасьев [29], Л. П. Буева [30], В. В. Журавлев [31], В. А. Медведев [32], Г. Л. Смирнов [33], А. Г. Спиркин [34], Г. Н. Федосеев [35] т. б. ғалымдардың ғылыми еңбектерінде патриоттық тәрбиеге құнды пікірлер айтылған.

Сонымен бірге, қазақстандық философия ғылымының зерттеушілері Ж. Алтаев [36], Ж. Әбділдин [37], Ә. Нысанбаев [38], Қ. Шүленбаев [39], А. Қасабеков [40], Д. Кішібеков [41] және т. б. еңбектерінде халық мәдениеті мен өсіп келе жатқан жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беруде көркем шығармаларының рөлі, маңызы ерекше сипатталады.

Бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен олардың даму заңдылықтарын зерттеген ғалымдар А. А. Давыдов [42], Н. В. Занков [43], А. Н. Леонтьев [44], В. С. Мухина [45], С. Рубиенштейн [46], А. Люблинская [47] т. б., республикамызда белгілі психолог ғалымдарымыз Т. Тәжібаев [48], М. Мұқанов [49], Қ. Жарықбаев [50], Ә. Алдамұратов [51], Х. Шерьязданова [52] т. б. қарастырған.

Зерттеліп отырған мәселенің теориялық және практикалық тұрғдан зерттеген қазақстандық педагог-ғалымдарымыз: Т. Сабыров [53], Қ. Бержанов [54], С. Мусин [55], А. Сембаев [56], Ж. Б. Қоянбаев [57], Р. М. Қоянбаев [57], Е. Сағындықов [58], М. Жанпейісова [59] т. б. Сондай-ақ Ресей педагог-психолог ғалымдары: В. F. Сухомлинский [60], И. С. Марьенко [61], Е. И. Моносзон [62], Ю. К. Бабанский [63], И. Ф. Харламов [64], И. П. Подласый [65], П. И. Пидкасистый [66], Б. Лихачев [67], Сластенин [68], Столеренко [69], Т. А. Ильина [70], Н. В. Савин [71] т. б. еңбектерінде осы мәселе жан-жақты қарастырылған.

Оқушыларға патриоттық тәрбие беру мәселесі Ж. Г. Кондзе (Ресей) , Н. А. Асипова және А. Э. Измайлов (Қырғызстан), А. Ф. Фаткуллина (Башқұртстан, Л. Я. Градулис (Латвия) және т. б. ғалымдардың зерттеу пәні болған. Олардың ішінде Ж. Г. Кондзе мен И. И. Насыров еңбектерінде халық және ерлік дәстүрлері негізінде тәрбиелеудің жолдары реінде қарастырады.

Қазасқтан Республикасы көлемінде К. Құнантаева, К. Н. Меңлібаев, В. Г. Храпченков, Қ. К. Жампеисова, А. Р. Жұмаханов, А. Муким, С. Ешімханов], С. Т. Иманбаева, С. Б. Омарова, Н. И. Қойшыбаева, Ж. А. Макатова, Д. С. Құсайынова, А. К. Кеңесбаева, А. К. Қалимолдаева т. б. патриоттық тәрбиеге байланысты елеулі зерттеулер жүргізді.

Патриоттық тәрбие мәселесі саласында жарық көрген еңбектерде де көптеген құнды пікірлер айтылған. Мысалы, С. Иманбаеваның «Ерлік тағылымы» [72] оқу құралында ұлттық жауынгерлік дәстүрдің тәлімдік мүмкіндіктері мен оларды оқу-тәрбие үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастыру мақсатында пацдалану мәселесі көзделеді.

Сондай-ақ жас ұрпақты ерлікке тәрбиелеудегі ақын-жыраулар шығармасының тәлімдік маңызын: «Қазақ халқының сан ғасырлар бойы жасаған асыл мұралары - шешендік өнері, мәдениеті, имандылық тұжырымдары халықтық педагогика негізінде жастарды тәрбиелеуде қайталанбас қазына болып табылады» - деп көрсетеді.

