Бастауыш мектеп оқушыларының табиғат қорғаудағы іс-әрекетін қалыптастыру

Жоспар

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім: Ойынның педагогикалық маңызы және оқу
үрдісіндегі сипаты.
1. Ойын, оның маңызы мен жаңа модульдік технологияда алатын орны.
2. Ойын мақсатын талдау және оның мәні.
3. Іскерлік ойындар – оқу-тәрбие үрдісінде.
Қорытынды.

Ойынның педагогикада, оқыту процесінде алатын орны Платон
заманынан белгілі болған. Ойынның оқу процесіндегі маңыздылығы
жөнІнде Я.А.Коменский былай деген екен: "Мектепке - ойынға
асыққандай" бар, ол сондай ғанибет". Ал XVIII ғасырда Ж.Ж.Руссо мен
И.Г.Песталоцци ойын арқылы балаларды болашақ өмірге бейімдеу керек
деп түсіндірген.
Ойынның теориясы мен маңыздылығы К.Д.Ушинский мен П.Ф.Лесгафт та өз
үлестерін қосқан. Тәрбиеде жөне оқыту барысында ойынның өз алатын орнын
В.А.Сухомлинскнй, С.П.Шацкий және Н.К.Крупская да атап керсеткен.
Сабақ барысында ойынның басты мақсаты - білім беруді ойынмен
ұштастыру. Баланың ойынға белсенді түрде қатысуы оның ұжымдағы басқа да
әрекеттерін айқындайды.
Ойын дегеніміз не? Бір қарағанда ол қарапайым құбылыс не әрекет
іспетті. Ойын міндетгі түрде ұжымдық әрекет. Ойынның ережелері
ойнаушылардың іс-әрекеттсрімеи байланысты. Ойыінның өз деңгейінде
өтуі,ойнаушылардың қисынды ой қабілетінің дамуы, бір-біріне деген
сыйластық кажеттіліктерімен санасуы әр ойыншының жеке әрекеттерінен
туындайды. Ойынның басты шарты - жеңіске жету болса да, әр ойыншы өз
қарсыласының мүмкіндігімен санасып, бір-біріне деген сенімін арттырады.
Ойын арқылы оқушы өздігінен жұмыс істеуге үйренеді, ойлау қабілеті
дамиды, сөздік қоры баийды. Ойынның негізгі мақсаты – баланы
қызықтыра отырып, лексико-фонетикалық материалды берік' меңгерту. Сондай-
ақ ойын үстінде балалардың ойлау қабілеті, назары, байқампаздық әрекеті,
зейіні жетіледі. Оқушлардың тілін дамытьш, ойын жүйелі айта білуге үйрету
- мұғалімнің басты парызы. Ойын үстінде оқушының түрлі қасиеттері дамып,
қабілеті мен белсенділігі ататынын көрнекті педагог А.С.Макаренко кезінде
де атап көрсеткен.
Педагогикалық процесті жетілдіруде ойынның алар орнын қазақстандық
ғалым Н.Құлжанова да зерттеген. Ойын бала үшін еліктеу, инстинкт,
күнделікті негізгі іс-әрекет және оның жеке өмірі деп дәделдеген.
Н.Кұжанованың айтуы бойынша ойында әдептілік, тәрбиелік, мақсатта пайдалану
- баланың болашақ өміріне түзу жол салу, үлкендерге еліктеуі және өмірдің
талаптарына сай бейімделуі басты педагогакалық мақсаттар. Ойындар баланың
қисынды ойлау қабілетін және қиялдау (жақсы мағынада) қабілеттерін дамытуға
жетелейді. Ғалым "Бала ойында шынығып, "жұмыс жасап", өсіп жетіледі. Оның
ойлау қабілеті жетіліп, қарым-қатынас жасау мүмкіндігі артадьг", - деп атап
көрсеткен. Сол сияқты бала өміріндегі ойынның алатын маңызды орны туралы
педагог М.Жұмабаевта өз көзқарасын қалдырған. Ойын - бала үшін өмірлік
тәжірибе. Ойын барысында бала өзін қоршаған орта туралы алған білімін
пайдаланады. Ойын кезінде - бала терең әсер алып, үлкен белсенділік
көрсетіп, қисынды ойлау қабілеті күшейеді, ойынды баланың тілін дамыту үшін
де пайдалану керек деп баса айтқан.
