Қылмыстық заңның кері күшінің ұғымы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе.: Кіріспе.

6: 6

Кіріспе.: 1. Тарау. Қылмыстық заң және оның міндеттері

Кіріспе.: 1. 1 Қылмыстық заңның ұғымы және оның белгілері . . .

6: 9

Кіріспе.: 1. 2 Қылмыстық заңның құрылысы . . .

6: 17

Кіріспе.: 2. Тарау. Қылмыстық заңның уақытта және кеңістікте қолданылуы

Кіріспе.: 2. 1. Қылмыстық заңның кеңістікте қолданылуы . . .

6: 25

Кіріспе.: 2. 2. Қылмыстық заңның уақытта қолданылуы . . .

6: 38

Кіріспе.: 3 Қылмыстық заңның кері күшінің ұғымы

Кіріспе.: 3. 1 Қылмыстық заңның кері күші қағидасы дамуының тарихи аспектісі . . .

6: 44

Кіріспе.: 3. 2 Қылмыстық заңның кері күшінің Қылмыстық кодексі Жалпы бөлімінің нормаларында қолданылуы . . .

6: 52

Кіріспе.: 3. 3 Қылмыстық заңның кері күшін Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің нормаларында қолдану

6: 69

Кіріспе.:

Кіріспе.: Қорытынды

6: 78

Кіріспе.: Қолданылған әдебиеттер және нормативті-актілер . .

6: 83

Кіріспе

Бұл бітіру жұмысы қылмыстық құқықтағы өзекті тақырыптардың біріне арналған. Қылмыстық заңның негізгі ұғымдарын, белгілерін, қылмыстық заңның кері күшін, кері күштің ҚР ҚК Жалпы және Ерекше бөлімі нормаларында қолдануға арналған.

Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін жариялаумен бірге елімізде саяси, экономикалық және әлеуметтік салаларда түбегейлі өзгерістер жүруде. Жалпы халықтық референдум арқылы Қазақстан Республикасының Жаңа Конституциясы қабылданды1.

Мемлекет басшысы Н. Назарбаев 18 ақпан 2005жылы Қазақстан халқына жолдауында былай деп айтты: «біздің Конституциямыз әлемде демократиялық қоғамның негізгі міндеттеріне сәйкес келеді және мойындалады, - деді. 2

Конституциялық ережелерге және қағидаларға сүйене отырып жұмыс істеп тұрған Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі өзіне қылмыстық заңның уақытта және кеңістікте қолданылатын бірқатар ережелерін қосады. Осы ҚР ҚК бірінші рет іс-әрекеттің жасалу уақыты болып зардаптың туындау уақытына қарамастан қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасау уақыты саналады деп көрсеткен.

Сонымен бірге 1959ж. ҚазССР Қылмыстық кодексі алғаш рет неғұрлым қатал заңның кері күші болмайды десе, ҚР ҚК сәйкес сотталынған адамның жағдайын нашарлататын жағдайға немесе заңға кері күш болады дейді, соның ішінде жазаны өтеген немесе жазаны өтеп болған, бірақ соттылығы бар адамға қолданылады.

Сонымен жоғарыда айтылған мән-жайлар бітіру жұмысының өзектілігін дәлелдеп тұр. Бітіру жұмысында отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері пайдаланылды. Қылмыстық құқықтың бірден бір қайнар көзі ретінде Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексін танимыз. Сондықтан да қылмыстық заңның кері күшінің ұғымын, қағидаларын білу маңызды.

Қылмыстық жауаптылықты тарылту және жеңілдету қылмыстық заңнамада көптеген іс-әрекеттерді қамтиды, оның ішінде қоғамға қауіпті іс-әрекетті қамтиды, тарылту қылмыстық құқықтың Жалпы және Ерекше бөлімі нормаларында қолдануға жол беріледі.

