Бағдарламалық және аппараттық қамтамасыз етуді таңдау
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
1.2. Қазақстан Республикасының темір жол көлігі туралы заңдары
1.3. Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
2. ЖОБАЛАУ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қатысты ортақ талаптар
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгілеулер
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
2.4 Жүйе функцияларына қатысты талаптар
2.5 Бағдарлама интерфейсіне қатысты талаптар
2.6 Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар
2.7 Орындалуға қатысты басқару мен жүргізу
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАҢДАУ
3.1 Операциялық жүйені таңдау
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
3.3 Өңдеу ортасын таңдау
4.ЕҢБЕК ҚОРҒАУ
4.1 Еңбекті қорғау білімі
4.2 Ұйымдастыру . техникалық шаралар
4.3 Еңбектің гигиенасы мен шығармашылық санитариясы бойынша шаралар
4.4 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары
5.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРЛІЛІКТІҢ НЕГІЗДЕЛУІ
5.1 Жүйені өңдеудің керектілігін негіздеу
5.2 Жүйенің өңделуі мен кірісуіне кеткен шығын санағы
5.3 Алгоритм өңделуіне кеткен шығын санағы
5.4 Бағдарламаны тоқтату мен жазуға кеткен шығын санағы
5.5 Бағдарламаға енумен байланысты шығын санағы
5.6 Техникалық құрылғылардың комплексіне кеткен шығын санағы
5.7Бағдарламаға ену алдындағы кеткен шығын санағы
5.8 Бағдарламалық қамтамасыз етуге енуден кейін кеткен шығын санағы
5.9 Шығын эконимиясының санағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
1.2. Қазақстан Республикасының темір жол көлігі туралы заңдары
1.3. Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
2. ЖОБАЛАУ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қатысты ортақ талаптар
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгілеулер
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
2.4 Жүйе функцияларына қатысты талаптар
2.5 Бағдарлама интерфейсіне қатысты талаптар
2.6 Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар
2.7 Орындалуға қатысты басқару мен жүргізу
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАҢДАУ
3.1 Операциялық жүйені таңдау
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
3.3 Өңдеу ортасын таңдау
4.ЕҢБЕК ҚОРҒАУ
4.1 Еңбекті қорғау білімі
4.2 Ұйымдастыру . техникалық шаралар
4.3 Еңбектің гигиенасы мен шығармашылық санитариясы бойынша шаралар
4.4 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары
5.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРЛІЛІКТІҢ НЕГІЗДЕЛУІ
5.1 Жүйені өңдеудің керектілігін негіздеу
5.2 Жүйенің өңделуі мен кірісуіне кеткен шығын санағы
5.3 Алгоритм өңделуіне кеткен шығын санағы
5.4 Бағдарламаны тоқтату мен жазуға кеткен шығын санағы
5.5 Бағдарламаға енумен байланысты шығын санағы
5.6 Техникалық құрылғылардың комплексіне кеткен шығын санағы
5.7Бағдарламаға ену алдындағы кеткен шығын санағы
5.8 Бағдарламалық қамтамасыз етуге енуден кейін кеткен шығын санағы
5.9 Шығын эконимиясының санағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
1
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
1.2. Қазақстан Республикасының темір жол көлігі туралы заңдары
1.3. Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
2. ЖОБАЛАУ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қатысты ортақ талаптар
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгілеулер
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
2.4 Жүйе функцияларына қатысты талаптар
2.5 Бағдарлама интерфейсіне қатысты талаптар
2.6 Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар
2.7 Орындалуға қатысты басқару мен жүргізу
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАҢДАУ
3.1 Операциялық жүйені таңдау
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
3.3 Өңдеу ортасын таңдау
4.ЕҢБЕК ҚОРҒАУ
4.1 Еңбекті қорғау білімі
4.2 Ұйымдастыру – техникалық шаралар
4.3 Еңбектің гигиенасы мен шығармашылық санитариясы бойынша шаралар
4.4 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары
5.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРЛІЛІКТІҢ НЕГІЗДЕЛУІ
5.1 Жүйені өңдеудің керектілігін негіздеу
5.2 Жүйенің өңделуі мен кірісуіне кеткен шығын санағы
5.3 Алгоритм өңделуіне кеткен шығын санағы
5.4 Бағдарламаны тоқтату мен жазуға кеткен шығын санағы
5.5 Бағдарламаға енумен байланысты шығын санағы
5.6 Техникалық құрылғылардың комплексіне кеткен шығын санағы
5.7Бағдарламаға ену алдындағы кеткен шығын санағы
5.8 Бағдарламалық қамтамасыз етуге енуден кейін кеткен шығын санағы
5.9 Шығын эконимиясының санағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Қазіргі заманда персоналды компьютерлердің мағынасын бағаламау мүмкін
емес. Қазір жаңа ғасыр мен мыңжылдықтар шекарасынан өтіп, адамзат баласы
өмірдің кез келген жағдайда қасында табылатын сенімді де ақылды механикалық
көмекшілері болуын қалайтын ең үлкен армандарына өте жақын. Адамзаттың
ойлап тапқан ұлы персоналды компьютер – жұмыста, демалыс пен ойын-сауықта,
білім алуда таптырмайтын болып кетті.
Көлік – Қазақстан өндіріс инфражүйесінің ең маңызды бөлімі. Оның
тұрақты және нәтижелі жұмыс жасауы, экономиканы көтерудің және тұрақты
және нәтижелі жұмыс жасауы, экономиканы көтерудің және қайтақұрулардың,
бүтіндік қамтамасыз етуінің, ұлттық қауіпсіздіктің және ел қорғаныс
қабілетінің, халық жағдайының деңгейінің жақсаруы және өмір сүруге қажетті
тұрақтану шартымен келеді.
Экономиканы реформалаудың түбегейлі шарттарына және Қазақстанның
геосаясаттық өзгертулеріне жақсы ойластырылған көліктік керек.
Нәтижелі жұмыс жасау көліктік жүйелерде тасымалдау вагондардың жөндеу
ауқытын есепке автоматтандырылған жүйелері жоспарланып енгізуде,
вагондардың және контейнерлердің, локомотивтардың дислокация бақылауының,
қолдану талдауының және вагондық бақтардың жөнге салулары, басқаруды
компьютеризациялау тасымал процеспен замандас ақпараттық құралдардың
негізінде жасалады.
Диплом алдындағы жұмыс мақсаты автоматтандырылған жұмысшы орындағы
ситуатор теміржол вагон депосында басқарумен өңделіп келеді.
Тап осы автоматтандырылған жүйе өңдеуіне арналған мақсаттарды шешуде
шеңбер келесіге қажетті:
1. Қазақстан Республикасының теміржолдық көлігі туралы, теміржолдық
тасулардың облысында заң шығару туралы, жолаушы тасулардың ұйымы туралы
қажетті материал жинау және теміржолдық көлік сауда жұмысына.
2. Жолаушы тасулардың ұйымы жалпы негіздерін зерттеу, станциялардың
жұмыс ұйымындағы жолаушы тасулармен, тауар тасу шарттары.
3. Инфоқұрылымдық жүйенің моделін құру.
4. Физикалық мәліметтер базасының моделін құру.
5. Жоба таңдалған түрін іске асыру.
Бағдарламаға негізгі талабы жұмыс ыңғайлылығы болып келеді, ситуатор
дайындауына арналған уақыттардың минимумын шығын қылу.
Зерттеу объектісіне Семей қаласындағы теміржолдық станция вагон депосы
болып, сонымен қатар жолаушы тасулардың ұйым процесі.
Бірінші тарауда Қазақстандық теміржолды құру жүйесі туралы теориялық
мәлімдеулер болып келеді; Қазақстан Республикасының заңы мақаласыда
қаралаған, тасушылар арасында қоғамдық қатынастар реттеуші және тасымал
процес қатысушыларымен.
Екінші тарауда Borland Delphi суреттеуі бағдарламалау жүйесін қолдану тура
болып келеді
Үшінші тарауда автоматтандырылған жүйені өңдеу процесін бейнелеп
түсіндіреді: инфологиялық пәндік облыс жобалау, физикалық жобалау және
жасалған жүйе суреттеу.
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
Үлкен территориясы, экономикасының шикізаттық бағыты және теңіздік
порттардан мәндік қашықтығы бар Қазақстан шарттарында,теміржол көлігі,
жүктерді және жолаушыларды тасымалдауды қамтамасыздандыруда жетекші ролді
атқарады, ол Республиканың негізгі базалық бұтағының бірі болып табылады.
Қазақстанның 2717,3 кв.мың ауданға созылған жерлері, Атлант мұхитынан
Тыныш мұхитына дейінгі арақашықтыққа тең, Евразиялық материктің тереңінде
орналасқан; олар Волгадан Алтайға дейін, Сібірден ТяньШанға дейін
орналасқан. Көптеген ғасырлар бойы мұнда түйе керуендердің жолдары
хабарласудың жалғыз ғана түрі болған, ХІХ ғасырдың басына дейін аса дамыған
жол желісі болған жоқ. Демек экономикалық көтеріліс болған жоқ.
Жүз жылдың ішінде Қазақстанның теміржолы үлкен және күрделі даму
жолын өтті. Бірінші теміржол желісі 1893 жылы басталып бір жылдан соң
аяқталды. Бұл жіңішке сызықты ұзындығы 369 км-ға тең Покровскілік Слобода –
Орал желісі болған. 1991 жылға дейін Қазақстанда үш теміржол жайғастырылды
– Алма-Атылық, Батыс-Қазақстандық, Тың жерлік, олар ССРО МПС жүйесіне кіріп
және Республиканың тәуелсіздік шартында толық өндірістік-қаржылық өзбетілік
алды.
Шаруашылық байланыстардың бұзылуы Қазақстан теміржолы алдында
күрделі, кезде тіпті шешілмейтін мәселелер қойды, олар ең біріншіден ең
сезімтал бөліктерге, қаражатпен басқаруға, материалды-техникалық
жабдықталуға, өндірістік қорларды қадағалауға және т.б. әсер тигізді.
Нәтижесінде республикалық теміржол көлігіндегі іс жағдайлар жылдан жылға
нашарлады. Жолдарда еңбекқорлық дәрежесі түсіп, тасымалдаудың өзбағалығы
өсті. Осы шарттарда Республиканың Үкіметі теміржол көлігіндегі болып жатқан
іс жағдайларды қарастырып, Қазақстан Республикасының теміржолдарын
қаражатты-экономикалық қайта құруы және қайта ұйымдастырылуы бойынша
шаралар туралы Қаулы қабылдады, оған сәйкес республика теміржолдарындағы
сыртқы басқаруларды орнату бойынша қажетті ұйымдастырушылық шаралар
жасалды.
Қаражатпен орталық басқару бұтақтағы іс жағдайларға шешімді жақсы
ықпал көрсетті. Мәнді дәрежеде материалды-техникалық қорларды және ақша
қаражатын пайдалануда эффективтілігі көтерілді. Тасымалдаудың өзіндік
бағасының құрылымы жақсарды.
Мемлекет Президенті Н.А.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында
теміржол аймағында негізгі приоритет ретінде теміржолдың халықаралық
көліктік және сауда байланыстарын, және де Трансазиаттық магистрал
маршруты бойынша жүктердің транзиттік тасқынын қамтамасыз ететін негізгі
бағыттарының қайта құрылуы. Бұл бекер емес.
Бұрынға одақ шарттарында Қазақстан теміржолының транспорты алдында
сыртқы экономикалық байланыстарды қамтамасыз ету есебі қойылған жоқ, ол
көбінесе ішкі есептерді шешу үшін арналған болған. Тәуелсіздік алған соң
және мемлкеттің нарықтық қатынастарға бағытталғандығына қарай біздің
қоғамның барлық саяси және экономикалық құрылымының терең реформалары
басталды, ол Республиканың әлемдік нарыққа кіруі. Бұл шарттарда Қазақстан
алдына екі өте маңызды есептер туды: теңізге ең қысқа жолды алу және
өзіндік көлікті-транзиттік потенциалын толық және эффективті пайдалану. Бұл
есептерді шешу Европа және Азия елдері арасындағы сауда-экономикалық
байланыстарды қамтамасыз ететін, жаңа трансконтиненталды коридорларды
құрумен байланысты. Негізгі көліктік дәліздері казіргі кезде Трансазиаттық
магистрал және басқа Европа-Азия трансконтиненталды маршруттары Қазақстан
аумағынан өтеді.
Солтүстік дәліз Трансазиаттық магистрал евроазиаттық хабарласудағы
байланыстарды қамтамасыз етеді. Қазақстан шекарасында Дружба – Ақтоғай –
Саяқ – Моинты – Ақмола – Көкшетау – Новоишимская – Астана – Тобол бағыттары
бойынша жүреді. Бұл дәліз республиканың негізі өндірістік тораптары арқылы
өтеді, және сонымен қатар халықаралық транзиттік тасымалдауды жасаумен
қатар республикалық экспортты-импортты тасымалдаудың негізгі көлемін
орындайтын болады. Халықаралық тасымалдауды дамыту мүмкіндігінің көз-
қарасынан, осы дәліз ең перспективті.
Азиатты-Тынық мұхитты аймақ мемлекеттердің Орта Азия және Жақын Шығыс
елдерімен сауда-экономикалық байланыстардын дамуы үшін негізгі мәнді
Трансазиаттық магистралдың Орта дәлізі алады. Қазақстан бойынша ол Дружба
– Ақтоғай – Алматы – Арыс – Шенгельді бағытта өтеді. Бұл хабаласудағы
тасымалдау екпіні тез өсумен мінезделінеді. Олардың потенциалы әлі толық
зерттелмеген, бірақ бұл маршрут қарастырылған аумақтан тыс жердегі
мемлекеттер үшін де маңызды екені казір де айқын. Бұл дәліз бірнеше Шығыс-
Батыс жобалардың негізгі бөлігі болып табылады. Республикалық мемлекеттік
Алма-Атылық теміржол басқармасы, Тың игеру теміржол басқармасы, Батыс
Қазақстан теміржол басқармасы кәсіпорындар қуюлған соң шаруашылық жүргізу
үшін 1997 жылы Республикалық мемлекеттік Қазақстан теміржолы кәсіпорыны
жасалды. Құрылтайшы және уәкіл етілген орган- Қазақстан Республикасының
Минтранскомы. РМК Қазақстан аумағында, бөліктеп Қырғызстан және Россия
аумақтарында орналасқан. РМК Қазақстан теміржолы өзінің қызметін жүкті
жіберушілер, жүкті алушылар және теміржол көліктерінде тасымалданатын
жолаушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру бағатында орындайды.
РМК Қазақстан темір жолы орталық аппаратының құрылымына келесі
бөлімдер кіреді:
Негізгі тасымалдаудың басқармасы;
Негізгі қаражаттық;
Негізгі экономиканың және болжаудың басқармасы;
Негізгі техникалық басқару;
Поездардың қауіпсіз жылжуы бойынша негізгі ревизор аппараты;
Негізгі статистика және анализдеу басқармасы;
Негізгі жолдың басқармасы;
Негізгі сигнализация және байланыстың басқармасы;
Негізгі электр жабдықтау басқармасы;
Негізгі вагондык шаруашылылықтың және т.б. басқармасы.
