Иса Байзақов өмір өрнектері

Жоспар

Бүкіл қазақ халқына даңқы кең жайылған, желдірмелетіп кеткендеөлеңнің өткел бермес жүйрігі аталған Иса Байзақов 1900 жылы, қазіргі Павлодар облысы Ертіс ауданы «Үлгілі» ауыл советінде туған. Исаның әкесі Байзақ өмір бойы бай есігінде жалшылықта жүрген кісі. Иса анасынан жастай жетім қалды. Иса . екі ағайынды. Исаның ағасы Мұса колхоз құрылысына белсене атсалысып, сол Үлгілі ауыл Советіндегі «Үлгілі» колхозын өз қолынан ұйымдастырған. Ол кісі 1933 жылы қайтыс болады. Исаның өзі, ағасы, әкесі 1916 жылға дейін қазақ байлары мен орыс кулактарының шөбін шауып, малын бағады.
1916 жылы Исаның ащы өлеңдеріне ерегіскен сол маңның болысы, байлары олардың үшеуін де приемға іліп, Сібірдегі Анжерка деген жерге шахтаға айдап жібереді.
Иса сонда жүріп, шахта астында ауыр азап шеккен еріксіз шерлі адамдардың мұңын шертіп, көңілін көтеретін жыршысы болып алады.
Исаны ең алғашқы ақындыққа баулыған, домбыра үйреткен ауыл арасында ақын аталып жүрген нағашы ағасы Рахмет деген кісі еді.
Бойында дарыны бар талапты жас қойшы ауыл арасында, ойын.тойларда суырылып өлең айтып, өнер сүйгіш еңбекші қауымның көзіне қаршадай күйінен түсе бастаған еді.
Иса сияқты дарынды қойшылардың бағына бүкіл еңбекші халықтарға бақыт пен бостандық алып келген Совет үкіметі орнады. Ұлы Ленин және Коммунистік партиямыз еңбекші халқымыздың барлық рухани, бүкіл еңбекші халықтардың бақыты мен бостандығына сүйсініп, рухтанған қойшы Иса елінің ардақты ақындарының бірі болып, арманына жетті. Өзін мұндай дәрежеге көтерген Совет үкіметі екенін, Ленин партиясы екенін, ұлы орыс халқының

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Тақырыбы: Иса Байзақов өмір өрнектері

