Ұлттық банкінің негізгі міндеті мен қызметі және олардың орындайтын операциялары

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім.

2. 1. Ұлттық банкінің шығу тарихы.

2. 2. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі міндеті мен қызметі және олардың орындайтын операциялары.

2. 3. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы рыногындағы ағымдағы жағдайы.

ІІІ. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

«Банк» сөзі «үстел» мағынасын беретін италияндық «banco» сөзінен шыққан. Банко - үстелдер тауарлардың сауда-саттығы қызу жүретін алаңдарға қойылған. Сауда-саттақ мемлекеттерде, қаларда және жекелеген қалаларда шақа соғылатын (чеканившие) әр түрлі монеталармен жүзеге асырылады. Бұл жағдайда көптеген монетаның әр түрлі айналасын хабары бар, айырбас бағамы бойынша кеңестер беріп, бағалай арнайы мамандар қажет болды. Бұл айырбастаушы мамндар әдетте өз үстелдерімен нарықтарда отырады. Х ғасырда Италия әлемдік сауданың орталығына айналды, сол себепті де өздерінің ерекше банко-үстелдері бар айырбастаушы банкирлер әйгілі болады әрі олар Ежелгі Грецияда (трапезиттер деп аталған, «трапеза» - үстел), Ежелгі Вавилонда және басқа елдерде кеңінен тарайды. Кеңес үкіметі кезеңінде Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған жоқ, себебі республика аумағында КСРО-ның орталықтандырылған несие жүйесінің филиалдары мен бөлімдері қызмет етті. Осыған байланысты бенктік жүйенің тарихи КСРО мен революцияға дейінгі Ресей тарихымен тығыз байланысып келді. Патшалық Ресейдің банктік жүйесіне: мелекеттік банк, акционерлік банктер, ипотекалық несие банктері мен басқа да несиелік мекемелер кірді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей мемлекеттік Орталық банкіге кең өкілеттік беруі екінші деңгейлі банк жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық құқығы негізінде экономиканы жалпы экономиканы жалпы мемлекеттік тұрақтандыру саясатын, тауар-ақша тепе-теңдік саясатын жүргізеді.

«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңы бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының Орталық банкі және республикамыздағы банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып тадылады. Банктік жүйе- нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құрылымдарының бірі. Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас жүрді және де олар бір-бірімен өзара тығыз байланысты.

ІІ. Негізгі бөлім.

2. 1. Ұлттық банктің шығу тарихы.

Бірқатар ғамылдардың пікірінше, алғашқы банктер капитализм дамуының мануфактуралық сатысында - ХІV және ХV ғасырларды Италияда несие қатынасының кең дамуымен байланысты пайда болған. Кейбір ғалымдар банктердің бұдан да еректер - феодализм кезінде төлем далдалдары ретінде пайда болды деп есептейді.

Кеңес үкіметі тұсында Қазақстанның өз банк жүйесі болмады, өйткені республика аумағында КСРО - ның орталыдқатндырылған несие жүйесінің филиалдары мен бөлімшелелері жұмыс істеді. Сол себепті де банк жүйесінің тарихи КСРО тарихымен және революцияға дейінгі Ресейдің тарихымен ажырағысыз байланыста болды. Патшалық ресейдің банк жүйесіне мыналар кірді: мемлекеттік банк, акционерлік банктер, өзара несие қоғамы, қалалық банктер, ипотекалар несие банкісі және басқа да несие мемкемелері.

Ресейдің Мемлекеттік банкісі (өз қызметін 1860 жылы бастады) бүкіл несие жүйесінің Орталық банкісі болып табылды. Қағаз ақшаларды айналысқа шығарудың монополиялық құқығы тек осы банкке ғана тиесілі болды. Ресейдің Мемелекеттік банкісі 1914 жылы салым ақшалар мен ағымдағы шоттардың жартысынан көбін, барлық акционерлік-коммерциялық банктердің шамамен 1/3 есептік-ссудалық операцияларын өз жағына тарта білді. Басқа елдердің орталық эмиссиялық банктерден Ресейдің Мемлекеттік банкісінің айырмашылығы: ол тек банктерді ғана емес, сонымен бірге, өнеркәсіпті, сауда - саттықты және т. б. несиелерді. 1914 жылы оның 10 кеңесі, 124 бөлімшесі және 791 байсыбайлы мемлекеттік қазынашылық кассасы болды.

Акционерлік коммерциялық банктердің (743 филиалы бар 47 банк) жағдайы ссудалық капитал нарығында ұстем болды және 1914 жылы шоғырланудың жоғары деңгейіне жетті.

Орта және ұсақ буржуйларға қызмет көрсету үшін ұсақ несие мекемелері жұмыс істеді: өзара несие қоғамы (11081), қалалық-қоғамдық банк (343) .

Қазақстандағы КСРО Құрылыс банкісінің республикалық кеңесі қаладағы - өнеркәсіптегі, көліктегі және шаруашылықтың басқа салаларындағы инвестицияларға қызмет көрсетті КСРО Сыртқы сауда банкісі валютамен оперцияларды жүзеге асырады.