Қылмыстық жауаптылықты тарылту және азайту барлық қылмыстарға қатысты қолданылмайды, әсіресе ауыр қылмыстық әрекеттерге заңнаманы әлсірету. Қылмыстық жаза тек сот үкімімен қолданылады:

қылмыстық жауаптылық және жазаға тек нақты іс-әрекеттер жасаған жағдайда қолданылады;
олар тек объективті қоғамдық қауіпті іс-әрекеттер үшін ғана жауапкершілікке тартылуы мүмкін;
осы іс-әрекеттер қылмыстық заңмен көзделінген;
қылмысты жасаған тұлғалар ғана жауаптылыққа тартылады, осы іс-әрекеттерді қасақана немесе абайсызда жасаған адамдар жауаптылыққа тартылады.

Жауапкершілік әр кездері заңның қатал шеңберімен шектеледі, нақтырақ айтқанда қылмыс жасауды көздеген санкция шеңберінде қаралады.

Адам санасының фотолистік буржуазиялық концепциясын жоққа шығаратын концепциялар батыс елдеріне тән қылмыстық заң кінәлі емес тұлғалардың, есі дұрыс еместердің, жасөспірімдердің қасақаналық және абайсыздығы болмауы барысындағы жауапкершілікті жоққа шығарады. Адам іс-әрекетін осылай түсіну жазаның мазмұнын түсінуге мүмкіндік береді.

Жазадан қашып құтылмайтындық әр ақыл есі дұрыс адам, қылмыс жасауға кінәлі деп табылмаған жағдайда, қоғамға қауіпті зардап келтірмейтін тұлға қылмыстық жазаға міндетті түрде сотталуы тиіс деп ұғынуымыз қажет емес.

Қылмыстық заңнаманың ережесі қылмыстық жауаптылық қоғам және мемлекет мүддесіне сәйкес қалыптастырылған, барлық азаматтарды басқадай шаралармен шектеу мүмкін емес.

Мемлекеттің табыиғатына сәйкес демократияны одан әрі дамыту және жетілдіру үшін, тұрақты түрде заңнама, соның ішінде қылмыстық заңнама жетілдірілуі тиіс. Осы мәселелерді әзірлеу қылымыстық заңның мәселелері монографиялық зерттеу және әзірлеу мәселесін болжайды.

Әділсоттылықты жүзеге асыру барысында соттар заңды басшылыққа алуы тиіс. Қылмыстық іс бойынша әділсоттылықты жүзеге асыру үшін қоғамға қауіпті, кейде ауыр зардаптарды қоғамның мүддесіне сәйкес қорғайды. Қылмыстық заңның ұғымы және маңызы, осы заңдардың түрі және құрылысы, ұғымы, қылмыстық құқық норманың мазмұны және маңызы мемлекеттік қылмыстық заңнаманың өзара қатынасы, кеңестік қылмыстық заңнаманың әрекеті, қылмыстық заңды талқылау және басқа да мәселелер айтылады.

Осы мәселелердің біразы жұмыстарда, еңбектерде қаралған. Осы аталған мәселелерге баса назар аудару сот тәжірибесінде, әсіресе қылмыстық заңның кері күшіне байланысты мәселеде айтылады. Сот органдарының әртүрлі деңгейінде сот қателіктерін түзеу мәселесі осы қылмыстық заңның кері күшінің әрекетіне байланысты шешілуде және қаралуда. Сондықтан осы мәселе қылмыстық құқықтағы өзекті тақырып ретінде бітіру жұмысын таңдауға себеп болды.

