Шетелдік Еуропаға жалпы сипаттама

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Шетелдік Еуропаға жалпы сипаттама
1. Шетелдік ТМД ( елдеріне қатысты). Еуропа 5 млн. Халқы бар
5,4млн. км 2 аумақты қамтиды. Мұнда тарихи тағдырлардың ортақтығымен,
тығыз саси, экономикалық және мәдени қатынастармен өзара байланысқан 40-
шақты егемен мемлекет орналасқан (шағын мемлекеттерді қосса). Шетелдік
Еуропа – дүниежүзілік өркениет ошақтарының бірі, ұлы географиялық
ашулардың, өнеркәсіп төңкерістерінің, қала агломерацияларының халықаралық
экономикалық интеграцияның отаны. Өздерің білетіндей, еуропацентризм
дәуірі келмеске кткенімен, бұл аймақ қазіргі кезде де дүниежүзілік саясат
пен экономикада өте маңызды орын алады.
2. Аумағы, шекарасы, орны: басты екі белгісі. Шетелдік Еуропаның
аумағы солтүстіктен оңтүстікке (Шпицберген аралынан Крит аралына дейін) 5
мың км-ге, батыстан шығысқа қарай3 мың км-ден астам қашықтыққа созылып
жатыр. Еуропа елдрінің ішінде едәуір ірілері де, орташалары да бар, бірақ
олардың көпшілігі айтарлықтай емес шағын елдер.
3. Шетелдік Еуропа елдерінің экономикалық-географиялық жағдайын екі
басты белгі айқындайды.
Біріншіден, бұл елдердің бір-біріне көршілік жағдайы. Аумағы шағын,
шалғай аудандары аз және көлік тез арада өте шығатын бұл елдер, бір-
бірімен тікелей шектесіп, жатады немесе олардың арасын болмсы қашықтық
бөліп тұрады. Бұған қоса, олардың шекарларын негізінен алғанда, көлік
қатынасы үшін айтарлықтай кедергі келтірмейтін табиғи шөптер арқылы
өтеді.
Екіншіден, елдердің басым көпшілігінің теңіз маңайына жайғасуы,
олардың көбі қатынасы қызыған теңіз жолдарына жақын орналасқан. Аймақтың
батыс бөлігіндегі теңізден 480-км-ден, шығысында 600км-ден шалғай
орналасқан мекен жоқ. Ұлыбританияның, Нидерландыны, Данияның,
Норвегияның,Исландияның, Португалияның, Испанияның, Италияның, Грецияның
бүкіл тіршілігі ежелден теңізбен тығыз байланысқан, олардың әрқайсысы
жөнінде теңіздің қазы деп айтуға болады .
90-шы жылдардың соңында шетелдік Еуропа елдерінің басына
консерваториялық партиялардың орнына социал-демократтар партиясы келді.
Аймақтың саяси бірігуі Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық
ұйымының (ОБСЕ) жұмысына мүмкіндік туғызды. Оның құрамына 53 ел кіреді
(сонымен бірге АҚШ, Канада, ТМД елдерін біріктіреді).
Еуропа кеңесі, зор роль атқара бастады. Бұлармен бірге солтүстік
Атлантика Одағының (НАТО) әсері онан ары арта түсуде.
Оңтүстік бөлікте Магмалық, сондай-ақ шөгінді(бокситтер), кен
орындары басым, бірақ мұнда отын қоры әлдеқайда аз. Жеке елдердегі пайдалы
қазбалар жиынтығының толық болмауы едуір дәрежед аумақтың осындай
тектоникалық құрылысына байланысты.
Аймақтың ауыл шаруашылығына қажетті табиғи алғышарттары айтарлықтай
қолйлы және көптеген ғасырлар бойы кеңінен пайдаланылуда . Осының
нәтижесінде өңделетін жерлерді ұлғайтуға қажетті қорлар іс жүзінде
таусылған, ал оларға түсетін күш артып брады. Сондықтан теңіз маңындағы
шағын елдер, бәрінен бұрын Нидерланды теңіздің жағалық бөліктерін үдет
түсуде.
Халқы ұдайы өсуі, көшіп-қонуы, ұлттық құрамы, урбанизациялануы.