Астана 2013 жыл
Ақын Иса Байзақов

Бүкіл қазақ халқына даңқы кең жайылған, желдірмелетіп кеткендеөлеңнің өткел бермес жүйрігі аталған Иса Байзақов 1900 жылы, қазіргі Павлодар облысы Ертіс ауданы Үлгілі ауыл советінде туған. Исаның әкесі Байзақ өмір бойы бай есігінде жалшылықта жүрген кісі. Иса анасынан жастай жетім қалды. Иса - екі ағайынды. Исаның ағасы Мұса колхоз құрылысына белсене атсалысып, сол Үлгілі ауыл Советіндегі Үлгілі колхозын өз қолынан ұйымдастырған. Ол кісі 1933 жылы қайтыс болады. Исаның өзі, ағасы, әкесі 1916 жылға дейін қазақ байлары мен орыс кулактарының шөбін шауып, малын бағады.
1916 жылы Исаның ащы өлеңдеріне ерегіскен сол маңның болысы, байлары олардың үшеуін де приемға іліп, Сібірдегі Анжерка деген жерге шахтаға айдап жібереді.
Иса сонда жүріп, шахта астында ауыр азап шеккен еріксіз шерлі адамдардың мұңын шертіп, көңілін көтеретін жыршысы болып алады.
Исаны ең алғашқы ақындыққа баулыған, домбыра үйреткен ауыл арасында ақын аталып жүрген нағашы ағасы Рахмет деген кісі еді.
Бойында дарыны бар талапты жас қойшы ауыл арасында, ойын-тойларда суырылып өлең айтып, өнер сүйгіш еңбекші қауымның көзіне қаршадай күйінен түсе бастаған еді.
Иса сияқты дарынды қойшылардың бағына бүкіл еңбекші халықтарға бақыт пен бостандық алып келген Совет үкіметі орнады. Ұлы Ленин және Коммунистік партиямыз еңбекші халқымыздың барлық рухани, бүкіл еңбекші халықтардың бақыты мен бостандығына сүйсініп, рухтанған қойшы Иса елінің ардақты ақындарының бірі болып, арманына жетті. Өзін мұндай дәрежеге көтерген Совет үкіметі екенін, Ленин партиясы екенін, ұлы орыс халқының туысқандық көмегі екенін Иса ақын өмір бойына құлшына жырлап өтті. Социалистік Отанының адал патриоты болып келді, әдебиетіміздің тарихында солай болып қалады да.
Жүз жыл өлмей жүрер ем,
Мұнан да көпті білер ем.
Дүниенің төрт бұрышы
Октябрьді тойлаған,
Еңбектен еңбек қайнаған
Тамашаның талайын
Өлмей жасап көрер ем, -
дейді Иса Ұлы Октябрь деген өлеңінде. Бұл социалистік Отанымыздың Иса сияқты бел баласының айтатын сөзі.
Ұлы Октябрь социалистік революциясы оған қажымас қанат бітірді. Ол сонау Анжерка шахтасының түкпірінен бастап ұшып, советтік қазақ республикасының қайнаған өміріне құлшына араласты. Павлодар, Семей, Орынбор, Қызылорда, Алматы қалаларында Иса өзінің ақындық дарынын шаршы топтың алдына сала бастады. Қазақ халқының сол кездегі көрнекті ақын жазушыларымен танысып, импровизатор ақындарымен айтысып, өз қуатын таныта бастады. Ол сол кездердің өзінде Құдайберген, Құлтума сияқты небір ақындармен айтысып, жеңіп шығып отырған. Революциялық мерекелерде, не бір жиын тойларда суырылып топтан шығып, халқы алдында шабыттана сайрап, жұртшылықтың тілектеріне өлеңмен жауап беріп, халқымыздың ең дарынды импровизаторы деген атаққа ие болған.
Иса 1925-30 жылдар арасында қазақтың тұңғыш театрының артисі болып, қазақтың советтік искусствосының негізін қалаушылардың бірі болды. Ол кездегі асқан әнші Әміре Қашаубаев, осы күнгі даңқты артистеріміз Қалибек Қуанышбаев, Құрманбек Жандарбеков, Елубай Өмірзақов, Қанабек Байсеитов, Серке Қожамқұлов, Қапан Бадыровтармен бірге Иса тұңғыш ұлттық театрымыздың сахнасының көркі болғандығы біздерге мәлім. Исаның желдірмелерін, театрға жиылған жұртшылықтың тілек-талаптары бойынша қолма-қол шығарып айтатын өлеңдерін естуге ол кездегі еңбекші жұртшылығымыз қаншама құмар болғанын Исаның замандастары ұмытпақ емес.
Алашорданың ұлтшыл, кері тартпа ақынсымақтары зарлап жатқан кездерінде Исаның алғыр, жарқын жырлары еңбекші халқының алдында саңқылдады. Ол қазақтың советтік әдебиетінің тұңғыш қайраткерлерінің қатарында болып, советтік патриотизмді мақтан ете жырлаумен болды. Оның даңқы бүкіл Қазақстанға тарады.
Исаның ең қадір тұтқаны, ең сүйсініп жырлағаны ұлы көсеміміз Ленин болды, оның мәңгілік іс мен жолы болды.
Ленин өлді, пікірі оның өлген жоқ,
Ленин өлді, жолын ешкім жеңген жоқ.
Ленин бүкіл коммунистер жүрегі,
Жүрек оны өлд деп те сенген жоқ.
Исаның осы өлеңі 1924 жылдың январында жазылған еді. Данышпан көсеміміз Лениннің өзі өлсе де ісі өлмейтінін, оның ұлы туы мәңгі жеңе беретінін, Ленин бүкіл коммунистердің жүрегі екенін, ол жүрек соғуын тоқтатпайтынын ақын Иса сергек ақылмен түсіне білді.