Тарау. Қылмыстық заң және оның міндеттеріҚылмыстық заңның ұғымы және оның белгілері

Қылмыстық заң дегеніміз - қылмыстық жауаптылықтың негіздері мен қағидаларын белгілейтін, қандай қоғамға қауіпті іс - қимылдарды қылмыс деп тануды, оларды жасағандығы үшін қандай жаза қолдану керектігін және қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату мүмкіндіктерін анықтайтын, мемлекеттік билік органдарымен қабылданған нормативтік актіні айтамыз.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 1 бабының 1 бөліміне сәйкес, Қазақстан Республикасының қылмыстық заңдары тек қана Қылмыстық кодекстен тұрады. Қылмыстық жауаптылықты көздейтін өзге заңдар оларды осы Кодекске енгізгеннен кейін еана қолданылуга тиіс. Яғни, бір нормативтік бастаудың болуы қылмыстық - құқықтық ескертулерді жүзеге асыруды жеңілдетеді. Көптеген шет ел мемлекеттерінде Қылмыстық кодекс дара қылмыстық құқықтық акт болып табылмайды. Мысалы, Германияда Қылмыстық кодекске енгізілмеген, біртектес қылмыстар үшін жауаптылықты белгілейтін қылмыстық - құқықтық актілер қолданылады. 3

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі дүниежүзілік интеграцияның өзгерістерін бейнелеп, ҚР Конституциясының мемлекеттің құқықшығармашылық қызметіндегі үстемдігін білдіреді. ҚР ҚК 1 бабының 2 бөлімінде қылмыстық заңның Қазақстан Республикасы Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған принциптері мен нормаларына негізделетіндігі көрсетілген.

Қазақстан Республикасы Конституциясы қылмыстық-құқықтық сипаттағы бірқатар нормаларды (өлім жазасы туралы мәселелерді, қажетті қорғану құқығын, заңды ұқсастығы бойынша қолдануға жол бермейтін нормалар) қамтыған.

Егер, Конституцияны мемлекеттің құқықтық саяси негізін құрайды деп айтсақ, қылмыстық құқықтың қайнар көздеріне Конституцияның (қылмыстық саясаттын, қағидаларын олардың бағытын анықтайтын, заң аткару және құқық қорғау органдарының, жаза жүйесін немесе нақты бір қьлмыс құрамдарына қолдануды анықтаудың) барлық нормаларын жатқызуға болады.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, халықаралық құқықтың жұр таныған қағидалары мен нормалары және ҚР халықаралық шарттары құқық жүйесінің құрамдас белгісі болыа табылады. Егер де, ҚР халықаралық шарттарында, заңмен қарастырылғаннан өзге ережелер көрсетілсе, халықаралық шарттар қолданылады. Халықаралық құқықтың нормалары мен қағидалары халықаралық пактілерде, конвенциялар мен басқа да құжаттарда бекітілген. Мысалы: Адам құқықтарының Жалпы декларациясында, азаматтық және саяси құқықтар туралы Пактіде, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы Пактіде.

Атап айта кететін жағдай, Қылмыстық кодекске бірқатар баптар халықаралық шарттарға сәйкес енгізілген. Мысалы: 1961 жылғы Есірткі заттар туралы бірыңғай конвенция, 1971 жылғы жүйкеге әсер ететін заттар туралы Вена конвенциясы, есірткі заттар мен жүйкеге әсер ететін заттардың заңсыз айналымымен күрес туралы БҰҰ 1988 жылы қабылдаған конвенциясы.

Қылмыстық заң бүкіл Қазақстан Респуьликасының аумағында күші жүретін құқықтық акт болып табылады.

Қылмыстық заңның жоғары заңдық күші бар, бұл дегеніміз - қылмыстық заңның тұрақты түрде қолданылатындығын және заңи нәтижелерді тудыратындығын білдіреді. Қылмыстық заңның жойылуы немесе өзгерістерге ұшырауы тек қана Қазақстан Республикасының парламентімен жүзеге асырылады.

Қылмыстық заңға бірде - бір нормативтік акт қайшы келмеуі қажет. Егер де қайшы келетін болса, қылмыстық заң қолдануға жатады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қылмыстық жауаптылықты қолдануды, қылмыстық жауаптылықтан босатуды және материалдық қылмыстық құқықтың басқа да ережелерін белгілейтін бірден - бір бастау болып табылады.

Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының Қылмыстық - атқару кодексінің 170 бабы қылмыстық кодекске сәйкес емес деп айтуымызға болады. Осы бапқа сәйкес, өмір бойы бас бостандығынан айырудан шартты - мерзімінен босату сотталушының алдыңғы үш жылдың ішінде жазаны өтеудің белгіленген тәртібін қасақана бұзушылығы болмаған жағдайда ғана қолданылады, деп көрсетілген. Ал, ҚР ҚК 70 бабы бұндай шектеулерді көрсетпеген.

ҚР ҚАК 170 б. 2 б. өмір бойы бас бостандығынан айыруды өтеу кезінде жаңадан ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған сотталғандар шартты мерзімінен бұрын босатуға ұсынылмайды, деп анықталған. Біздің ойымыз бойынша мәселенің бұлай шешілуі Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексініңде, Қылмыстық - атқару кодексінің де аясына жатпайды. Сондықтан да, бұл тиым ҚР ҚК 70 бабына көрінеу кереғар келеді.

Қылмыстық заңға нормативтілік сипат тән, себебі ол өзінің қолдану уақыты барысында адамдардың жалпыға міндетті мінез - құлқын реттейді.

ҚР Қылмыстық кодексінің 2 бабы ҚР ҚК міндеттерін анықтаған. Ол міндеттерге: адам және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, меншікті, қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, ҚР конституциялық құрылысын қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау; бейбітшілік пен адамзат қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қылмыстардан сақтандыру болып табылады.

Өзіміз көріп отырғанымыздай, қылмыстық заң өзінің алдына екі негізгі міндетті қояды. Олар, ең алдымен, адамның, қоғамның, мемлекеттің мүдделерін қорғау мақсатындағы қылмыстылықпен қылмыстық - құқықтық күрес жүргізу.

Екінші міндет: қылмыстардан сақтандыру. Сақтандыру жалпы және арнайы сақтандыруды қамтып, жазаны орындау процесі барысында сотталған адамға қылмыстық емес мінез - құлықтың негіздерін қалыптастыруды білдіреді. Бұл міндеттің орындалуына мемлекет тарапынан жүргізіліп отырған тиісті шаралар куә бола алады. Мысалы: бас бостандығына айыру мекемелеріндегі жазасын өтеп жүрген адамдардың саны жағынан біз өткен жылы үшінші орында болсақ, биыл он сегізінші орынға түстік. Бұл мемлекеттің қылмыстық саясатының ізгілендіруінің белгісі ретінде қарастырылады.

Қылмыстық заңның жалпы превенциясы қылмыс жасауға бейім басқа адамдарда заңға деген құрмет сезімдерін оятып, бекітуді білдіреді.

Осы аталған міндеттерді шешу үшін қылмыстық заң қылмыстық жауаптылықтың негіздері мен қағидаларын, адамға, қоғамға, мемлекетке қарсы қандай іс - қимылдардың қылмыс деп танылатындығын, қылмыс жасағандығы үшін белгіленетін жазаның түрлері мен қылмыстық сипаттағы басқа да шаралардың түрлерін анықтайды.

Қылмыстық заң жазалау қатерімен қылмыстық іс - қимылдарды жасауға тиым салады. Сонымен қатар, қылмыстық заң жасалған іс - қимылда қылмыс құрамының бар немесе жоқтығы туралы, заңды негіздерде кінәлі адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тарту, қылмыстық жауаптылықтан босату туралы сәйкес органдар мен лауазымды тұлғаларға нұсқаулар береді. Яғни, нақты іс - қимыл үшін жауаптылықты белгілейтін қылмыстық - құқықтық нормалар тиым салатын нормалар ретінде қарастырылады. Олар тәрбиелік немесе сақтандыру мазмұнында болады. 4

Қылмыстық құқықтық нормалардың сақтандырушы функциясы оларда белгіленген санкцияға негізделеді. Санкция арқылы қылмыс жасауға бейім адамдарға сақтандыру - тәрбиелік әсер жасалады. Қылмыстық - құқықтық нормалар азаматтарда заңды мүлтіксіз сақтау, қылмыс жасаған адамдарға шыдамсыздық көрсетуді қалыптастыруға бағдарланған.