Ойын – баланың рухани дамуының негізі, - деп Ж.Пиаже, К.Левин,
Л.С.Выготский, Д.Б.Эльконин, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко,
С.А.Шмаков өз еңбектерінде атап айтқан.
Ал С.А.Шмаков өз монографиясында ойынды екі жақты қарауға болады
деген. Бірінші - ойын ересектерге еліктеу болса, екінші - ол қуаныштың,
сергектіктің, ширақтылықтың, өмірдің жоғары әуезділігінің негізі болады”,-
деген.
Сонымен педагогикалық процесте ойын арқылы оқушының білімі мен
бейімін, жеке тұлғалық қасиет-қабілеттерін арттыру мүмкіндіктері
зерттелген. Енді осы мүмкіндіктерді бүгінгі педагогикада үлкен орын алып
отырған модулъдік жүйемен ұштастыру ғылыми тұрғыдан қаралмай
отырған мәселе. Ал модульдік жүйеде оқушылар арасындағы еркін қарым-
қатынас жасап, сабақ барысында сайысты ұйымдастыру арқылы ойынның
барлық тиімді мүмкілдіктерін қолданса, сынып оқушыларының оқу
нәтижесін арттырар еді. Әсіресе, орыс сыныптарында қазақ тілін оқытуда
барлық оқушылардың тіл игеруде модульдік технологияны ойын
әдістерімен ұштастыру кезегі күттірмейтін проблемаға айналады. Өйткені,
жаңа технология - оқыту процесін жетілдіруге, оқушының белсенділігін
арттыруға комектеседі.
Ойын әдістерін - қолдану дәстүрлі сабақтар мен жаңа технология
әдістерімен сабақ жүргізуде өз тиесілі орын алады. Модульдік технология
жүйелі түрде, терең білім алудың бірден-бір бүгінгі күнгі нәтижеяі оқыту
формасы болса, соның өзінде де ойындарды қолдану өз нәтижелерін керсетеді.
Модульдік технология жүйесінде ойындар келесі түрге бөлінеді: еліктегіш,
проблемалық, сюжеттік, ситуациялық, шығармашылық, рөлдік, шартты рәлдік,
іскерлік, өндірістік, формальдық, ұжымдық, сайыстық, нәтижелік.
Модульдік технологияның өзіде әр топ мүмкіндіктерін ескереді, ал оның
нәтижелілігін арттыру үшін ойын әдісі оқушының сабақ барысында еркіндігін
шыңдайды. В.М.Кларин өз еңбектерінде ойын модельдерін мынадай бөліктсрге
бөлген:
1. Ұғым (нені қатыстыру қажет?)
2. Оқу процесін ұйымдастыру моделі (қалай атауға болады?).
3. Оқу процесін қйымдастырудың технологияық тэсілдері (қалай КҮРУ
керек?)
4. Оқу процесіндегі ойынның нәтижесі (қалай бағалау керек?)
5. Оқу процесіне қолайлы ойындардың белгілері (қалай айыру керек?).
Бұл әдісті қолданудың өз ерекшеліктері бар ойын барысында мұғалім
тек жетекшілік жасап, керісінше, бағыт сілгеуші ғана болады. Ал оқушы сол
ситуациядан қалай шығу жолын өз білімімен, көзқарасымен, қоршаған ортадан
алған тәлім-тәрбиемен саралай отырып, ойынның терең әсер алып, жеңімпаз
болуға тырысады. Сабақ барысында оқушылар өз мүмкіндіктеріне қарай үш
деңгейге бөлінеді. Олардың әрқайсысының тіл игеруін жетілдіру мақсатында
берілетін бөлінеді. Олардың әрқайсысының тіл игеруін жетілдіру мақсатында
берілетін ойындардағы тапсырмаларды дараланады. Сөйтіп, педагогикалық
дифференциация принципі қолданады. Ойынға сыныптағы модуяьдің I, II, III
деңгейдегі тапсырмаларды орындайтын барлық оқушылар түгел қатысады. Ойынның
дұрыс жауабы I деңгейдегі тапсырма орындаған баланың меншігінде болады. Ол
оқушы өз сыныптастарының жауаптарын тексеруге көмек жасаса, мұғалім барлық
ойын барысында жетекшілік жасап отырады, орындалған жұмыстарды
тексеріп, қорытынды жасайды.