Отанды, партияны шексіз сүйген ақын жүрегі қаршығадай самғап, көкке көтерілді. Келер заман күмбездеріне де көз тастады. Өзі жасап отырған дәуірдің қуанышы мен игілігіне құмарта құшақ жайды. Неғұрлым өнерлі, неғұрлым білімді болып, бойындағы бар қуатын жарыққа шығаруға ұмтылды. Өзі қуанып қабыл алған, өзі сүйсініп жырлаған туған елі, ту ұстаған жерінде Иса білім алды. Рабфакта оқып, әдебиет пен искусство өміріне белсене араласа отырып өсті. Соның арқасында ол Пушкин, Лермонтов, Толстой, Горький, Абай сияқты алыптардың еңбектерімен танысып, солардан үйреніп отырды. Социалистік қазақ республикасының өміріне қызыға қарап, Қазақстанның талай жерлерін еркін аралап, халқының өмірі мен еңбегін сол халықтың қарсы алдына отырып жыр етті. Социалистік өміріміздің қай дәуірінде болмасын игілікті істерімізге Иса ат салыспай қалған емес. Ол бесжылдықтардың күйі мен сырын құлшына жырлап келсе, Ұлы Отан соғысы жылдарында да ел арасында болып, халқымызды жеңіске шақырып, сан жырлады. Өзі сеніп жырлаған ұлы жеңістерімізді өз көзімен көріп кетті. Иса 1946 жылдың күзінде қайтыс болғанда партиямыз бен үкіметіміз, халқымыз оны аса қадірлеп жөнелтті. Үкіметіміз оның еңбектерін жоғары бағалап, 1939 жылдың өзінде, қазақ жазушыларының алғашқы тобымен бірге Еңбек Қызыл Ту орденімен наградтады. Исаның өлеңдері мен поэмалары ылғи жарыққа шығарылып, халқымызға тартылып отырды. Оның еңбектері соңғы төрт жылдың ішінде мол тиражбен, жақсы оформлениемен екі рет басылғалы отыр. Бүгінгі күні Иса ақынның 50 жасқа толғанын ерекше еске түсіріп отырсақ, бұл да үкіметіміз бен партиямыздың, халқымыздың Иса ақынды жоғары бағалап, қадір тұтып отырғанының айғағы.
Иса өзінің соңында мол еңбек қалдырған үлкен ақын. Ол біздің әдебиетімізге алты-жеті ірі дастан беріп кетті. Олары: Құралай сұлу, Алтай аясында, Он бір күн, он бір түн, Кавказ, Ақбөпе, Ұлы құрылыс. Бір поэмасын бітіріп үлгере алмай кетті. Онысы 1916 жыл уақиғасына арналған Қырмызы Жанай. Бұлардан басқа Иса жүздеген өлеңдер берді. Иса өлеңдері әлі де тегіс жиналып болған жоқ, оның ел арасына тарап, халыққа сіңісіп кеткен өлеңдері көп.
Иса өз өмірінде социалистік өміріміздің үгітшісі болған ақын. Сондықтан да Иса өлеңдері жарқын, саяси лирика. Ол өзінің саяси лирикасын халыққа тарату жолында тамаша бір әдіс қолданды. Ол өз поэмасын музыкаға бөлей білді: бірнеше тамаша желдірмелер шығарған композитор - мелодист болды; Иса желдірмелері бүкіл халқымызға жете тараған, музыка мәдениетімізге қосылған құнды шығармалар. Иса әрі әнші, әрі артист. Ол сол өнерлерінің қайсысын болса да құр әуестеніп тапқан жоқ, халқына бар қуатымен қызмет ету үшін тапты да, өнерлерін өрістетіп, өсіріп отырды. Бірнеше өнердің басын қосып, топқа енген дарын иесі бүкіл халқына өте әйгілі, өте қадірлі болды.
Исаның саяси лирикасы мына тақырыптардан құралады: Ленин және партия туралы жырлар, Октябрь революциясы, біздің еңбек, шаттанған Алатау, Турксиб, Қызыл Армия, оның техникасы, Алтай жырлары, Қарағанды, Балқаш жырлары, жастар, пионерлер, колхозды ауыл, Май мерекесі, қысқасы бүкіл социалистік өміріміздің әр алуан тақырыбы Иса поэзиясынан мол орын алған.
Әрине, Иса лирикаларының көркемдік жағында кемшіліктер жоқ емес. Бірақ идеясы жағынан жарқын, екпінді саяси лирикасымен жақсы агитатор бола білгендігі даусыз. Қазақтың академиялық драма театрының сахнасынан бастап, колхоз сахнасына дейін, халық ішіндегі той-думанға дейін араласқан Иса социализм құрушылардың қажырлы еңбегін, игілікті өмірін құлшына жырлаумен болды.
Иса дастандарының бесеуі ел аузындағы аңыздар бойынша жазылған дастандар. Тек Он бір күн, он бір түн, Ұлы құрылыс поэмалары бүгінгі өміріміздің тақырыбынан. Әрине Иса ақыннан бүгінгі күннің тақырыбына жазылған дастандарды көбірек күттік. Егер 46 жасында, талантының өрістеп тұрған кезінде қайтыс болмаса, Иса өз тілегімізді де ақтайтын еді. Өмірінің соңғы кезінде, сырқаттанып жатқанының өзінде де, Ұлы Отан соғысының тақырыбынан Мәңгілік батыр атты дастан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.