Егеменді елімізде болып жатқан саяси-әлеуметтік, мәдени өзгерістер өсіп келе жатқан жас ұрпақты патриоттық сезімге, елжанылыққа тәрбиелеуге жаңаша тұрғыда қарауға қажет етеді.

Бастауыш сынып оқушыларының көркем шығарманы жетік білуі, оларға патриоттық тәрбие беретіні сөзсіз. Бірақ бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беруді көркем шығармалар арқылы жүзеге асырудың ғылыми-педагогикалық негізін айқындау - әлі де болса, өз шешімін таппай келе жатқан мәселелердің бірі.

Солай бола тұра көркем шығармалардың педагогикалық мүмкіндіктері мен оларды бастауыш сыныптардың оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың қазіргі жағдайы арасында; бүгінгі қоғам салабына сай көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің өзектілігі мен оны пайдаланудың ғылыми-педагогикалық тұрғыда негізделген әдістеменің жоқтығы арасында қайшылықтар туындап отыр.

Сол себептен, бұл қайшылықтардың шешімін табуда біздің ғылыми зерттеу жұмысымыздың мәселесі көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық және әдістемелік жолдарын қарастыру болып табылады.

Аталған мәселенің бүгінгі күнге дейін ғылыми-теориялық және әдістемелік тұрғыда өз деңгейінде қарастырылмауы ғылыми зерттеу жұмысымыздың тақырыбын «Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беру» деп таңдапуымызға себеп болды.

Зерттеу мақсаты: Көркем шығарманы оқу-тәрбие процесінде пайдалану арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің теориялық және әдістемелік негізін жасау.

Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие процесі.

Зерттеу пәні: Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие беру.

Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер

көркем шығарма материалдары бастауыш сыныптардың әрбір пән мазмұнына енгізіліп, оқушылардың даму ерекшеліктеріне сәйкес сұрыпталса;
бастауыш сынып оқушыларына көркем шығарманы меңгерту тиімді әдіс-тәсілдер арқылы жүзеге асырылса;
көркем шығармаларды оқу үрдісінде пайдалану оқу-әдістемелік кешендермен оқу құралдарымен қамтамасыз етілсе, онда бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбиені жоғары деңгейде беруге негіз болар еді.

Зерттеудің міндеттері:

көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негізін анықтау;
көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің педагогикалық мүмкіндіктері мен қазіргі жағдайын анықтау;
көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің моделі, өлшемдері мен деңгейлері және мазмұндық, ұйымдастырушылық, әдістемелік шарттарын айқындау;
бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беруді жетілдіру мақсатында оқу-тәрбие процесінде көркем шығарманы пайдаланудың әдістемесін құру, оның тиімділігін тәжірибеде айқындау, әдістемелік нұсқау беру.

Зерттеудің жетекші идеясы: бастауыш сыныптардың оқу-тәрбие процесінде көркем шығарманы жүйелі түрде, ғылыми-әдістемелік тұрғыда пайдалану арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие беруге мүмкіндік туады.

Зерттеудің негізгі кезеңдері:

Бірінші кезеңде зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектерге талдау жасалды; тақырып бойынша көркем әдебиет туралы материалдар жинақталды; бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің жағдайы анықталды; зерттеудің ғылыми аппараты айқындалды.

Екінші кезеңде зерттеу тақырыбы бойынша жинақталған материалдарды талдау жұмысы жалғастырылды; бастауыш сынп оқушыларына патриоттық тәрбие беру мәселесінің қазіргі жағдайы анықталды; тәжірибелік-эксперимент жұмысы жүргізілді; көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің әдістемесі құрылды.

Үшінші кезеңде жүргізілген тәжірибе жұмысының қорытындылары шғарылып, нәтижелері анықталды, ғылыми-әдістемелік қорытынды жасалды. Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің тиімді әдіс-тәсілдері айқындалып, нақты тұжырымдар мен ұсыныстар дайындалды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:

көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негізін айқындалды;
көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің педагогикалық мүмкіндіктері мен қазіргі жағдайын анықталды;
көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің моделі, өлшемдері мен деңгейлері және мазмұндық, ұйымдастырушылық, әдістемелік шарттарын айқындалды;
бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беруді жетілдіру мақсатында оқу-тәрбие процесінде көркем шығарманы пайдаланудың әдістемесі құрылды, оның тиімділігі тәжірибеде дәлелденіп, әдістемелік нұсқау берілді.