Соңғы уақытта шетелдік Еуропаның халқының өсуі баяулады. Сендер
аймақтағы халықтың ұдайы өсуі үшін, демографиялық жағдайдың күрделілігі
тежеу болып отырғанын білесіңдер. Кейбір елдерде (Қосымшадағы10 кестені
қара), депопуляциялық процесс артып (халық санының азаюы), оны
демографиялық саясат қорғай алмауда. Мұндай депопуляция тарылу негізі бар
халықтың жасы мен жынысын бейнелейтін пирамидада көрініс табуда. Осымен
бірге халықтың жас құрамы да өзгеріп, егде адамдардың үлесі өсіп келеді.
Осының бәрі халықтың сыртқы көшіп-қонуының дүниежүзілік жүйесіндегі
аймақ үлесінің күрт өзгеруіне әкеп соқтырды. Ұлы географиялық ашылулар
заманынан бері эмиграцияның ошағы болған шетелдік Еуропа еңбек
иммиграциясының дүниежүзілік бсаты ошағына айналды. Қазір мұнда 12-13 млн.
шетел жұмысшылары бар, олдардың едәуір бөлігі сол елдердің азаматы емес,
уақытша мейман-жұмысшылар (гастрабайтерлер деп танылады). Саны көп еңбек
күшінің көшіп-қонуын кабылдайтын елдер үшін, (сонымен бірге басқындарды
да), адамдардың мұнда тасқыны көптеген күрделі проблемалар туғызуда. Ол
халықтың саны, оның ұдайы өсуіне, жынысымен жасының құрылымына және
халықтың сапалқ ерекшелігіне ықпал етеді.
Шетелдік Еуропа халқыны ңұлттық құрамы айтарлықтай біртекті: аймақтағы
62-халықтың басым көпшілігі үнді-еуропа тіл әулетіне жатады. Мұнда
славян, роман, герман топтарына жататын туыс елдердің көптеген ұқсастық
белгілері бар. Орал әулетіне жататын тілдергеде осындай белгілер тән.
Соған қарамастан, аймақтың мыңдаған жылдар ішінде қалыптасқан этникалық
картасы біз көргендегідей қарапайым емес. Мұнда бірұлтты мемлекеттермен
қатар, ұлттық құрамы күрделі мемлекеттерде аз емес. Соңғы уақытта оларды
ұлтаралық қатанастардың шиеленісіп отырғаны байқалады.
Христиан діні- шетелдік Еуропаның барлық елдеріндегі үстем дін.
Оңтүстік Еуропада - католицизм, Солтүстік Еуропада – протестанттық басым.;
Ал Орта Еуропада олар әртүрлі қатынаста таралған. Католицизмнің
дүниежүзілік орталығы – Ватикан –Римде орналасқан.
Шетелдік Еуропа -дүние жүзіндегі халық неғұрлым жиі қоныстанған
аймақтардың бірі. Бір шұаршы шақырымға халықтың тығыздығы орта есеппен
100 адамнан келеді.
Шаруашылығы дүние жүзінде алатын орны, елдер арасындағы айырмашылықтар.
Тұтас аймақ ретінде шетелдік Еуропа өнеркәсіп және ауыл – шаруашылық
өндірісінің өндірісінің көлемі, тауарлар және қызмет көрсету экспорты,
алтын және валюта қоры, халықаралық туризмді дамыту жөнінен дүние жүзілік
шаруашылықта бірінші орын алады.
Аймақтың экономикалық қуаты ең алдымен Батыс елдерінің үлкен
жетілігіне төрт ел –ГФР-ге, Францияға, Ұлыбританияға және Италиға
байланысты болатаны түсінікті.
Шетелдік Еуропаның қалған елдердің ішінде Испанияның,
Нидерландының , Швейцарияның Бельгия мен Швецияның экономикалық салмағы
басым. Басты төрт елден өзгеше, олардың экономикасы, ең алдымен, әдетте,
Еуропада немесе дүние жүзінде кең танылған жекелеген салаларға
мамандануда. Шағын және орташа елдер бүкіл дүние жүзілік экономикалық
қатынастарға ерекше кең таратылған. Бельгиямен Нидерландыда экономиканың
ашықтығы барынша жоғарғы деңгейге жеткен.