Теміржол бұтағының негізгі стратегиялық есептерінің бірі, көліктік
қызмет көрсетудің сапасын көтеруге, ысырапсыз, қорларды сақтайтын
технологияларды пайдалануға, жылжу қауіпсіздігінің жоғарғы дәрежесіне
жетуге бағытталған, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар
бойынша шараларды бағдарламалық орындау болып табылады. Күнтізбелік жоспар-
байланыс, телекоммуникация, есептеуіш техника, казіргі кездегі
бағдарламалық қамтамасыздандыруды әзірлеу және теміржол көлігі қызметінің
негізгі бағыттары бойынша автоматтандырылған басқару жүйелерін жасау
жүйесінің кешеңдік дамуының сұрақтарын қарастыру.
1.2. Қазақстан Республикасының теміржол көлігі туралы Заңы
Жолаушыларды, жүкті, багажды, жүкті багажды және пошталық заттарды
теміржол көлігімен жібергендегі жүк тасымалдаушылар, жүк тасымалдау
процесінің қатысушылары, мемлекеттік органдар, жолаушылар, жіберушілер,
алушылармен, жүкті жіберушілер, жүкті алушылар және тағы басқа физикалық
және заңгерлік адамдар арасындағы қоғамдық қатынастар Қазақстан
Республикасының 2001 жылғы 8 желтоқсанның N 266-II Теміржол көлігі
Заңымен қадағаланады (2003 жылғы 8 мамырдағы N 414-II, 2004 жылғы 9
шілдеде N 596-II ҚР Заңымен енгізілген өзгерістерімен).
Теміржол көлігі туралы Заң Қазақстан Республикасы Конституциясына
негізделген, казіргі кездегі Заңнан және Қазақстан Республикасының басқа
нормативті заңдық актілерінен тұрады. Егер Қазақстан Республикасымен
бекітілген халықаралық келісім-шартта казіргі Заңда бар ережелерден басқа
ережелер анықталған болса, онда халықаралық келісім-шарттың нормалары
қолданылады.
Казіргі Заңда келесі негізгі түсініктер қолданылады:
⎫ багаж – жолушылар немесе пошталы-багажды поезде тасымалдануға
алынған, өлшемі 200 киллограмнан аспайтын мүлік;
⎫ вагон – теміржол жолдары бойынша тасымалдау үшін арналған
өзбетімен жүрмейтін көлік құралы;
⎫ жүк – жүк поезінде тасымалдауға алынған мүлік;
⎫ Теміржол станциясы –теміржол бойынша пойыздар қозғалуын
қадағалауды және пойыздардың өту қабілеттіліктерін қамтамасыз ететін және
пойыздарды басып озу, тоғызу, жіберу, қабылдау бойынша, жолаушыларға қызмет
көрсету, багажды, жүкті-багажды, пошталық жүктерді және (немесе) жүктерді
қабылдау, беру бойынша операцияларды жасауға мүмкіндік беретін,
магистраль жолдарын жолдық бағыттары бар участкілерге бөлетін пункт;
⎫ теміржол көлігі – теміржол жолдары бойынша тасымалдауды
қамтамасыз ететін көлік түрі;
⎫ Ұлттық тасымалдаушы – статусы Қазақстан Республикасы Үкіметімен
анықталатын, арнайы және әскери тасымалдауды орындайтын және жолаушыларды,
багажды, жүкті-багажды, пошталық жүктерді және (немесе) жүкті жылжымалы
құраммен тасымалдау бойынша қызмет көрсететін тасымалдаушы;
⎫ жолаушы - пойызда жол жүруді орындайтын және жол жүру құжаты
(билеті) бар физикалық адам;
⎫ қолдық жүк – жолаушылардың өзімен бірге вагонда ақша төлемей,
салмағы және габариттері орнатылған өлшемдерден аспайтын жеке заттары;
⎫ тасымалдау процесінің қатысуышысы – теміржол көлігі аймағында
кәсіпкерлік қызметті жасайтын адам, сонымен бірге теміржол бір бұтағының
қожайыны, контрагент және клиент;
⎫ тасымалдау ережелері – тасымалдау және т.б. процесінің барлық
қатысушыларының қызметтерін және өзара қатынастарын қадағадайтын нормативті
заңгерлік актілер.
Теміржол көлігі аумағындағы мемлекеттік саясат халықтың, экономиканың
және мемлекеттің тасымалдау бойынша қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
жағдайларды келесі принциптерге негізделіп жасауға бығытталған:
1) теміржол нарығының барлық субъектілеріне теміржол көлігінің
қызметтерін алуға ашық рұқсат алуы;
2) Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерін қорғау;
3) тасымалдауға барлық қатысушылар үшін бірдей ортақ стандартты заңдық
және экономикалық кепілдіктерді қолдану.
Жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелері Қазақстан
Республикасының Теміржол туралы Заңында 9 Тарауда анықталған.
Халықаралық және облысаралық хабарласуда жолаушыларды тасымалдауды
ұйымдастыру Қазақстан Республикасының Үкіметімен анықталады.
Ауданаралық (қалааралық) және ішкі хабарласуда жолаушыларды
тасымалдауды ұйымдастыру жергілікті өкілдік және атқару органдар немесе
тасымалдаушы анықтайды.
Жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау ережелерімен
анықталады:
1) билеттерді сату кассалар жұмысын және жол жүру құжаттардың
(билеттердің) әрекет мерзімдерін узарту, сатуды ұйымдастыру;
2) жолаушылар вагондарының категориясы, сонымен бірге комфорт дәрежесі
бойынша;
3) міндетті қызметтер тізімі, шұғыл дәрігерлік көмек көрсетуді қоса;
4) жолаушының жол жүру жағдайларының, төсек бұйымдардың берілуінің
және басқа қызмет көрсету шарттарының және ретінін өзгеруін;
5) жолаушылардың жол жүру кезіндегі (10 күнге дейін) тоқталуын
дайындау ретін;
6) қолдық жүкті тасымалдау ретін және шартын;
7) багажды, жүкті-багажды қабылдау және беру ретін және шартын;
8) тасымалдау құжаттардың формалары және оларды дайындау ретін;
9) тасымалдауға рұқсат берілетін мал тізімін, оларды тасымалдау ретін
және шартын;
10) жол жұру бағытында багажды және жүкті-багажды беру ретін;
11) багажды және жүкті-багажды қайта жіберудін ретін және шартын;
12) багажды және жүкті-багажды сақтау, ұстау, алмастыру ретін;
13) қауіпті заттарды тасымалдау;
14) қолданылмаған жол жүру құжаттары (билеттер) үшін төлемақыны
қайтару ретін;
15) кәмелетке толмаған жолаушылардың жол жүру ережелерін.
Тасымалдаушылардың жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау
кезінде ережелерді сақтауын қадағалайтын рет атқару органдармен анықталады.
1.3 Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
Жолаушылар тасқынының ерекшеліктерін дұрыс тіркеу мақсатында, қажетті
ыңғайлықтарды жасау, жұмыс көлеміне, пойыз жағдайларына, жылмдамдылығына,
бағыт арақашықтығына, ыңғайлықтар дәрежесіне және басқа факторларға
байланысты теміржол құралдарын жақсы қолдану және осыған байланысты
хабарласуды, тұрақты құралдарды, пойыздарды және вагондарды категория
бойынш бөлу орынды болады.
Хабарласудың келесі түрлерін ажыратуға болады: қала айналысы-
арақашықтығы 150 км, ал жеке жағдайда зоналық тарифке байланысты одан
жоғары 200 км-ге дейін ірі торапқа қосылатын қала айналысының участкесі
шекарасында; жергілікті – бір жол шекарасы бойында; тұра – екі немесе одан
көп жолдар шекарасында, халықаралық – екі немесе одан көп мемлекеттер
арасында. Тұра және жергілікті хабарласу қала айналысына қарағанда алыс
д.а.
Жолаушыларды тасымалдауға арналған пойыздар жүру жылдамдылықтарына
байланысты жедел және жолаушылық, бағыт арақашықтықтарына байланысты- алыс,
жергілікті және қала айналысы болып бөлінеді. Жолаушыларды, багаждарды
және байланыс Министрлігінің пошталық корреспонденциясын транспортирлеу
үшін тағайындалған пошталы-багажды пойыздар, ұйыдстыру-көшпелік пойыздар,
туристік, балалар және әскери эшелондар арнайы топтарды құрайды.
Жедел пойыздарға жылдамдылықтары сағатына 50 км артық болатын және
осы бағытта жолаушыларды тасымалдайтын ең тез пойыздың жылдамдылығынан
жылдамдылығы кем дегенде сағатына 5 км-ден артық болатын, тура тасқынмен
қамтамасыздандырылған және тек техникалық аялдамаларда тоқтайтын пойыздар
жатады. Жедел пойыздардың бастапқы станциялардан шығу және соңғы
аялдамаларға жету уақыттары ыңғайлы, вагондары артығырақ комфортты болады.
Тасымалдау өлшемдерінің өкпек өзгеруіне байланысты алыс сапарға
жүретін пойыздардың тең жартысы жыл бойы тұрақты хабарласпайды, сондықтан
мұндай пойыздарды енгізу немесе алып тастау мерзімі кестелерді әзірлеу
немесе МПС арнайы нұсқаулары бойынша орнатылады.
Тасымалдауға байланысты билеттер қала айналысы хабарласуында пойыз,
вагон және орын номерін көрсетпей, алыс хабарласуда ортақ вагондарда орын
номерін көрсетпей, ал алыс хабарласудағы басқа категориялы вагондар үшін
пойыз, вагон және орын номерін көрсетіп сатылады.
Максималды ыңғайлықтарды сақтау үшін бірнеше күн жол жүрген жағдайда
жолаушылар жатуға арналған орындармен (үйықтау орны) қамтамасыздандырылды,
бірақ бұл жолаушыларды тасымалдайтын пойыздардын тасымалдай алатын кісі
басының санын азайтып, көлікке айқын шығындарды әкеледі, билеттерді сату
жүйесін күрделетеді.
Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру болжау және уақыт аралығындағы
жолаушылар тасқының өзгеруінің статистикалық заңы негізінде жоспар бойынша
орындалады.
Жолаушыларды тасымалдаудың келесі жоспарлары әзірленеді: перспективті,
жылдық және оперативті, олар арқылы хабарласу түрлері бойынша жіберілген
жолаушылар саны, тасымалданған жолаушылар саны, жолаушылар алмасуы және жол
жүрудың орташа арақашықтығы бойынша жолаушыларды тасымалдау көлемі
анықталады.
Жолаушыларды тасымалдау жоспары жүктерді тасымалдау жоспарынан ерекше
болады. Егер жүкті тасымалдау жоспары негізінде өндірістің және
көректенудің халықшаруашылық жоспары алынса, ал жолаушылар жылжуы демалыс
үйлеріндегі, саноторийлердегі, курортық аймақтағы жоспарланатын орын санын
- жолаушылар тасқының жасайтын факторларының бірі ретінде қарастыруға
болады.
Казіргі кездегі тасымалдаудың жылдық жоспарлары алдынғы жылдың есеп
берулерін анализдеу және тасымалдау өлшемдерін болжау негізінде жасалады.
Мұнда жолаушыларды жеке бағыттар және хабарласу түрлері бойынша
тасымалдаудың өсу екпіні зерттеледі және анализге түседі. Есеп берудегі
анализ жолаушылар тасқының өлшемін анықтайтын негізгі факторлар ықпалдарын
зерттеумен сәйкестенеді. Оларға жатады: жұмысшылардың ауқаттылығының және
мәдени дәрежелерінің өсуі; халықтың жол жүруі өседі; өнеркәсіптін және ауыл
шаруашылығының дамуы; мемлекеттің өндірістік күштерінің таратудағы өзгеруі;
курорттар, санаторийлер, демалыс үйлер желілерінің кеңейтілуі; туризмді
және басқа көліктер түрлерін дамыту; халықаралық хабарласуды кеңейту; бар
теміржол жолдарының техникалық жабдықталуын өзгерту және жаңаларды сату.
Мәліметтер қоры – нақты ережелерге сай ұйымдастырылған, мазмұнының,
сақтаудың және мәліметтермен манипуляциялаудың ортақ принциптерін
қарастыратын мәліметтер жиынтығы; қолданбалы бағдарламалармен байланысы
жоқ.
Пәндік ортадағы сараптау кезеңінде қолданушылар сауалдарына сараптама
жасап, ақпараттық объектілері мен олардың мінездемелерін таңдап және
сараптама негізінде пәндік ортаны структуралау керек. Қолданушылардың
талаптары мен қажеттіліктері сараптамасының кезеңінде келесі тапсырмаларды
шешу қажет:
• Мәліметтер қорына қолданушылардың талаптар сараптамасы.
• Мәліметтер қорында көрсетілетін ақпаратты өңдеу бойынша бар
тапсырмаларды табу.
• Перспективті тапсырмаларды табу.
• Сараптама нәтижелерін құжаттау.
Мәліметтер қорын өңдеу мен жобалау пәндік орта мен қолданушы
қажеттілігімен танысудан басталады. Алдымен келесі пункттерді іздестіру
керек:
• Бағдарлама тақырыбымен байланысты әдебиетпен танысу.
• Қолданушы интерфейсі қандай болу керектігін табу.
• Тапсырушыдан алдында қандай бағдарламаны көргісі келетінін
анықтап, бұл бағдарламаны қандай функциялармен әшекейлеу
керектігін және өңдеу үшін өз ойларыңызды ұсыну.
Содан кейін проектімен жұмысқа көшкен жөн. мәліметтер қорында қандай
шектер керектігін біліп алып, мәліметтер қорында файлдарды жасауға кірісуге
болады. Бірақ, алдымен біз бағдарламаны қамтамасыздандырудың өңделу ортасын
анықтап алуымыз керек, әрбір бағдарламашы бұл орта өзіне жақын және оңай
болатынына қарай ортаны таңдайды. Біздің жағдайда өңдеу ортасы болып Delphi
бағдарламасы таңдалған. Менің көзқарасым бойынша бұл бағдарлама өңдеудің
универсалды ортасы болып табылады, оны оқыған өте жеңіл және ол терезелер
интерфейсін Microsoft Windows операциялық жүйесін оқыған әрбір кезекті
қолданушының ыңғайына қарай құрастыруына мүмкіндік береді. Сонымен қатар
Delphi-де қарапайым бағдарламалар секілді бағдарламалардың қиынырақ
комплекстерін құруға болады.
Бағдарлама өз бастамасын функционалды бөлімнен жұмысты бастағаннан
алды, бастапқыда мәліметтер қорының бас менюі құрылды, содан жазбаларды
қосу, редактілеу терезелері, кесте, анықтама терезелері және сол сияқтылар
құрылды. Қойылған тапсырмаларды бағдарлама орындай бастағаннан кейін мен
интерфейс жұмысымен айналыса бастадым. Көзге жағымды интерфейс жұмысты
сұрландырмайды және көзді сұр түстермен нәрлендірмейді. Бұрын соңды
мәліметтер қорымен жұмыс істеген оператор Вагондарды жөндеу санағы АЖО
мәліметтер қорымен еш қиындықсыз меңгереді. Менің бағдарламам қандай
функциялармен өрнектелгенін айта кеткім келеді:
- Енгізу, сақтау, мәліметтерді редактілеу.
- Мәліметтерді өшіру.