Қылмыстық құқықтың нормалары қоғамдық қатынастарды қорғап қана қоймайды, сондай - ақ оларды реттеуді жүзеге асырады. Құқық белгілі бір мінез - құлық ережелерін белгілей отырып, оларды реттейді.

Төртінші курс студенттерінің арасында жүргізілген анкеталық сауалнамаға сәйкес, келесідей қорытынды шығаруымызға болады: бізді қылмыс жасаудан ұстайтын бірден - бер тежегіш құрал қылмыстық жауаптылыққа тартылу қаупі. Яғни, сұралынған 80 адамның 75 -і қылмысқа, қылмыстық жауаптылықтан қорыққандықтарынан ғана бармайтындықтарын көрсетті. Ыңғайлы жағдай туындаған кезде, қылмыстық жолмен баюға қарсы еместіктерін жасырмады.

Осыған байланысты, орынды түрде көтерілетін мәселе - қылмыстық жазаны күшейту және мемлекет дамуының қазіргі кезеңінде өлім жазасын орынша қалдыру деп есептейміз.

Қылмыстық заң қылмыстық - құқықтық нормалардың көрініс нысаны болып табылады, да олардың жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды. Сондықтан да бұл ұғымдар бір - бірімен байланысты. Заң мен құқық нормасы, заңдар жиынтығы мен құқықтық норма жиынтықтары, нысан және мазмұн сияқты арақатынасқа түседi.

Құқықтық мемлекет құру барысында заң, соның iшiнде қылмыстық заң та үлкен маңызға ие. Елде жүргiзiлiп отырған құқықтық реформа мемлекет пен қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында заң үстемдiгiн қамтамасыз етуге, құқықтық тәртiптi нығайтуға кең жол ашады. 5

Соттың шешімдері, үкімдері, қаулылары құқықтың қайнар көзі ретінде қарастырылмайды. Олар тек қана нақты оқиғаға байланысты құқықтық нормалардың негізгі мазмұнын ашып, түсіндіреді. Соттың шешімі, қаулысы, үкімі тек нақты істерге байланысты ғана міндетті сипатта болады. Осы сияқты ҚР Жоғарғы Сотының басшылыққа алатын қаулылары да құқық нормасын шығармайды. Олар тек қана, құқықтық норманың мазмұнын ашып түсіндіреді, талқылайды. 6

Заң әдебиеттерінде бұдан басқа да көзқарастар кездеседі. Мысалы, Қылмыстық құқық оқулығында былай деп көрсетілген: «қылмыстық істерге байланысты жоғарғы инстанция болып табылатын, РФ Жоғарғы Соты қылмыстық құқықты қолдану мәселесіне байланысты түсіндірмелерді шығаруға құқылы. Заң бойынша бұл түсіндірмелер барлық соттарға міндетті сипатта болады. Себебі, қылмыстық құқықтың нормаларын қолданатын барлық құқық қорғау органдары, сотқа жұмыс істегендіктен, Жоғарғы Соттың басшылыққа алатын түсіндірмелері оларға қатысты міндетті сипатта деп айтуымызға болады». 7 Яғни, берілген оқулықтың авторларының пікірі бойынша Жоғарғы Соттың бұл қызметі норма шығармашылық қызметіне жатқызылады.