Шығыс Еуропа елдері аймақтың экономикалық картасында айрықша орын
алады. Бұл елдер 80-жылдардың соңынан бастап, қоғамдық меншік пен
орталықтандырылған жоспарлаудың бұрынғы жүйесінен рыноктық принциптерге
негізделген жүйеге көшуде.
Өнеркәсіп басты салалары. Шетелдік Еуропаның халықаралық
географиялық еңбек бөлісіндегі келбеті200-жылдан астам уақыт бойы, тіпті
қазіргі кезде де көбінесе өнеркәсптің дауына байланыстаы болып отыр.
Мысалы: Бұл аймақ металл өдейтінстаноктарды, өнеркәсіп роботтарын,
дәл және оптика құралдарын, автомобильдерді, тракторларды, мұнай өнімдерін,
пластмассаларды, химиялық талшықтарды АҚШ-тан көп өндіреді.
Машина жасау- шетелдік Еуропаның өнеркәсібінің жетекші саласы,
шетелдік Еуропа машина жасаудың отаны болып табылады. Аймақта өндірілетін
бүкіл өнеркісіп өнімінің 13-і және оның экспортының 23-сі осы саланы
үлесіне тиеді.
Шетелдік Еуропада химия өнеркәсібі машина жасау өнеркәсібінен кейін
екінші орында тұрады. Мұның әсіресе аймақтағы ғана емес, сонымен қатар
бүкіл дүние жүзіндегі ең химияландырлған ел –ГФР-ге қатысы бар.
Екінші дүние жүзілік соғысқа дейін химия өнеркәсібі негізінен тас
көмір мен қоңыр көмірге, калий және ас тұзына, пиритке бағдарланып, оларды
өндіретін аудандарға орналасатын. Салалы көмірсутекті шикізатқа қайта
бағдарлау оның мұнайға қарай ығысуына әкеп соқтырады. Аймақтың батыс
бөлігінде мұндай ығысу ең алдымен, Темза, Сена, Рейн, Эльба, Рона
өзендерінің сағасында мұнай химиясының орталықтары қалыптасуына себепші
болды, мұнда бұл сала мұнай өңдеумен ұштасады.
Мысалы: Аймақтағы мұнай-химия өндірісі мен мұнай өңдейтін зауыттардың аса
ірі торабы Нидерландыда, Роттрдам ауданында, Рейн мен Шельда өзенінің
сағасында қалыптасты. Ол іс жүзінде бүкіл Батыс Еурпаға қызмет етеді.
Аймақтың Шығыс бөлігінде мұнайға қарай ығысу мұнай және газ
құбырлары магистралі бойында, мұнай өңдейтін зауыттар мен мұнай -химия
комбинаттарын салуға себепші болды.
Шетелдік Еуропаның көптеген елдерінің отын энергетика шаруашылығында
мұнай мен газ жетекші орын алады, олар аймақтың өзінде (Солтүстік теңізде
өндіріледі), сондай-ақ дамушы елдерден, Ресейден жеткізіледі.
Ұлыбританияда, ГФР-де, Францияда, Нидерландыда көмірді өндіру мен тұтыну
күрт кеміді. Аймақтың шығыс бөлігінде көмірге бағдарлану әліде сақталып
отыр, онда тас көмірге ғана емес(Пльша, Чехия), қоңыр көмірге де сұраным
жоғары. Сірә, бүкіл дүние жүзінің отын-энергетика байланысында қоңыр
көмір осындай үлкен роль атқаратын басқа аудан жоқ болар.
Шетелдік Еуропаның металлургия өнеркісібі негізінен ҒТР дәуірі
басталмай тұрып -ақ қалыптасқан болатын. Қара металлургия ең алдымен
шикізаты бар елдерде- ГФР-де, Ұлыбританида, Францияда, Испанияда,
Бельгияда,Люксембургте, Польшада , Чехияда дамыды.
Түсті металлургияның аса маңызды салалары-Алюминий өндірісі бокситің
қоры бар елдерде де( Франция, Италия,Венгрия, Румыния, Греция), сондай-ақ
алюминий шикізаты жоқ болғанымен, электр-энергиясы мол өндірілетін
елдердеде (Норвегия, Швейцария, ГФР, Австрия) пайда болған. Соңғы кездері
алюминий зауттары барған сайын теңіз жолы арқылы дамушы елдерден
келетін шикізатқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.