- Вагондардың номері арқылы іздеу салып керек жазбаны табу.
- Вагон жұмысы орындалып жатқан бір күн бойынша мәліметтерді
фильтрлеу.
- Кестені баспаға шығару. Фильтрленген мәліметтердің баспаға
шығарылуы мүмкін.
- Бізге қажет командалармен тез қолдануға арналған пернелер бар.
- Ыңғайлы интерфейс.
Мәліметтер қорының азынаулақ мөлшері оның үлкен жетістігі болып
табылады, бағдарламаның қатты дискіде алатын орны көп емес, осыған
байланысты оны тез басқа компьютерге көшіріп алу немесе оның резервті
көшірмесін жасауоңайға тиеді.
Автоматтандырылған жұмыс орны – вагондарды жөндеу есебі мәліметтер
қоры вагондарды жөндеу есебі үшін құрылған. Қорға мәліметтердің ену
процесінің қалай өтетінін қарастырайық. Вагонды жөндеу ағытудан басталады,
ағыту күні белгіленеді, мәліметтер қорына енгізіледі, содан кейін вагон
вагондарды жөндеу орнына жіберіледі (ВЖО), вагонның ВЖО-на түскен күні тағы
белгіленеді және мәліметтер қорына енгізіледі. Ағыту күні мен ВЖО-на түсу
күні айырмашылығы есептеледі, бұл вагонның теміржолда қанша уақыт тұрғанын
анықтауға қажет. Содан кейін жөндеуден шыққан күні жазылады, түскен және
шыққан күндер айырымы тағы есептеледі, мәліметтер қорына енгізіледі.
Сонымен қатар келесі факторлар ескеріліп, сондай-ақ мәліметтер қорына
енгізіледі:
• Вагонға жөндеу жүргізілген вагон бағының бөлімі (ВББ).
• Вагон типі, яғни вагонның қандай конструкциясы бар. Мысалы:
- Цистерна
- Платформа
- Жабық вагон
• Әрекеттер, мұнда вагонға қандай әрекеттер жүргізілгені
көрсетіледі, мысалға, жөндеу мен капиталды жөндеу, және т.б.
2. ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қойылған жалпы талаптар
Вагондарды жөндеу есебі мәліметтер қоры төмендегі талаптарға сай
болуы тиіс:
• Енгізілген мәліметтерді сақтау.
• Қарапайым және жағымды интерфейс.
• Бағдарламаны құрудағы жеңілдік.
• Мәліметтер қорының орын ауыстыру мүмкіндігі.
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгіленуі
Вагондарды жөндеу есебін жүргізу мәліметтер қоры енгізілген
ақпаратты сақтау, іздеу, фильтрлеуді жеңілдету мақсатында құрылған.
Құрылған бағдарлама құжаттарды қағаз жүзіндегі сақтау нұсқасының орнын
басуы тиіс, бұған құжаттарды сақтау мен өңдеудің үлкен және жоғары еңбекті
процесс себеп болып табылады. Құжаттарды электронды түрге келтіріп алғаннан
кейін біз ақпаратты сақтау процесін толығымен автоматтандырамыз, сонымен
бірге белгілі бір жазбаны іздеп табу тапсырмасын жеңілдетеміз, бағдарлама
іздеу функциясымен өрнектелген, іздеп табу жолына вагон номерін жазып іздеу
батырмасына бассақ жеткілікті, көз алдымызға бізге керекті ақпарат шығады.
Бағдарлама автоматтандырылған жұмыс орны болып табылатындықтан, оны
қолданушыға ыңғайлы етіп құрып алуға келетін интерфейс құрылғысы сияқты
функциялармен өрнектеген жаман болмас еді. Бұл факторлардың барлығы
ескеріліп өмірде жүзеге асырылған.
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
Жүйеге қатысты талаптар бағдарламаны белгілі санақтағы компьютерлік
ресурстар қолданатындықтан ұсынылады. Берілген бағдарламада қолданылатын
ресурстарды ғана ескермей, сонымен қатар минимум ретінде оперативтік жадыда
антивирус өңделеді, оперативтік жүйе өзінің модульдерін оперативтік жадыға
енгізеді, ол компьютер жұмысын тапсырмалармен одан әрі жүктейді. Алдымен
бізге қатты дискіде қанша орын керектігін анықтап алған жөн, біздің
бағдарламамыз қатты дискіде қанша орын алатынынан бастаймыз, тасымалдаушыда
200Мб бос орын қалтыру керектігін есімізден шығармаған дұрыс. Бұл барлық
факторларды ескере отырып, біздің бағдарламамызға керек қатты дискідегі
250Мб және одан да көп орын алады. Қанша оперативтік жады керектігін
тапсырмалар диспетчерін іске қосып және қосымша бетті ашқанда іске қосқан
бағдарламаларымыздың тізімін көреміз, бұл тізімде өзіміздің бағдарламамызды
табамыз, бағдарлама тұрған және жүктеу кезіндегі жады санағын табылған
жолда қараймыз. Бағдарламаның өзі оперативтік жадының 5-10Мб-тан артық
алмайды, жоғарыда айтылғандарды санаққа ала отырып бізге 256Мб оперативтік
жадыдан орны керек деген нәтижеге келеміз. Бағдарламаның видеокартаға
қатысты талаптары жоқ. Ешбір қазіргі заманғы компьютер бұл құрылғыларсыз
жұмыс істей алмайтындықтан, тышқан мен пернетақта міндетті.
Жоғарыда айтылғандарға сараптама жасалғаннан соң, минималды және
ұсынылмалы жүйелік талаптар:
Компьюетрдің минималды мінездемесі:
➢ Intel Pentium Pro процессоры немесе оның аналогы.
➢ Видеоадаптер мен монитордың болуы.
➢ Тышқан манипуляторы мен пернетақтаның болуы.
➢ ОЗУ 32Мб немесе одан да көп.
➢ Қатты дискідегі бос орын 300 Мб.
➢ Мәліметтерді оқитын арнайы бағдарламаның болуы.
2.4 . Жүйе функцияларына қатысты талаптар.
Кез келген шығармашылық түріне арналған бағдарламалық қамтамасы ету
адамзат шығармашылығының сол немесе басқа да ортада қажет
функционалдылықпен толтырылуы керек, ол үшін құрастыруға кіріспеуден бұрын
барлық өзгешеліктерін анықтап алған жөн. менің бағдарламамда құрастырылып
жатқан бағдарламаға қатысты негізгі талаптар анықталған және керекті
функционалдылықпен өрнектелген.
Берілген мәліметтер қоры келесі функционалдылықпен басқаруда:
➢ Қолданушымен диалогты қамтамасыз ету.
➢ Мәліметтерді енгізу мен сақтау мүмкіндіктері.
➢ Сақталған мәліметтерді қарау мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді редактілеу мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді өшіру мүмкіндігі.
➢ Вагон номері бойынша жазбаны іздеу мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді яильтрлеу мүмкіндігі.
➢ Баспаға шығару функциясы.
➢ Жазбаны өшіру функциясы.
➢ Интерфейсті құрастыру мүмкіндігі.
2.5. Қолданушы интерфейсіне қатысты талаптар.
Интерфейс – бұл бағдарламалық қамтамасыз етудің сыртқы түрі, біздің
жағдайда кестелер, тетіктер, меню пункттері және т.с.с. бұл бағдарламада
қолданушы интерфейсіжағымды да және қолданысқа оңай. Әрбір тетіктің
түсінікті оқылатын жазбасы бар, меню жолындағы тетіктердің мағынасын
түсіндіретін қосымша шығатын сыбырлары бар. Сонымен қатар интерфейсті
құрастыру мүмкіндігі, терезелер мөлдірлігі, басты кестенің шрифтің өзгерту
мүмкіншіліктері бар.
2.6. Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар.
Төменде компьютермен жұмыс кезінде мүмкін апаттық жағдайлар көрсетілген:
- Кернеу құламасы кезінде компьютердің қайта жүктелуі.
- Аяқ астынан пайда болған хабарлама немесе вирустардың пайда
болуымен байланысты жүйедегі жұмыс кедергілері.
- Компьютер комплектілер дұрыс жұмыс істеумен байланысты кедергілер.
- Мәліметтер қорының өшірілген файлдарымен байланысты бағдарламадағы
қателердің шығуы.
Бұл мәселелерді шешудің мүмкінді жолдары:
- Үзіліссіз тоқ көзін орнату.
- Антивирустық бағдарламалық қамтамасыздандыру орнату, дискіні немесе
тасымалдаушыны әрбір қолданған сайын вирусқа тексеру және мүмкінше оларды
өшіру. Компьютеді вирусқа толық сканерлеуден өткізу.
- Жүйелк блокқа тазарту жүргізу, ескі комплектілерді одан жаңарағына
ауыстыру.
- Қор файлдарын ақпаратты жоғалтып алмас үшін өшірмеу немесе қордың
резервті көшірмесін жасау.
2.7. Орындауға қатысты жүргізу мен жүктеу.
Қолданушы бағдарламалық қамтамасыздандыру орнатылғаннан кейін бағдарламаны
қолдануға кірісуіне болады. Мәліметтер қорын іске қосу Мәліметтер қоры
файл қосымшасын немесе жарлағын ашқанда жүзеге асады. Бағдарламаны ашқан
жағдайда қолданушы бағдарламаның басты терезесін көреді (Сурет. 2.7.1).
Сурет 2.7.1 (Басты терезе)
Берілген терезеде вагондар утарлы ақпарат бар кестені көре аламыз,
сонымен қатар берілген терезеде бағдарламаның бас менюі мен басты кестемен
жұмыс істеу панелі орналасқан. Басты кестеге жазба енгізу үшін жазба
құрудың келесі нұсқаларының бірін қолдануға болады:
- Тапсырмалар панеліндегі ақ бет суреті бар тетікті басу;
- Файл менюін ашып, Жаңа жазба пунктін таңдау;
- Ctrl+N пернелерінің бірігіп басылуы.
Басты кестеде жазбаны редактілеу үшін тапсырмалар панелінде
Редактілеу батырмасын немесе Ctrl+E пернелерін басу керек.
Кестеде жазбаны өшіру үшін тапсырмалар панеліндегі Өшіру тетігін
немесе Shift+Del пернелерін басу керек. Бағдарлама жазбаны өшіру кезінде
жазбаны өшіру нақтылығын сұрайды, немесе кездейсоқ өшірудің алдын алады.
Бағдарлама баспаға шығару функциясымен өрнектелген, кестені баспаға
шығару үшін Баспаға шығару тетігін немесе Ctrl+P пернелерді басу керек.
Қолданушы баспаға шығару функциясын таңдағаннан соң Баспаға шығару текстін
редактілеуге шолу жасайды, бұл редактор қолданушыға мөр немесе қол қою
үшін құжатты керекті тегі мен қызметтері бар нақтылы құжат ретінде
көрсетуге көмектеседі. Басты кестені баспаға толық күйінде және
фильтрленген күйінде шығаруға болады.
Фильтрлеу – бұл функция қолданушыға қысқа мерзім ішінде кестеде бар
керекті күндегі жазбаны экранға алып шығаруға мүмкіндік береді. Фильтрлеу
функциясын қолдану үшін тапсырмалар панеліндегі Фильтрлеу батырмасын
басса жеткілікті.
Бағдарлама басты кестенің тексті мен бастама шрифтін өзгерту
функциясымен өрнектелген, бұл функция қолданушы қалаған шрифтін пайдалана
лауы үшін арналған. Сонымен қатар бағдарламаның терезелерінің тұнықтығын
өзгертетін мүмкіндік бар.
Бұл кестедегі жазбаны редактілеу мен құру терезелері сырттай бірегей және
бастамасымен ғана ерекшеленеді, басты кестедегі жазбаны редактілеу мен құру
терезелерін 2.7.2. суретінде көре аламыз.
2.7.2 сурет (Тексті құру мен редактілеу терезесі)
Мәліметтер қорында барлық кестені толықтай көру мүмкіндігі секілді
басты кестедегі бөлек жазбамен жұмысқа кірісу мүмкіндігі бар. Белгілі бір
жазбамен жұмысқа кірісу үшін:
- Кестеде қажет жазбаны табу;
- Бізге қажет жазбада екі рет батырманы шерту керек;
Жазбаны қарау терезесі 2.7.3. суретінде берілген.
2.7.3 сурет (Бір жазбаны қарау терезесі)
2.7.4. суретінде фильтрлеу терезесі, 2.7.5 суретінде вагон номері
бойынша жазбаны іздеу терезесі көрсетілген.
2.7.4 сурет (Фильтрлеу терезесі)
2.7.5 сурет (Вагон номері бойынша жазбаны іздеу терезесі)
Бағдарлама интерфейсін өзгерту терезесін 2.7.6. және 2.7.7.
суреттерінен көре аламыз.
2.7.6 сурет (Басты кесте шрифтін өзгерту терезесі)
2.7.7 сурет (Бағдарлама тұнықтығын өзгерту терезесі)
3.БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАДАУ
3.1. Операциялық жүйені таңдау
Операциялық жүйе — бұл компьютерді қосу кезінде жүктейтін бағдарлама.
Ол қолданушымен диалог құрады, компьютермен, оның ресурстарымен
(оперативтік жады, дискілердегі орын т.с.с.) басқаруды жүзеге асырады,
басқа (қосымша) бағдарламаларды іске қосады.
Операциялық жүйе қолданушы мен қосымша бағдарламаларды компьютер
құрылғыларымен ыңғайлы тіл табысу әдісімен (интерфейс) қамтамасыз етеді.
Операциялық жүйенің қажеттілігінің негізгі себебі компьютер құрылғылары
мен компьютер ресурстарымен басқару жұмысына арналған қарапайым операциялар
— бұл операциялар өте төмен деңгейлі, сондықтан қолданушы мен қосымша
бағдарламаларға қажет қолданыстар бірнеше жүздеген немесе мыңдаған мұндай
қарапайым операциялардан тұрады.
Мысалы, магниттік дискідегі жинақтаушы дискті жүргізу қозғалтқышын
қосуөшіру, белгілі бір цилиндрге оқылатын басты орнату, белгілі бір
оқылатын басты таңдау, компьютерде диск жолынан ақпаратты оқу және т.с.с.
қарапайым операцияларды ғана түсінеді. Файлды бір дискеттен басқаға
көшіруді орындау секілді қолданыстарды жүзеге асыру үшін (файл — бұл
дискіде немесе басқа машиналық тасымалдаушыдағы аталған ақпарттар) дискті
жүргізу қозғалтқышын іске қосу, олардың орындалуын тексеру, іздеу және
дискідегі файлдар орналасқан кестенің өңделуі және т.б. бойынша мыңдаған
операциялар жүргізу қажет. Тапсырма келесімен қиындай түседі:
- дискеттердің онға тақау форматтары бар, операциондық жүйе бұл
форматтардың барлығымен жұмыс істей білу тиіс. Қолданушыға түрлі форматтағы
дискеттермен жұмыс істеу абсолютті түрде бірдей өтуі керек;
- дискеталардағы файл қолданушы еш жағдайда білмейтіндей белгілі бір
орын алуда. Файлдарды орналастыру кестесіне қызмет ету, ақпаратты іздеу,
дискеттердегі файлдарға орын бөлу бойынша барлық функциялар операциондық
жүйемен орындалады, және қолданушы ол туралы еш нәрсе білмеуі мүмкін;
- көшіру бағдарламасының жұмысы кезінде бірнеше ондаған түрлі ерекше
жағдайлар пайда болуы мүмкін, мысалы ақпаратты жазу немесе оқу кезіндегі
кедергілер, жазбаға немесе оқуға деген дискті жүргізу қозғалтқышының дайын
болмауы, файлды көшіру үшін дискетадағы бос орынның болмауы және т.с.с.