Бірақ та, жоғарыда көрсеткеніміздей, бұл көзқарас ҚР ҚК 1 бабына кереғар келеді. Себебі, ол жерде қылмыстық заң тек Қылмыстық кодекстен тұрады деп, ал ҚР ҚК 3 бабында іс - қимылдың қылмыстылығы мен жазаланушылығы тек қылмыстық кодекспен анықталынады деп айқын көрсетілген.

Біздің қылмыстық құқықта сот прецеденті - нақты іске байланысты сот шешімі құқықтың қайнар көзі ретінде қолданылмайды. Сот прецеденті басқа елдерде құқықтың қайнар көзі ретінде қолданылады. Мысалы: Ұлабританияда, Канадада т. б. Кінәлі адамның қылмыстық жауаптылығын анықтау барысында сот заң ережелерін және жасалынған іс - қимылды бағалайды, түсіндіреді. Мысалы, ҚР ҚК 52 бабында жаза тағайындаудың жалпы негіздері көрсетілген. Қылмыс жасауда кінәлі деп танылған адамдарға, ҚР ҚК Жалпы бөлімінің ережелерін басшылыққа ала отырып, ҚР ҚК Ерекше бөлімінің сәйкес бабында көрсетілген шектерде әділ жаза тағайындалады. Жаза тағайындағанда сот iстелген қылмыстық сипаты мен коғамдық қауiптiлiк дәрежесiн, айыпкердiң жеке басының ерекшелiктерiн, мiнез-құлқын, жауаптылықты жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайлар, сондай-ақ тағайындалған жазаның сотталған адамның түзелуiне және оның отбасының немесе асырауындағы адамдардың тiршiлiк жағдайына ықпалын толық есепке алады. қылмыс iстеген адамға оның түзелуiне немесе жаңа қылмыс iстеуден сақтандыруына қажеттi және жеткiлiктi әдiл жаза тағайындауы керек. Мұның өзi соттың жаза тағайындауында заң талаптарымен қоса өзiнiң құқықтық сана-сезiмiн басшылыққа алатынын көрсетедi. Алайда, құқықтық сана-сезiм құқық нормасы болып табылмайды. Ол сотқа тек қана қылмыстық құқықтық норманың мазмұнын дұрыс түсiнуге жөн сiлтейдi. Қылмыстық заң, басқа заңдар сияқты барлық лауазымды адамдар, азаматтар, заңды тұлғалар үшiн мiндеттi күшi бар заң нормасы болып табылады. 8 Оны қандай да бiр болмасын сылтаумен бұзуға немесе орындамауға жол берiлмейдi. Қылмыстық заң қылмыстық құқықтық норманы бiлдiрудiң нысаны, ал оның нормасы оның мазмұнының көрiнiсi болып табылады.

Сонымен, қылмыстық заң дегеніміз - қылмыстық жауаптылықтың негіздері мен қағидаларын белгілейтін, қандай қоғамға қауіпті іс - қимылдарды қылмыс деп тануды, оларды жасағандығы үшін қандай жаза қолдану керектігін және қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату мүмкіндіктерін анықтайтын, мемлекеттік билік органдарымен қабылданған нормативтік актіні айтамыз.

Қылмыстық заңның құрылысы

ҚР Қылмыстық кодексі Жалпы және Ерекше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлім жеті тараудан тұрады.

Қылмыстық кодекстің Жалпы бөлімі ҚР ҚК міндеттері мен қағидаларын, қылмыстың түсінігін, қылмыстық жауаптылықтың негізін, қылмысқа қатысуды, іс - қимылдардың қылмыстылығын жоятын мән - жайларды, жазаның түсінігі мен мақсатын, жазаның түрлерін, жаза тағайындаудың жалпы негіздерін және де қылмыстылықпен қылмыстық - құқықтық күрестің басқа да ережелерін анықтайды.