Ойындардың қажеттісін іріктеп ала білу - ұстаз шеберлігіне
байланысты. Бастауыш сыныптарда сөздік ойындардың алатын орны
ерекше. Сондықтан барлық сабақтарда сөздік ойындарын қолдануға
болады. Сондай ойындардың бірі - "Керекті сөзді - тауып айт". Ойынның
мақсаты - ойлау қабілетін дамыту, қажетті сөздерді дұрыс тауып айтуға
жаттықтыру. Оқушыларға ойын тәртібі жете түсіндіріледі. Содан кейін
басқарушы "Киім" дейді. Оқушылар киімдерді атау керек. Ал басқарушы
көкөніс, жеміс, оқу құралдары, ойыншықтар, адамның дене мүшелері және
тағы басқа атауларды атаса, оқушылар сол топқа жататын заттарды, атауларды
атауға тиіс.
Қазақ тіліндегі сөздерді оқушылардың есіне берік бекітіп, меңгерту
мақсатында-ойынды сайыс түрінде "Кім тез, шапшаң? Деген девизбен
өткізуге болады. Бұндай ойындар сайыстарға тән шарт бойынша
оқушының терең теориялық білімі және шапшаңдық, жігерлілік қасиеттері
болғанын талап етеді. Сайыс барасында эмоционалдық деңгей,
матсриалдың есте берік қалуына әсер етеді.
Сабақ барысында алған білімдерін оқушылар практика жүзінде қолдану
дағдыларын қалыптастыру үшін грамматикалық ойындардың орны ерекше.
Сабақта тиімді қолданылған ойын оқушылардың грамматиканы толық
меңгеріп, сауатты жазу дағдысына мол мүмкіндік берсді. Оқушыларды өз
беттерімен жұмыс істеуге дағдыландырады, ойланғыштық, ізденімпаздық
қабілеттерія дамытады. Грамматикалық ойындардың өзіндік ерекшеліктері
бар. Бұл ойын әр түрлі ситуациялар арқылы жүзеге асады.
Ойын сабақтың әр бөлігінде, әр мақсатта жекеленіп, дараланып
қолд.анылады. Жаңа тақырыпты түсіндіруге, өткенді қайталауға, пысықтау
сабақтарында пайдаланады. Оқушыларды өз бетінше шығармашылық ізденіспен
жұмыс жүргізуге үйретуде, қазақша тілін дамытуда грамматикалық лото ойыны
оқушыларды сөйлем мүшелерініц орналасу төртібін, құрылысы меңгеруге
дағдыландырды. Ал рөлдік ойындарды сабақта қолдану үшін мұғалім жете
дайындық жасап, қажетті жабдықтармен қамтамасыз ету мүмкіндіктерін терең
ойластыруы керек. Олар:
а) қажетті лексика;
б) ойынның мақсаты мен шарты;
в) ойынға қажетті заттардың өзі немесе суреттері әзірленеді.
Рөлдік ойындар сабақтың қалыптасқан дәстүрін өзгсртеді. Мұғалімнің
де ұйымдастырушы ретіндегі орны анықталып, кәсібі беделі артады.
Ситуациялық ойындарға әр түрлі тақырыптар алынады. Бұл ойынның
басты мақсаты - оқушыларды әр түрлі ситуацияларда өздерінің білімдерін
сынау, қисындық ойлау, қабілетін дамыту, өз көзқарастарын білдіру, қиын
сәттерден шығу мүмкіндіктерін байқатады, тіл байлығын дамытады.
Оқушылардың грамматикалық дағдысын қалыптастырып, қазақша тілін
дамытуда халық ойыны санамақ, жаңылтпаш, мақалдарды ұтымды пайдалануға
болады. Сол сияқты қазақтың ұлттық ойындары "Бәйге", "Қыз қуу", "Қоржын",
"Қанталапай" ойындарын салт-ғұрыпқа байланыстырып, мағынасын, мазмұнын жете
түсіндіріп, түрлендіріп қызықты өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты,
баланың ақыл-ойының дамуына, сәздік қорының баюына, қисынды ойлау
қабілетінің дамуына қазақ халық педагогикасының қоржынына 660 жұмбақ,
жаңылтпаш, санамақтар бар. Осы барымызды баланың психологиясына, жас
шамасына және жеке басының ерекшеліктерімен санаса отырып оқу процесінде
ойындарды шебер пайдалану әрбір мұғалімнің үлесінде.
Сонымен, оқыту процесіне кеңінен еніп келетін модульдік технологияны
шыңдай түсу үшін, оқушылардың білім сапасын арттыруда жеке қабілеттеріне
әсер етер, жас ерекшелігіне тән ойын әдісін қолдану арқылы сапасын арттыру
мүмкіндігін кең пайдалану қажет.
Жоғары білім беру мәселесі қоғамды дамытуда, ұдайы өндірісте, ақыл-ой,
шығармашылық қабілетті жетілдіруде аса маңызды рөл атқарады. Жеке адамның
дамуының қозғаушы күші экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешуге,
құбылыстар мен дәйектерді талдай білуге, шығармашылық түрде ойланып, тез
арада шешім қабылдауға үйрету - өзекті мәселелердің бірі. Сондықтан, жоғары
оқу орнында болашақ мамандарды сапалы даярлау үшін білім беру жүйесінде
ғылым мен тәжірибенің ұштасу үрдісінде тарихи түрде қалыптасқан көптеген
дестүрлі қарама-қайшылықтарды шешуге тура келеді. Жалпы оқу-тәрбие жұмысын
тиімді ету "студенттердің оқу-таным әрекетін белсендіру, оқуды ғылыми
негізде ұйымдастыру, оқытушылардың ғылыми-педагогикалыкқ қызметін ғыдыми
негізде ұйымдастыру жәнө студенттер мен оқытушының ғылыми қызметінің
ықпалды бірігуі, сондай-ақ жеке адамның белсенді қалыптасуы жоғары
мектептің ғылыми-әдістемелік негізгі мәселелерінің бірі болып табылады.
Белсенді оқыту әдістеріне жататын іскерлік ойьшдар: рөлдерді ойнап
көрсету, белгілі жағдайды талдау, бағдарламалы белсенді оқыту, ойындарды
жобалау, мәселелі дәрістер, талқылаулар, тәжірибе алмасу тағы басқалар.
Ғылыми-педагогикалық әдебиегте көптегеи нақтылы ойындар ойындарды өңдеу
деген жалпы терминмен белгіленеді. Осы мәселенің манызы бар, себебі,
тарихта логиканы дамьггу іскерлік ойындарды қоғамдық ғылымдарда кең
қолданудың артықшылығы мен кемшілігін көрсетуге мүмкіндік береді.
Әдебиеттерді талдап қарасақ, алғаш рет іскерлік - ойындар XX
ғасырдың ортасында экономикалық факультеттің студентгеріне ұсынылған.
Бірақ, бұл шындыңқа жанаспайды, себебі, алғашқы ойын 1932 жылы 23-
шілдеде КСРО-да Ленинградтағы инженерлік-экономикалық институтында
еткізіліп анықталып отыр. Қазіргі уақытта жеткілікті негізделген белгілі
бір ойын теориясы мен математикалық зерттеу әдісі сәйкестендірілген
жинақтар бар.
Америка мектептеріне өңделген оқытулар 1960-1970 жылдары еніп, содан
кейін жоғары мектептерде қолданыла бастаған. Қазіргі уақытта ТМД-да
іскерлік ойындар, негізінен, білім көтеру жүйесінде және Мәскеудің, Санкт-
Петербургтің, Киевтің, Новосибирскінің бірқатар жоғары мектептеріңде
қолданылып жүр. Өзіміздің және шетел зерттеушілерінің пікірінше, оқу
үрдісінде ойынды қолдану оқытуды мәселемен жақындату нәтижесін көрсететінін
байқауға боләды.
Оқыту аудиториясын сыртқы ортадан бөліп қарау студенттерді болашақ
мамандыққа даярлауда оқытушыға үлкен жауапкершілік жүктейді. Алайда,
ойындар мен өңдеулерді іске асыруда студенттер нақтылы өмірдің элемент
негіздерін өз тәжірибелерінде сынайды. Ойындар жорамалданған жағдайда
қоршаған ортада баламалы механизмді құруды, парасатты жеке тәжірибе
жинақтауды, нақтылы қатысуды қажет етеді. Студенттер ойын кезінде өз
көзқарасын, өз пікірін қорғауға дайын болады. Б, Блуэт пен
Д,БаквольтердІң пікірі бойьшша, ойын оқытушы мен студенттің кең ауқымда тең
араласуына, тіл табысуына мүмкіндік жасайды. Сонымед бірге ойындар
адамдардың ойын белгілі жүйеге келтіреді.
Сезім дамуының маңыздылығы туралы (ағылшын тілінен орысшаға сөзбе-сөз
аударғанда - вчувсгвование) америкалық оқытушылар В.Роджерс пен А. Гудданд
өз зерттеулерінде жиі айтады. Өйткені оқушылар ойындарды өздері өңдесе,
онда олар оқу материалдарын әдеттегі оқу-таным әдістеріне қарағанда,
ынтамен тереңірек үңіліп оқиды және оларды зсрттеу арқылы дағдылану
әрекеттерін дамытады. Ең бастысы – ойындар мен өндеулер студенттердің
көңілін өз бетінше ізденушілікке аударып, қабілетін арттырады. Ойынның
әлеуметтік бейнесін зерттеуші белгілі психолог Д. Б. Элькониннің сөзімен
айтсақ: Ойын - ол адамдардың арасындағы әлеуметтікік ара-қатынас,
практикалық біілімдері жөне кызметі Оқу ойындарын қолданудың жағымды
жақтарына американдық авторлар мыналарды жатқызады;
- ойындар абстрактілі оқытуға қарағанда, өз тәжірибесімен оқытуға
мүмкіндік береді;
- ойындар ойын басшысының тәжірибесіне немесе дағдысына тәуелсіз
(біз бұл көзқараспен келіспейміз);
- ойындар интуицияны жаттықтырады, мәселені шешу қабілеттілігін
және қажетті әлеуметтік мінез-құлықтың түрін таңдауға, үрдістер мен
құбылыстардың деректерін түсінуге, стратегиялық баламалы шешім
қабылдауға, тәкекелге бел байлауға үйретеді;
- ойындар жеке мәселелерді оқуда және шешуде қабілетті әрі қарай
арттырады, ойынға қатысушылар оқытушының рөлін ойнап, бірін-бірі белгілі
бір деңгейде оқытады, бірақ әрқайсысы бір ойында өздерінің қабілеттілігі
мен қажеттілігіне қарамай көп нәрсеге үйренеді.
Сонымен, іскерік ойындары ойынға қатысушыларға қиын мәселелерді
басқаларға қарап тұрмай, өздернің шешуіне кепілдік береді. Олай
дейтініміз, өндеулер мен ойындар арқылы оқушылар өздерінің не істегендерін
байқайды, жетістіктерін көздерімен көреді, уақытын дұрыс пайдаланады.
Өңдеулер мен ойындар, сондай-ақ, кейбір студенттер ұнатпайтын оқу пәндерін
де қанағаттандырады, біріне-бірі көңіл бөліп, өздерін басқаның орнына
қойып үйренеді. Өңдеулер мен ойындар икемді мақсаты мен құрылымына
байланысты қиындатылады. Ойындар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.