КСРО - ның банк жүйесінде, оның ішінде, Қазақстанда 70 жыл бойы қатаң орталықтандыру мен шоғырландыру саысаты үстемдік етті, несие-банктік ықпал ету әдістеріне әкімшілік және ұсақ реттемелеу, сондай-ақ шаруашылық органдарының қазметінде де осындай жағымсыз жағдайлар басым болды.

Ақша-несие қалыптасқан іс-тәжірибесі нарық қатынасы тудырған шарттармен сәйкес келмейді.

1990 жылдың желтоқсанында Қазақстан Республикасы егемендікке қол жеткізгеннен кейін бірден нарықтық экономиканың талаптарына жауап бере алатын өзінің банк жүйесін құруға кірісті. 1991 жалдың қаңтар айында «Қазақ ССР-інің банктері мен банк қызметі туралы» заң қабылданды. Мәні бойынша бұл заң елдегі банк реформасының бастамасы болды.

Республикалық мемлекеттік банк Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісі боп қайта құрылды. Облыстарда ҚР Ұлттық банктің бөлімшелері ашылды. Республикалық Өнеркәсіп құрылыс банкісі - акционерлік-коммерциялық банк болып табылатын Тұранбанкке, Аграрлық өнеркәсіп банкісі - акционерлік - коммерциялық банк болып табылатын Қазақстан Республикасы Аграрлық өнеркәсіп банкісіне, Сыртқы сауды банкісі - акционерлік- коммерциялық банк болып табылатын Алембанкке, Республика Жинақ банкісі - акционерлік - комменрциялық банк болып табылатын Қазақстан Республикасы Жинақ банкісі айналды, 1993 жылы бұл банктер акционерлерлік банктер боп қайта құрылды, ал Жинақ банкісі Қазақстан Республикасының Халық банкісі атауына ие болды.

19989 жылдан бастап алғаш рет коммерциялық, аралас, кооперативтік, жеке меншік банктері пайда болады. Осы жылдары коммерциялық банктер - Интеринвест, КРАМДС банк және т. б. ашылды.

2. 2. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі міндеті мен қызметі және олардың орындайтын операциялары.

Қазақстан Республикасының Ұлттық банктің негізгі міндеті- Қазақстан Республикасының Ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне мынадай қосымша жүктеледі:

Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілік экономикаға интеграциялану мақсаттарына жетуге көмектесетін ақша айналысы, несие, банктік есептеулерді және валюталық қатынастар саласындағы мемлекеттік жасау және жүзеге асыру;
Ақша - несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге көмектесу;
Банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін ережелерді жасау және олардың орындалуына бақылау және негізінде банк несие берушілердің, салымшылардың мүдделерін қорғауы.

Ұлттық банкі жұмысының негізгі бағыттары:

елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын басқару;
өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру;
халық шаруашылығдағы нисиелік, есеп айырысу және кассалық операцияларды жүзеге асыру бойынша ережелерді, әдістемелік инструкциялық нормативтік актілерді шығару (барлық банктерге міндетті), есеп жүргізу және банктердің есеп беруін ұйымдастыру;
банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің әдістерінің формаларын талдау;
банк ісін бақылау және қадағалау;
ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;
валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау, біркелкі валюталық саясатын жүргізу және т. б.

Қазақстан Ұлттық банк төмендегідей қызметтер мен операцияларды орындайды:

айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен Қазақстан респубилкасының мемелкеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, Қазақстан аумағында банкноталар мен монеталар айналысқа шығарушы жалғыз болып табылады;
кепіл берушісі Үкімет болып табылатын Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы қырызына қызмет корсетуге қытысады;
Қазақстан Республикасы аумағында еншілес банк ашуға рұқсат береді;
Қазақстан Республикасы аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын, өкілдіктерін ашуға келісімін және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді;
Банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының, оның тіркелуіне дейін өзі белгілеген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;
Ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы ашық позициясына бақылау жасауға құқылы. Банктерге соңғы сатыдағы несие беруші болады, қайта қаржыландыру саясатын жүргізеді;
Банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сатып алу, сату және айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау жүргізеді, әрі пруденциялық нормативтер белгілейді;
Қазақстан Республикасында ресми мөлшермелерді өзгерту арқылы пайыз мөлшермелердінің деңгейін реттеуді жүргізеді;
Қазақстан Республикасында информациялық процестерді ақша-несие реттеуі әдістерімен бәсеңдете алмаған жағдайда Ұлттық банк банктердің операциялары бойынша несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшермелерін өзгертуге құқықтар береді;
Қазақстан Республикасында есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын анықтайды, қазақстандық теңгемен банкаралық есеп айырысулардың мезгілінде және ұзіліссіз жүргізілуін қамтамасыз ететін жүйенің жұмыс істеуін ұйымдастыруы тиіс;
Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және валюталық операциялардың барлық түрін жүргізуге құқылы;
Банк ісі, есеп, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша банктерге, валютаны сатып алу, сату және айырбастау операцияларын жүзеге асыратын мекемелерге және олардың клиенттеріне орындауға міндетті нормативтік актілер шығарады, сонымен қатар, олардың орындалуын бақылайды.
Бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге, шетелдік валютаны сатып алу, айырбастаумен айналысатын ұйымдарға бухгалтерлік, статистикалық тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және мерзімін бекітеді;
Егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, Қазақстан Республикасының Үкіметімен келісіп, банктердің және басқа шаруашылық субъектілерімен жүзеге асырылатын есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және басқа да шоттардан төлем жүргізу кезегін, есеп айырысуларды реттеу мақсатында бекіте алады;
Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін ұйымдарды құруға және оларды басқаруға қатысуға құқылы;
Қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру, тасу және инкассациялау ережелерін бекітеді, банкноттар мен монеталарды тасуды, сақтандыру және инкассациялауды қамтамасыз етуге қатысады, банкноттар мен монелардың мемлекеттік резервтік қорларын құрады;
Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты түрде жариялайды;
Ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер шығарады;
Ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан жасалған құжаттар бойынша есепке алынған қаражаттар анықталған жағдайда клиенттердің және банктердің шоттарынан ақша қаражаттарын сөзсіз шегеру құқына ие;
Қазақстан Республикасындағы банктер жүйесіне қадрларды дайындауға қатысады;

Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджеттің қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік-есеп айырысу және ұйымдардың кассалық қызмет көрсетуімен байланысты операциялар жүргізіледі.

Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес болатын басқа да қызметтер атқарады.

2. 3. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы рыногындағы ағымдағы жағдайы.

2004 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстан Республикасының банк секторында 35 екінші деңгейдегі банк жұмыс істейді, оның ішінде 1-ші мемлекеттік, 15-і шетелдің қатысуымен және «Қазақстан даму банкі» АҚ.

Банк жүйесіндегі тұрлалылық артуда. Ағымдағы жылғы 8 айда жиынтық меншік капиталы 30, 5%-ға, 291, 6 млрд теңгеге дейін өсті.

Банктердің жиынтық активтері 30%-ға 2, 2 трлн. теңгеге дейін ұлғайды.

Банк жүйесінде резиденттер депозиттерінің жалпы көлемі ақпан - шілде аралығында 24, 8%-ға ұлғайды және 914, 0 млрд теңге болды.

Халық салымдарының өсу үрдісі жалғаса түсті (резидент еместерді қоса алғанда), олардың көлемі 15, 3%-ға ұлғайды және 395, 9 млрд теңгеге жетті.

Сол сияқты экономиканы кредиттеуді де банктер белсенді жүзеге асыруда.

Банктердің экономикаға кредиттері бойынша жыл басынан бері негізгі борыштың жалпы көлемі 26, 1%-5а ұлғайды және шілденің аяғында 1233, 1 млрд теңге болды.

Осылайша, Қазақстандағы банк секторының даму қарқыны бүгінгі күні айтарлықтай жоғары. Мұндай үрдіс бірнеше жыл қатарынан байқалып отыр және тұрақты болып табылады, оның үстіне ол экономиканың басқа секторларындағы жоғары өсу қарқынымен нығая түсуде. Бұл жағдайда банктердің банкрот болуына қандай да болмасын макроэкономикалық алғышарттар жоқ.

Қазақстандағы ірі банктердің, оның ішінде Қазкоммерцбанктің қаржылық жағдайының тұрақсыздығы туралы салық тексерушілеріне байланысты соңғы кезде таралып отырған ақпаратқа келетін болсақ, мынадай жағдайды айта кеткен жөн.

Жүргізілген тексерулердің нәтижелері түпкілікті емес, себебі анықталған салық заңнамасын бұзушылықпен банктердің келіспеуіне байланысты олардың көбіне шағым жасалуда. Банктердің салдық берешегін өтеу есебіне төлейтін сомалары туралы айту әлі ерте. Қандай жағдай болмасын, Қазақстан Ұлттық Банкінің және Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарының реттеу мен қадағалау жөніндегі агенттігі мамандарының бағалауы бойынша, жария етілген соманы төлеу банктердің қаржылық жағдайларын нашарлатуға әкеліп соқтырмайды және банк салымшылары мен клиенттеріне еш залаллын тигізбейді.

Осыған байланысты қаржы саласындағы маман болып табылмайтын және шынайы емес мәліметтерді таратып жүрген жекелеген тұлғалардың және ұйымдардың әрекеттері Қазақстандағы тұтастай алғанда банк жүйесін тұрақсыздандыруға және жекелеген банктердің беделін кемітуге бағытталған арандату деп есептейміз.

Өз тарапынан Қазақстан Ұлттық Банкі еліміздің азаматтарына зиян келтіру есебінен өздеріне саяси ұпай жинағысы келетін осындай адамдар мен ұйымдардың іс-әрекетін болдырмау мақсатында тиісті құқық қорғау органдарына жүгіну құқығын өзіне қалдырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.