Барлық бұл жағдайлар үшін сәйкесінше хабарламалар мен түзету қолданыстарды
қарастыру міндеттеледі.
Операциялық жүйе қолданушыдан бұл күрделі және керектілігі аз егжей-
тегжейлігі жасырып қалып және оған жұмысқа арналған ыңғайлы интерфейс
пайдалануына береді. Ол сонымен қатар түрлі қосымша қолданыстарды
орындайды, мысалы файлдарды көшіру мен баспаға шығару. Операциялық жүйе
барлық бағдарламаларды оперативтік жадыға жүктеуді орындайды, жұмысының
басында оларға беріп отырады, орындалып жатқан бағдарламалар сұраныстары
бойынша түрлі қолданыстарды орындайды және бағдарламалардың аяқталуымен
оларға оперативтік жадыдан орын босатады.
Операциялық жүйенің бірнеше түрлері бар: DOS, Windows, UNIX түрлері
және басқалары. Көбіне тараған операциялық жүйе Windows. Windows бірнеше
түрлері бар: Windows-3.1, Windows-95, Windows-98, Windows-2000, Windows NT,
Windows XP, Windows Vista, Windows Seven. Олардың барлығы өзара мазмұны
бойынша байланысты, сондықтан болашақта DOS және Windows-9х операциондық
жүйелерін қарастырамыз.
OC DOC
DOS операциялық жүйесі келесі бөліктерден тұрады:
Енгізу-шығару қорлық жүйесі (ВIOS), компьютердің жадысында әрқашан
болады (әрқашан есте сақтау құрылғысы, ӘЕСҚ). Операциондық жүйенің бұл
бөлік компьютерге ішіне құрылған болып саналады. Оның белгіленуі енгізу-
шығаруды жүзеге асырумен байланысты операциондық жүйенің универсалды мен
әлдеқайда оңай қызметтерін орындауда. Енгізу-шығару қорлық жүйесінде
компьютердің электр қоректенуін қосу кезіндегі компьютер құрылғылары мен
жады жұмысын тексеретін компьютердің функциялану тесті бар. Одан басқа
енгізу-шығару қорында операциондық жүйенің жүктеуін шақыру бағдарламасы да
бар.
Операциялық жүйені шақыру – бұл DOS операциондық жүйесі бар әрбір
дискетаның бірінші секторында бар өте қысқа бағдарлама.
Бұл бағдарламаның функциясы DOS жүктеу процесін аяқтайтын операциондық
жүйенің тағы екі модулін жадыға санағандықта болады. DOS командалық
процессоры қолданушы енгізетін командаларды өңдейді. Командалық процессор
дисктік файлда сақталған! Операциондық жүйе жүктелетін дискідегі
COMMAND.COM. Қолданушының кейбір командаларын, мысалы Туре, Dir или Сор)
командалық процессор өзі орындайды. Мұндай бағдарламалар ішкі бағдарламалар
беп аталады. Қолданушының қалған (сыртқы) командаларын орындау үшін
командалық процессор дискіде сәйкес атты бағдарламаны іздейді және егер оны
тапса, жадыға жүктеп оған басқаруды өткізеді. Бағдарлама жұмысы
аяқталғаннан соң командалық процессор жадыдан бағдарламаны өшіріп,
командаларды орындауға даярлығы туралы хабарлама береді (DOS шақыруы).
DOS сыртқы командалары – бұл жеке файлдар түрінде берілген
операциондық жүйемен бірге қойылатын бағдарламалар. Бұл бағдарламалар
қызмет көрсететін мінездеме қолданыстарын орындайды, мысалы дискеталардың
форматталуы, дисктердің тексерілуі және т.б. Құрылғылар драйверлері – бұл
DOS енгізу-шығару жүйесін толықтыратын және қолданыста бар жаңа және
стандартты емес қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін арнайы бағдарламалар.
Windows операциялық қабығы – бұл Microsoft фирмасын өңделген
бағдарламашылар мен қолданушыларға деген көп мөлшерде ыңғайлылықпен
қамтамасыз ететін DOS операциялық жүйесіне арналған қондырма. Компьютермен
қолданушылардың көбі Windows-ты және өз жұмысында Windows-қа арналған түрлі
қосымша бағдарламаларды қолданады. Microsoft Windows-тың кең тарауы оны IBM
үшін фактілік стандарт ретінде қабылданды.
Windows ОЖ
Windows ОЖ-де басқа операциялық жүйелермен салыстырғанда әлдеқайда
жақсы, компьютер мен қолданушы арасындағы өзара қатынас орнатылған.
Тапсырмалардың көбі қашандағы кететін уақыттан аз уақыт ішінде орындалады.
Жадыны орнатумен байланысты көптеген мәселелер шешілді. Ішкі орнатылған
желілі сүйеу желі бойынша тривиалды тапсырмалармен ақпаратпен алмасуды
сенімді етеді. Windows-та қолданушының жұмысы міндетті түрде жеңілдететін
файлға ұзын аттарды меншіктеу мүмкіндігі қарастырлған. "Plug-and-play"
стандартының Windows-тағы сүйеуі жабдық модернизациясын жеңілдетеді.
Жарлықтар жиі қолданатын файлдар, бағдарламалар мен бумаларға шығуға
көмектеседі. Бұлардың барлығының үлкен бөлігіне қол жеткізу өндірушілікке
еш зиянсыз өтті. Ал көптеген процессорлар, мысалыбаспаға шығару 32-биттік
режим мен басқа да жетілдірулерге байланысты әлдеқайда жылдамырақ өтуде.
Norton Commander секілді қабықтарға қарағанда Windows файлдар,
дискілер және т.б. операциялар үшін көрнекті де ыңғайлы интерфейспен
қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар "жақын" ортада жүктелетін
бағдарламалар үшін жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Windows өңдеушісінің басты
мақсаттарының бірі – құжатталған интерфейс құру, қолданушы дайындығына
қатысты талаптардың тез арады төмендеуі, жұмыстың жеңілдеуі. Windows
интерфейсі көптеген жетістіктері бар екенін естен шығармаған жөн. Ыңғайлы
және өауіпсіз жұмыс үшін барлығы не көбі қарастырылған, көптеген әдістермен
барлық не көптеген кез келген операцияларды орындауға болады, ал
ойластырылған сыбыр, хабарлама және ескерту жүйелері қолданушыны бүкіл
жұмыс сеансы бойы сүйейді.
Microsoft коорпорациясы құрған интерфейс жақсылардың бірі болып
табылады және еліктеуге өзіне тән эталон болды. Бағдарламашыға Microsoft
Windows-та осы интерфейстің барлық қуаты қол жетімді – ол менюді
ұйымдастыру қажеттілігі, пернетақта мен тышқан жұмысынан құтылады
(стандартты қолданыстармен қолданса болса жеткілікті). Windows қолданушысы
мен интерфейс толық және мақсатты болып келеді. Мұнда менюді ұйымдастыру
мәселесі ғана шешілмеген, сонымен қатар қолданушымен барлық байланыс
стандартты қолданыстармен ұйымдастырылған.
Windows-ты құрудың негізгі идеясы Билл Гейтс Microsoft фирмасының
басшысымен айтылған. Ол Windows-ты жұмыс орнында болатын барлық заттары бар
электронды жазбалы үстел ретінде қарастырады: жазбаға арналған кітап,
блокнот, есепшот, сағат және т.б. мен т.с.с. Дәл сол сияқты Windows жазба
үстелінде іске бірнеше бағдарламаларды барлығы қосыла алады.
Жүйенің алғашқы түрі 1985 ж Microsoft фирмасымен құрылған, ал қазір,
бүкіл әлемде бағдарламалық қамтамасыз ету нарығында Microsoft
коорпорациясынан – Windows XP SP2, SP3 операциондық жүйелерін қолданады,
сосын жаңа Windows Vista ОЖ-н және Windows Seven соңғы баласы болып
табылады.
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
Компьютерді таңдау өңдеу алдындағы маңызды тапсырмалардың бірі болып
табылады. Компьютерді ол қандай қолданыстарды орындайтындығына қарап
таңдаймыз. Біздің жағдайда негізгі жүктеу операциондық жүйе мен процессорға
түседі. Бағдарламаны құру үшін қандай процессор керектігін анықтап алуымыз
қажет, операциондық жүйе мен біз таңдаған пакетті нормалы функциялау үшін
2,0 Ггц не одан да көп жиілікті кем дегенде бір ядролы процессор қажет
деген шешімге келеміз. Бізге қанша оперативті жады мөлшері керек, біз
таңдаған операциондық жүйеге қанша оперативтік жадыдан орын керектігін
анықтап алайық. Windows XP операциондық жүйесі ресми түрде оперативті
жадының 128Мб қолданады, бірақ бізде операциондық жүйенің екінші пакеті
орнатылғанын ескере отырып бізге ресми ыңғайлы операциондық жүйе үшін 256Мб
орын керек. Біз қолданатын әрбір бағдарлама жадыдан қанша орын алатынын
санап мен ыңғайлы жұмысқа бізге 512-1024Мб оперативтік жады керек деген
шешімге келдім. Қатты дискіге келетін болсақ, біздің орнататын
бағдарламамыз 1Гб дискілік орын алатындықтанқатты дискіде 2-3Гб бос орын
болуы керек, 512Мб орын виртуалды жадыға кетеді, қалған орын құрылған
бағдарламалар, есептер, бізге керекті өзін-өзі оқыту бағдарламалары мен
бағдарламалау бойынша электронды жәрдемдерді сақтау үшін қолданылады.
Ақпаратты шығару үшін кез келген видео акселератор келеді, сонымен бірге
біздің құрылғы комплектіне он жеті дюймді монитор, пернетақта мен тышқан
кіреді.
3.3 Құры ортасын таңдау
Delphi өңдеу ортасы
Delphi — Borland коорпорациясының бағдарламалық қамтамасыз етуінің
өңдеуінің интеграцияланған ортасы. Delphi RAD ортасы болып табылады (ағылш.
rapid application development сөзінен — қосымшаның тез құрылуы). Былай
қарағанда объектілі-қалыптасу кеңейтілімді Pascal тілінің мұрагері болып
келеді. Басынан бастап тіл Microsoft Windows қосымшаларын құруға арналған
болатын, соңыра Linux (Kylix сияқты) платформаларыны үшін орнатылды, бірақ
2002 ж Kylix 3 шығарылғаннан кейіноның құрылуы тоқтатылды, бірер уақытта
Microsoft .NET сүйеуі туралы жарияланды. Free Pascal проектісімен Delphi
тілін Mac OS, Windows секілді платформаларды құру үшін қолдануға мүмкіндік
береді.
Delphi — Паскаль тілінен дамыған Турбо Паскаль тілінің даму нәтижесі.
Паскаль толығымен процедуралық тіл болған, Турбо Паскаль 5.5 версиясынан
бастап Паскальға объектілі-үйрену құрылғыларын енгізді, ал Delphi —
метадалық класстарға құрастырылған код түрінде рұқсат мүмкіндігі бар
бағдарламалаудың объектілі-үйрену тілі (яғни, класстар мен олардың
мүшелерінің мінездемесіне), сонымен қатар интроспекция деп аталатынына.
Барлық класстар Tobject базалық класының функциясына негізделгендіктен оған
интроспекцияны қамтамасыз ететін объектіге айналдыруға болатын кез келген
көрсеткішті TypeInfo функциясы мен ClassType әдісімен қолдануға болады. С++
пен Дельфи арасындағы ерекшеленетін құрылғылар болып стекте объекттерді
орналастыру мүмкіндігінің болмауы табылады (Турбо Паскальдан мұрагерленген
объектілер стекте орналаса алады) — барлық объектілер динамикалық
белгіленген облысқа түседі (үйме). Де-факто Object Pascal, сосын Delphi
тілі Turbo Pascal-дың функционалдық өсірілімі болып табылады. Ол жайында
компилятор версиясының белгіленуі айтады. Delphi 7-де компилятор 15.0
версиясының номерін алады (Borland Pascal Turbo Pascal соңғы версиясы
7.0 өрнектелген, Delphi-де 1 компилятор 8.0 версиясымен қолданады,Delphi 2
— 9.0, және т.с.с. 11.0 версия номерін C++Builder ортасының құрамына
кіретін Pascal компиляторы алуда). .NET платформасына арналған С#
концепциясын құруға Delphi үлкен әсерін тигізді. Оның көптеген элементтері
мен концептуалдық шешімдері С# құрамына кірді. Microsoft Corp-дағы Borland
Ltd компаниясынан Дельфи өңдеуші жетекшілерінің бірі Андерс Хейлсберг
өиілімін себептердің бірі деп атайды.
1 версиясы Win16 16 разрядты платформасын өңдеуге арналған;
Екінші версиясы Win32 32 разрядты платформасына деген бағдарламаны
комиляциялайды;
Delphi-дің 6-шы версиясымен қоса онымен кітапхана мен тіл бойынша
сәйкес келетін Linux операциондық жүйесімен сәйкес бағдарламаларды
компиляциялау үшін арналған Kylix ортасы шықты;
8 версия тек .NET платформасына ғана байт-кодты генерациялай алады.
Бұл мультитілдік қосымшаларды өңдеуге арналған бірінші орта (тек .NET
платформасына ғана);
Келесі версиялар .NET платформасына байт-кодты Win32 қосымшалары
секілді құра алады (ертеде болатындай кезекті номерімен емес, шығарылған
жылы бойынша белгіленетін);
Delphi for .NET — Delphi өңдеуішінің ортасы, сонымен қатар .NET
арналған қосымшаларды өңдеуді үйрететін Delphi тілі (Object Pascal). .NET
арналған Delphi өңдеуші толық бағалы ортасының бірінші версиясы — Delphi 8.
Ол тек .NET ғана арнап қосымшалар жазуға мүмкіндік беретін. Қазіргі заманда
Delphi 2006-да .NET класының стандартты кітапханасын қолдана отырып .NET
арналған қосымшалар, .NET арнап VCL жазуға болады. Орта .NET-қосымшаларын
C#-те және Win32-қосымшаларын С++-та жазуға мүмкіндік береді. Delphi 2006-
да VCL және CLX кітапханаларын қолданып қарапайым қосымшаларды жазуға
арналған функциялары бар. Delphi 2006 ECO (Enterprise Core Objects)
көмегімен 3.0 версиялы MDA технологиясын ұстанады. 2006 ж наурызда Borland
компаниясы интеграцияланған JBuilder, Delphi және C++Builder өңдеу
орталарынының келешектегі орындалуын бұл бағытта шығындалуына байланысты
тоқтату туралы шешім қабылдады. Компанияның IDE-секторының жоспарланған
сатылымы. Еркін бағдарламалық қамтамасыз етудің жақтастар тобы Borland-тан
өңдеу ортасы мен компиляторға құқығын сатып алу үшін құралдар жинағын
ұйымдастырды.
