Қожа Ахмет Йассауи кесенесі

Жоспар

І.бөлім
Кіріспе
ІІ:бөлім
Құрылыс заттары
ІІІ.бөлім
Ішкі бөлмелері

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚОЖА АХМЕТ ЙАСАУИ КЕСЕНЕСІ
Қожа Ахмет Иасауи кесенесі - ортағасырлық сәулет өнері ескерткіші.
Түркістан қаласында орналасқан. 1396-1399 жылдары Әмір Темірдің бұйрығымен
Қожа Ахмет Йасауи қабірінің басына тұрғызылған. Құрылыс негізіне жергілікті
сәулеттік дәстүрді жете меңгерген парсылық шеберлердің жобасы алынған.
Кесене жобасы Орталық Азия сәулет өнерінде бұрын-соңды ұшыраспаған шатыр
жабу тәсілдері қолданылуымен ерекшеленеді. Ескерткіште күмбезді-арқалы
элементтер мол. Сәулетші шеберлер тек арқалы күмбезді жүйенің өзіне сан
түрлі әдістерді қолданған.
Кесененің ұзындығы - 65,5 метр, ені - 46, 5 метр, ал бас порталы -
пештақтың екі жағындағы мұнараларын қосып есептегендегі ені - 50 метр,
биіктігі - 40 метр. Орталық бөлмесінің төңірегінде түрлі мақсатқа арналған
35 бөлме салынған, олардың біріне Қожа Ахмет Йасауидің мүрдесі қойылған.
Кесене жоспары үйлесімді жасалған. Жалпы порталы мықты арқа желкеніне
тіреліп түр, екі жағына мұнаралар орнатылған. Порталдың бітпей қалған қос
қанаты үстінен арқа үшбұрыш тәрізді көрінеді. Әмір Темірдің кезінде бас
порталдың барлық құрылымы бітпеген, тек жалпы нұсқасы ғана болған.
Кесененің сыр қабырғаларының көркемделуі үш бөлікке жіктеледі. Орта
бөлігіне үлкен көлемде геометриялық оюлармен өрнектелген жазулар
түсірілген, жоғары жағына эпиграфикалық фриз, төменгі жағына биіктігі
1,8 метрлік тас кенере жүргізілген. Ірге бөлігі қашалған тас
тақталармен бірге дәнекерленген. Кесененің солтүстік-шығыс бетінде үлкен
арқа ойығы бар. Оны Ілияс хан ойығы деп атайды. Бұл мереке, намаз күндері
зиярат етушілерге михраб қызметін атқарған. Ірге мен эпиграфикалық фриз
екеуінің аралық қабырғасы - күйдірілген сазды кірпіштен қаланған, көк түсті
гирихпен көмкерілген. Ал оның ішкі ашық жерлері көгілдір түсті куфа
стиліндегі жазулармен толтырылған. Барлық түрлі түсті тас тақталар тігінен,
өңделмегендері көлденеңінен қойылған.

Кесененің үш қабырғасының жоғарғы жағымен өтетін эпиграфикалық фризде
Құран аяттары жазылған. Фриз екі майолика жиектасымен шектелген. Фриздің
биіктігі жиектассыз -2,37 м, ал онымен бірге - 2,62 м. Кесененің екі
солтүстік бұрыштары тіректерге тіреліп, іргенің панелі мен эпиграфикалық
фриздің арасында орналасқан. Солтүстік портал қабырғаларының көркемдігі
көрген жанды таңғалдырады. Бұл портал ең сәнді, әсем бөлімі болып табылады.
Осы түстан қабірхана күмбезі анық көрінеді. Қабірхана күмбезі бұрыш-
бұрыштағы төрт бөлікке биік мойындықпен көтерілген. Сыртқы күмбезі
қатпарлы, бұл қатпарларда өсімдік өрнегі бар, пальмитталар мен медальондар
түзетін әйнекеймен қапталған. Ірге бөлігі қашалған тас алты Қырлы, көк
түсті тақталармен әшекейленген.
Қазіргі кезде бұл алып құрылыс бізден 700-800 жыл бұрын өмір сүріп,
кейінен қазақ халқының негізін құраған көне түркі тайпаларының тілі, діні,
мәдениеті мен тарихын зерттеуде құнды дерек болып табылады.
ҚҰРЫЛЫС ЗАТТАРЫ
Ежелгі ескерткіштердің сақталуында құрылыс заттарының ерекше
маңыздылығы бар. Қожа Ахмет Иасауи кесенесіндегі Қыш заттар 600 жылдан
астам уақыттан бері сынын жоймаған.