Зерттеудің базасы: Қызылорда облысының Жаңақорған ауданының М. Әуезов атындағы N2 орта мектебі, Абай атындағы дарынды балаларға арналған N 15 лицей, N 6 қазақ орта мектебі.

Диплом жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде зерттеу жұмысының көкейтестілігі, мақсаты, объектісі, пәні, болжамы, міндеттеррі, жетекші идеясы айтылады. Жұмыста қолданылатын зерттеу әдістерінің ерекшеліктері ашылып, зертеудің әдіснамалық және теориялық негіздері, деректі көздері, зерттеу кезеңдері мен базасы, зерттеудің ғылыми жаңалығы, теориялық және практикалық мәні сипатталып, қорғауға ұсынылған негізгі қағидалары, зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі, негізділігі, сынақтан өткізілуі, тәжірибеге енгізілуі мен диссертация құрылымы қамтылған.

«Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері» атты бірінші бөлімінде зерттеліп отырған мәселеге байланысты философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектер мен көзқарастарға талдау жасалып, негізгі тұжырымдары басшылыққа алынып, теориялық негізі анықталды. Бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің құралы ретінде көркем шығарманың мазмұны, мәні қаратырылды. Көркемшығармаларға теориялық сипаттама беріліп, оның педагогикалық мүмкіндіктері қарастырылды.

«Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудіңпедагогикалық шарттары» атты екінші бөлімінде көркем шығарманы оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланудың тиімді әдіс-тәсілдері айқындалып, жолдары көрсетілді. Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриотық тәрбие беру бойынша жүргізілген тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының қорытындысы көрсетілді.

Қорытындыда теориялық және тәжіриелік-педагогикалық зерттеулердің нәтижелеріне негізделген тұжырымдар мен ғылыми-әдістемелік ұсыныстар нақты түрде көрсетілді.

1 Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері

Бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие берудің психологиялық-педагогикалық негіздері

«Білім берудің гуманитарлық сипаты, онда адам тек жай зерттеу объектісі ретінде ғана емес, ең алдымен, шығармашылық пен таным субъектісі құдіретті мәдениет үлгілерін дүниеге әкелген, әрі өзінің шығармашылыққа деген құлшынысымен оқушыларды баурап әкететін субъектісі ретінде көрінуімен бедерленді», - делінген Қазақстан Республикасы гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында [73] . Міне, осынай мақсатқа жету білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттыру міндетін жүзеге асыруды қажет етеді.

Тәрбиедегі ең басты бағыт делінген тәлім-тәрбие тұжырымдамасында: (1999) «Әрбір адам ең алдымен өз халқының перзенті, өз Отанының азаматы болуы керек екенін, ұлттың болашағы тек өзіне байланысты болатынын есте ұстауға тиіс. Оның осындай тұжырымға тоқталуына ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер көптеп көмектеседі, солар арқылы ол жалпы азаматтық әлемге аяқ басып, өз халқының мәдени игілігін басқа халықтарға жақын да түсінікті ете алады. Сондықтан әрбір ұрпақ өз кезі мен өткеннің талаптары, объективті факторлары негізінде жас ұрпақты өмірге даярлап, оны жинақталған бай тәжірибе арқылы тәрбиелей отырып, өзінің ата-бабаларының рухани мұрасын игере түсуі керек» [2] . Осыған байланысты өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізгілік, имандылық тұрғыда өмір сүріп, шығармашылықпен еркін еңбек ете алатын, бәсекелеске бейім, өмірге икемділігін, ұлттық, жалпыадамзаттық құндылықтарды тұтастықта меңгере алатын және өзін-өзі дамыта алтын, патриоттық сезімі қалыптасқан жаңа азаматы тәрбиелеудің қажеттілігі туындауда.