Бірақ сол жылдың қарашасында IDE бизнесінің сатылымдарынан бас тарту
туралы шешім қабылданды. Оған қарамастан IDE өнімін өңдеумен енді Borland
астында қаржылы қадағалауда болатын CodeGear жаңа компания айналысады.
Borland IDE жүйесінің өсуін Turbo атымен жалғастырды: Turbo Delphi, Turbo
Delphi for .NET, Turbo C#, Turbo C++. Ал 2007 ж наурызында CodeGear Win32-
ге арналған Delphi 2007 жаңартылған өнім сызғышымен және PHP-ге арналған
Delphi 2007 тым жаңа өнімінің шығуымен қолданушыларды қуантты.
Бағдарламаның жоғары деңгейдегі кез келген тілін қолдану кезінде
редактілеу мен трансляция сәйкесінше аппараттық қамтамасыз етумен ақпаратты
сақтау үшін мәліметтердің қиын структураларын және оның өңделуі үшін қуатты
процедураларды қолданатын виртуалды машина жасай отыра функциялайды.
Виртуалды машина тапсырманы шеші процесін тіл деңгейінен нақтылы
бағдарламалық орта деңгейіне көшіреді. Түрлі тілдер бір аппараттық
қамтамасыз етуде де түрлі ортаны формалай алады.
Көптеген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
1.2. Қазақстан Республикасының темір жол көлігі туралы заңдары
1.3. Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
2. ЖОБАЛАУ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қатысты ортақ талаптар
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгілеулер
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
2.4 Жүйе функцияларына қатысты талаптар
2.5 Бағдарлама интерфейсіне қатысты талаптар
2.6 Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар
2.7 Орындалуға қатысты басқару мен жүргізу
3. БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАҢДАУ
3.1 Операциялық жүйені таңдау
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
3.3 Өңдеу ортасын таңдау
4.ЕҢБЕК ҚОРҒАУ
4.1 Еңбекті қорғау білімі
4.2 Ұйымдастыру – техникалық шаралар
4.3 Еңбектің гигиенасы мен шығармашылық санитариясы бойынша шаралар
4.4 Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары
5.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕРЛІЛІКТІҢ НЕГІЗДЕЛУІ
5.1 Жүйені өңдеудің керектілігін негіздеу
5.2 Жүйенің өңделуі мен кірісуіне кеткен шығын санағы
5.3 Алгоритм өңделуіне кеткен шығын санағы
5.4 Бағдарламаны тоқтату мен жазуға кеткен шығын санағы
5.5 Бағдарламаға енумен байланысты шығын санағы
5.6 Техникалық құрылғылардың комплексіне кеткен шығын санағы
5.7Бағдарламаға ену алдындағы кеткен шығын санағы
5.8 Бағдарламалық қамтамасыз етуге енуден кейін кеткен шығын санағы
5.9 Шығын эконимиясының санағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Қазіргі заманда персоналды компьютерлердің мағынасын бағаламау мүмкін
емес. Қазір жаңа ғасыр мен мыңжылдықтар шекарасынан өтіп, адамзат баласы
өмірдің кез келген жағдайда қасында табылатын сенімді де ақылды механикалық
көмекшілері болуын қалайтын ең үлкен армандарына өте жақын. Адамзаттың
ойлап тапқан ұлы персоналды компьютер – жұмыста, демалыс пен ойын-сауықта,
білім алуда таптырмайтын болып кетті.
Көлік – Қазақстан өндіріс инфражүйесінің ең маңызды бөлімі. Оның
тұрақты және нәтижелі жұмыс жасауы, экономиканы көтерудің және тұрақты
және нәтижелі жұмыс жасауы, экономиканы көтерудің және қайтақұрулардың,
бүтіндік қамтамасыз етуінің, ұлттық қауіпсіздіктің және ел қорғаныс
қабілетінің, халық жағдайының деңгейінің жақсаруы және өмір сүруге қажетті
тұрақтану шартымен келеді.
Экономиканы реформалаудың түбегейлі шарттарына және Қазақстанның
геосаясаттық өзгертулеріне жақсы ойластырылған көліктік керек.
Нәтижелі жұмыс жасау көліктік жүйелерде тасымалдау вагондардың жөндеу
ауқытын есепке автоматтандырылған жүйелері жоспарланып енгізуде,
вагондардың және контейнерлердің, локомотивтардың дислокация бақылауының,
қолдану талдауының және вагондық бақтардың жөнге салулары, басқаруды
компьютеризациялау тасымал процеспен замандас ақпараттық құралдардың
негізінде жасалады.
Диплом алдындағы жұмыс мақсаты автоматтандырылған жұмысшы орындағы
ситуатор теміржол вагон депосында басқарумен өңделіп келеді.
Тап осы автоматтандырылған жүйе өңдеуіне арналған мақсаттарды шешуде
шеңбер келесіге қажетті:
1. Қазақстан Республикасының теміржолдық көлігі туралы, теміржолдық
тасулардың облысында заң шығару туралы, жолаушы тасулардың ұйымы туралы
қажетті материал жинау және теміржолдық көлік сауда жұмысына.
2. Жолаушы тасулардың ұйымы жалпы негіздерін зерттеу, станциялардың
жұмыс ұйымындағы жолаушы тасулармен, тауар тасу шарттары.
3. Инфоқұрылымдық жүйенің моделін құру.
4. Физикалық мәліметтер базасының моделін құру.
5. Жоба таңдалған түрін іске асыру.
Бағдарламаға негізгі талабы жұмыс ыңғайлылығы болып келеді, ситуатор
дайындауына арналған уақыттардың минимумын шығын қылу.
Зерттеу объектісіне Семей қаласындағы теміржолдық станция вагон депосы
болып, сонымен қатар жолаушы тасулардың ұйым процесі.
Бірінші тарауда Қазақстандық теміржолды құру жүйесі туралы теориялық
мәлімдеулер болып келеді; Қазақстан Республикасының заңы мақаласыда
қаралаған, тасушылар арасында қоғамдық қатынастар реттеуші және тасымал
процес қатысушыларымен.
Екінші тарауда Borland Delphi суреттеуі бағдарламалау жүйесін қолдану тура
болып келеді
Үшінші тарауда автоматтандырылған жүйені өңдеу процесін бейнелеп
түсіндіреді: инфологиялық пәндік облыс жобалау, физикалық жобалау және
жасалған жүйе суреттеу.
1. АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Қазақстан теміржолы желісінің құрылуы
Үлкен территориясы, экономикасының шикізаттық бағыты және теңіздік
порттардан мәндік қашықтығы бар Қазақстан шарттарында,теміржол көлігі,
жүктерді және жолаушыларды тасымалдауды қамтамасыздандыруда жетекші ролді
атқарады, ол Республиканың негізгі базалық бұтағының бірі болып табылады.
Қазақстанның 2717,3 кв.мың ауданға созылған жерлері, Атлант мұхитынан
Тыныш мұхитына дейінгі арақашықтыққа тең, Евразиялық материктің тереңінде
орналасқан; олар Волгадан Алтайға дейін, Сібірден ТяньШанға дейін
орналасқан. Көптеген ғасырлар бойы мұнда түйе керуендердің жолдары
хабарласудың жалғыз ғана түрі болған, ХІХ ғасырдың басына дейін аса дамыған
жол желісі болған жоқ. Демек экономикалық көтеріліс болған жоқ.
Жүз жылдың ішінде Қазақстанның теміржолы үлкен және күрделі даму
жолын өтті. Бірінші теміржол желісі 1893 жылы басталып бір жылдан соң
аяқталды. Бұл жіңішке сызықты ұзындығы 369 км-ға тең Покровскілік Слобода –
Орал желісі болған. 1991 жылға дейін Қазақстанда үш теміржол жайғастырылды
– Алма-Атылық, Батыс-Қазақстандық, Тың жерлік, олар ССРО МПС жүйесіне кіріп
және Республиканың тәуелсіздік шартында толық өндірістік-қаржылық өзбетілік
алды.
Шаруашылық байланыстардың бұзылуы Қазақстан теміржолы алдында
күрделі, кезде тіпті шешілмейтін мәселелер қойды, олар ең біріншіден ең
сезімтал бөліктерге, қаражатпен басқаруға, материалды-техникалық
жабдықталуға, өндірістік қорларды қадағалауға және т.б. әсер тигізді.
Нәтижесінде республикалық теміржол көлігіндегі іс жағдайлар жылдан жылға
нашарлады. Жолдарда еңбекқорлық дәрежесі түсіп, тасымалдаудың өзбағалығы
өсті. Осы шарттарда Республиканың Үкіметі теміржол көлігіндегі болып жатқан
іс жағдайларды қарастырып, Қазақстан Республикасының теміржолдарын
қаражатты-экономикалық қайта құруы және қайта ұйымдастырылуы бойынша
шаралар туралы Қаулы қабылдады, оған сәйкес республика теміржолдарындағы
сыртқы басқаруларды орнату бойынша қажетті ұйымдастырушылық шаралар
жасалды.
Қаражатпен орталық басқару бұтақтағы іс жағдайларға шешімді жақсы
ықпал көрсетті. Мәнді дәрежеде материалды-техникалық қорларды және ақша
қаражатын пайдалануда эффективтілігі көтерілді. Тасымалдаудың өзіндік
бағасының құрылымы жақсарды.
Мемлекет Президенті Н.А.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында
теміржол аймағында негізгі приоритет ретінде теміржолдың халықаралық
көліктік және сауда байланыстарын, және де Трансазиаттық магистрал
маршруты бойынша жүктердің транзиттік тасқынын қамтамасыз ететін негізгі
бағыттарының қайта құрылуы. Бұл бекер емес.
Бұрынға одақ шарттарында Қазақстан теміржолының транспорты алдында
сыртқы экономикалық байланыстарды қамтамасыз ету есебі қойылған жоқ, ол
көбінесе ішкі есептерді шешу үшін арналған болған. Тәуелсіздік алған соң
және мемлкеттің нарықтық қатынастарға бағытталғандығына қарай біздің
қоғамның барлық саяси және экономикалық құрылымының терең реформалары
басталды, ол Республиканың әлемдік нарыққа кіруі. Бұл шарттарда Қазақстан
алдына екі өте маңызды есептер туды: теңізге ең қысқа жолды алу және
өзіндік көлікті-транзиттік потенциалын толық және эффективті пайдалану. Бұл
есептерді шешу Европа және Азия елдері арасындағы сауда-экономикалық
байланыстарды қамтамасыз ететін, жаңа трансконтиненталды коридорларды
құрумен байланысты. Негізгі көліктік дәліздері казіргі кезде Трансазиаттық
магистрал және басқа Европа-Азия трансконтиненталды маршруттары Қазақстан
аумағынан өтеді.
Солтүстік дәліз Трансазиаттық магистрал евроазиаттық хабарласудағы
байланыстарды қамтамасыз етеді. Қазақстан шекарасында Дружба – Ақтоғай –
Саяқ – Моинты – Ақмола – Көкшетау – Новоишимская – Астана – Тобол бағыттары
бойынша жүреді. Бұл дәліз республиканың негізі өндірістік тораптары арқылы
өтеді, және сонымен қатар халықаралық транзиттік тасымалдауды жасаумен
қатар республикалық экспортты-импортты тасымалдаудың негізгі көлемін
орындайтын болады. Халықаралық тасымалдауды дамыту мүмкіндігінің көз-
қарасынан, осы дәліз ең перспективті.
Азиатты-Тынық мұхитты аймақ мемлекеттердің Орта Азия және Жақын Шығыс
елдерімен сауда-экономикалық байланыстардын дамуы үшін негізгі мәнді
Трансазиаттық магистралдың Орта дәлізі алады. Қазақстан бойынша ол Дружба
– Ақтоғай – Алматы – Арыс – Шенгельді бағытта өтеді. Бұл хабаласудағы
тасымалдау екпіні тез өсумен мінезделінеді. Олардың потенциалы әлі толық
зерттелмеген, бірақ бұл маршрут қарастырылған аумақтан тыс жердегі
мемлекеттер үшін де маңызды екені казір де айқын. Бұл дәліз бірнеше Шығыс-
Батыс жобалардың негізгі бөлігі болып табылады. Республикалық мемлекеттік
Алма-Атылық теміржол басқармасы, Тың игеру теміржол басқармасы, Батыс
Қазақстан теміржол басқармасы кәсіпорындар қуюлған соң шаруашылық жүргізу
үшін 1997 жылы Республикалық мемлекеттік Қазақстан теміржолы кәсіпорыны
жасалды. Құрылтайшы және уәкіл етілген орган- Қазақстан Республикасының
Минтранскомы. РМК Қазақстан аумағында, бөліктеп Қырғызстан және Россия
аумақтарында орналасқан. РМК Қазақстан теміржолы өзінің қызметін жүкті
жіберушілер, жүкті алушылар және теміржол көліктерінде тасымалданатын
жолаушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру бағатында орындайды.
РМК Қазақстан темір жолы орталық аппаратының құрылымына келесі
бөлімдер кіреді:
Негізгі тасымалдаудың басқармасы;
Негізгі қаражаттық;
Негізгі экономиканың және болжаудың басқармасы;
Негізгі техникалық басқару;
Поездардың қауіпсіз жылжуы бойынша негізгі ревизор аппараты;
Негізгі статистика және анализдеу басқармасы;
Негізгі жолдың басқармасы;
Негізгі сигнализация және байланыстың басқармасы;
Негізгі электр жабдықтау басқармасы;
Негізгі вагондык шаруашылылықтың және т.б. басқармасы.
Теміржол бұтағының негізгі стратегиялық есептерінің бірі, көліктік
қызмет көрсетудің сапасын көтеруге, ысырапсыз, қорларды сақтайтын
технологияларды пайдалануға, жылжу қауіпсіздігінің жоғарғы дәрежесіне
жетуге бағытталған, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар
бойынша шараларды бағдарламалық орындау болып табылады. Күнтізбелік жоспар-
байланыс, телекоммуникация, есептеуіш техника, казіргі кездегі
бағдарламалық қамтамасыздандыруды әзірлеу және теміржол көлігі қызметінің
негізгі бағыттары бойынша автоматтандырылған басқару жүйелерін жасау
жүйесінің кешеңдік дамуының сұрақтарын қарастыру.
1.2. Қазақстан Республикасының теміржол көлігі туралы Заңы
Жолаушыларды, жүкті, багажды, жүкті багажды және пошталық заттарды
теміржол көлігімен жібергендегі жүк тасымалдаушылар, жүк тасымалдау
процесінің қатысушылары, мемлекеттік органдар, жолаушылар, жіберушілер,
алушылармен, жүкті жіберушілер, жүкті алушылар және тағы басқа физикалық
және заңгерлік адамдар арасындағы қоғамдық қатынастар Қазақстан
Республикасының 2001 жылғы 8 желтоқсанның N 266-II Теміржол көлігі
Заңымен қадағаланады (2003 жылғы 8 мамырдағы N 414-II, 2004 жылғы 9
шілдеде N 596-II ҚР Заңымен енгізілген өзгерістерімен).