ҚР ҚК көптеген нормалары реттеуші сипатта, оларды қолдану нақты қылмыс жасаумен байланысты емес. Сонымен бірге, ҚР ҚК Жалпы бөлімінде құқық қолдану сипатындағы нормалар да бар. Мысалы, ҚР ҚК 43 бабының 4 бөлімінде түзеу жұмыстарынан қасақана бұлтару барысында, түзеу жұмыстарын бостандығын шектеу, қамау немесе бас бостандығынан айырумен алмастыру көрсетілген.

Реттеушінормалар келесі түрлерге бөлінеді:

Декларативті: қылмыстық заңның міндеттерін белгілейтін;
Жалпы реттеуші, қылмыстың, қылмысқа қатысудың, соттылықтың жалпы түсінігін беретін;
Мадақтайтын, мысалы: шартты түрде босатудың, мерзімінен - бұрын шартты түрде босатудың, бас бостандығынан айыру жазасын басқа жазаның жеңіл түрімен алмастыру шарттарын белгілейтін;
Рұқсат беретін, қажетті қорғану, қылмыс жасаған адамда ұстау барысында зиян келтіруді анықтайтын;
Босататын, ескіру мерзімінің өтуіне, жәбірленушімен татуласуына, сотталған адамның ауруға шалдығуына байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатуды көздейтін нормалар. 9

ҚР ҚК Жалпы бөлімінің нормаларын бұлай бөліп қарастыру шартты түрде.

ҚР ҚК жалпы бөлімінде құқық қолданатын нормалар өте көп емес. Олар, айппұл төлеуден қасақана бұлтарған (41б. ) ; қоғамдық жұмыстардан қасақана бұлтарған (42б. ) ; түзеу жұмыстарынан (43б. ) ; бостандығын шектеуден бұлтарған (45б. ) жағдайда жазаның басқа түрімен алмастыратын нормалар.

Ерекше бөлімнің баптары бір қылмыс үшін жауаптылықты белгілейді. Бірақ та кейбір жағдайларда бір баптаекі қылмыс үшін жауаптылық көрсетілінеді. Мысалы: ҚК 200 бабының 1 бөлімі коммерциялық немесе банктік құпияны жинағандығы үшін, ал 2 бөлімі - коммерциялық немесе банктік құпияны, оның иесінің келісімінсіз заңсыз жариялағандығы үшін жауаптылықты белгілейді.

Заңдарды кодификациялаудың көп жылдық тәжірибесіне сәйкес, жаңа ережелер қосымша нөмірлермен заңның жүйесін сақтай отырып, Қылмыстық кодекске енгізіліп отырады. Мысалы: ҚК 330-1, 330-2, 330-3, 347-1 баптары.

Қандай да болмасын қылмыстар үшін жауаптылықтың жойылуы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіндегі нумерацияның өзгеруіне әкеліп соқтырмайды.

Қылмыстық кодекстiң Ерекше бөлiмiнiң баптары диспозициядан және санкциядан тұрады. Кодекстiң Ерекше бөлімі бабындағы қылмыстың атауын және оның белгілеріне сипаттама беретін норманың бір бөлігін диспозиция деп атаймыз. 10 Мысалы, Қылмыстық кодекстің 120-бабындағы әйелді зорлаудың диспозициясы былай: “зорлау, жәбірленушіге немесе басқа адамдарға күш қолданып немесе қолданбақшы болып қорқытып, не жәбірленушінің дәрменсіз күйін пайдаланып, жыныстық қатынас жасау” деп көрсетілген. Қылмыстық құқықта диспозиция төртке бөлінеді: жай, сипаттаушы, бланкеттік және сілтемелі.

I. Жай диспозиция. Жай диспозиция қылмыстық іс-әрекеттің атын ғана айтып қояды, оның нақты белгілерін ашып көрсетпейді. Жай диспозиция қылмыстық іс-әрекеттің мазмұны мен оның белгілерін ашып көрсетілмегеннің өзінде жеткілікті түрде түсінікті болған жағдайда қолданылады. Мысалы, 125 баптағы “Адамды ұрлау”.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.