Патриотизм ұғымы ҚСЭ-ның тоғызыншы томында: «Патриотизм (грек сөзі Patriotes - отандас, Patris - отан, туған жер) - Отанға деген сүйіспешілік, бойындағы күш қуаты мен білімін Отан игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған жер, ана тілін, елдіңғ әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін құрмет тұту сияқты патриотизм элементтері ерте заманнан бастап-ақ қалыптаса бастайды», [74] - деп көрсетілген өзінің ізгілікті мәнін сақтайды.

Патриоттық сезімнің объектісі мен қайнар көзі - Отан десек, оның мазмұны: туған жер, табиғат, оның байлықтары, тіл, дәстүр, тарихи ескерткіштер, туған өлкедегі тамаша киелі орындар. Олардың адам көкірегіне жылылық, жақындық, туысқандық сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы патриотизмге тәрбиелеудің арқауы.

Елжандылық идея - отаншылдық сезім - адамда жүре пайда болатын, жеке тұлғаның саналы өмірімен қабаттас қалыптасатын психологиялық, әлеуметтік құбылыс.

Отаншылдық сезім жалпы адам баласына тән адами түйсік қасиет, оның еліне, туған жеріне, өз тілі мен мәдениетіне, ұлттық құндылықтарына жеке қатынасын, өзіндік бағасын, түйсінуін, қуаттып қолдауын пайымдайтын сезім көрсеткіші.

«Қазақстандық патриотизм» - ұғымы осы түсінікті байыта түседі. Ол көздің қарашығындай сақтап келген туған жерін қорғау, елінің сат-дәстүрі мен әдет-ғұрпын сыйлай, ана тіліне деген сый-құрмет, елі мен жерінің өркендеіне үлес қосу, Қазақстанда мекендейтін өзге ұлт өкілдерінің мүддесімен санасу сияқты құндылықтардан тұрады.

Патриотизмді адамгершілік қағидаларынан бөліп қарауға болмайды. Өйткені, Отан абстрактылы ұғым емес. «Отан - тірісі бар, өлісі бар, тіпті тумағандары бар - бүкіл рулар мен ұрпақтардың рухани байланысы», - дейді Д. Меренковский [75] .

В. А. Макаров: «Патриотизм - кез-келген саяси, әлеуметтік, этникалық топтардың ғасырлар бойғы тұтастығын қамтитын құбылыс», - деп тұжырымдайды [76] . Ал Н. И. Губанов былай деп ой түйеді: «Шын мәніндегі патриотизм кім-кімнің болса да өз Отанына шексіз берілгендігі, сонымен бірге өзге халық мақтанышына құрмет қарау болмақ. Ал мұндай қасиет іс-әрекет пен идеяның, ықыластың бірлігінің айғағы іспетті» [77] .

Осы айтылғандардың барлығы патриотзм қоғамдық сананың бір формасы, тарихи және классикалық категория екенін, яғни ол да қоғам дамымен бірге дамып, жаңа мазмұнмен толыға түсетінін білдіреді.

Отан - бұл халық. Халық - бұл адам. Адам сүю, оған жақсылық жасау, жанашыр болу - адамгершіліктің белгісі. Отаншылдық көз жетпейтін көне ғасырлардан келе жатқан құндылық. Қай ғасырда болмасын тәрбие мәселесі назардан тыс қалып көрген емес. «Бала тәрбиесі - мемлекеттің маңызды міндеті» [78], - деген сөзді Платонның өзі де бекер айтпаған болар.

Көп ұлтты Қазақстан үшін отансүйгіштік сезімінің рухани саладағы тату-тәтті тірлік, азаматтық келісімге ғана емес, мемлекеттің материалдық негізін нығайтуға да тікелей ықпалы бар.

Отансүйгіштік рух - қазақ елінің әлемдік өркениетті елдер көшіне қосылып, дүниежүзілік қауымдастықтан лайықты орын алуына мүмкіндік беретін бірден-бір күш.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.