Теміржол көлігі туралы Заң Қазақстан Республикасы Конституциясына
негізделген, казіргі кездегі Заңнан және Қазақстан Республикасының басқа
нормативті заңдық актілерінен тұрады. Егер Қазақстан Республикасымен
бекітілген халықаралық келісім-шартта казіргі Заңда бар ережелерден басқа
ережелер анықталған болса, онда халықаралық келісім-шарттың нормалары
қолданылады.
Казіргі Заңда келесі негізгі түсініктер қолданылады:
⎫ багаж – жолушылар немесе пошталы-багажды поезде тасымалдануға
алынған, өлшемі 200 киллограмнан аспайтын мүлік;
⎫ вагон – теміржол жолдары бойынша тасымалдау үшін арналған
өзбетімен жүрмейтін көлік құралы;
⎫ жүк – жүк поезінде тасымалдауға алынған мүлік;
⎫ Теміржол станциясы –теміржол бойынша пойыздар қозғалуын
қадағалауды және пойыздардың өту қабілеттіліктерін қамтамасыз ететін және
пойыздарды басып озу, тоғызу, жіберу, қабылдау бойынша, жолаушыларға қызмет
көрсету, багажды, жүкті-багажды, пошталық жүктерді және (немесе) жүктерді
қабылдау, беру бойынша операцияларды жасауға мүмкіндік беретін,
магистраль жолдарын жолдық бағыттары бар участкілерге бөлетін пункт;
⎫ теміржол көлігі – теміржол жолдары бойынша тасымалдауды
қамтамасыз ететін көлік түрі;
⎫ Ұлттық тасымалдаушы – статусы Қазақстан Республикасы Үкіметімен
анықталатын, арнайы және әскери тасымалдауды орындайтын және жолаушыларды,
багажды, жүкті-багажды, пошталық жүктерді және (немесе) жүкті жылжымалы
құраммен тасымалдау бойынша қызмет көрсететін тасымалдаушы;
⎫ жолаушы - пойызда жол жүруді орындайтын және жол жүру құжаты
(билеті) бар физикалық адам;
⎫ қолдық жүк – жолаушылардың өзімен бірге вагонда ақша төлемей,
салмағы және габариттері орнатылған өлшемдерден аспайтын жеке заттары;
⎫ тасымалдау процесінің қатысуышысы – теміржол көлігі аймағында
кәсіпкерлік қызметті жасайтын адам, сонымен бірге теміржол бір бұтағының
қожайыны, контрагент және клиент;
⎫ тасымалдау ережелері – тасымалдау және т.б. процесінің барлық
қатысушыларының қызметтерін және өзара қатынастарын қадағадайтын нормативті
заңгерлік актілер.
Теміржол көлігі аумағындағы мемлекеттік саясат халықтың, экономиканың
және мемлекеттің тасымалдау бойынша қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
жағдайларды келесі принциптерге негізделіп жасауға бығытталған:
1) теміржол нарығының барлық субъектілеріне теміржол көлігінің
қызметтерін алуға ашық рұқсат алуы;
2) Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерін қорғау;
3) тасымалдауға барлық қатысушылар үшін бірдей ортақ стандартты заңдық
және экономикалық кепілдіктерді қолдану.
Жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелері Қазақстан
Республикасының Теміржол туралы Заңында 9 Тарауда анықталған.
Халықаралық және облысаралық хабарласуда жолаушыларды тасымалдауды
ұйымдастыру Қазақстан Республикасының Үкіметімен анықталады.
Ауданаралық (қалааралық) және ішкі хабарласуда жолаушыларды
тасымалдауды ұйымдастыру жергілікті өкілдік және атқару органдар немесе
тасымалдаушы анықтайды.
Жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау ережелерімен
анықталады:
1) билеттерді сату кассалар жұмысын және жол жүру құжаттардың
(билеттердің) әрекет мерзімдерін узарту, сатуды ұйымдастыру;
2) жолаушылар вагондарының категориясы, сонымен бірге комфорт дәрежесі
бойынша;
3) міндетті қызметтер тізімі, шұғыл дәрігерлік көмек көрсетуді қоса;
4) жолаушының жол жүру жағдайларының, төсек бұйымдардың берілуінің
және басқа қызмет көрсету шарттарының және ретінін өзгеруін;
5) жолаушылардың жол жүру кезіндегі (10 күнге дейін) тоқталуын
дайындау ретін;
6) қолдық жүкті тасымалдау ретін және шартын;
7) багажды, жүкті-багажды қабылдау және беру ретін және шартын;
8) тасымалдау құжаттардың формалары және оларды дайындау ретін;
9) тасымалдауға рұқсат берілетін мал тізімін, оларды тасымалдау ретін
және шартын;
10) жол жұру бағытында багажды және жүкті-багажды беру ретін;
11) багажды және жүкті-багажды қайта жіберудін ретін және шартын;
12) багажды және жүкті-багажды сақтау, ұстау, алмастыру ретін;
13) қауіпті заттарды тасымалдау;
14) қолданылмаған жол жүру құжаттары (билеттер) үшін төлемақыны
қайтару ретін;
15) кәмелетке толмаған жолаушылардың жол жүру ережелерін.
Тасымалдаушылардың жолаушыларды, багажды және жүкті-багажды тасымалдау
кезінде ережелерді сақтауын қадағалайтын рет атқару органдармен анықталады.
1.3 Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру
Жолаушылар тасқынының ерекшеліктерін дұрыс тіркеу мақсатында, қажетті
ыңғайлықтарды жасау, жұмыс көлеміне, пойыз жағдайларына, жылмдамдылығына,
бағыт арақашықтығына, ыңғайлықтар дәрежесіне және басқа факторларға
байланысты теміржол құралдарын жақсы қолдану және осыған байланысты
хабарласуды, тұрақты құралдарды, пойыздарды және вагондарды категория
бойынш бөлу орынды болады.
Хабарласудың келесі түрлерін ажыратуға болады: қала айналысы-
арақашықтығы 150 км, ал жеке жағдайда зоналық тарифке байланысты одан
жоғары 200 км-ге дейін ірі торапқа қосылатын қала айналысының участкесі
шекарасында; жергілікті – бір жол шекарасы бойында; тұра – екі немесе одан
көп жолдар шекарасында, халықаралық – екі немесе одан көп мемлекеттер
арасында. Тұра және жергілікті хабарласу қала айналысына қарағанда алыс
д.а.
Жолаушыларды тасымалдауға арналған пойыздар жүру жылдамдылықтарына
байланысты жедел және жолаушылық, бағыт арақашықтықтарына байланысты- алыс,
жергілікті және қала айналысы болып бөлінеді. Жолаушыларды, багаждарды
және байланыс Министрлігінің пошталық корреспонденциясын транспортирлеу
үшін тағайындалған пошталы-багажды пойыздар, ұйыдстыру-көшпелік пойыздар,
туристік, балалар және әскери эшелондар арнайы топтарды құрайды.
Жедел пойыздарға жылдамдылықтары сағатына 50 км артық болатын және
осы бағытта жолаушыларды тасымалдайтын ең тез пойыздың жылдамдылығынан
жылдамдылығы кем дегенде сағатына 5 км-ден артық болатын, тура тасқынмен
қамтамасыздандырылған және тек техникалық аялдамаларда тоқтайтын пойыздар
жатады. Жедел пойыздардың бастапқы станциялардан шығу және соңғы
аялдамаларға жету уақыттары ыңғайлы, вагондары артығырақ комфортты болады.
Тасымалдау өлшемдерінің өкпек өзгеруіне байланысты алыс сапарға
жүретін пойыздардың тең жартысы жыл бойы тұрақты хабарласпайды, сондықтан
мұндай пойыздарды енгізу немесе алып тастау мерзімі кестелерді әзірлеу
немесе МПС арнайы нұсқаулары бойынша орнатылады.
Тасымалдауға байланысты билеттер қала айналысы хабарласуында пойыз,
вагон және орын номерін көрсетпей, алыс хабарласуда ортақ вагондарда орын
номерін көрсетпей, ал алыс хабарласудағы басқа категориялы вагондар үшін
пойыз, вагон және орын номерін көрсетіп сатылады.
Максималды ыңғайлықтарды сақтау үшін бірнеше күн жол жүрген жағдайда
жолаушылар жатуға арналған орындармен (үйықтау орны) қамтамасыздандырылды,
бірақ бұл жолаушыларды тасымалдайтын пойыздардын тасымалдай алатын кісі
басының санын азайтып, көлікке айқын шығындарды әкеледі, билеттерді сату
жүйесін күрделетеді.
Жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру болжау және уақыт аралығындағы
жолаушылар тасқының өзгеруінің статистикалық заңы негізінде жоспар бойынша
орындалады.
Жолаушыларды тасымалдаудың келесі жоспарлары әзірленеді: перспективті,
жылдық және оперативті, олар арқылы хабарласу түрлері бойынша жіберілген
жолаушылар саны, тасымалданған жолаушылар саны, жолаушылар алмасуы және жол
жүрудың орташа арақашықтығы бойынша жолаушыларды тасымалдау көлемі
анықталады.
Жолаушыларды тасымалдау жоспары жүктерді тасымалдау жоспарынан ерекше
болады. Егер жүкті тасымалдау жоспары негізінде өндірістің және
көректенудің халықшаруашылық жоспары алынса, ал жолаушылар жылжуы демалыс
үйлеріндегі, саноторийлердегі, курортық аймақтағы жоспарланатын орын санын
- жолаушылар тасқының жасайтын факторларының бірі ретінде қарастыруға
болады.
Казіргі кездегі тасымалдаудың жылдық жоспарлары алдынғы жылдың есеп
берулерін анализдеу және тасымалдау өлшемдерін болжау негізінде жасалады.
Мұнда жолаушыларды жеке бағыттар және хабарласу түрлері бойынша
тасымалдаудың өсу екпіні зерттеледі және анализге түседі. Есеп берудегі
анализ жолаушылар тасқының өлшемін анықтайтын негізгі факторлар ықпалдарын
зерттеумен сәйкестенеді. Оларға жатады: жұмысшылардың ауқаттылығының және
мәдени дәрежелерінің өсуі; халықтың жол жүруі өседі; өнеркәсіптін және ауыл
шаруашылығының дамуы; мемлекеттің өндірістік күштерінің таратудағы өзгеруі;
курорттар, санаторийлер, демалыс үйлер желілерінің кеңейтілуі; туризмді
және басқа көліктер түрлерін дамыту; халықаралық хабарласуды кеңейту; бар
теміржол жолдарының техникалық жабдықталуын өзгерту және жаңаларды сату.
Мәліметтер қоры – нақты ережелерге сай ұйымдастырылған, мазмұнының,
сақтаудың және мәліметтермен манипуляциялаудың ортақ принциптерін
қарастыратын мәліметтер жиынтығы; қолданбалы бағдарламалармен байланысы
жоқ.
Пәндік ортадағы сараптау кезеңінде қолданушылар сауалдарына сараптама
жасап, ақпараттық объектілері мен олардың мінездемелерін таңдап және
сараптама негізінде пәндік ортаны структуралау керек. Қолданушылардың
талаптары мен қажеттіліктері сараптамасының кезеңінде келесі тапсырмаларды
шешу қажет:
• Мәліметтер қорына қолданушылардың талаптар сараптамасы.
• Мәліметтер қорында көрсетілетін ақпаратты өңдеу бойынша бар
тапсырмаларды табу.
• Перспективті тапсырмаларды табу.
• Сараптама нәтижелерін құжаттау.
Мәліметтер қорын өңдеу мен жобалау пәндік орта мен қолданушы
қажеттілігімен танысудан басталады. Алдымен келесі пункттерді іздестіру
керек:
• Бағдарлама тақырыбымен байланысты әдебиетпен танысу.
• Қолданушы интерфейсі қандай болу керектігін табу.
• Тапсырушыдан алдында қандай бағдарламаны көргісі келетінін
анықтап, бұл бағдарламаны қандай функциялармен әшекейлеу
керектігін және өңдеу үшін өз ойларыңызды ұсыну.
Содан кейін проектімен жұмысқа көшкен жөн. мәліметтер қорында қандай
шектер керектігін біліп алып, мәліметтер қорында файлдарды жасауға кірісуге
болады. Бірақ, алдымен біз бағдарламаны қамтамасыздандырудың өңделу ортасын
анықтап алуымыз керек, әрбір бағдарламашы бұл орта өзіне жақын және оңай
болатынына қарай ортаны таңдайды. Біздің жағдайда өңдеу ортасы болып Delphi
бағдарламасы таңдалған. Менің көзқарасым бойынша бұл бағдарлама өңдеудің
универсалды ортасы болып табылады, оны оқыған өте жеңіл және ол терезелер
интерфейсін Microsoft Windows операциялық жүйесін оқыған әрбір кезекті
қолданушының ыңғайына қарай құрастыруына мүмкіндік береді. Сонымен қатар
Delphi-де қарапайым бағдарламалар секілді бағдарламалардың қиынырақ
комплекстерін құруға болады.
Бағдарлама өз бастамасын функционалды бөлімнен жұмысты бастағаннан
алды, бастапқыда мәліметтер қорының бас менюі құрылды, содан жазбаларды
қосу, редактілеу терезелері, кесте, анықтама терезелері және сол сияқтылар
құрылды. Қойылған тапсырмаларды бағдарлама орындай бастағаннан кейін мен
интерфейс жұмысымен айналыса бастадым. Көзге жағымды интерфейс жұмысты
сұрландырмайды және көзді сұр түстермен нәрлендірмейді. Бұрын соңды
мәліметтер қорымен жұмыс істеген оператор Вагондарды жөндеу санағы АЖО
мәліметтер қорымен еш қиындықсыз меңгереді. Менің бағдарламам қандай
функциялармен өрнектелгенін айта кеткім келеді:
- Енгізу, сақтау, мәліметтерді редактілеу.
- Мәліметтерді өшіру.
- Вагондардың номері арқылы іздеу салып керек жазбаны табу.
- Вагон жұмысы орындалып жатқан бір күн бойынша мәліметтерді
фильтрлеу.
- Кестені баспаға шығару. Фильтрленген мәліметтердің баспаға
шығарылуы мүмкін.
- Бізге қажет командалармен тез қолдануға арналған пернелер бар.
- Ыңғайлы интерфейс.
Мәліметтер қорының азынаулақ мөлшері оның үлкен жетістігі болып
табылады, бағдарламаның қатты дискіде алатын орны көп емес, осыған
байланысты оны тез басқа компьютерге көшіріп алу немесе оның резервті
көшірмесін жасауоңайға тиеді.
Автоматтандырылған жұмыс орны – вагондарды жөндеу есебі мәліметтер
қоры вагондарды жөндеу есебі үшін құрылған. Қорға мәліметтердің ену
процесінің қалай өтетінін қарастырайық. Вагонды жөндеу ағытудан басталады,
ағыту күні белгіленеді, мәліметтер қорына енгізіледі, содан кейін вагон
вагондарды жөндеу орнына жіберіледі (ВЖО), вагонның ВЖО-на түскен күні тағы
белгіленеді және мәліметтер қорына енгізіледі. Ағыту күні мен ВЖО-на түсу
күні айырмашылығы есептеледі, бұл вагонның теміржолда қанша уақыт тұрғанын
анықтауға қажет. Содан кейін жөндеуден шыққан күні жазылады, түскен және
шыққан күндер айырымы тағы есептеледі, мәліметтер қорына енгізіледі.