Сапалық қасиеті жағынан қазіргі қазіргі кірпіштерден 5 есе артық деуге
болады. Дегенмен әр түрлі табиғат жағдайлары (жауын-шашын, жел және т.б.)
мен адам қолының әсері кесененің ашық жерлеріндегі кірпіштер мен
әшекейленген бөліктердің бұзылуына себеп болған.
Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің қыш заттары мен бояулары "Ескі Сауран"
жерінде (1000-1600° С) күйдірілген.
Қабырғалардың төменгі жағы алты қырлы қыштармен безендірілген.
Қазандық, қабірхана, мешіт бөлмелері "Қотыр бұлақ" жерінен әкелінген кварц
сынықтарымен әшекейленген. Кірпіш бояуы кремний, қорғасын, қалайы, мыс,
темір, алюминий, кальций, магний, натрий, кобальт элементтерінен тұрады.
ҚАЗАНДЫҚ
Қазандық - кесененің ортасында орналасқан, төрт бұрышты бөлме. Бұл
бөлмеде үлкен діни мерекелерде намаз оқылған. Залдың аты жеті түрлі қымбат
металл (алтын, күміс, мыс, мырыш, қалайы, қорғасын, темір) қоспасынан
құйылған тайқазанға байланысты аталған. Тайқазан Түркістан қаласынан 25
шақырым жердегі Қарнақ атты елді мекенде, Әмір Темірдің жарлығымен, 1399
жылы Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне арналып құйылған. Оны құйған тебриздік
шебер Әбдал-Әзиз Шарафутдин.

Сегіз бұрышты барабан арқылы көтерілген қазандық күмбезі ішкі жағынан
тамаша сталактиттермен көмкерілген. Қазандық қабырғалары өзін айнала
қоршаған бөлмелердің қабырғаларына сүйеніп тұр. Қабырғалардың төменгі жағы
алты қырлы бояулы қыштармен құрастырылған. Қазандық құрылымы жағынан Орта
Азия мен Қазақстанда кеңінен дамыған күмбездерді жабу, шаршыдан сегіз
бұрышты қабырғаға дейін, одан күмбезге өту әдістері қолданылған. Оның
қабырғасының қалыңдығы төменгі жағында 3 метрге дейін болса, жоғарылаған
сайын бірте-бірте жіңішкере түседі. Қазандық бөлмесінен 8 дәліз тарайды.
Оның алтауы - өтпелі, екеуі - тұйық. Биіктігі екі қабаттың биіктігіндей
үлкен дәліздер бүкіл кесенені өз алдына дербес блоктарға бөледі.
Қабырғалардың төменгі жағы алты қырлы бояулы қыштармен, белдеумен, жарты
бағаналармен көмкерілген.
Сегіз бұрышты барабан арқылы көтерілген күмбез ішкі жағынан тамаша
сталактиттермен көмкерілген, олардың кей жерлері және ою-өрнектері XIX
ғасырдың 80-жылдарында жүргізілген жөндеу жұмыстары кезінде боялып кеткен.
Қазандықтың бүкіл кесенемен байланыстырушы орталыққа және оны айнала
қоршай орналасқан бөлмелерге шығатын 14 есігі бар. Олардың екеуі XIV
ғасырдан сақталып келе жатқан есіктер. Бұл есіктер ортағасырлық оюлы
есіктердің тамаша үлгісі болып табылады.

ҚАБІРХАНА
Қабірхана - жалпы көлемі 7,15 м болатын төрт бұрышты бөлме. Қабірхана
күмбезінің үстінде 52 қатпар бар, жалпы биіктігі -37 метр. Күмбездегі XIV
ғасырдан сақталған алты қырлы плиткада ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.