Сонымен қатар келесі факторлар ескеріліп, сондай-ақ мәліметтер қорына
енгізіледі:
• Вагонға жөндеу жүргізілген вагон бағының бөлімі (ВББ).
• Вагон типі, яғни вагонның қандай конструкциясы бар. Мысалы:
- Цистерна
- Платформа
- Жабық вагон
• Әрекеттер, мұнда вагонға қандай әрекеттер жүргізілгені
көрсетіледі, мысалға, жөндеу мен капиталды жөндеу, және т.б.
2. ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Бағдарламаға қойылған жалпы талаптар
Вагондарды жөндеу есебі мәліметтер қоры төмендегі талаптарға сай
болуы тиіс:
• Енгізілген мәліметтерді сақтау.
• Қарапайым және жағымды интерфейс.
• Бағдарламаны құрудағы жеңілдік.
• Мәліметтер қорының орын ауыстыру мүмкіндігі.
2.2 Бағдарламаны құру мақсаты мен белгіленуі
Вагондарды жөндеу есебін жүргізу мәліметтер қоры енгізілген
ақпаратты сақтау, іздеу, фильтрлеуді жеңілдету мақсатында құрылған.
Құрылған бағдарлама құжаттарды қағаз жүзіндегі сақтау нұсқасының орнын
басуы тиіс, бұған құжаттарды сақтау мен өңдеудің үлкен және жоғары еңбекті
процесс себеп болып табылады. Құжаттарды электронды түрге келтіріп алғаннан
кейін біз ақпаратты сақтау процесін толығымен автоматтандырамыз, сонымен
бірге белгілі бір жазбаны іздеп табу тапсырмасын жеңілдетеміз, бағдарлама
іздеу функциясымен өрнектелген, іздеп табу жолына вагон номерін жазып іздеу
батырмасына бассақ жеткілікті, көз алдымызға бізге керекті ақпарат шығады.
Бағдарлама автоматтандырылған жұмыс орны болып табылатындықтан, оны
қолданушыға ыңғайлы етіп құрып алуға келетін интерфейс құрылғысы сияқты
функциялармен өрнектеген жаман болмас еді. Бұл факторлардың барлығы
ескеріліп өмірде жүзеге асырылған.
2.3 Жүйеге қатысты талаптар
Жүйеге қатысты талаптар бағдарламаны белгілі санақтағы компьютерлік
ресурстар қолданатындықтан ұсынылады. Берілген бағдарламада қолданылатын
ресурстарды ғана ескермей, сонымен қатар минимум ретінде оперативтік жадыда
антивирус өңделеді, оперативтік жүйе өзінің модульдерін оперативтік жадыға
енгізеді, ол компьютер жұмысын тапсырмалармен одан әрі жүктейді. Алдымен
бізге қатты дискіде қанша орын керектігін анықтап алған жөн, біздің
бағдарламамыз қатты дискіде қанша орын алатынынан бастаймыз, тасымалдаушыда
200Мб бос орын қалтыру керектігін есімізден шығармаған дұрыс. Бұл барлық
факторларды ескере отырып, біздің бағдарламамызға керек қатты дискідегі
250Мб және одан да көп орын алады. Қанша оперативтік жады керектігін
тапсырмалар диспетчерін іске қосып және қосымша бетті ашқанда іске қосқан
бағдарламаларымыздың тізімін көреміз, бұл тізімде өзіміздің бағдарламамызды
табамыз, бағдарлама тұрған және жүктеу кезіндегі жады санағын табылған
жолда қараймыз. Бағдарламаның өзі оперативтік жадының 5-10Мб-тан артық
алмайды, жоғарыда айтылғандарды санаққа ала отырып бізге 256Мб оперативтік
жадыдан орны керек деген нәтижеге келеміз. Бағдарламаның видеокартаға
қатысты талаптары жоқ. Ешбір қазіргі заманғы компьютер бұл құрылғыларсыз
жұмыс істей алмайтындықтан, тышқан мен пернетақта міндетті.
Жоғарыда айтылғандарға сараптама жасалғаннан соң, минималды және
ұсынылмалы жүйелік талаптар:
Компьюетрдің минималды мінездемесі:
➢ Intel Pentium Pro процессоры немесе оның аналогы.
➢ Видеоадаптер мен монитордың болуы.
➢ Тышқан манипуляторы мен пернетақтаның болуы.
➢ ОЗУ 32Мб немесе одан да көп.
➢ Қатты дискідегі бос орын 300 Мб.
➢ Мәліметтерді оқитын арнайы бағдарламаның болуы.
2.4 . Жүйе функцияларына қатысты талаптар.
Кез келген шығармашылық түріне арналған бағдарламалық қамтамасы ету
адамзат шығармашылығының сол немесе басқа да ортада қажет
функционалдылықпен толтырылуы керек, ол үшін құрастыруға кіріспеуден бұрын
барлық өзгешеліктерін анықтап алған жөн. менің бағдарламамда құрастырылып
жатқан бағдарламаға қатысты негізгі талаптар анықталған және керекті
функционалдылықпен өрнектелген.
Берілген мәліметтер қоры келесі функционалдылықпен басқаруда:
➢ Қолданушымен диалогты қамтамасыз ету.
➢ Мәліметтерді енгізу мен сақтау мүмкіндіктері.
➢ Сақталған мәліметтерді қарау мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді редактілеу мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді өшіру мүмкіндігі.
➢ Вагон номері бойынша жазбаны іздеу мүмкіндігі.
➢ Мәліметтерді яильтрлеу мүмкіндігі.
➢ Баспаға шығару функциясы.
➢ Жазбаны өшіру функциясы.
➢ Интерфейсті құрастыру мүмкіндігі.
2.5. Қолданушы интерфейсіне қатысты талаптар.
Интерфейс – бұл бағдарламалық қамтамасыз етудің сыртқы түрі, біздің
жағдайда кестелер, тетіктер, меню пункттері және т.с.с. бұл бағдарламада
қолданушы интерфейсіжағымды да және қолданысқа оңай. Әрбір тетіктің
түсінікті оқылатын жазбасы бар, меню жолындағы тетіктердің мағынасын
түсіндіретін қосымша шығатын сыбырлары бар. Сонымен қатар интерфейсті
құрастыру мүмкіндігі, терезелер мөлдірлігі, басты кестенің шрифтің өзгерту
мүмкіншіліктері бар.
2.6. Жүйе сенімділігіне қатысты талаптар.
Төменде компьютермен жұмыс кезінде мүмкін апаттық жағдайлар көрсетілген:
- Кернеу құламасы кезінде компьютердің қайта жүктелуі.
- Аяқ астынан пайда болған хабарлама немесе вирустардың пайда
болуымен байланысты жүйедегі жұмыс кедергілері.
- Компьютер комплектілер дұрыс жұмыс істеумен байланысты кедергілер.
- Мәліметтер қорының өшірілген файлдарымен байланысты бағдарламадағы
қателердің шығуы.
Бұл мәселелерді шешудің мүмкінді жолдары:
- Үзіліссіз тоқ көзін орнату.
- Антивирустық бағдарламалық қамтамасыздандыру орнату, дискіні немесе
тасымалдаушыны әрбір қолданған сайын вирусқа тексеру және мүмкінше оларды
өшіру. Компьютеді вирусқа толық сканерлеуден өткізу.
- Жүйелк блокқа тазарту жүргізу, ескі комплектілерді одан жаңарағына
ауыстыру.
- Қор файлдарын ақпаратты жоғалтып алмас үшін өшірмеу немесе қордың
резервті көшірмесін жасау.
2.7. Орындауға қатысты жүргізу мен жүктеу.
Қолданушы бағдарламалық қамтамасыздандыру орнатылғаннан кейін бағдарламаны
қолдануға кірісуіне болады. Мәліметтер қорын іске қосу Мәліметтер қоры
файл қосымшасын немесе жарлағын ашқанда жүзеге асады. Бағдарламаны ашқан
жағдайда қолданушы бағдарламаның басты терезесін көреді (Сурет. 2.7.1).
Сурет 2.7.1 (Басты терезе)
Берілген терезеде вагондар утарлы ақпарат бар кестені көре аламыз,
сонымен қатар берілген терезеде бағдарламаның бас менюі мен басты кестемен
жұмыс істеу панелі орналасқан. Басты кестеге жазба енгізу үшін жазба
құрудың келесі нұсқаларының бірін қолдануға болады:
- Тапсырмалар панеліндегі ақ бет суреті бар тетікті басу;
- Файл менюін ашып, Жаңа жазба пунктін таңдау;
- Ctrl+N пернелерінің бірігіп басылуы.
Басты кестеде жазбаны редактілеу үшін тапсырмалар панелінде
Редактілеу батырмасын немесе Ctrl+E пернелерін басу керек.
Кестеде жазбаны өшіру үшін тапсырмалар панеліндегі Өшіру тетігін
немесе Shift+Del пернелерін басу керек. Бағдарлама жазбаны өшіру кезінде
жазбаны өшіру нақтылығын сұрайды, немесе кездейсоқ өшірудің алдын алады.
Бағдарлама баспаға шығару функциясымен өрнектелген, кестені баспаға
шығару үшін Баспаға шығару тетігін немесе Ctrl+P пернелерді басу керек.
Қолданушы баспаға шығару функциясын таңдағаннан соң Баспаға шығару текстін
редактілеуге шолу жасайды, бұл редактор қолданушыға мөр немесе қол қою
үшін құжатты керекті тегі мен қызметтері бар нақтылы құжат ретінде
көрсетуге көмектеседі. Басты кестені баспаға толық күйінде және
фильтрленген күйінде шығаруға болады.
Фильтрлеу – бұл функция қолданушыға қысқа мерзім ішінде кестеде бар
керекті күндегі жазбаны экранға алып шығаруға мүмкіндік береді. Фильтрлеу
функциясын қолдану үшін тапсырмалар панеліндегі Фильтрлеу батырмасын
басса жеткілікті.
Бағдарлама басты кестенің тексті мен бастама шрифтін өзгерту
функциясымен өрнектелген, бұл функция қолданушы қалаған шрифтін пайдалана
лауы үшін арналған. Сонымен қатар бағдарламаның терезелерінің тұнықтығын
өзгертетін мүмкіндік бар.
Бұл кестедегі жазбаны редактілеу мен құру терезелері сырттай бірегей және
бастамасымен ғана ерекшеленеді, басты кестедегі жазбаны редактілеу мен құру
терезелерін 2.7.2. суретінде көре аламыз.
2.7.2 сурет (Тексті құру мен редактілеу терезесі)
Мәліметтер қорында барлық кестені толықтай көру мүмкіндігі секілді
басты кестедегі бөлек жазбамен жұмысқа кірісу мүмкіндігі бар. Белгілі бір
жазбамен жұмысқа кірісу үшін:
- Кестеде қажет жазбаны табу;
- Бізге қажет жазбада екі рет батырманы шерту керек;
Жазбаны қарау терезесі 2.7.3. суретінде берілген.
2.7.3 сурет (Бір жазбаны қарау терезесі)
2.7.4. суретінде фильтрлеу терезесі, 2.7.5 суретінде вагон номері
бойынша жазбаны іздеу терезесі көрсетілген.
2.7.4 сурет (Фильтрлеу терезесі)
2.7.5 сурет (Вагон номері бойынша жазбаны іздеу терезесі)
Бағдарлама интерфейсін өзгерту терезесін 2.7.6. және 2.7.7.
суреттерінен көре аламыз.
2.7.6 сурет (Басты кесте шрифтін өзгерту терезесі)
2.7.7 сурет (Бағдарлама тұнықтығын өзгерту терезесі)
3.БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ЖӘНЕ АППАРАТТЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ТАДАУ
3.1. Операциялық жүйені таңдау
Операциялық жүйе — бұл компьютерді қосу кезінде жүктейтін бағдарлама.
Ол қолданушымен диалог құрады, компьютермен, оның ресурстарымен
(оперативтік жады, дискілердегі орын т.с.с.) басқаруды жүзеге асырады,
басқа (қосымша) бағдарламаларды іске қосады.
Операциялық жүйе қолданушы мен қосымша бағдарламаларды компьютер
құрылғыларымен ыңғайлы тіл табысу әдісімен (интерфейс) қамтамасыз етеді.
Операциялық жүйенің қажеттілігінің негізгі себебі компьютер құрылғылары
мен компьютер ресурстарымен басқару жұмысына арналған қарапайым операциялар
— бұл операциялар өте төмен деңгейлі, сондықтан қолданушы мен қосымша
бағдарламаларға қажет қолданыстар бірнеше жүздеген немесе мыңдаған мұндай
қарапайым операциялардан тұрады.
Мысалы, магниттік дискідегі жинақтаушы дискті жүргізу қозғалтқышын
қосуөшіру, белгілі бір цилиндрге оқылатын басты орнату, белгілі бір
оқылатын басты таңдау, компьютерде диск жолынан ақпаратты оқу және т.с.с.
қарапайым операцияларды ғана түсінеді. Файлды бір дискеттен басқаға
көшіруді орындау секілді қолданыстарды жүзеге асыру үшін (файл — бұл
дискіде немесе басқа машиналық тасымалдаушыдағы аталған ақпарттар) дискті
жүргізу қозғалтқышын іске қосу, олардың орындалуын тексеру, іздеу және
дискідегі файлдар орналасқан кестенің өңделуі және т.б. бойынша мыңдаған
операциялар жүргізу қажет. Тапсырма келесімен қиындай түседі:
- дискеттердің онға тақау форматтары бар, операциондық жүйе бұл
форматтардың барлығымен жұмыс істей білу тиіс. Қолданушыға түрлі форматтағы
дискеттермен жұмыс істеу абсолютті түрде бірдей өтуі керек;
- дискеталардағы файл қолданушы еш жағдайда білмейтіндей белгілі бір
орын алуда. Файлдарды орналастыру кестесіне қызмет ету, ақпаратты іздеу,
дискеттердегі файлдарға орын бөлу бойынша барлық функциялар операциондық
жүйемен орындалады, және қолданушы ол туралы еш нәрсе білмеуі мүмкін;
- көшіру бағдарламасының жұмысы кезінде бірнеше ондаған түрлі ерекше
жағдайлар пайда болуы мүмкін, мысалы ақпаратты жазу немесе оқу кезіндегі
кедергілер, жазбаға немесе оқуға деген дискті жүргізу қозғалтқышының дайын
болмауы, файлды көшіру үшін дискетадағы бос орынның болмауы және т.с.с.
Барлық бұл жағдайлар үшін сәйкесінше хабарламалар мен түзету қолданыстарды
қарастыру міндеттеледі.
Операциялық жүйе қолданушыдан бұл күрделі және керектілігі аз егжей-
тегжейлігі жасырып қалып және оған жұмысқа арналған ыңғайлы интерфейс
пайдалануына береді. Ол сонымен қатар түрлі қосымша қолданыстарды
орындайды, мысалы файлдарды көшіру мен баспаға шығару. Операциялық жүйе
барлық бағдарламаларды оперативтік жадыға жүктеуді орындайды, жұмысының
басында оларға беріп отырады, орындалып жатқан бағдарламалар сұраныстары
бойынша түрлі қолданыстарды орындайды және бағдарламалардың аяқталуымен
оларға оперативтік жадыдан орын босатады.
Операциялық жүйенің бірнеше түрлері бар: DOS, Windows, UNIX түрлері
және басқалары. Көбіне тараған операциялық жүйе Windows. Windows бірнеше
түрлері бар: Windows-3.1, Windows-95, Windows-98, Windows-2000, Windows NT,
Windows XP, Windows Vista, Windows Seven. Олардың барлығы өзара мазмұны
бойынша байланысты, сондықтан болашақта DOS және Windows-9х операциондық
жүйелерін қарастырамыз.
OC DOC
DOS операциялық жүйесі келесі бөліктерден тұрады:
Енгізу-шығару қорлық жүйесі (ВIOS), компьютердің жадысында әрқашан
болады (әрқашан есте сақтау құрылғысы, ӘЕСҚ). Операциондық жүйенің бұл
бөлік компьютерге ішіне құрылған болып саналады. Оның белгіленуі енгізу-
шығаруды жүзеге асырумен байланысты операциондық жүйенің универсалды мен
әлдеқайда оңай қызметтерін орындауда. Енгізу-шығару қорлық жүйесінде
компьютердің электр қоректенуін қосу кезіндегі компьютер құрылғылары мен
жады жұмысын тексеретін компьютердің функциялану тесті бар. Одан басқа
енгізу-шығару қорында операциондық жүйенің жүктеуін шақыру бағдарламасы да
бар.
Операциялық жүйені шақыру – бұл DOS операциондық жүйесі бар әрбір
дискетаның бірінші секторында бар өте қысқа бағдарлама.
Бұл бағдарламаның функциясы DOS жүктеу процесін аяқтайтын операциондық
жүйенің тағы екі модулін жадыға санағандықта болады. DOS командалық
процессоры қолданушы енгізетін командаларды өңдейді. Командалық процессор
дисктік файлда сақталған! Операциондық жүйе жүктелетін дискідегі
COMMAND.COM. Қолданушының кейбір командаларын, мысалы Туре, Dir или Сор)
командалық процессор өзі орындайды. Мұндай бағдарламалар ішкі бағдарламалар
беп аталады. Қолданушының қалған (сыртқы) командаларын орындау үшін
командалық процессор дискіде сәйкес атты бағдарламаны іздейді және егер оны
тапса, жадыға жүктеп оған басқаруды өткізеді. Бағдарлама жұмысы
аяқталғаннан соң командалық процессор жадыдан бағдарламаны өшіріп,
командаларды орындауға даярлығы туралы хабарлама береді (DOS шақыруы).
DOS сыртқы командалары – бұл жеке файлдар түрінде берілген
операциондық жүйемен бірге қойылатын бағдарламалар. Бұл бағдарламалар
қызмет көрсететін мінездеме қолданыстарын орындайды, мысалы дискеталардың
форматталуы, дисктердің тексерілуі және т.б. Құрылғылар драйверлері – бұл
DOS енгізу-шығару жүйесін толықтыратын және қолданыста бар жаңа және
стандартты емес қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін арнайы бағдарламалар.
Windows операциялық қабығы – бұл Microsoft фирмасын өңделген
бағдарламашылар мен қолданушыларға деген көп мөлшерде ыңғайлылықпен
қамтамасыз ететін DOS операциялық жүйесіне арналған қондырма. Компьютермен
қолданушылардың көбі Windows-ты және өз жұмысында Windows-қа арналған түрлі
қосымша бағдарламаларды қолданады. Microsoft Windows-тың кең тарауы оны IBM
үшін фактілік стандарт ретінде қабылданды.
Windows ОЖ
Windows ОЖ-де басқа операциялық жүйелермен салыстырғанда әлдеқайда
жақсы, компьютер мен қолданушы арасындағы өзара қатынас орнатылған.
Тапсырмалардың көбі қашандағы кететін уақыттан аз уақыт ішінде орындалады.
Жадыны орнатумен байланысты көптеген мәселелер шешілді. Ішкі орнатылған
желілі сүйеу желі бойынша тривиалды тапсырмалармен ақпаратпен алмасуды
сенімді етеді. Windows-та қолданушының жұмысы міндетті түрде жеңілдететін
файлға ұзын аттарды меншіктеу мүмкіндігі қарастырлған. "Plug-and-play"
стандартының Windows-тағы сүйеуі жабдық модернизациясын жеңілдетеді.
Жарлықтар жиі қолданатын файлдар, бағдарламалар мен бумаларға шығуға
көмектеседі. Бұлардың барлығының үлкен бөлігіне қол жеткізу өндірушілікке
еш зиянсыз өтті. Ал көптеген процессорлар, мысалыбаспаға шығару 32-биттік
режим мен басқа да жетілдірулерге байланысты әлдеқайда жылдамырақ өтуде.
Norton Commander секілді қабықтарға қарағанда Windows файлдар,
дискілер және т.б. операциялар үшін көрнекті де ыңғайлы интерфейспен
қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар "жақын" ортада жүктелетін
бағдарламалар үшін жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Windows өңдеушісінің басты
мақсаттарының бірі – құжатталған интерфейс құру, қолданушы дайындығына
қатысты талаптардың тез арады төмендеуі, жұмыстың жеңілдеуі. Windows
интерфейсі көптеген жетістіктері бар екенін естен шығармаған жөн. Ыңғайлы
және өауіпсіз жұмыс үшін барлығы не көбі қарастырылған, көптеген әдістермен
барлық не көптеген кез келген операцияларды орындауға болады, ал
ойластырылған сыбыр, хабарлама және ескерту жүйелері қолданушыны бүкіл
жұмыс сеансы бойы сүйейді.
Microsoft коорпорациясы құрған интерфейс жақсылардың бірі болып
табылады және еліктеуге өзіне тән эталон болды. Бағдарламашыға Microsoft
Windows-та осы интерфейстің барлық қуаты қол жетімді – ол менюді
ұйымдастыру қажеттілігі, пернетақта мен тышқан жұмысынан құтылады
(стандартты қолданыстармен қолданса болса жеткілікті). Windows қолданушысы
мен интерфейс толық және мақсатты болып келеді. Мұнда менюді ұйымдастыру
мәселесі ғана шешілмеген, сонымен қатар қолданушымен барлық байланыс
стандартты қолданыстармен ұйымдастырылған.
Windows-ты құрудың негізгі идеясы Билл Гейтс Microsoft фирмасының
басшысымен айтылған. Ол Windows-ты жұмыс орнында болатын барлық заттары бар
электронды жазбалы үстел ретінде қарастырады: жазбаға арналған кітап,
блокнот, есепшот, сағат және т.б. мен т.с.с. Дәл сол сияқты Windows жазба
үстелінде іске бірнеше бағдарламаларды барлығы қосыла алады.
Жүйенің алғашқы түрі 1985 ж Microsoft фирмасымен құрылған, ал қазір,
бүкіл әлемде бағдарламалық қамтамасыз ету нарығында Microsoft
коорпорациясынан – Windows XP SP2, SP3 операциондық жүйелерін қолданады,
сосын жаңа Windows Vista ОЖ-н және Windows Seven соңғы баласы болып
табылады.
3.2 Компьютер мен оның мінездемесін таңдау
Компьютерді таңдау өңдеу алдындағы маңызды тапсырмалардың бірі болып
табылады. Компьютерді ол қандай қолданыстарды орындайтындығына қарап
таңдаймыз. Біздің жағдайда негізгі жүктеу операциондық жүйе мен процессорға
түседі. Бағдарламаны құру үшін қандай процессор керектігін анықтап алуымыз
қажет, операциондық жүйе мен біз таңдаған пакетті нормалы функциялау үшін
2,0 Ггц не одан да көп жиілікті кем дегенде бір ядролы процессор қажет
деген шешімге келеміз. Бізге қанша оперативті жады мөлшері керек, біз
таңдаған операциондық жүйеге қанша оперативтік жадыдан орын керектігін
анықтап алайық. Windows XP операциондық жүйесі ресми түрде оперативті
жадының 128Мб қолданады, бірақ бізде операциондық жүйенің екінші пакеті
орнатылғанын ескере отырып бізге ресми ыңғайлы операциондық жүйе үшін 256Мб
орын керек. Біз қолданатын әрбір бағдарлама жадыдан қанша орын алатынын
санап мен ыңғайлы жұмысқа бізге 512-1024Мб оперативтік жады керек деген
шешімге келдім. Қатты дискіге келетін болсақ, біздің орнататын
бағдарламамыз 1Гб дискілік орын алатындықтанқатты дискіде 2-3Гб бос орын
болуы керек, 512Мб орын виртуалды жадыға кетеді, қалған орын құрылған
бағдарламалар, есептер, бізге керекті өзін-өзі оқыту бағдарламалары мен
бағдарламалау бойынша электронды жәрдемдерді сақтау үшін қолданылады.
Ақпаратты шығару үшін кез келген видео акселератор келеді, сонымен бірге
біздің құрылғы комплектіне он жеті дюймді монитор, пернетақта мен тышқан
кіреді.
3.3 Құры ортасын таңдау
Delphi өңдеу ортасы
Delphi — Borland коорпорациясының бағдарламалық қамтамасыз етуінің
өңдеуінің интеграцияланған ортасы. Delphi RAD ортасы болып табылады (ағылш.
rapid application development сөзінен — қосымшаның тез құрылуы). Былай
қарағанда объектілі-қалыптасу кеңейтілімді Pascal тілінің мұрагері болып
келеді. Басынан бастап тіл Microsoft Windows қосымшаларын құруға арналған
болатын, соңыра Linux (Kylix сияқты) платформаларыны үшін орнатылды, бірақ
2002 ж Kylix 3 шығарылғаннан кейіноның құрылуы тоқтатылды, бірер уақытта
Microsoft .NET сүйеуі туралы жарияланды. Free Pascal проектісімен Delphi
тілін Mac OS, Windows секілді платформаларды құру үшін қолдануға мүмкіндік
береді.
Delphi — Паскаль тілінен дамыған Турбо Паскаль тілінің даму нәтижесі.
Паскаль толығымен процедуралық тіл болған, Турбо Паскаль 5.5 версиясынан
бастап Паскальға объектілі-үйрену құрылғыларын енгізді, ал Delphi —
метадалық класстарға құрастырылған код түрінде рұқсат мүмкіндігі бар
бағдарламалаудың объектілі-үйрену тілі (яғни, класстар мен олардың
мүшелерінің мінездемесіне), сонымен қатар интроспекция деп аталатынына.
Барлық класстар Tobject базалық класының функциясына негізделгендіктен оған
интроспекцияны қамтамасыз ететін объектіге айналдыруға болатын кез келген
көрсеткішті TypeInfo функциясы мен ClassType әдісімен қолдануға болады. С++
пен Дельфи арасындағы ерекшеленетін құрылғылар болып стекте объекттерді
орналастыру мүмкіндігінің болмауы табылады (Турбо Паскальдан мұрагерленген
объектілер стекте орналаса алады) — барлық объектілер динамикалық
белгіленген облысқа түседі (үйме). Де-факто Object Pascal, сосын Delphi
тілі Turbo Pascal-дың функционалдық өсірілімі болып табылады. Ол жайында
компилятор версиясының белгіленуі айтады. Delphi 7-де компилятор 15.0
версиясының номерін алады (Borland Pascal Turbo Pascal соңғы версиясы
7.0 өрнектелген, Delphi-де 1 компилятор 8.0 версиясымен қолданады,Delphi 2
— 9.0, және т.с.с. 11.0 версия номерін C++Builder ортасының құрамына
кіретін Pascal компиляторы алуда). .NET платформасына арналған С#
концепциясын құруға Delphi үлкен әсерін тигізді. Оның көптеген элементтері
мен концептуалдық шешімдері С# құрамына кірді. Microsoft Corp-дағы Borland
Ltd компаниясынан Дельфи өңдеуші жетекшілерінің бірі Андерс Хейлсберг
өиілімін себептердің бірі деп атайды.
1 версиясы Win16 16 разрядты платформасын өңдеуге арналған;
Екінші версиясы Win32 32 разрядты платформасына деген бағдарламаны
комиляциялайды;
Delphi-дің 6-шы версиясымен қоса онымен кітапхана мен тіл бойынша
сәйкес келетін Linux операциондық жүйесімен сәйкес бағдарламаларды
компиляциялау үшін арналған Kylix ортасы шықты;
8 версия тек .NET платформасына ғана байт-кодты генерациялай алады.
Бұл мультитілдік қосымшаларды өңдеуге арналған бірінші орта (тек .NET
платформасына ғана);
Келесі версиялар .NET платформасына байт-кодты Win32 қосымшалары
секілді құра алады (ертеде болатындай кезекті номерімен емес, шығарылған
жылы бойынша белгіленетін);
Delphi for .NET — Delphi өңдеуішінің ортасы, сонымен қатар .NET
арналған қосымшаларды өңдеуді үйрететін Delphi тілі (Object Pascal). .NET
арналған Delphi өңдеуші толық бағалы ортасының бірінші версиясы — Delphi 8.
Ол тек .NET ғана арнап қосымшалар жазуға мүмкіндік беретін. Қазіргі заманда
Delphi 2006-да .NET класының стандартты кітапханасын қолдана отырып .NET
арналған қосымшалар, .NET арнап VCL жазуға болады. Орта .NET-қосымшаларын
C#-те және Win32-қосымшаларын С++-та жазуға мүмкіндік береді. Delphi 2006-
да VCL және CLX кітапханаларын қолданып қарапайым қосымшаларды жазуға
арналған функциялары бар. Delphi 2006 ECO (Enterprise Core Objects)
көмегімен 3.0 версиялы MDA технологиясын ұстанады. 2006 ж наурызда Borland
компаниясы интеграцияланған JBuilder, Delphi және C++Builder өңдеу
орталарынының келешектегі орындалуын бұл бағытта шығындалуына байланысты
тоқтату туралы шешім қабылдады. Компанияның IDE-секторының жоспарланған
сатылымы. Еркін бағдарламалық қамтамасыз етудің жақтастар тобы Borland-тан
өңдеу ортасы мен компиляторға құқығын сатып алу үшін құралдар жинағын
ұйымдастырды.
Бірақ сол жылдың қарашасында IDE бизнесінің сатылымдарынан бас тарту
туралы шешім қабылданды. Оған қарамастан IDE өнімін өңдеумен енді Borland
астында қаржылы қадағалауда болатын CodeGear жаңа компания айналысады.
Borland IDE жүйесінің өсуін Turbo атымен жалғастырды: Turbo Delphi, Turbo
Delphi for .NET, Turbo C#, Turbo C++. Ал 2007 ж наурызында CodeGear Win32-
ге арналған Delphi 2007 жаңартылған өнім сызғышымен және PHP-ге арналған
Delphi 2007 тым жаңа өнімінің шығуымен қолданушыларды қуантты.
Бағдарламаның жоғары деңгейдегі кез келген тілін қолдану кезінде
редактілеу мен трансляция сәйкесінше аппараттық қамтамасыз етумен ақпаратты
сақтау үшін мәліметтердің қиын структураларын және оның өңделуі үшін қуатты
процедураларды қолданатын виртуалды машина жасай отыра функциялайды.
Виртуалды машина тапсырманы шеші процесін тіл деңгейінен нақтылы
бағдарламалық орта деңгейіне көшіреді. Түрлі тілдер бір аппараттық
қамтамасыз етуде де түрлі ортаны формалай алады.
Көптеген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz