1915-1945 жылдар аралығындағы Корей халқының Жапон отарына қарсы ұлт азаттық қозғалыстары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
I Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық ұйымдардың күресі
ІІ Тарау. Коммунистер басқарған партизан қозғалысының өсуі (1932.1935).
2.1 Ыйбён партизан отрядтарының қозғалысы
III Тарау. 1905.1945 жылдар аралығындағы Кореядағы көтерілістер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
I Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық ұйымдардың күресі
ІІ Тарау. Коммунистер басқарған партизан қозғалысының өсуі (1932.1935).
2.1 Ыйбён партизан отрядтарының қозғалысы
III Тарау. 1905.1945 жылдар аралығындағы Кореядағы көтерілістер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1915-1945жылдар аралығындағы Корей халқының Жапон отарына қарсы ұлт
азаттық қозғалыстары
Жоспар
Тақырып. 1905-1945 жылдарлағы жапон отаршылдарына қарсы
корей халқының қозғалысы.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
I Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық
ұйымдардың
күресі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
II Тарау. Ұлт азаттық күрес жолындағы партизандық
қозғалыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
III Тарау. 1919-1945 жылдарындағы корей халқының
жапон отарына қарсы қарулы
күресі ... ... ... ... ... ... ... . ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
1860-жылғы экономикалық құлдырау Кореяны әлсіретті. Дәл осы сәтті
пайдаланған Жапония 1876-жылы Кванхво келісімінен кейін біртіндеп өз
ықпалын жұргізе бастады. Оның аяғы 1910-жығы аннекцияға алып кеп соқты.
Енді Жапон өкіметі , Англия, АҚШ,Франция, Ресей, Қытай сияқты ұлы
державалардың алдына Кореядағы саясатына араласпаулары туралы талап қойды.
Бұған Қытай мен Ресейден басқа мемлекеттер қолдады. Міне осыдан басталған
отарлау саясаты екінші дүние жүзілік соғысқа дейін созылды.
Дипломдық жұмысымның тақырыбын 1905-1945 жылдардағы Жапон отарына
қарсы Корей халқының ұлт-азаттық қозғалыстар деп алдым. Таңдаған
себебім корей тарихындағы ерекше орын алған ұлт-азаттық қозғалыстар мені
қызықтырды. Қазақстан 70 жыл Ресейдің бодауында болса Корея 40 жылдан
астам уақыт Жапонияның отарында болды. дәл осындай тарихи ұқсастық мені
қызықтырды. Қазақтардағы 1837-1847 жылдардағы Кенесары бастаған патшаның
отарлау саясатына қарсы көтерліс сияқты корей тарихында да орыны ерекше
көтерлістер болған. Кореядағы көтерлістер бастапқы кезде әлеуметтік
жағдайға байланысты болса бара-бара саяси белең ала бастаған.
Дипломдық жұмысының жазылу барысындағы пайдаланған әдебиеттерге
тоқталатын болсақ Освободительная борба корейского народа накануне
первой мировой войны кітабында Жапонияның Кореядағы протектары тұсындағы
және аннекцияның алғашқы жылдарындағы көтерлістерді қамтиды . осы
жылдардағы халықтың агррецияға қарсы көтерлістерге талдау жасайды .осы
диплом жазу барысында В.И.Шипаевтің еңбектерімен көп сүйендім.
Мазуровтың Анти Японская вооруженная борьба корейского народа- деген
кітабында көбіне комунистік идеялогияны дәріптейді . Қаізргі кезде Корей
халқының көтерлістерінің көбін комунистердің бастамасымен болған деп
көрсетді. Шабининнің народное восстание 1919 года в Корее кітаптың
аты айтып тұрғандай 1919-жылғы көтерлістерге зерттеулер жасайды. Нақты
дәйектермен осы көтерлісті көздерімен көріп , қатысқандардың
естеліктерін де қолданады . шетелдердегі яғни дәлірек айтсақ Ресейдегі
корей эмигранттары туралы мәліметтерді Проблема Дального Востока
журналынан алдым .Осы әдебиеттердің көбісі кеңес кезінде жазылғандықтан
комунистік идеологияға көп көңіл бөлген. Мерзімдік басылымдар жоқтың қасы.
Дипломдық жұмысымның бірінші тарауында партизан отрядтардың ұлт-
азаттық күрес жолындағы іс-әрекеттері туралы қарастырамыз. Қырық жыл
бойы Корей халқы өз елінің тәуелсіздігі үшін күресті. Тәуелсіздік
жолында көптегн көптенен адамдар көзсіз ерліктерге барды. Анекциядан
кейін анекцияның алдындағы Ыйбён партизандық отрядтары құрылып, олар
өздерін батыл шабуылдар жасап отырған. Партизан отряттарының құрамын әр
таптың өкілдері құрап отырған. Партизандар негізен таулы аймақтармен
шегаралық аудандарда құрылып өздерінің тұрақтарын әрқашан өзгертіп
отырған. Партизан отрятарының 80 пайызын шаруалар құрады. Және оларға
тамақ пен кійімді қамтамасыз ету шаруалардың мойыныда болған. Дәл осы
кезде аттары аңызға айналған Мин Гынхо, Син Дильсок, Пак Чонбон, Ли
Ганнён, т.б сол сияқты батырлар пайда болды. Партизан отрятарының
құрылунан жоюлуы тез болды. себебі отрядтарға қару -жарақтың жетіспеуі
және олардың соғысу әдістерін жақсы меңгермегендігі болды. Соғысу
өнерін жеттік меңгерген және жақсы қарумен қаруланған жапон
әскерлерінің күштері басым болып отырған. Жойылған отрядтың орнына
жаңадан қайта топ құрылып, қайтадан іс қимылдарын жүргізп отырған
қиындыққа аштыққа да шыдап, тәуелсіздікке жету жолына бар күштерін
салды .
Коммунист- партизандар бастаған көтерілістер Ресейдегі қазан
төңкерісінен кейін пайда болды. коммунистер шоғырланған жерде
комсоммолдық ұйымдар құрылып халық арасында коммунистік идеологиялрды
нәсихаттады. Коммунистер басқарған партизан отрядтары басқа да анти
жапондық партизан отрядтарымен бірігіп қарсы шықты. комммунистік
партизан отрядтары Ресей жерінде құрылып Кореяға өтіп отырған.
Екіші тарауымда мәдени ағартушылық ұйымдар жайлы баяндалады.
Бұлар өздері алдарына мақсат қойып тәуелсіздікке жету үшін осы
жолда зиялы адамдар еңбек етті. Бұл қоғамдық ұйымдардың басшылары
ретінде діни адамдар, мұғалімдер, қоғамның белді мүшелері т.б болды.Осы
қоғамдық ұйымдар халық арасында үгіт-насихаттар жүргізіп, елдің тілін,
дінін сақтауға шақырды.Олар астанамен ғана шектеліп қойған жоқ, әр
провинцияларда өздерінің бөлімшелерін ашып, қызметтерінің аясын кеңейтіп
отырды. Ұйым мүшелерінің саны саяси қысым көрген шенеуніктермен
толығып отырды. Саяси ұйымдардың басты мақсаттары ұлттық әлеуметтік
мәселелерді шешу болбды. Тағы бір мақсаттары корей азамакттарының
құқығының сақталуы болды. әр ұйымының өздерінің жеке гәзет-журналдары
болды. осы гәзет-журналдары арқылы Жапон өкімеетінің отаршылдық саясаты
әшкерленіп түрлі пртизан отрядтарымен көтерлістерді дәріптеп отырған.
әрине бұл өзкзегінде Жапон өкіметін алаңдаттырды . саяси ұйымдардың
башлары тұтқиылдан ұйымды тарқатуға ты рысты. Брақта таралған ұйымнның
орнына ұйым мжүшелері қайтадан ұйым құрып жалғастырды. Осындай
ұйымдардың қанат жаюына байланысты жапон өкіметі қоғамның тыныштығы
деген заң қабылдады. Ол заң бойынша ұйымдар өкіметтің қатаң бақылауында
болды. осындай саяси қысмдарға қарамастан өз жұмыстарын жалғастыра
берді.
Дипломдық жұмысымның үшінші тарауында 1919-жылмен 1945-жылдар
аралығындағы көтерлісттер сипатталады. Осы жылдары халық
көтерілістерідің саны өсе бастады. Көтерлістер негізінен Жапондық
компанияларда жұыс істейтін жұмскерлер жалақыны көбейту жұыс ұақытын
қысқарту сияқты талаптармен көтерліске шығып отырды. Алғашқыда бейбіт
шеру шыққанын полициямен қақтығысып ұлкен соғысқа айналып отырған.
1919-жылғы біріші науырыздағы көтеріліс корей тарихында ерекше орын
алды. Көтерлісті ұйымдастырушылар осы көтерліс арқылы ұлы державалардың
алдында өзін көрсетпек болды. өздері тәуелсіз Декларациясын қабылдады.
Декларациясының мәтіндері кореяның түкпір-түкпіріне тарады. Погода
саябағында декларация жарияланғаннан кейін 1-науырызды көтерліс күні деп
жариялады. Корей халықы шеркге коп жылдар бойы сақталғн корей ұлыттық
туын көтеріп шықты. осы 1-науырыз көтерлісі кореяның барлық
провинцияларын қамтыды. Осы көтерлістерді басуға бар күш - жігерлерін
салды. Жапондан қосымша күштер алдырды. Осы 1-науырыздағы басталған
көтерліс бірай бойына толастамады. Бұл корей тарихындағы алтын әрптермен
жазылды. Тағы бір ерекшелігімен тарихтағы қалған көтеріліс 1929-жылығы
Вонсан қаласындағы көтеріліс. Зауыт жұмыскерлері жалақыны көтеруді, жұмыс
кезінде жарақат алғандарға жәрдем ақы төлеуді, сегіз сағаттық жұмыс уақытын
енгізуді талап етеді. өндіріс басшыларымен полициялар көтерлісті басуға
тырысты. Жұмыскерлер өздерінің Вонсан жұмыскерлер федерациясын құрды.
Осы ұйым аясында өз газеттерін шығарып, халық арасында түсіндірме
жұмыстарын жүргізді. Жұмыскерлердің көтерлісн кореяның халықы қолдады.
Вонсандағы көтерліс сексен екі күнге созылды. Вонсан оқиғасы Кореядаға
болашақта әлі талай тәуелсіздік үшін күрестің
Болатындығын дәлелдеді.
Диплом жұмысының құрлымы: Кіріспе негізгі бөлім, негізгі бөлім,үш
бөлімнен тұрады. Қортынды Пайдаланған Әдебиеттер.
1.Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық ұйымдардың күресі.
ХІХ-ғасырдың аяғында Кореяның ішкі және сыртқы жағдайы нашарлай бастады .
Халықтың әлеуметтік днңгейі төмендеді. әр жерде халық бас көтерулері болды.
Кория жағалауында шетелдік кемелер сауда-саттық жасауына келісім беруін
талап етті. Елде батыс державаларының экспанциясы қауып төндірді. Осы кезде
билік басына Тэвонгун келді. Тэвонгун тезарада елде реформа жасауды қолға
алды. Елді нығайту үшін алдымен салық мәселесін қолға алды. Тэвонгун
батыстық экспанцияға қарсы тойтарыс беруде 1866-жылы француз әскерін
Канхвод аралынан қуып шығады . осы аралда 1871-жылы Американдық короблдың
көзін жойып амерекандық әскерлерден аралды тазартады. Осы француз-американ
агрессияынан кейін Корея өзінің саясатында жабық есік саясатын
ұстанады(№23. 360б.).
Он жылдан кейін Тэвонгун билік басынан кетеді. Енді Корея шетелдерге
өз есігін ашады. Жапония өзінің кемесін Канхводо аралына түсіргеннен кейін
1876-жылы Корея өз тарихында бірінші рет Жапония мен тең емес келісімге
отырады. осы Канхводо келісіміне кейін батыс державаларымен тең емес
келісімге отырады. Жапония 1876-жылғы келісімнен кейін Пусан және тағы үш
портта өздерінің кемелерін түсіріп Кореяның кез-келген аумағында еркін
сауда-саттық жасауға құқық алады.
1904-жылы Жапония Қиыр Шығыстағы басты қарсыласы Ресейге соғыс ашады.
Корея өзінің нейтралитеттігін жариялағанына қарамастан Жапония екі двизия
әскерін кіргізіп Кореяны әскери базасына айналдырады. Осыдан кейін Токиода
бірінші рет корей-жапон конвенциясына қол қояды. Ол конвенция бойынша
Жапония Кореяның ішкі сыртқы саиясатын, қаржы жағын, қрғанысын, білім беру
саласын өз бақылауына алады. Жапония 1906-жылы Сеулде бас инспекциясын
орнатып оған бас инспектор етіп аннекцияның идеолог Ито Хиробумиды
тағайындайды. 1910-жылдағы анекциядан кейін Кореяны генарал-губерниясы етіп
жариялайды. Жапония батыс державаларымен өзінің Кореядағы саясатына
араласпау туралы келіседі. Отарлауды ары қарай жалғастыру үшін Кореяға екі
дивизия жаяу әскерімен 40 мың жандармын енгізеді.(№6. 222б.) Кореядағы
барлық салаларды өз қолына алғаннан кейін Кореяны шикізат ретінде
пайдаланады. Жапон көпестері Корей шаруаларына күрішті арзан бағада сатып
алды. Бұл өз кезегіде шаруалардың наразылыған тудырып көтерілістің шығуына
алып келді.
Патироттық ұйымдардың белсенділігі
Азат ету үшін күрес кезінде саяси мәдени – ағартушылық ұйымдар дами
бастап, Кореяның ұлттық тәуелсіздігі үшін, экономикалық мәдени даму жолында
еңбек етті. Олардың ұйымдастырушыларының көбі ХІХ ғасырда Сирхак ұйымының
тәрбиеленген шәкірттері еді. Олардың көбі алғаш Тониип Хепхве корей ұлттық
ұйымын құруға ат салысқандар. Осы қоғамның көптеген мүшелері 1904 жылдан
кейін ұлттық азат ету жолында, қоғамдық даму жолында белсенді еңбек
етті(№5. 122б.).
Саяси ұйымның басында отансүйгіш янбандар мен корей зиялыларымен білім
алушы жастар болды. Олар ұйымдар құру арқылы шет елдердің отарынан құтқару
ұлттық капиталдың дамыуына жақсы жағдай жасау. Кореяда 1904 жылдан бастап
буржуазиялық қайраткерлер шыға бастады.
1904 жылы Жопон іскерлік тобы Нагомори өздерінің акционерлік компания
құру туралы ұсыныс жасады. Корей билік органдары оларға жеке адамдарға
жататын және мемлекеттік қазынаға жататын жерден олардың қолдарына бөліп
берді. Және жалға беру уақытын 50 жылға созып, алғаш бес жылда компания
ешқандай салық төлемейтін болды. Нагаморидың артында жопон өкметі
тұрғандықтан, корей өкметі бұл жобаны мақұлдады. Бұл Корей жеріндегі
колонизатордың қолына берген үшінші жер болып табылады. бірақ та, жопон
импералистері Корей жерінде қарсылақтар тууын күтпеді. Сеулде сол уақыттан
бастап ірі шінеунік Сон Сумен басқаратын Поанхве (Қауіпсіздікті қамтамасыз
ету қоғамы) ұйымы қарсы шықты. Осы қоғамның мүшелері биліктің бұл проектіні
мақұлдағанын әшкерледі. Поанхвенің бастамасымен астананың Чонко көшесінде
отаршылдардың тонаушылық жоспарына қарсы халық неше күн бойы жиналды.
Хвансон синмун газеті және т.б. басылымдарда әшкерленген мақалалар шыға
бастады. Тағы басқа қалаларда қарсылық жорамалдары өсе бастады.
1904 жылы шілде айының ортасында отарлаушы елдің қысымымен билік
органдары Поянхве ұйымын жауып, оның басшыларын түрмеге қамады. Содан кейін
тағы да бір ұйым пайда болды. Ұйымның аты Хептонхве (іскерлік қоғамы) оны
құрған белгілі шенеуніктер, ғалымдар Ли Джун, ЛИ Санджг, Ян Гитхек, Ли
Синсоль және т.б. құрылған ұйымдар Нагамаридың тонаушылық жоспарына қарсы
күресті жалғастырды. Олар жиналыстар мен митинглер ұйымдастарып, өздерінің
өкілдерін жапон елшілігіне жіберіп өздерінің қарсы екенін білдірді. Ұйымды
қолдап Сеулге келіп әділетті қозғалысты қолдап халық саны өсті. Қозғалысты
басу мақсатында Армияның қауіпсіздігі, әскери операция деген жопон өкметі
заң жасап шығарды, әскери полициялық режим енгізді. Одан кейін Ли Жун және
т.б. қоғамның басшылары тұтқындалды. Бірақ та Сеулде жаңа толқулар
басталды. Көптеген күндер бойы халық ереуілге шықты. Осыдан қорыққан
мемелекет басшылары Ли Жуды және оның жанындағыларды босатып, одан кейін
мемелекет Нагамари жобасынан бас тартқандығын хабарлады(№6. 225б.).
Осындай жетістікке жеткеннен кейін корейлік қоғамдар әлі өздерінің
өсетіндіктерін көрсетті. 1904 жылы құрылған қозғалыста өздерінің алдарына
нақты және әділ мақсат қойды және ол мақсат енді осындай саяси ұйымдар құру
арқылы ұлттық - әлуметтік мәселелерді шешетін болды. Дәл осындай мақсатта
1904 жылы желтоқсан айында Конжинве (Қоғамның алға басу Ассоциациясы) ұйымы
құрылды. Оның төрағасы болып Ли Жун болды. Ол бұрынғы Тоннип Хепхве ұйымы
және т.б. да тарқатылған ұйымдардың белсенді мүшесі болған. Ассоциацияны
қала көпестерімен ұсақ өндіріс орындарының басшылары, шет елдерде қуғын
көргендер, корей өкімет тарапынан қысым көргендер қамтыды. Конжинхве
өздерінің ауқымдарын кеңейтіп үлгере алмады. Әскери режимнің заңын
қолданып, тоарлаушы билік 1905 жылы ұйымды тарқатты. Ресейдегі революциядан
кейін Кореяда ұлттық патриоттық қозғалыстар күш алып, жаңа бір қарқынмен
алға басты. Олардың белсенділері әскерилер мен полицеилердің қудалауына
қарамастан жаңадан тағы бір тәуелсіздік үшін саяси ұйым құрды. Бұл ұйым
1905 ж мамыр айында бұрынғы Конджинхве ұйымының бұрынғы мүшелері Хондтон
Енгухве (конституция қағидаларын үйрету) қоғамы құрылды. Олардың
программасы тек конституциялық қағидаларды оқыту ғана емес Кореяны отардан
құтқару. Қоғамның ұсыған заңдары императорды шексіз билеуші, ол үкімет -
әкімшілік құқықта болу, халықты елді басқаруға қатыстыруды талап етті.
Олардың осынша заңдарды конституцияға енгізу керек деп ұсыныс етеді. Олар
осындай ұсыныстар арқылы барлық саяси жүйені өзгертпек болды(№11. 85б.).
Хонджон Енгулве конституцияны білуге кең көлемде насихат жүргізуге
қадам басты. Дәрістер оқыды, конституция туралы мақалалар жазды, үкімет пен
халық, монархия өзара қатынастарын, азаматтардың құқықтары мен
міндеттемелерін түсіндірді. Осындай бастамалар арқылы көптеген ауқымды
корей мәселелерін көтерді. Қоғам мүшелері Ильчинхвенің сатқындық іс -
әрекетін әшкерледі. Ли Жун т.б. басшылар Ильчинхве саяси іс - әрекеттермен
олар корейліктерді жопон конституциясын таныстыру деп билеуші орындараға
шағымданды. Бірақ та бұл күрес Хонджон Енгухве жопон протектораты
орнағаннан кейін қоғамның жұмыс істеуіне тиым салынды.
1906 жылы ақпан айында Техон Чаганхве (Кореяны нығайту қоғамы)
құрылды. Оның басшылары елге белгілі қоғам қайраткерлері, ғалымдар Чан
Жиен, Ли Жун, Пак Инсик, Сим Сонсон сияқты беделді адамдар болды(№13.
57б.). Белсенділердің ішінде Хонджон Енгухве қоғамның мүшелері т.б
тарқатылған ұйымдардың мүшелері болды. Қысқа уақыт ішінде Тэхян Чаганхве
елдегі ірі отансүйгіштердің өте ірі қоғамына айналды. Ол қоғамның ауқымы
астанамен ғана шектеліп қойған жоқ, өздерінің бөлімшелерін әр провинцияның
25 уезінен асты.
Тэхян Чаганхве программасы ұйымның дамуына септігін тигізді. Алдарына
қойған мақсаттары білімнің таралуы және өндіріс дамыту осы екі ірі мақсатты
орындарға тырысты. Дәл осы мақсатта ұйым белсенділері бас қосқан болатын.
Ұйымдастырушы манифестер хабарлауынша провинциялар мен уездердегі
бөлімдері арнайы экономиканы көтерумен айналысады.
Корей еліндегі тыныштықтың бұзылуына шет елдегі корей
эмигранттарының шығаратын газет – журналдар көп әсер етеді. Атап айтсақ
Владивостоктағы, Сан – Франциско мен Гаваядағы газеттердің әсері мол(№13.
137б.).
Енді жапон билік орындағылар Кореяға эмиграттық газеттерді таратпауды
қолға алды. 1908 жылы ішкі істер министрлігі шетелден келген газет –
журналдарды сатуға тиым салуға, корей газеттерін тәркілеуге құқық алды.
АҚШ-тағы корей эмигранттары газет Синхон минбо анти жапондық көп
насихаттады. 1909 жылы ақпан айында жарық көрген мақалада шет елдегі
корейліктерді жапон отаршылдығына қарсы шығуға шақырды. Газет таралымы 700
– ден 1000 данаға дейін жетті. Синхо минбо газетті тек қана Америкада
ғана емес орыстың Қиыр Шығысына да жетті. Қиыр Шығысқа 1914 жылы осы
газеттің 138 данасы түсті. Кореяның өзінде Синхон минбо жазылушылардың
көптігіне қарамастан, газет аз ғана данамен тарап өтті. аз ғана данамен
тарап отырған соң полиция мен жандармдардың қолына түспей отырды. Синхон
минбо барлық корей патриоттары жапон күштеріне қарсы бір күшке бірігіп
қарсы шығуын насихаттады. Жапондықтарға қызмет көрсететін отандастарын
сатқын, рухын сатқан деп сынап отырды.
1911 жылы мамыр айынан бастап Владивостокта ағртушы қайраткер Н.П.
Югайдың бастамасымен Тэянбо газеті шыға бастады. Гондатқа жазған хатында
Югай 1911жылы 26 сәуірде Тэянбо газетті Владивостокта және дамушы әлем
елдерінде жапонияның саясатын әшкере қылады деген. Газетте Кореядағы
жағдай, Жапонияның саясатын оған басқа елдердің көзқарастары туралы
мақалалар жарық көріп отырған(№9. 66б.). Газет ұзаққа бармай 1911 жылы 2
қыркүйек айында жабылды. Бірақта газетте Корея әлеуметтік мәселелерді
көтерген мақалалар жарияланып отырды. Сонымен қатар партизандық қозғалыстар
туралы көптеп беріліп отырған. Газет бетінде әр санында Ыйбен партизандық
отрядтары туралы мақалалар беріліп отырған.
Тэябо өз жұмысын тоқтатқаннан кейін анти жапондық мақсаттағы газет
Квоноп Синмун (Еңбекшілердің даму газеті) белсенділік таныта бастады. 1912
жылы Владивостовтағы Югайдың типогрфиясынан шыға бастады. Газет негізінде
Тэябо газетінің программасын жалғастырушы болып табылады. газет өзінің
Бүгінгі күн деген мақаласында корея аннекциясының 4 жыл толуына
байланысты мақала аясында Бар күштерді біріктіріңдер, қайғылы күн міндетті
түрде қуанышты күнге айналады. Алдарыңа бір мақсат қойыңдар, өлгенше сол
мақсаттарыңнан таймаңдар делінген. Газет 1914 жылы Кванопхве қоғамы өз
жұмысын тоқтатқаннан кейін, газетте өз жұмысын тоқтатты(№9. 79б.).
1914 жылы тағы бір журнал Тэхен-ин чхонгебо (Православие) Иркуттың
генерал – губернаторының жарлығымен басылым өз жұмысын тоқтатты. Журнал
1911 жылдан бастап бастап шыға бастаған редакторы Типцева мен Ли Гана
болған. Журнал ресми түрде провославиялық корейлердің журналы болған.
Журналдың хабарлар бөлімі болған, сол бөлімінде Коряның экономикалық саяси
мақалар жарияланып отырған. Сол бөлімде жапонияның саясатын сынға алған
мақалалар сыны көбейді. 1919 жылғы анти жапондық пиғылды бір мақалада Коре
жарты аралы түгелімен түрме, сол түрмеде жиырма тың тұтқын бар делінген
(№14. 124б.)
1912 жылы журнал жапон билігінің талабымен уақытша жабылған болатын.
1919 жылы Православия журналы өз жұмысын қайта жалғастырады. Петербург
қаласындағы жапон елшілігі ресей ақпарат министрлігімен журналды жабу
туралы ұсыныс айтады. Ұсыныста 1904-1905 жылғы орыс революциясының жапон
жерінде қайталанбуын қатаң қолға алады делінген(№8. 147б.). Ресей билік
орындары, Германияға қарсы одақтасы екенін ескере отырып журналды жабады.
Анти жапондық газеттермен журналдар жапон билік орындарын көп
алаңдатты. Сол кездері Кореядағы әскери агенттердің мәліметтері бойынша
жапон өкіметі революциялық әдебиеттердің таралуын өз бақылауларында ұстап
қатаң шаралар қолға алды. Әсіресе ресей жерінен келген газет – журналдар
қатаң бақылауда болды(№2 241 бет).
Корейлік ағртушылар жапондық колониялық режимге өшпенділікпен қарсы
шықты. Олар халықты анти жапондық қозғалыстар құруға әрқашан бірігіп
шығуына үгіттеді. Сонымен қатар жастарды анти жапондық қозғалыстарға
дайындады. Әсіресе эмигранттағы Ресей мен Манчжуриядағы кәрістер анексиядан
кейін колонияға қарсы ағартушылар белсенді қарсылық көрсетті. Ресми
жапондық полицейлік басылым Кореядағы көтерілістерді басу туралы құжаттың
мәліметтері бойынша мәдени өндірістің насихат жұмыстары дамуында, тек
қана мектептер құрылған жоқ, мәдени ұйымдар құрып, партизандық
қозғалыстарға қатысып , оларға қару – жарақтармен жарылғыш заттар сатып
алуына көмектесті (№.12.58бет)
Мәдени және ағартушылық ұйымдардың отарлық жүйеге қарсы қозғалыстары
Анекциядан кейін өз халқының тәуелсіздігі үшін ассимиляцияға, ұлттық
мәдениеттеріне нұқсан келтіргізбеу үшін корей халқының зиялы қауымы
өкілдері студенттермен әртүрлі топтағы адамдармен жан аямай күресті Мәдени-
ағартушылық өкілдері конфуциялық системада білім беруге қарсы шықты. Олар
қоғамның алға басуын білім мен ғылымға байланысты деп санады. Ағартушылық
ұйымдар мен мектептер, үлкен адамдар үшін кешкі мектептер ашты. Жеке
мектептер ұлттық мәдениетті дәріптейтін, антижапондықты насихаттайтын
ошаққа айналды. Оларды көп ұзамай жапон өкіметі жаптырып тастады. Кореяда
осындай жеке мектептер саны 1910 жылы 2100 болса, 1914 жылы олардан 1068
ғана қалды (№13. 109б.).
Кореяда керісінше конфуциандық мектептер саны өсе бастады. 1912 жылы
олардың саны 18239 болса, 1914 жылы 21358 болды. Жапон билеушілері оларға
тиіскен жоқ, өйткені мектепте ескі Қытай ирогливтерді оқытып, сабақ діни
негізде болған. Конфуциандық идеологияда жасы кіші адам үлкенді тыңдау
керек деген принциптер болған. Жапон билеушілері дәл осы принциптерді
пайдаланып, қайтсек те корей жастарын жапондық колониялы саясатын
мойындатамыз деп ойлады. Мектеп программаларында балаларға жақында
отандастарының өз алдына ел болатынын түсіндіру керек деген тапсырмалар
берілді. Жапон тілін зорлап оқыту, полициялық режим, қоғамдағы теңсіздік
осылардың барлығы корей жастарының белсенді түрде отарлаушылармен күресуіне
алып келді. Мектептерде оқушылар мен жапон оқытушылары арасында қақтығыстар
болды. 1911-1912 жж генерал-губернаторлық ресми басылымдар көрсеткен ресми
мәліметтерге сүйенсек Кореяда коптеген оқушылардың мұғалімдерге қарсы
жиналыстары болған. Олар өз жиналыстарын ашық аспан астында деп атаған
(№22. 113б.). 1911 жылы шілдеде Сеулдегі училищеде 70 оқушы сабақты тастап
әкімшіліктеріндегі адамдарды орнынан алуын талап еткен. Осы жағдайда Сеул
пресс былай деп жариялады Жапониядағы мектепртердегі бас көтерушілері
халық ағарту министрлігінің атына кір келтірді. Олардың талап еткен
талаптары ешқашан да орындалмайды. Кореядағы мектеп басшылары қатаң шара
қолдану керек. Жапонияда оқып жатқан корей студенттері жапонияға қарсы
күресте белсенділік көрсетті. Жапондықтарға наразы, Жапондық өркениет
алдында баса изейді, Жапондықтарды жек көреді деп жазады Жапондық басылым
119. Тағы да 1910 жылы қаңтарда Токиода оқып жатқан 800 корей студенттері
жиналып Корея анекциясының жоспарына қарсы шығуымыз керек деп шештиі.
Жиналыста Кореядағы антижапондық ұйымға өздерінің уәкілдерін сайлады.
1914 жылы Жапонияда 540 корей студенттері оқыды. Олардың 59 ғана
мемлекеттік стипендия алды, қалғандары өз күштерімен оқыды. Осы жағдайдағы
корей студенттерінің көңіл-күйін Катаяна Сэн былай жазады Осы кедей
студенттерді осы жағдайға өз күштерімен жеткен. Олар өздері еңбек сүйгіш,
ынталы, өздерінің саяси дамуына, Жапон өкіметінің саясатына, қоғамдық
жұмыскерлердің қозғалысына көп көңіл бөледі. Олар өздерінің отандас
жұмыскерлерімен тығыз байланыста болып, олардың қозғалыстарына белсенді от
салысты (№17. 122б.). Жапониядағы корей студенттері жапон студенттерін
өздерінің қатарларына тарта бастады. Нәтижесінде олар осындай саяси
ағымды таныстырды.
1916 жылы Жапон жандармдарының мәліметтерінде Жапонияда 7 корей
студенттерінің ұйымы болды. 5-уі Токиода, Осака мен Киотада 2 ұйым болған.
Олар өздерінің Білім мен күш (Хак Чжичван) деген журналдарын шығара
бастаған.
Манчжуриядағы корей тұрғындарының арасында мәдени ағарту қозғалыстары
дами бастады. Ол жерлерде жеке мектептер және басқа да ағарту ошақтары
ашылды. Олардың мақсаттары корей жастарының рухтарын отансүйгіштікке,
елдерін басып алған отарлаушы елді жек көруге тәрбиеледі. Сочжонханвон,
Мендон Хакке, Чхондон Хакке т.б ұйымдар белсенді қимылдады. Қиыр Шығыстағы
корей халықтарының арасындағы ағартушылық жұмыстары кең көлемде дамыды.
Чхве Чже Хеном, Ли Чжун Хо, Цоем Н.П. сияқты ағартушылардың жұмыстары
ерекше болды. Ли Чжун Хо бастаған корей жастары Владивостокта өздері ақша
жинап корей ұлттық мектебін ашты. Қазан революциясы тұсында Қиыр Шығыста
182 корей мектептері болған. Ол мектепте 5750 оқушы мен 257 мұғалім
болған(№18. 67б.).
Жеке мектептерде ағартушылықтың басты құралы әрине кітаптар болды. Дәл
осы уақыттарда алғашқы білім алушыларға жаңа хрестоматия, дәріс берушілер
мен жоғары мектептерге арналған хрестоматиясы, жастарды оқыту әдістері
деген кітабымен Хен Чха деген азамат ағарту саласында көп еңбек сіңірді.
Мектептердің басты мақсаттары жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу болды.
Оларда Кореяның географиялық картасы мен ұлттық тулары сақталған. Сабақ
үстінде мұғалімдер оқушыларға патриоттық әндерді айтқызып, отандарын азат
ету үшін жаныны аямай күресу керек екенін айтып, осыған тәрбиеледі.
Анекциядан эмигрант корей ағартушылары баспасөз, яғни газет-журнал
шығару жұмыстарын қолға алды. Олар өздерін баспасөздерінде барлық корей
азаматтарының тәуелсіздік үшін жапондықтарға қарсы күресу керектрігін
айтты.
Кореяның өзінде прогрессивті бағыттағы газеттерді жапондықтар жаптырып
тастады. 1912 жылы таза корей газеттерінің біреуі ғана сақталды. Бұл газет
провинциялық Геонам Ильбо, газеттің негізі 1909 жылы қазан айында Чинчту
қаласында белгілі ағартушы Чан Чжик Соном құрған еді. Журналдардың ішінде
прогрессивті бағытта корей жастарының журналы Сонин негізі 1906 жылы Чхве
Нам Соном құрған. Журнал беттеріне мақалаларда билікті сыңға алып, корей
сувериниттісақтауға шақырды. Кореядағы жапонияның анекциясына қарсы
мақалалар жариялағаны үшін журнал тілшілері мен басшыларын қуғынға түсті.
Ақыр соңында журнал 1911 жылы мамыр айында жабылды. Елднгі барлық газет
журналдар жабылғаннан кейін, енді жапондық билік орындарын сынға алатын,
отансүйгіштік рухты көтеретін газеттер бұл шет елдегі корей эмиграттарының
газеті болды. Тіпті жыл сайын ресми берілуінде жапондық генерал-
губернатордың айтуы бойынша Когамның жеке баспаханасында Техан Чаганхве
Вольбо (ай сайынғы Техан Чаганхве) және т.б газет пен журналдар көптеген
мақалалар Кореяның экономикалық даму жолдары АҚШ, Англия экономикасына
ұқсас болу керек деп жазды.
Техан Чаганхве халықтың ұлттық санасын көтеруге ұмтылды. Осы арқылы
ғана тәуелсіздікке өз күштері арқылы жету керек, басқа бір жақтан көмек
күпеуіміз керек деп шешті. Паритзандық қозғалысты трагедиялық қателік
басшылары күресті бейбітшілік арқылы ғана жету керек деді.
1907 жылы Техан Чаганхве сын жағдайда нақты шешімдер қабылдады. Сол
кездегі Коджонды құлату анық болған кезде, қоғам басшылары Сеул тұрғындарын
көшеге шығуға үгіттеді. 18 шілдеде шеру болып оған 2000 адам қатысты.
Шерушілер Ильчинхве органының Кунмин Синбо (ұлттық газеттің) редакциясын
қиратты.
Қаптаған халық император сарайына жиналып, Коджон колонизаторларының
қысымына түспеуіне шақырды. Келесі күні Техан Чаганхве бастаған көтеріліс
күшейді. Сеулде барлық сауда орындары мен шеберханалар жабылды. Мыңдаған
халық полицтялық постарды қиратып, жапон шінеуніктері мен саудагерлеріне
шабуыл жасады. Көтерілісшілерге корей солдаттары қосылды. Жапон өкіметі
Сеулдегі баскөтерушілер мен корей солдаттарына қарсы әскер түсірді.
Көшелерде ұрыс басталды. Сеулдегі толқуды тек қана пушка мен пулеметтердің
көмегімен басты.
Жапон импрериалистері Кореяда саяси күресті болдырмауға бар күштерін
салды. Барлық патриоттардың ұйымдарын жапты. Оның басшылары қатаң бақылауда
болды. 1906 жылы көктемде барлық газет-журналдарға колонизаторлық
материалдар жариялауына санкция жариялады. 1907 жылы шілдеде Сеулдегі
жағдайға байланысты билік орындары Қоғамдық тыныштықты қолдау заңын
қабылдады. Енді ішкі істер министрлігі ұйымдарды тарқатуға, полиция
патриоттық насихат жұмыстарын тоқтатуға, шерулер мен жиналыстарды қуып
тарқатуға құқық берілді(№21. 121б.).
Сеулдегі шілде толқуы Техан Чаганхвені жабуға отарлаушылар үшін сылтау
болды. 1907 жылғы заңнан кейін ұйымды тарқатты. Бірақ та 1907 жылы қараша
айында қайтадан Техан Хепхве (корей қоғамы) құрылды. Оны бұрынғы Техан
Чаганхвенің мүшелері және т.б ұйымдардың мүшелері басын қосты.
Техан Хепхве өздерінің алдарындағы ұйымдардың жоспарлары мен әдістерін
қабылдады. Олар Техан Хепхве Хвебо (Техан Хепхве хабаршысы) және Техан
Минбо (Корей халқының газеті) деген сияқты газеттерді басып шығарды. Осы
және басқа басылымдар азаматтық құқық күресін, отансүйгіштік, тәуелсіздік
мақтанышы т.б келелі мәселелер жөнінде мәселе көтерді.
Баспасөздерде қоғам белсенділері өкіметтен саясат пен экономика
саласына, мәдениетке реформа енгізуіен талап етті. Газет беттерінде жерді
жапондық шаруаларға сатпауын, кімде – кім осыны істесе сатқын болады деген
мақалалар шықты. Техан Хепхве елде атақты ұйымдардың біріне айналды. 1908
жылы шілдеде ұйымның 30 бөлімшесі болып, 1909 жылысаны 60 – қа жетті.
10 000-нан аса мүшесі болды. 1907 жылы Синминхве (жаңа халықтық қоғам )
ұйымы пайда болды. Бұл жасырын ұйым болғандықтан аттары көп шыға қойған
жоқ. Ұйым Тэхан Мэиль синбо газетінің маңайына топтасты. Оның
басшыларының бірі осы газеттің қызметкері болған. Ұйымның беделді адамдары
Ян Гитхан, тарихшы Син Чхэхо, белгілі қоғам қайраткерлері Ан Чхан Хо,
отставкадағы офицер Ли Доухве, Ли Ган т.б. болды(№5. 125б.). Қоғамға кімде
тәуелсіздік жолында белсенділік көрсеткендері ғана қабылданды. Әр сөз
сөйлегенде олар қоғамның дамуына, барлық мүмкіндіктерін, өмірін
беретіндіктерін айтқан. Көптеген мәліметтерге қарағанда ұйымда 800-ден аса
мүшесі болған, олар ұсақ топтарға бөлініп, орталық басқарушыға бағынған
және бір – біріне байланысты болмаған. Заңды түрде Син Мин Хвенің газеттері
мен ағартушылық ұйымдар, мектептер болды. Ұйым жапондық колонизатор және
оның қолшоқпары Ильчинхвеге қарсы мақалалар шығарды. Тэхан Мэиль синбо
партизандарымен жандармериямен жапон солдаттары арасындағы қақтығысты
хабарлап, партизан жеңістері бас әріптермен жазды. Пхеньянда жаңа заманға
сай фарфор шығаратын өндіріс орындарын ашып осы арқылы ұлттық өндістерді
дамытуды қолға алды. Ашылған мектептерде әскери істерді үйрете бастады.
Қоғам мүшелері партизандармен байланысып, Россия мен Қытайдағы
эмигранттардың көмегімен оларға қару – жарақ жеткізіп беріп отырды. Қоғам
ішінен тәуелсіздік күрес жолында атақты күрескерлер шықты. Ли Донхве, Ли
Гоп сияқты қайраткерлер тәуелсіздік жолында қажырлы еңбек етті(№15. 156б.).
Кореядағы алдыңғы қатарлы белсенділер мәдениетті дамыту арқылы ғана
елдің егемендігін сақтауға, әлемдегі алдыңғы қатарлы елмен теңбе – тең
болуымызға болады деп санады. Осы мақсатта ұйым мәдени ағарту істеріне бар
ынта жігерлерін салды. Осының арқасында елдің барлық түкпіріне атақтары
жайылды.
1904 жылы Куамин кеюкве (ұлттық тәрбиелеу) ұйымы пайда болды. Оны
құрған императордың туысқаны Мин Енхван болды. Бірақ бұл ұйым өздерінің
басшыларының протектарат келісіміне қарсы өз - өзіне қол жұмсап
өлтірілуіне байланысты, өздері ешқандай жұмыс істей алмауына байланыста
тарқады. 1906 жылы күз айында ағартушылық қозғалыстары кең қанат жая
бастады. 1906 жылы қазанда ірі философ Пак Инсик Сау Хакхве ұйымын құрып
оңтүстік Пхеньянмен Хванхведегі мәдени қайраткерлердің басын қосты, дәл осы
уақытта Ли Донхве, Ли Жун Ханвук, Хин хакхве (Кореяның солтүстігінде
білімді тарату ) ұйымын құрды. 1908 жылы қаңтарда 2 ұйым бірігіп, Собук
Хакхве (солтүстік батыс ағарту) ұйымын құрды. 1907-1908 жылдары осындай
ұйымдар барлық жерде пайда бола бастады.
1908 ж осындай ағартушылық ұйым құру туралы билік орындарына 2 айдың
ішінде 15 арыз келіп түсті.
Барлығы дерлік өздерінің газет-журналадрын шығарды. Көптеген өздерінің
тарихын, өз халқының мақтанышын баяндайтын кітаптар шығарды. Қозғалыстардың
тарихы туралы, әлеуметтік алға басулар туралы, мағлұиаттар корей тіліне
аударылып, өз тарихын, ұлт азаттық жолындағы қозғалыстарыдың мақсат-
мүдделері шет тілге аударып басқа мемлекеттерге таратты. Барлық қоғамдардың
алдында ұлт азаттық қозғалыс арқылы тәуелсіздікке жету болды. Қоғам
басшылары жастарыдң Сеулге келіп немесе шет елдерде оқуына көп көңіл бөлді.
Сеул ұйымдардың басқарушы орталығына айналды. Ал провинцияларға қоғамның
мүшелері кітаптар мен түрлі газет-журналдар таратып, әдебиетшілер мен
ғалымдар қалай тәуелсіздікті сақтау туралы дәріс оқыды.
Қозғалыс басшылары білім беру саласына модернизациялық системаны
енгізулерін сұрады. Корей билеушілері ұсыныстарын орындайтындығын айтқан
болатын. Бірақ та орыс-жапон соғысының басталуына байланысты мемлекеттік
мектептер ашылды. Қазыналық мектептер толығымен отарлаушылық елдердің
бақылауында болды. Негізгі сабақтар жапон тарихында жүріп, жапон тарихын
оқытты. Дәл осы кезде ағартушылық қозғалыстар кореяда жеке мектептер ашуға
белсене кірісті. Мектептер ағартушылық қозғалыстарыдң бастамасымен ашыла
бастады. Қаржы жағына көпи қиындық болған жоқ. Қазынадан жәрдем ақша
сұралған жоқ. Өйткені ірі сауда фирмалары, қоғамдық және діни ұйымдардың
көмегімен мектептер ашыла бастады. Кейбір мектептер ұлт азаттық жолында
жүрген көр.некті қайраткерлер өз қаржыларына аштырған болатын.
Канхвадо аралында Ли Донхве жиналыста елде жаппай білім беруге бет
алғандығын айтады. Олар алғашқы қадамдарын аралдың 56 бөлімшесінде
әрқайсысында өздерінің мектептері болуы керек деді. Дәл осы мақсатта
тұрғындардан ақша жинады. Косан уезінде мыс кен орнының жұмыскерлері еңбек
ақшалалрының бір бөлігін мектеп салуға беретін болып келісті. Тіпті
деревнядағы шаруалар жинаған астықтарын балаларының білім алуына жұмсады.
Қарапайым халықтың арқасында қысқа уақыт ішінде кең көлемде жеке мектептер
ашла бастады. 1908 жылы 300-нан аса мектеп ашылған. Тағы да кешкі мектептер
мен үлкендер үшін курстар, арнайы мектептер мен әйелдерге арналған сыныптар
ашылды. Жеке мектептердің басшылары ағартушылық қоғамның мүшелері болды,
олар мұғалімдер дайындап, кітаптар шығара бастады.
1908жылы қыркүйек айында билік орындары жеке мектептер туралы заң
шығарды. Енді мектептер халық ағарту министрлігінің шешімімен ғана ашылады.
Кітаптар мен оқу құралдары мемлекеттік сараптамадан өткендері ғана
қолданысқа енеді. Түрмеден шыққан, жұмыстан қуылғандар мектептерде жұмыс
істеуіне тыйым салынды. Бұл ағартушылық істерді ұлт азаттық қозғалыстарға
қатыстырмау үшін істеген еді. Жеке мектептерге қысымдар көбейе бастады.
1909 жылы халық ағарту министрлігі 4000-нан аса кітаптар мен журналдар
жойылды. Мектептер жабылып жаңадан ашылуына кедергілер келтірді. 1909 жылы
мамырда 1834 жаңа мектеп ашу туралы арыз түседі. Оның 337 ғана ашылып,
қалғандары мақұлданбады. Осындай қарсылықтарға қарамастан анекция кезінде
2000-дай жеке мектептер жұмыс істеді(№16. 95б.).
Кореяда 1909 жылы ұлт азаттық қозғалыстың белсенділігі төмендей
бастады, кейбір қатысушылар қозғалыстан қашты. Ірі ұйым Техан Хепхве сол
кезде ары қарай күреске дайын еместігін көрсетті. Жаңадан келген төраға Ким
Годжин Корея мен Жапония арасындағы достықты нығайтпақ болды.
Көптеген азаттық жолында жанын қиятын Ли Донхве т.б партизан
отрядтарына қосылып кетті.
Ыйбен партизан отрядтарының бастамасымен жапон отарлаушыларына қарсы
ланкестік әрекеттер ұйымдастыра бастады. Сеул мен басқа да көптеген
қалаларда жүздеген жапон офицерлері мен шенеуніктерін өлтірді. 1908 жылы
анекцияны тездетіп өокізгелі келген Американдық кеңесші Стивенсті атып
өлтірді. Ірі кісі өлімі бұл бірінші бас резидентті князь Ито Хиробумиді
атып өлтірілді. Оны 1909 жылы Харбин вокзалында орыс министрлерімен кездесу
кезінде өлтірді. Ито Хиробумиді атқан әділеттік үшін күрестің белсенді
мүшесі Ан Джунгин. 1904 жылы Ан Джунгин Понхве ұйымының басшысы болған ол
1907 жылы Қиыр Шығысқа барып, ол жерде партизан отрядтарын құрады. Ито
Хиробуминің келетінін біліп, басқа да қозғалыс басшыларынмен бірігіп
өлтірудің жоспарын құрады. Атып өлтірілгеннен кейін Ан Джунгинді Порт-
Артурға жеткізіліп, ол жерде сот отырысы өтеді. Сот кезінде Нополияның
отарлаушы саясатына қарсы екенін айтып істерін әшкерелейді. Оған сот өлім
жазасын кеседі(№4. 145б.).
Ито Хиробумидің өлімі Кореяның түкпір-түкпіріне жетеді. Оны газеттер
мен журналдар Ан Джунгиннің ерлігін дәріптеді. Халық Ан Джунгинді өздерінің
батыры деп атап, оның ерлігі туралы аңыздар шығарып, өлеңдерге қосты.
ІІ Тарау. Коммунистер басқарған партизан қозғалысының өсуі (1932-
1935).
Ұйымдасқан партизан күресіне ауысудың алғы шарттары 30-жылдардың
басынан бастап Корей революциялық қозғалыстарында шешуді қадамдар жасала
бастады. Террордың, Қытайдағы Жапон агрессиясының жайылуы және күрт
күшеюінің нәтижесінде, легалды революциялық ұйымдардың қызмет істеуіне
мүмкіндік бермеді, сондықтан Корей патриоттары қаруланған күрес жолына
көшті. 30-жылдары 1 млн артық корейліктер тұрған Солтүстік Шығыс Қытай
партизан қозғалысының негізгі орталығы болды. Себебі бұл жер партизандық
қозғалыстар үшін қолайлы болды.
Жапония Солтүстік-Шығыс Қытайды жаулап алып үлкен соғысқа айналдырды,
сол себепті Қытай халқы ұлт-азаттық көтеріліске шығып, Корей патриоттары
қолдарына қару алды(№12. 156б.).
Осы ұлт-азаттық күрес кезінде Ким Ир Сен тарих сахнасына шықты. Ол
1912 жылы Мангёндэде, революционер-мұғалімнің жанұясында дүниеге келді.
Оның әкесі-Ким Хёнджик Корей тәуелсіздігі үшін белсенді күрескен адам
болған. Анасы-Кан Бансок та революционер болған. 1932 жыл Ким Ир Сен
ұйымдастырған партизан отрядтарының қызметі коммунистер басқарған
ұйымдасқан қаруланған көтеріліске негіз салды. Ол халықаралық жұмысшы
табының жүргізіп жатқан көтерілісімен тығыз байланыста болды. Фашистік
террор және азаттық күштердің заңды қызмет істеу мүмкіндіктері болмаған
жағдайда, Корей коммунистері қарулы көтерілісті терең жаю үшін Маркс-Ленин
теориялық пайдаланды.
Корей партизан отрядтары Солтүстік-Шығыс Қытайдың әртүрлі
аудандарында құрылып жатты. Басқарып жүрген коммунистер партизан
көтерілістерінің біртіндеп әдістерін құра бастады. Бұл көтерілістер өз
елдерінді емес көрші мемлекетте болып жатса да ұлттық сипатта болды. Ұлы
октябрь революциясынан кейін, керісінде 2 мемлекеттің жұмысшыларының достық
қатынастарын күшейтті.
Жапон милитаристері бұл байланыстарды үзуге тырысты. Олар
колонизаторлардың бөліп ал да, билей бер саясатын қолданып Қытайларды
Корейлерге қарсы айдап салды. Олардың бұл істеріне Қытай , Қорей және Жапон
коммунист-интернационалистері қарсы тұрды. Жапон компартиясы Қытайда,
Жапонияда, Кореядағы көтерілістерінен қорықты. Қытай және Корей
коммунистері интернационалдық келісушіліктің және империализмге қарсы
күресу үшін бірігу керектігін халыққа түсіндіріп жатты. Осылай, 1931 жылы
күзде Маньчжуриядағы шаруалар көтерілісінде, 1932 жылғы көтерілістерге
көптеген Корей шаруалары қатысты. Бұл көтерілістер жапон империалистері мен
реакцияшыл шонжарларға қарсы бағытталып, олардың үйлерін өртеді, бидай
тұрған қамбаларын басып алып, кедейлерге таратып берді.
Осындай топтың көтеріліс кезінде Корей партизан отрядтары өз күресін
бастады. Олар Андонда, Ванцинде Хуньчунда, Янзида, Хэлунда құрылды.
Отрядтарда коммунистік комсомолдық ұйымдар құрылып, олар халық арасында
саяси жұмыстар жүргізе бастады(№1. 38б.).
Халықаралық және ел ішіндегі өршіккен жағдайды ескерсек, Корей
коммунистері партизандық күрес ұйымдарын құрып, тұрақты қарулы күштер-
революция армиясын құруға бағыттады.
Партизандық қозғалысын ұйымдастырушылар партия ядросының құрылуына
көп көңіл бөлді. Партизан отрядтарының құрамында жұмысшылар, шаруалар,
интеллигенттер кірді.
1932 жылы Шығыс Маньжуриядағы партизан отрядтары Шығыс Маньжур
антижапондық халықтық партизан отрядымен бірігеді. Сол жылы Корей
коммунистері Қытайлармен бірге партизан орталықтарын құра бастады.
Партизан базаларының шекараларында коммунистер мен комсомолдардың
ұйымдары белсенді әрекеттер істеді. Олардың басқаруымен халық билік
құрылып: демократиялық қайта құрулар жүзеге аса бастады; жапон жер
иеленушілерінің жерлері тәрікленіп, шаруаларға таратылды. 8-сағаттық жұмыс
күні енгізілді; жұмыссыздарға көмек көрсетілді.
Партизандық аудандарға мектептер мен емханалар ашылды, қару жасайтын
және тігін шеберханалары жұмыс істей бастады. Халық арасында әскери
дайындық және саяси жұмыстар жүргізіле бастады. Революциялық парақтар
басылды. Күрескер-интернационалистердің революциялық кадрлары қалыптаса
бастады. Осылардың арқасында олар ір партизандық әрекеттерді жүзеге асырды.
30-жылдың басында Корей ұлт-азаттық қозғалысының кең етек жаюуына
солшылдар авантюризмі қауіп төндірді(№11. 111б.).
Солшыл элементтері азат етілген аудандарда пролетариат диктатурасының
ұйымдары сияқты кеңестер құруға тырысты. Ол жерлерде экономикалық іс-
шаралар жүргізіліп, жекеменшік жер иеленуді талап етті. Революцияға қауіп
төндіретін солшылдардың қателігіне басқарушы коммунист-партизандар қарсы
шықты. Маньжурдағы партизан отрядтарының құрамында 40-қа жуық партия
ұйымдары жұмыс істеді.
Коммунистік партизан басқармасы-өз қатарларының ұйымдасқан түрде ауыз
біршілікте боуына салғырттыққа қарсы күресуге көп көңіл бөлді. Себебі бұл
Корей коммунистік қозғалысының болашақтағы қиындықтарға төтеп беретін
бірден-бір жол болды.
1933-жылы Ванцинде Ким Ир Сеннің шақыруымен Шығыс Маньжур партизан
отрядтарының Корей өкілдері қатысқан кеңес өтеді. Кеңесте жергілікті
биліктің жіберіп отырған қателіктері қарастырылды. Жопан отарлаушыларының
Корей және Қытай халқының арасына от жағулары сөз болды.
Кеңестің шешімі бойынша азаттық алған аудандардағы жұмысшы шаруа
кеңестері Инмин, Хёнмён, Чонбуға болып қайта құрылды. Бағдарламада
көрсетілгендей олар Кореядағы Жапон империалистік өктемдігін құлату үшін
күрес жүргізді. 1933 жылы Ким Ир Сен, Ким Чжека және Чхве Ёнгона
отрядтарымен байланыс орнатты(№7. 178б.).
1933-жылы партизанда халық көмегімен жүздеген жапон әскерлерін
тұтқынға алды.
Осы жылдың соңында жапон соғыс құмарлары қайтадан Ванцин және
Яньцидегі партизан базаларына 10 мыңдаған жазалаушыларын жіберді. Алайда,
партизандар да төтеп беріп, жауап қайтарады.
1934 жылы Корей халық революциялық армиясы құрылды. Оны Ким Ир Сен
басқарады.
Партизан қозғалысы жапондарға қарсы күрестің орталығына айналады.
Сипаты және мақсаты жағынан ұлттық сипатта болғандықтан азаттық
көтерілістің бір бөлігі Халық революциялық армиясы және партизан отрядтары
әр таптың өкілдерінен құрылды(№7. 52б.).
Коммунистік партизан басқармасы жалпы антижапондық күштерді
біріктіруге бағыт алды. Партизандық күрестің алғашқы күндерінен бастап-ақ
біріккен ұлттық фронт құруға қадамдар жасала бастады. Буржуаз ұлтшылдары
басқарған партизан отрядтары интеллигенцияның күреске белсенді түрде
қатысуына ықпал етті.
Халық революциялық армиясының құрылуы Корей революционерлеріне шабуыл
әрекеттерін кеңейтуге мүмкіндік берді. 1934-жылғы Қытай патриоттарымен
бірге Санчакоу ауданында маңызды операция жүргізіліп, қалаға басып кіріп
Жапон горнизонасын талқандады.Корей партизандары Солтүстік Қытай
Шығысындағы антижапондық армия қатарында ерлікпен күресті.
1933-жылдың аяғы 1934 жылдың басында Жапон әскерлері жазалаушы
әрекеттерін күшейтті, партизандарға қарсы, жағдай одан ары өршіді. Халық
белсенді көмек беріп отырған партизандар қайсарлықпен жаумен. күресті
1934 жылы партизан отрядтары екіге бөлінді: Бірінші бөлігі базаны
қорғауға қалды, екінші бөлігі тылда күресуге аттанды. Күресті күшейту және
аумағын кеңейту үшін партизан басшылығы лагерь түріндегі жасырын партизан
базаларын кұра бастады. Оларды қолайлы таулы аумақтарда, Амноккон және
Туманган өзендерінің аңғарларына орналастырды(№16. 224б.).
Маньчжур шекарасындағы Корей партизандарының іс-әрекеттері Кореяда
жүріп жатқан революциялық күштердің күресіне қатты әсер етті. Коммунистік
партизан басшылары басынан бастап, Кореядағы жасырын коммунистік
партияларға көмек көрсетті. Халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын
жүргізді, саяси әдебиеттер, үңдеу парақшалары таратылды. Осылайша Корея
аумағында да партизандық іс-қималдар жүріп жатты.
Ең бастысы 30-40 жылдардағы Корей революциялық күресіндегі басқару
коммунистердің қолында болуы еді. Коммунистер жұмысшыларға қозғалыс
мақсаттарын түсіндіріп, көптеген насихат жұмыстарын жүргізді.
Осы жылдары Кореяда коммунистердің басқаруымен басылған көптеген
заңсыз газеттерде де партизандарды қолдауға шақырған материалдар шықты.
Бұл басылымдарда Корей патриоттары басқа мемлекеттің халықтарымен
бірігіп, революциялық байланыстарды күшейту қажеттілігі ескерілді. 1934-
жылы коммунистер жариялаған парақтарда Корей компартиясын қайта құру
мәселелері де көтерілді.
Елде көптеген ереуілдер өтті. 1933-жылдың өзінде 175-ереуіл өтіп,
оған 14 мың адам қатысты. 1935-жылы ереуілдер саны азайды. Жұмысшылардың
қайсарлықпен күресуі, талап қоюлары ереуілдердің қаншалықты маңызды
болғанын көрсетеді. 1935-жылы Чинномпхо металлургия заводында ереуілге 1300
металлург қатысып, жалақыны 50 процентке көтеруді, Корей және Жапон
жұмысшыларының еңбек ақысын тең түрде беруді, еңбек жағдайын жақсартуды,
маманданған жұмысшыларға үй беруді талап етті. Жергілікті басқарма
жұмысшылардың талабын қанағаттандырамыз дегендіктен, жұмысшылардың бір
бөлігі жұмысқа қайта шықты.
1937-жылы қажетті товарларға және азық-түлікке бағаның өсуіне
байланысты көптеген кәсіпорындарында, шахталарда, порттарда ереуілдерге
шықты(№2. 214б.).
Ең маңызды шаруалар көтерілісінің бірі 1934-жылғы көтеріліс болды.
Солшыл шаруалар одағы құрылып, саяси үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді.
Жапон отарлаушыларына қарсы жауап қайтарып отырды. Ұйымдастырушыларды
тұтқындағанына қарамастан Мёнчхонаның революциялық ұйымдарының мұшелері
қайсарлықпен қарсы тұрды.
Мёнчхон көтерілісі-революциялық ұйымдар басқарған ең ірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
азаттық қозғалыстары
Жоспар
Тақырып. 1905-1945 жылдарлағы жапон отаршылдарына қарсы
корей халқының қозғалысы.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
I Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық
ұйымдардың
күресі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
II Тарау. Ұлт азаттық күрес жолындағы партизандық
қозғалыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
III Тарау. 1919-1945 жылдарындағы корей халқының
жапон отарына қарсы қарулы
күресі ... ... ... ... ... ... ... . ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Кіріспе
1860-жылғы экономикалық құлдырау Кореяны әлсіретті. Дәл осы сәтті
пайдаланған Жапония 1876-жылы Кванхво келісімінен кейін біртіндеп өз
ықпалын жұргізе бастады. Оның аяғы 1910-жығы аннекцияға алып кеп соқты.
Енді Жапон өкіметі , Англия, АҚШ,Франция, Ресей, Қытай сияқты ұлы
державалардың алдына Кореядағы саясатына араласпаулары туралы талап қойды.
Бұған Қытай мен Ресейден басқа мемлекеттер қолдады. Міне осыдан басталған
отарлау саясаты екінші дүние жүзілік соғысқа дейін созылды.
Дипломдық жұмысымның тақырыбын 1905-1945 жылдардағы Жапон отарына
қарсы Корей халқының ұлт-азаттық қозғалыстар деп алдым. Таңдаған
себебім корей тарихындағы ерекше орын алған ұлт-азаттық қозғалыстар мені
қызықтырды. Қазақстан 70 жыл Ресейдің бодауында болса Корея 40 жылдан
астам уақыт Жапонияның отарында болды. дәл осындай тарихи ұқсастық мені
қызықтырды. Қазақтардағы 1837-1847 жылдардағы Кенесары бастаған патшаның
отарлау саясатына қарсы көтерліс сияқты корей тарихында да орыны ерекше
көтерлістер болған. Кореядағы көтерлістер бастапқы кезде әлеуметтік
жағдайға байланысты болса бара-бара саяси белең ала бастаған.
Дипломдық жұмысының жазылу барысындағы пайдаланған әдебиеттерге
тоқталатын болсақ Освободительная борба корейского народа накануне
первой мировой войны кітабында Жапонияның Кореядағы протектары тұсындағы
және аннекцияның алғашқы жылдарындағы көтерлістерді қамтиды . осы
жылдардағы халықтың агррецияға қарсы көтерлістерге талдау жасайды .осы
диплом жазу барысында В.И.Шипаевтің еңбектерімен көп сүйендім.
Мазуровтың Анти Японская вооруженная борьба корейского народа- деген
кітабында көбіне комунистік идеялогияны дәріптейді . Қаізргі кезде Корей
халқының көтерлістерінің көбін комунистердің бастамасымен болған деп
көрсетді. Шабининнің народное восстание 1919 года в Корее кітаптың
аты айтып тұрғандай 1919-жылғы көтерлістерге зерттеулер жасайды. Нақты
дәйектермен осы көтерлісті көздерімен көріп , қатысқандардың
естеліктерін де қолданады . шетелдердегі яғни дәлірек айтсақ Ресейдегі
корей эмигранттары туралы мәліметтерді Проблема Дального Востока
журналынан алдым .Осы әдебиеттердің көбісі кеңес кезінде жазылғандықтан
комунистік идеологияға көп көңіл бөлген. Мерзімдік басылымдар жоқтың қасы.
Дипломдық жұмысымның бірінші тарауында партизан отрядтардың ұлт-
азаттық күрес жолындағы іс-әрекеттері туралы қарастырамыз. Қырық жыл
бойы Корей халқы өз елінің тәуелсіздігі үшін күресті. Тәуелсіздік
жолында көптегн көптенен адамдар көзсіз ерліктерге барды. Анекциядан
кейін анекцияның алдындағы Ыйбён партизандық отрядтары құрылып, олар
өздерін батыл шабуылдар жасап отырған. Партизан отряттарының құрамын әр
таптың өкілдері құрап отырған. Партизандар негізен таулы аймақтармен
шегаралық аудандарда құрылып өздерінің тұрақтарын әрқашан өзгертіп
отырған. Партизан отрятарының 80 пайызын шаруалар құрады. Және оларға
тамақ пен кійімді қамтамасыз ету шаруалардың мойыныда болған. Дәл осы
кезде аттары аңызға айналған Мин Гынхо, Син Дильсок, Пак Чонбон, Ли
Ганнён, т.б сол сияқты батырлар пайда болды. Партизан отрятарының
құрылунан жоюлуы тез болды. себебі отрядтарға қару -жарақтың жетіспеуі
және олардың соғысу әдістерін жақсы меңгермегендігі болды. Соғысу
өнерін жеттік меңгерген және жақсы қарумен қаруланған жапон
әскерлерінің күштері басым болып отырған. Жойылған отрядтың орнына
жаңадан қайта топ құрылып, қайтадан іс қимылдарын жүргізп отырған
қиындыққа аштыққа да шыдап, тәуелсіздікке жету жолына бар күштерін
салды .
Коммунист- партизандар бастаған көтерілістер Ресейдегі қазан
төңкерісінен кейін пайда болды. коммунистер шоғырланған жерде
комсоммолдық ұйымдар құрылып халық арасында коммунистік идеологиялрды
нәсихаттады. Коммунистер басқарған партизан отрядтары басқа да анти
жапондық партизан отрядтарымен бірігіп қарсы шықты. комммунистік
партизан отрядтары Ресей жерінде құрылып Кореяға өтіп отырған.
Екіші тарауымда мәдени ағартушылық ұйымдар жайлы баяндалады.
Бұлар өздері алдарына мақсат қойып тәуелсіздікке жету үшін осы
жолда зиялы адамдар еңбек етті. Бұл қоғамдық ұйымдардың басшылары
ретінде діни адамдар, мұғалімдер, қоғамның белді мүшелері т.б болды.Осы
қоғамдық ұйымдар халық арасында үгіт-насихаттар жүргізіп, елдің тілін,
дінін сақтауға шақырды.Олар астанамен ғана шектеліп қойған жоқ, әр
провинцияларда өздерінің бөлімшелерін ашып, қызметтерінің аясын кеңейтіп
отырды. Ұйым мүшелерінің саны саяси қысым көрген шенеуніктермен
толығып отырды. Саяси ұйымдардың басты мақсаттары ұлттық әлеуметтік
мәселелерді шешу болбды. Тағы бір мақсаттары корей азамакттарының
құқығының сақталуы болды. әр ұйымының өздерінің жеке гәзет-журналдары
болды. осы гәзет-журналдары арқылы Жапон өкімеетінің отаршылдық саясаты
әшкерленіп түрлі пртизан отрядтарымен көтерлістерді дәріптеп отырған.
әрине бұл өзкзегінде Жапон өкіметін алаңдаттырды . саяси ұйымдардың
башлары тұтқиылдан ұйымды тарқатуға ты рысты. Брақта таралған ұйымнның
орнына ұйым мжүшелері қайтадан ұйым құрып жалғастырды. Осындай
ұйымдардың қанат жаюына байланысты жапон өкіметі қоғамның тыныштығы
деген заң қабылдады. Ол заң бойынша ұйымдар өкіметтің қатаң бақылауында
болды. осындай саяси қысмдарға қарамастан өз жұмыстарын жалғастыра
берді.
Дипломдық жұмысымның үшінші тарауында 1919-жылмен 1945-жылдар
аралығындағы көтерлісттер сипатталады. Осы жылдары халық
көтерілістерідің саны өсе бастады. Көтерлістер негізінен Жапондық
компанияларда жұыс істейтін жұмскерлер жалақыны көбейту жұыс ұақытын
қысқарту сияқты талаптармен көтерліске шығып отырды. Алғашқыда бейбіт
шеру шыққанын полициямен қақтығысып ұлкен соғысқа айналып отырған.
1919-жылғы біріші науырыздағы көтеріліс корей тарихында ерекше орын
алды. Көтерлісті ұйымдастырушылар осы көтерліс арқылы ұлы державалардың
алдында өзін көрсетпек болды. өздері тәуелсіз Декларациясын қабылдады.
Декларациясының мәтіндері кореяның түкпір-түкпіріне тарады. Погода
саябағында декларация жарияланғаннан кейін 1-науырызды көтерліс күні деп
жариялады. Корей халықы шеркге коп жылдар бойы сақталғн корей ұлыттық
туын көтеріп шықты. осы 1-науырыз көтерлісі кореяның барлық
провинцияларын қамтыды. Осы көтерлістерді басуға бар күш - жігерлерін
салды. Жапондан қосымша күштер алдырды. Осы 1-науырыздағы басталған
көтерліс бірай бойына толастамады. Бұл корей тарихындағы алтын әрптермен
жазылды. Тағы бір ерекшелігімен тарихтағы қалған көтеріліс 1929-жылығы
Вонсан қаласындағы көтеріліс. Зауыт жұмыскерлері жалақыны көтеруді, жұмыс
кезінде жарақат алғандарға жәрдем ақы төлеуді, сегіз сағаттық жұмыс уақытын
енгізуді талап етеді. өндіріс басшыларымен полициялар көтерлісті басуға
тырысты. Жұмыскерлер өздерінің Вонсан жұмыскерлер федерациясын құрды.
Осы ұйым аясында өз газеттерін шығарып, халық арасында түсіндірме
жұмыстарын жүргізді. Жұмыскерлердің көтерлісн кореяның халықы қолдады.
Вонсандағы көтерліс сексен екі күнге созылды. Вонсан оқиғасы Кореядаға
болашақта әлі талай тәуелсіздік үшін күрестің
Болатындығын дәлелдеді.
Диплом жұмысының құрлымы: Кіріспе негізгі бөлім, негізгі бөлім,үш
бөлімнен тұрады. Қортынды Пайдаланған Әдебиеттер.
1.Тарау. Тәуелсіздік жолындағы мәдени ағартушылық ұйымдардың күресі.
ХІХ-ғасырдың аяғында Кореяның ішкі және сыртқы жағдайы нашарлай бастады .
Халықтың әлеуметтік днңгейі төмендеді. әр жерде халық бас көтерулері болды.
Кория жағалауында шетелдік кемелер сауда-саттық жасауына келісім беруін
талап етті. Елде батыс державаларының экспанциясы қауып төндірді. Осы кезде
билік басына Тэвонгун келді. Тэвонгун тезарада елде реформа жасауды қолға
алды. Елді нығайту үшін алдымен салық мәселесін қолға алды. Тэвонгун
батыстық экспанцияға қарсы тойтарыс беруде 1866-жылы француз әскерін
Канхвод аралынан қуып шығады . осы аралда 1871-жылы Американдық короблдың
көзін жойып амерекандық әскерлерден аралды тазартады. Осы француз-американ
агрессияынан кейін Корея өзінің саясатында жабық есік саясатын
ұстанады(№23. 360б.).
Он жылдан кейін Тэвонгун билік басынан кетеді. Енді Корея шетелдерге
өз есігін ашады. Жапония өзінің кемесін Канхводо аралына түсіргеннен кейін
1876-жылы Корея өз тарихында бірінші рет Жапония мен тең емес келісімге
отырады. осы Канхводо келісіміне кейін батыс державаларымен тең емес
келісімге отырады. Жапония 1876-жылғы келісімнен кейін Пусан және тағы үш
портта өздерінің кемелерін түсіріп Кореяның кез-келген аумағында еркін
сауда-саттық жасауға құқық алады.
1904-жылы Жапония Қиыр Шығыстағы басты қарсыласы Ресейге соғыс ашады.
Корея өзінің нейтралитеттігін жариялағанына қарамастан Жапония екі двизия
әскерін кіргізіп Кореяны әскери базасына айналдырады. Осыдан кейін Токиода
бірінші рет корей-жапон конвенциясына қол қояды. Ол конвенция бойынша
Жапония Кореяның ішкі сыртқы саиясатын, қаржы жағын, қрғанысын, білім беру
саласын өз бақылауына алады. Жапония 1906-жылы Сеулде бас инспекциясын
орнатып оған бас инспектор етіп аннекцияның идеолог Ито Хиробумиды
тағайындайды. 1910-жылдағы анекциядан кейін Кореяны генарал-губерниясы етіп
жариялайды. Жапония батыс державаларымен өзінің Кореядағы саясатына
араласпау туралы келіседі. Отарлауды ары қарай жалғастыру үшін Кореяға екі
дивизия жаяу әскерімен 40 мың жандармын енгізеді.(№6. 222б.) Кореядағы
барлық салаларды өз қолына алғаннан кейін Кореяны шикізат ретінде
пайдаланады. Жапон көпестері Корей шаруаларына күрішті арзан бағада сатып
алды. Бұл өз кезегіде шаруалардың наразылыған тудырып көтерілістің шығуына
алып келді.
Патироттық ұйымдардың белсенділігі
Азат ету үшін күрес кезінде саяси мәдени – ағартушылық ұйымдар дами
бастап, Кореяның ұлттық тәуелсіздігі үшін, экономикалық мәдени даму жолында
еңбек етті. Олардың ұйымдастырушыларының көбі ХІХ ғасырда Сирхак ұйымының
тәрбиеленген шәкірттері еді. Олардың көбі алғаш Тониип Хепхве корей ұлттық
ұйымын құруға ат салысқандар. Осы қоғамның көптеген мүшелері 1904 жылдан
кейін ұлттық азат ету жолында, қоғамдық даму жолында белсенді еңбек
етті(№5. 122б.).
Саяси ұйымның басында отансүйгіш янбандар мен корей зиялыларымен білім
алушы жастар болды. Олар ұйымдар құру арқылы шет елдердің отарынан құтқару
ұлттық капиталдың дамыуына жақсы жағдай жасау. Кореяда 1904 жылдан бастап
буржуазиялық қайраткерлер шыға бастады.
1904 жылы Жопон іскерлік тобы Нагомори өздерінің акционерлік компания
құру туралы ұсыныс жасады. Корей билік органдары оларға жеке адамдарға
жататын және мемлекеттік қазынаға жататын жерден олардың қолдарына бөліп
берді. Және жалға беру уақытын 50 жылға созып, алғаш бес жылда компания
ешқандай салық төлемейтін болды. Нагаморидың артында жопон өкметі
тұрғандықтан, корей өкметі бұл жобаны мақұлдады. Бұл Корей жеріндегі
колонизатордың қолына берген үшінші жер болып табылады. бірақ та, жопон
импералистері Корей жерінде қарсылақтар тууын күтпеді. Сеулде сол уақыттан
бастап ірі шінеунік Сон Сумен басқаратын Поанхве (Қауіпсіздікті қамтамасыз
ету қоғамы) ұйымы қарсы шықты. Осы қоғамның мүшелері биліктің бұл проектіні
мақұлдағанын әшкерледі. Поанхвенің бастамасымен астананың Чонко көшесінде
отаршылдардың тонаушылық жоспарына қарсы халық неше күн бойы жиналды.
Хвансон синмун газеті және т.б. басылымдарда әшкерленген мақалалар шыға
бастады. Тағы басқа қалаларда қарсылық жорамалдары өсе бастады.
1904 жылы шілде айының ортасында отарлаушы елдің қысымымен билік
органдары Поянхве ұйымын жауып, оның басшыларын түрмеге қамады. Содан кейін
тағы да бір ұйым пайда болды. Ұйымның аты Хептонхве (іскерлік қоғамы) оны
құрған белгілі шенеуніктер, ғалымдар Ли Джун, ЛИ Санджг, Ян Гитхек, Ли
Синсоль және т.б. құрылған ұйымдар Нагамаридың тонаушылық жоспарына қарсы
күресті жалғастырды. Олар жиналыстар мен митинглер ұйымдастарып, өздерінің
өкілдерін жапон елшілігіне жіберіп өздерінің қарсы екенін білдірді. Ұйымды
қолдап Сеулге келіп әділетті қозғалысты қолдап халық саны өсті. Қозғалысты
басу мақсатында Армияның қауіпсіздігі, әскери операция деген жопон өкметі
заң жасап шығарды, әскери полициялық режим енгізді. Одан кейін Ли Жун және
т.б. қоғамның басшылары тұтқындалды. Бірақ та Сеулде жаңа толқулар
басталды. Көптеген күндер бойы халық ереуілге шықты. Осыдан қорыққан
мемелекет басшылары Ли Жуды және оның жанындағыларды босатып, одан кейін
мемелекет Нагамари жобасынан бас тартқандығын хабарлады(№6. 225б.).
Осындай жетістікке жеткеннен кейін корейлік қоғамдар әлі өздерінің
өсетіндіктерін көрсетті. 1904 жылы құрылған қозғалыста өздерінің алдарына
нақты және әділ мақсат қойды және ол мақсат енді осындай саяси ұйымдар құру
арқылы ұлттық - әлуметтік мәселелерді шешетін болды. Дәл осындай мақсатта
1904 жылы желтоқсан айында Конжинве (Қоғамның алға басу Ассоциациясы) ұйымы
құрылды. Оның төрағасы болып Ли Жун болды. Ол бұрынғы Тоннип Хепхве ұйымы
және т.б. да тарқатылған ұйымдардың белсенді мүшесі болған. Ассоциацияны
қала көпестерімен ұсақ өндіріс орындарының басшылары, шет елдерде қуғын
көргендер, корей өкімет тарапынан қысым көргендер қамтыды. Конжинхве
өздерінің ауқымдарын кеңейтіп үлгере алмады. Әскери режимнің заңын
қолданып, тоарлаушы билік 1905 жылы ұйымды тарқатты. Ресейдегі революциядан
кейін Кореяда ұлттық патриоттық қозғалыстар күш алып, жаңа бір қарқынмен
алға басты. Олардың белсенділері әскерилер мен полицеилердің қудалауына
қарамастан жаңадан тағы бір тәуелсіздік үшін саяси ұйым құрды. Бұл ұйым
1905 ж мамыр айында бұрынғы Конджинхве ұйымының бұрынғы мүшелері Хондтон
Енгухве (конституция қағидаларын үйрету) қоғамы құрылды. Олардың
программасы тек конституциялық қағидаларды оқыту ғана емес Кореяны отардан
құтқару. Қоғамның ұсыған заңдары императорды шексіз билеуші, ол үкімет -
әкімшілік құқықта болу, халықты елді басқаруға қатыстыруды талап етті.
Олардың осынша заңдарды конституцияға енгізу керек деп ұсыныс етеді. Олар
осындай ұсыныстар арқылы барлық саяси жүйені өзгертпек болды(№11. 85б.).
Хонджон Енгулве конституцияны білуге кең көлемде насихат жүргізуге
қадам басты. Дәрістер оқыды, конституция туралы мақалалар жазды, үкімет пен
халық, монархия өзара қатынастарын, азаматтардың құқықтары мен
міндеттемелерін түсіндірді. Осындай бастамалар арқылы көптеген ауқымды
корей мәселелерін көтерді. Қоғам мүшелері Ильчинхвенің сатқындық іс -
әрекетін әшкерледі. Ли Жун т.б. басшылар Ильчинхве саяси іс - әрекеттермен
олар корейліктерді жопон конституциясын таныстыру деп билеуші орындараға
шағымданды. Бірақ та бұл күрес Хонджон Енгухве жопон протектораты
орнағаннан кейін қоғамның жұмыс істеуіне тиым салынды.
1906 жылы ақпан айында Техон Чаганхве (Кореяны нығайту қоғамы)
құрылды. Оның басшылары елге белгілі қоғам қайраткерлері, ғалымдар Чан
Жиен, Ли Жун, Пак Инсик, Сим Сонсон сияқты беделді адамдар болды(№13.
57б.). Белсенділердің ішінде Хонджон Енгухве қоғамның мүшелері т.б
тарқатылған ұйымдардың мүшелері болды. Қысқа уақыт ішінде Тэхян Чаганхве
елдегі ірі отансүйгіштердің өте ірі қоғамына айналды. Ол қоғамның ауқымы
астанамен ғана шектеліп қойған жоқ, өздерінің бөлімшелерін әр провинцияның
25 уезінен асты.
Тэхян Чаганхве программасы ұйымның дамуына септігін тигізді. Алдарына
қойған мақсаттары білімнің таралуы және өндіріс дамыту осы екі ірі мақсатты
орындарға тырысты. Дәл осы мақсатта ұйым белсенділері бас қосқан болатын.
Ұйымдастырушы манифестер хабарлауынша провинциялар мен уездердегі
бөлімдері арнайы экономиканы көтерумен айналысады.
Корей еліндегі тыныштықтың бұзылуына шет елдегі корей
эмигранттарының шығаратын газет – журналдар көп әсер етеді. Атап айтсақ
Владивостоктағы, Сан – Франциско мен Гаваядағы газеттердің әсері мол(№13.
137б.).
Енді жапон билік орындағылар Кореяға эмиграттық газеттерді таратпауды
қолға алды. 1908 жылы ішкі істер министрлігі шетелден келген газет –
журналдарды сатуға тиым салуға, корей газеттерін тәркілеуге құқық алды.
АҚШ-тағы корей эмигранттары газет Синхон минбо анти жапондық көп
насихаттады. 1909 жылы ақпан айында жарық көрген мақалада шет елдегі
корейліктерді жапон отаршылдығына қарсы шығуға шақырды. Газет таралымы 700
– ден 1000 данаға дейін жетті. Синхо минбо газетті тек қана Америкада
ғана емес орыстың Қиыр Шығысына да жетті. Қиыр Шығысқа 1914 жылы осы
газеттің 138 данасы түсті. Кореяның өзінде Синхон минбо жазылушылардың
көптігіне қарамастан, газет аз ғана данамен тарап өтті. аз ғана данамен
тарап отырған соң полиция мен жандармдардың қолына түспей отырды. Синхон
минбо барлық корей патриоттары жапон күштеріне қарсы бір күшке бірігіп
қарсы шығуын насихаттады. Жапондықтарға қызмет көрсететін отандастарын
сатқын, рухын сатқан деп сынап отырды.
1911 жылы мамыр айынан бастап Владивостокта ағртушы қайраткер Н.П.
Югайдың бастамасымен Тэянбо газеті шыға бастады. Гондатқа жазған хатында
Югай 1911жылы 26 сәуірде Тэянбо газетті Владивостокта және дамушы әлем
елдерінде жапонияның саясатын әшкере қылады деген. Газетте Кореядағы
жағдай, Жапонияның саясатын оған басқа елдердің көзқарастары туралы
мақалалар жарық көріп отырған(№9. 66б.). Газет ұзаққа бармай 1911 жылы 2
қыркүйек айында жабылды. Бірақта газетте Корея әлеуметтік мәселелерді
көтерген мақалалар жарияланып отырды. Сонымен қатар партизандық қозғалыстар
туралы көптеп беріліп отырған. Газет бетінде әр санында Ыйбен партизандық
отрядтары туралы мақалалар беріліп отырған.
Тэябо өз жұмысын тоқтатқаннан кейін анти жапондық мақсаттағы газет
Квоноп Синмун (Еңбекшілердің даму газеті) белсенділік таныта бастады. 1912
жылы Владивостовтағы Югайдың типогрфиясынан шыға бастады. Газет негізінде
Тэябо газетінің программасын жалғастырушы болып табылады. газет өзінің
Бүгінгі күн деген мақаласында корея аннекциясының 4 жыл толуына
байланысты мақала аясында Бар күштерді біріктіріңдер, қайғылы күн міндетті
түрде қуанышты күнге айналады. Алдарыңа бір мақсат қойыңдар, өлгенше сол
мақсаттарыңнан таймаңдар делінген. Газет 1914 жылы Кванопхве қоғамы өз
жұмысын тоқтатқаннан кейін, газетте өз жұмысын тоқтатты(№9. 79б.).
1914 жылы тағы бір журнал Тэхен-ин чхонгебо (Православие) Иркуттың
генерал – губернаторының жарлығымен басылым өз жұмысын тоқтатты. Журнал
1911 жылдан бастап бастап шыға бастаған редакторы Типцева мен Ли Гана
болған. Журнал ресми түрде провославиялық корейлердің журналы болған.
Журналдың хабарлар бөлімі болған, сол бөлімінде Коряның экономикалық саяси
мақалар жарияланып отырған. Сол бөлімде жапонияның саясатын сынға алған
мақалалар сыны көбейді. 1919 жылғы анти жапондық пиғылды бір мақалада Коре
жарты аралы түгелімен түрме, сол түрмеде жиырма тың тұтқын бар делінген
(№14. 124б.)
1912 жылы журнал жапон билігінің талабымен уақытша жабылған болатын.
1919 жылы Православия журналы өз жұмысын қайта жалғастырады. Петербург
қаласындағы жапон елшілігі ресей ақпарат министрлігімен журналды жабу
туралы ұсыныс айтады. Ұсыныста 1904-1905 жылғы орыс революциясының жапон
жерінде қайталанбуын қатаң қолға алады делінген(№8. 147б.). Ресей билік
орындары, Германияға қарсы одақтасы екенін ескере отырып журналды жабады.
Анти жапондық газеттермен журналдар жапон билік орындарын көп
алаңдатты. Сол кездері Кореядағы әскери агенттердің мәліметтері бойынша
жапон өкіметі революциялық әдебиеттердің таралуын өз бақылауларында ұстап
қатаң шаралар қолға алды. Әсіресе ресей жерінен келген газет – журналдар
қатаң бақылауда болды(№2 241 бет).
Корейлік ағртушылар жапондық колониялық режимге өшпенділікпен қарсы
шықты. Олар халықты анти жапондық қозғалыстар құруға әрқашан бірігіп
шығуына үгіттеді. Сонымен қатар жастарды анти жапондық қозғалыстарға
дайындады. Әсіресе эмигранттағы Ресей мен Манчжуриядағы кәрістер анексиядан
кейін колонияға қарсы ағартушылар белсенді қарсылық көрсетті. Ресми
жапондық полицейлік басылым Кореядағы көтерілістерді басу туралы құжаттың
мәліметтері бойынша мәдени өндірістің насихат жұмыстары дамуында, тек
қана мектептер құрылған жоқ, мәдени ұйымдар құрып, партизандық
қозғалыстарға қатысып , оларға қару – жарақтармен жарылғыш заттар сатып
алуына көмектесті (№.12.58бет)
Мәдени және ағартушылық ұйымдардың отарлық жүйеге қарсы қозғалыстары
Анекциядан кейін өз халқының тәуелсіздігі үшін ассимиляцияға, ұлттық
мәдениеттеріне нұқсан келтіргізбеу үшін корей халқының зиялы қауымы
өкілдері студенттермен әртүрлі топтағы адамдармен жан аямай күресті Мәдени-
ағартушылық өкілдері конфуциялық системада білім беруге қарсы шықты. Олар
қоғамның алға басуын білім мен ғылымға байланысты деп санады. Ағартушылық
ұйымдар мен мектептер, үлкен адамдар үшін кешкі мектептер ашты. Жеке
мектептер ұлттық мәдениетті дәріптейтін, антижапондықты насихаттайтын
ошаққа айналды. Оларды көп ұзамай жапон өкіметі жаптырып тастады. Кореяда
осындай жеке мектептер саны 1910 жылы 2100 болса, 1914 жылы олардан 1068
ғана қалды (№13. 109б.).
Кореяда керісінше конфуциандық мектептер саны өсе бастады. 1912 жылы
олардың саны 18239 болса, 1914 жылы 21358 болды. Жапон билеушілері оларға
тиіскен жоқ, өйткені мектепте ескі Қытай ирогливтерді оқытып, сабақ діни
негізде болған. Конфуциандық идеологияда жасы кіші адам үлкенді тыңдау
керек деген принциптер болған. Жапон билеушілері дәл осы принциптерді
пайдаланып, қайтсек те корей жастарын жапондық колониялы саясатын
мойындатамыз деп ойлады. Мектеп программаларында балаларға жақында
отандастарының өз алдына ел болатынын түсіндіру керек деген тапсырмалар
берілді. Жапон тілін зорлап оқыту, полициялық режим, қоғамдағы теңсіздік
осылардың барлығы корей жастарының белсенді түрде отарлаушылармен күресуіне
алып келді. Мектептерде оқушылар мен жапон оқытушылары арасында қақтығыстар
болды. 1911-1912 жж генерал-губернаторлық ресми басылымдар көрсеткен ресми
мәліметтерге сүйенсек Кореяда коптеген оқушылардың мұғалімдерге қарсы
жиналыстары болған. Олар өз жиналыстарын ашық аспан астында деп атаған
(№22. 113б.). 1911 жылы шілдеде Сеулдегі училищеде 70 оқушы сабақты тастап
әкімшіліктеріндегі адамдарды орнынан алуын талап еткен. Осы жағдайда Сеул
пресс былай деп жариялады Жапониядағы мектепртердегі бас көтерушілері
халық ағарту министрлігінің атына кір келтірді. Олардың талап еткен
талаптары ешқашан да орындалмайды. Кореядағы мектеп басшылары қатаң шара
қолдану керек. Жапонияда оқып жатқан корей студенттері жапонияға қарсы
күресте белсенділік көрсетті. Жапондықтарға наразы, Жапондық өркениет
алдында баса изейді, Жапондықтарды жек көреді деп жазады Жапондық басылым
119. Тағы да 1910 жылы қаңтарда Токиода оқып жатқан 800 корей студенттері
жиналып Корея анекциясының жоспарына қарсы шығуымыз керек деп шештиі.
Жиналыста Кореядағы антижапондық ұйымға өздерінің уәкілдерін сайлады.
1914 жылы Жапонияда 540 корей студенттері оқыды. Олардың 59 ғана
мемлекеттік стипендия алды, қалғандары өз күштерімен оқыды. Осы жағдайдағы
корей студенттерінің көңіл-күйін Катаяна Сэн былай жазады Осы кедей
студенттерді осы жағдайға өз күштерімен жеткен. Олар өздері еңбек сүйгіш,
ынталы, өздерінің саяси дамуына, Жапон өкіметінің саясатына, қоғамдық
жұмыскерлердің қозғалысына көп көңіл бөледі. Олар өздерінің отандас
жұмыскерлерімен тығыз байланыста болып, олардың қозғалыстарына белсенді от
салысты (№17. 122б.). Жапониядағы корей студенттері жапон студенттерін
өздерінің қатарларына тарта бастады. Нәтижесінде олар осындай саяси
ағымды таныстырды.
1916 жылы Жапон жандармдарының мәліметтерінде Жапонияда 7 корей
студенттерінің ұйымы болды. 5-уі Токиода, Осака мен Киотада 2 ұйым болған.
Олар өздерінің Білім мен күш (Хак Чжичван) деген журналдарын шығара
бастаған.
Манчжуриядағы корей тұрғындарының арасында мәдени ағарту қозғалыстары
дами бастады. Ол жерлерде жеке мектептер және басқа да ағарту ошақтары
ашылды. Олардың мақсаттары корей жастарының рухтарын отансүйгіштікке,
елдерін басып алған отарлаушы елді жек көруге тәрбиеледі. Сочжонханвон,
Мендон Хакке, Чхондон Хакке т.б ұйымдар белсенді қимылдады. Қиыр Шығыстағы
корей халықтарының арасындағы ағартушылық жұмыстары кең көлемде дамыды.
Чхве Чже Хеном, Ли Чжун Хо, Цоем Н.П. сияқты ағартушылардың жұмыстары
ерекше болды. Ли Чжун Хо бастаған корей жастары Владивостокта өздері ақша
жинап корей ұлттық мектебін ашты. Қазан революциясы тұсында Қиыр Шығыста
182 корей мектептері болған. Ол мектепте 5750 оқушы мен 257 мұғалім
болған(№18. 67б.).
Жеке мектептерде ағартушылықтың басты құралы әрине кітаптар болды. Дәл
осы уақыттарда алғашқы білім алушыларға жаңа хрестоматия, дәріс берушілер
мен жоғары мектептерге арналған хрестоматиясы, жастарды оқыту әдістері
деген кітабымен Хен Чха деген азамат ағарту саласында көп еңбек сіңірді.
Мектептердің басты мақсаттары жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу болды.
Оларда Кореяның географиялық картасы мен ұлттық тулары сақталған. Сабақ
үстінде мұғалімдер оқушыларға патриоттық әндерді айтқызып, отандарын азат
ету үшін жаныны аямай күресу керек екенін айтып, осыған тәрбиеледі.
Анекциядан эмигрант корей ағартушылары баспасөз, яғни газет-журнал
шығару жұмыстарын қолға алды. Олар өздерін баспасөздерінде барлық корей
азаматтарының тәуелсіздік үшін жапондықтарға қарсы күресу керектрігін
айтты.
Кореяның өзінде прогрессивті бағыттағы газеттерді жапондықтар жаптырып
тастады. 1912 жылы таза корей газеттерінің біреуі ғана сақталды. Бұл газет
провинциялық Геонам Ильбо, газеттің негізі 1909 жылы қазан айында Чинчту
қаласында белгілі ағартушы Чан Чжик Соном құрған еді. Журналдардың ішінде
прогрессивті бағытта корей жастарының журналы Сонин негізі 1906 жылы Чхве
Нам Соном құрған. Журнал беттеріне мақалаларда билікті сыңға алып, корей
сувериниттісақтауға шақырды. Кореядағы жапонияның анекциясына қарсы
мақалалар жариялағаны үшін журнал тілшілері мен басшыларын қуғынға түсті.
Ақыр соңында журнал 1911 жылы мамыр айында жабылды. Елднгі барлық газет
журналдар жабылғаннан кейін, енді жапондық билік орындарын сынға алатын,
отансүйгіштік рухты көтеретін газеттер бұл шет елдегі корей эмиграттарының
газеті болды. Тіпті жыл сайын ресми берілуінде жапондық генерал-
губернатордың айтуы бойынша Когамның жеке баспаханасында Техан Чаганхве
Вольбо (ай сайынғы Техан Чаганхве) және т.б газет пен журналдар көптеген
мақалалар Кореяның экономикалық даму жолдары АҚШ, Англия экономикасына
ұқсас болу керек деп жазды.
Техан Чаганхве халықтың ұлттық санасын көтеруге ұмтылды. Осы арқылы
ғана тәуелсіздікке өз күштері арқылы жету керек, басқа бір жақтан көмек
күпеуіміз керек деп шешті. Паритзандық қозғалысты трагедиялық қателік
басшылары күресті бейбітшілік арқылы ғана жету керек деді.
1907 жылы Техан Чаганхве сын жағдайда нақты шешімдер қабылдады. Сол
кездегі Коджонды құлату анық болған кезде, қоғам басшылары Сеул тұрғындарын
көшеге шығуға үгіттеді. 18 шілдеде шеру болып оған 2000 адам қатысты.
Шерушілер Ильчинхве органының Кунмин Синбо (ұлттық газеттің) редакциясын
қиратты.
Қаптаған халық император сарайына жиналып, Коджон колонизаторларының
қысымына түспеуіне шақырды. Келесі күні Техан Чаганхве бастаған көтеріліс
күшейді. Сеулде барлық сауда орындары мен шеберханалар жабылды. Мыңдаған
халық полицтялық постарды қиратып, жапон шінеуніктері мен саудагерлеріне
шабуыл жасады. Көтерілісшілерге корей солдаттары қосылды. Жапон өкіметі
Сеулдегі баскөтерушілер мен корей солдаттарына қарсы әскер түсірді.
Көшелерде ұрыс басталды. Сеулдегі толқуды тек қана пушка мен пулеметтердің
көмегімен басты.
Жапон импрериалистері Кореяда саяси күресті болдырмауға бар күштерін
салды. Барлық патриоттардың ұйымдарын жапты. Оның басшылары қатаң бақылауда
болды. 1906 жылы көктемде барлық газет-журналдарға колонизаторлық
материалдар жариялауына санкция жариялады. 1907 жылы шілдеде Сеулдегі
жағдайға байланысты билік орындары Қоғамдық тыныштықты қолдау заңын
қабылдады. Енді ішкі істер министрлігі ұйымдарды тарқатуға, полиция
патриоттық насихат жұмыстарын тоқтатуға, шерулер мен жиналыстарды қуып
тарқатуға құқық берілді(№21. 121б.).
Сеулдегі шілде толқуы Техан Чаганхвені жабуға отарлаушылар үшін сылтау
болды. 1907 жылғы заңнан кейін ұйымды тарқатты. Бірақ та 1907 жылы қараша
айында қайтадан Техан Хепхве (корей қоғамы) құрылды. Оны бұрынғы Техан
Чаганхвенің мүшелері және т.б ұйымдардың мүшелері басын қосты.
Техан Хепхве өздерінің алдарындағы ұйымдардың жоспарлары мен әдістерін
қабылдады. Олар Техан Хепхве Хвебо (Техан Хепхве хабаршысы) және Техан
Минбо (Корей халқының газеті) деген сияқты газеттерді басып шығарды. Осы
және басқа басылымдар азаматтық құқық күресін, отансүйгіштік, тәуелсіздік
мақтанышы т.б келелі мәселелер жөнінде мәселе көтерді.
Баспасөздерде қоғам белсенділері өкіметтен саясат пен экономика
саласына, мәдениетке реформа енгізуіен талап етті. Газет беттерінде жерді
жапондық шаруаларға сатпауын, кімде – кім осыны істесе сатқын болады деген
мақалалар шықты. Техан Хепхве елде атақты ұйымдардың біріне айналды. 1908
жылы шілдеде ұйымның 30 бөлімшесі болып, 1909 жылысаны 60 – қа жетті.
10 000-нан аса мүшесі болды. 1907 жылы Синминхве (жаңа халықтық қоғам )
ұйымы пайда болды. Бұл жасырын ұйым болғандықтан аттары көп шыға қойған
жоқ. Ұйым Тэхан Мэиль синбо газетінің маңайына топтасты. Оның
басшыларының бірі осы газеттің қызметкері болған. Ұйымның беделді адамдары
Ян Гитхан, тарихшы Син Чхэхо, белгілі қоғам қайраткерлері Ан Чхан Хо,
отставкадағы офицер Ли Доухве, Ли Ган т.б. болды(№5. 125б.). Қоғамға кімде
тәуелсіздік жолында белсенділік көрсеткендері ғана қабылданды. Әр сөз
сөйлегенде олар қоғамның дамуына, барлық мүмкіндіктерін, өмірін
беретіндіктерін айтқан. Көптеген мәліметтерге қарағанда ұйымда 800-ден аса
мүшесі болған, олар ұсақ топтарға бөлініп, орталық басқарушыға бағынған
және бір – біріне байланысты болмаған. Заңды түрде Син Мин Хвенің газеттері
мен ағартушылық ұйымдар, мектептер болды. Ұйым жапондық колонизатор және
оның қолшоқпары Ильчинхвеге қарсы мақалалар шығарды. Тэхан Мэиль синбо
партизандарымен жандармериямен жапон солдаттары арасындағы қақтығысты
хабарлап, партизан жеңістері бас әріптермен жазды. Пхеньянда жаңа заманға
сай фарфор шығаратын өндіріс орындарын ашып осы арқылы ұлттық өндістерді
дамытуды қолға алды. Ашылған мектептерде әскери істерді үйрете бастады.
Қоғам мүшелері партизандармен байланысып, Россия мен Қытайдағы
эмигранттардың көмегімен оларға қару – жарақ жеткізіп беріп отырды. Қоғам
ішінен тәуелсіздік күрес жолында атақты күрескерлер шықты. Ли Донхве, Ли
Гоп сияқты қайраткерлер тәуелсіздік жолында қажырлы еңбек етті(№15. 156б.).
Кореядағы алдыңғы қатарлы белсенділер мәдениетті дамыту арқылы ғана
елдің егемендігін сақтауға, әлемдегі алдыңғы қатарлы елмен теңбе – тең
болуымызға болады деп санады. Осы мақсатта ұйым мәдени ағарту істеріне бар
ынта жігерлерін салды. Осының арқасында елдің барлық түкпіріне атақтары
жайылды.
1904 жылы Куамин кеюкве (ұлттық тәрбиелеу) ұйымы пайда болды. Оны
құрған императордың туысқаны Мин Енхван болды. Бірақ бұл ұйым өздерінің
басшыларының протектарат келісіміне қарсы өз - өзіне қол жұмсап
өлтірілуіне байланысты, өздері ешқандай жұмыс істей алмауына байланыста
тарқады. 1906 жылы күз айында ағартушылық қозғалыстары кең қанат жая
бастады. 1906 жылы қазанда ірі философ Пак Инсик Сау Хакхве ұйымын құрып
оңтүстік Пхеньянмен Хванхведегі мәдени қайраткерлердің басын қосты, дәл осы
уақытта Ли Донхве, Ли Жун Ханвук, Хин хакхве (Кореяның солтүстігінде
білімді тарату ) ұйымын құрды. 1908 жылы қаңтарда 2 ұйым бірігіп, Собук
Хакхве (солтүстік батыс ағарту) ұйымын құрды. 1907-1908 жылдары осындай
ұйымдар барлық жерде пайда бола бастады.
1908 ж осындай ағартушылық ұйым құру туралы билік орындарына 2 айдың
ішінде 15 арыз келіп түсті.
Барлығы дерлік өздерінің газет-журналадрын шығарды. Көптеген өздерінің
тарихын, өз халқының мақтанышын баяндайтын кітаптар шығарды. Қозғалыстардың
тарихы туралы, әлеуметтік алға басулар туралы, мағлұиаттар корей тіліне
аударылып, өз тарихын, ұлт азаттық жолындағы қозғалыстарыдың мақсат-
мүдделері шет тілге аударып басқа мемлекеттерге таратты. Барлық қоғамдардың
алдында ұлт азаттық қозғалыс арқылы тәуелсіздікке жету болды. Қоғам
басшылары жастарыдң Сеулге келіп немесе шет елдерде оқуына көп көңіл бөлді.
Сеул ұйымдардың басқарушы орталығына айналды. Ал провинцияларға қоғамның
мүшелері кітаптар мен түрлі газет-журналдар таратып, әдебиетшілер мен
ғалымдар қалай тәуелсіздікті сақтау туралы дәріс оқыды.
Қозғалыс басшылары білім беру саласына модернизациялық системаны
енгізулерін сұрады. Корей билеушілері ұсыныстарын орындайтындығын айтқан
болатын. Бірақ та орыс-жапон соғысының басталуына байланысты мемлекеттік
мектептер ашылды. Қазыналық мектептер толығымен отарлаушылық елдердің
бақылауында болды. Негізгі сабақтар жапон тарихында жүріп, жапон тарихын
оқытты. Дәл осы кезде ағартушылық қозғалыстар кореяда жеке мектептер ашуға
белсене кірісті. Мектептер ағартушылық қозғалыстарыдң бастамасымен ашыла
бастады. Қаржы жағына көпи қиындық болған жоқ. Қазынадан жәрдем ақша
сұралған жоқ. Өйткені ірі сауда фирмалары, қоғамдық және діни ұйымдардың
көмегімен мектептер ашыла бастады. Кейбір мектептер ұлт азаттық жолында
жүрген көр.некті қайраткерлер өз қаржыларына аштырған болатын.
Канхвадо аралында Ли Донхве жиналыста елде жаппай білім беруге бет
алғандығын айтады. Олар алғашқы қадамдарын аралдың 56 бөлімшесінде
әрқайсысында өздерінің мектептері болуы керек деді. Дәл осы мақсатта
тұрғындардан ақша жинады. Косан уезінде мыс кен орнының жұмыскерлері еңбек
ақшалалрының бір бөлігін мектеп салуға беретін болып келісті. Тіпті
деревнядағы шаруалар жинаған астықтарын балаларының білім алуына жұмсады.
Қарапайым халықтың арқасында қысқа уақыт ішінде кең көлемде жеке мектептер
ашла бастады. 1908 жылы 300-нан аса мектеп ашылған. Тағы да кешкі мектептер
мен үлкендер үшін курстар, арнайы мектептер мен әйелдерге арналған сыныптар
ашылды. Жеке мектептердің басшылары ағартушылық қоғамның мүшелері болды,
олар мұғалімдер дайындап, кітаптар шығара бастады.
1908жылы қыркүйек айында билік орындары жеке мектептер туралы заң
шығарды. Енді мектептер халық ағарту министрлігінің шешімімен ғана ашылады.
Кітаптар мен оқу құралдары мемлекеттік сараптамадан өткендері ғана
қолданысқа енеді. Түрмеден шыққан, жұмыстан қуылғандар мектептерде жұмыс
істеуіне тыйым салынды. Бұл ағартушылық істерді ұлт азаттық қозғалыстарға
қатыстырмау үшін істеген еді. Жеке мектептерге қысымдар көбейе бастады.
1909 жылы халық ағарту министрлігі 4000-нан аса кітаптар мен журналдар
жойылды. Мектептер жабылып жаңадан ашылуына кедергілер келтірді. 1909 жылы
мамырда 1834 жаңа мектеп ашу туралы арыз түседі. Оның 337 ғана ашылып,
қалғандары мақұлданбады. Осындай қарсылықтарға қарамастан анекция кезінде
2000-дай жеке мектептер жұмыс істеді(№16. 95б.).
Кореяда 1909 жылы ұлт азаттық қозғалыстың белсенділігі төмендей
бастады, кейбір қатысушылар қозғалыстан қашты. Ірі ұйым Техан Хепхве сол
кезде ары қарай күреске дайын еместігін көрсетті. Жаңадан келген төраға Ким
Годжин Корея мен Жапония арасындағы достықты нығайтпақ болды.
Көптеген азаттық жолында жанын қиятын Ли Донхве т.б партизан
отрядтарына қосылып кетті.
Ыйбен партизан отрядтарының бастамасымен жапон отарлаушыларына қарсы
ланкестік әрекеттер ұйымдастыра бастады. Сеул мен басқа да көптеген
қалаларда жүздеген жапон офицерлері мен шенеуніктерін өлтірді. 1908 жылы
анекцияны тездетіп өокізгелі келген Американдық кеңесші Стивенсті атып
өлтірді. Ірі кісі өлімі бұл бірінші бас резидентті князь Ито Хиробумиді
атып өлтірілді. Оны 1909 жылы Харбин вокзалында орыс министрлерімен кездесу
кезінде өлтірді. Ито Хиробумиді атқан әділеттік үшін күрестің белсенді
мүшесі Ан Джунгин. 1904 жылы Ан Джунгин Понхве ұйымының басшысы болған ол
1907 жылы Қиыр Шығысқа барып, ол жерде партизан отрядтарын құрады. Ито
Хиробуминің келетінін біліп, басқа да қозғалыс басшыларынмен бірігіп
өлтірудің жоспарын құрады. Атып өлтірілгеннен кейін Ан Джунгинді Порт-
Артурға жеткізіліп, ол жерде сот отырысы өтеді. Сот кезінде Нополияның
отарлаушы саясатына қарсы екенін айтып істерін әшкерелейді. Оған сот өлім
жазасын кеседі(№4. 145б.).
Ито Хиробумидің өлімі Кореяның түкпір-түкпіріне жетеді. Оны газеттер
мен журналдар Ан Джунгиннің ерлігін дәріптеді. Халық Ан Джунгинді өздерінің
батыры деп атап, оның ерлігі туралы аңыздар шығарып, өлеңдерге қосты.
ІІ Тарау. Коммунистер басқарған партизан қозғалысының өсуі (1932-
1935).
Ұйымдасқан партизан күресіне ауысудың алғы шарттары 30-жылдардың
басынан бастап Корей революциялық қозғалыстарында шешуді қадамдар жасала
бастады. Террордың, Қытайдағы Жапон агрессиясының жайылуы және күрт
күшеюінің нәтижесінде, легалды революциялық ұйымдардың қызмет істеуіне
мүмкіндік бермеді, сондықтан Корей патриоттары қаруланған күрес жолына
көшті. 30-жылдары 1 млн артық корейліктер тұрған Солтүстік Шығыс Қытай
партизан қозғалысының негізгі орталығы болды. Себебі бұл жер партизандық
қозғалыстар үшін қолайлы болды.
Жапония Солтүстік-Шығыс Қытайды жаулап алып үлкен соғысқа айналдырды,
сол себепті Қытай халқы ұлт-азаттық көтеріліске шығып, Корей патриоттары
қолдарына қару алды(№12. 156б.).
Осы ұлт-азаттық күрес кезінде Ким Ир Сен тарих сахнасына шықты. Ол
1912 жылы Мангёндэде, революционер-мұғалімнің жанұясында дүниеге келді.
Оның әкесі-Ким Хёнджик Корей тәуелсіздігі үшін белсенді күрескен адам
болған. Анасы-Кан Бансок та революционер болған. 1932 жыл Ким Ир Сен
ұйымдастырған партизан отрядтарының қызметі коммунистер басқарған
ұйымдасқан қаруланған көтеріліске негіз салды. Ол халықаралық жұмысшы
табының жүргізіп жатқан көтерілісімен тығыз байланыста болды. Фашистік
террор және азаттық күштердің заңды қызмет істеу мүмкіндіктері болмаған
жағдайда, Корей коммунистері қарулы көтерілісті терең жаю үшін Маркс-Ленин
теориялық пайдаланды.
Корей партизан отрядтары Солтүстік-Шығыс Қытайдың әртүрлі
аудандарында құрылып жатты. Басқарып жүрген коммунистер партизан
көтерілістерінің біртіндеп әдістерін құра бастады. Бұл көтерілістер өз
елдерінді емес көрші мемлекетте болып жатса да ұлттық сипатта болды. Ұлы
октябрь революциясынан кейін, керісінде 2 мемлекеттің жұмысшыларының достық
қатынастарын күшейтті.
Жапон милитаристері бұл байланыстарды үзуге тырысты. Олар
колонизаторлардың бөліп ал да, билей бер саясатын қолданып Қытайларды
Корейлерге қарсы айдап салды. Олардың бұл істеріне Қытай , Қорей және Жапон
коммунист-интернационалистері қарсы тұрды. Жапон компартиясы Қытайда,
Жапонияда, Кореядағы көтерілістерінен қорықты. Қытай және Корей
коммунистері интернационалдық келісушіліктің және империализмге қарсы
күресу үшін бірігу керектігін халыққа түсіндіріп жатты. Осылай, 1931 жылы
күзде Маньчжуриядағы шаруалар көтерілісінде, 1932 жылғы көтерілістерге
көптеген Корей шаруалары қатысты. Бұл көтерілістер жапон империалистері мен
реакцияшыл шонжарларға қарсы бағытталып, олардың үйлерін өртеді, бидай
тұрған қамбаларын басып алып, кедейлерге таратып берді.
Осындай топтың көтеріліс кезінде Корей партизан отрядтары өз күресін
бастады. Олар Андонда, Ванцинде Хуньчунда, Янзида, Хэлунда құрылды.
Отрядтарда коммунистік комсомолдық ұйымдар құрылып, олар халық арасында
саяси жұмыстар жүргізе бастады(№1. 38б.).
Халықаралық және ел ішіндегі өршіккен жағдайды ескерсек, Корей
коммунистері партизандық күрес ұйымдарын құрып, тұрақты қарулы күштер-
революция армиясын құруға бағыттады.
Партизандық қозғалысын ұйымдастырушылар партия ядросының құрылуына
көп көңіл бөлді. Партизан отрядтарының құрамында жұмысшылар, шаруалар,
интеллигенттер кірді.
1932 жылы Шығыс Маньжуриядағы партизан отрядтары Шығыс Маньжур
антижапондық халықтық партизан отрядымен бірігеді. Сол жылы Корей
коммунистері Қытайлармен бірге партизан орталықтарын құра бастады.
Партизан базаларының шекараларында коммунистер мен комсомолдардың
ұйымдары белсенді әрекеттер істеді. Олардың басқаруымен халық билік
құрылып: демократиялық қайта құрулар жүзеге аса бастады; жапон жер
иеленушілерінің жерлері тәрікленіп, шаруаларға таратылды. 8-сағаттық жұмыс
күні енгізілді; жұмыссыздарға көмек көрсетілді.
Партизандық аудандарға мектептер мен емханалар ашылды, қару жасайтын
және тігін шеберханалары жұмыс істей бастады. Халық арасында әскери
дайындық және саяси жұмыстар жүргізіле бастады. Революциялық парақтар
басылды. Күрескер-интернационалистердің революциялық кадрлары қалыптаса
бастады. Осылардың арқасында олар ір партизандық әрекеттерді жүзеге асырды.
30-жылдың басында Корей ұлт-азаттық қозғалысының кең етек жаюуына
солшылдар авантюризмі қауіп төндірді(№11. 111б.).
Солшыл элементтері азат етілген аудандарда пролетариат диктатурасының
ұйымдары сияқты кеңестер құруға тырысты. Ол жерлерде экономикалық іс-
шаралар жүргізіліп, жекеменшік жер иеленуді талап етті. Революцияға қауіп
төндіретін солшылдардың қателігіне басқарушы коммунист-партизандар қарсы
шықты. Маньжурдағы партизан отрядтарының құрамында 40-қа жуық партия
ұйымдары жұмыс істеді.
Коммунистік партизан басқармасы-өз қатарларының ұйымдасқан түрде ауыз
біршілікте боуына салғырттыққа қарсы күресуге көп көңіл бөлді. Себебі бұл
Корей коммунистік қозғалысының болашақтағы қиындықтарға төтеп беретін
бірден-бір жол болды.
1933-жылы Ванцинде Ким Ир Сеннің шақыруымен Шығыс Маньжур партизан
отрядтарының Корей өкілдері қатысқан кеңес өтеді. Кеңесте жергілікті
биліктің жіберіп отырған қателіктері қарастырылды. Жопан отарлаушыларының
Корей және Қытай халқының арасына от жағулары сөз болды.
Кеңестің шешімі бойынша азаттық алған аудандардағы жұмысшы шаруа
кеңестері Инмин, Хёнмён, Чонбуға болып қайта құрылды. Бағдарламада
көрсетілгендей олар Кореядағы Жапон империалистік өктемдігін құлату үшін
күрес жүргізді. 1933 жылы Ким Ир Сен, Ким Чжека және Чхве Ёнгона
отрядтарымен байланыс орнатты(№7. 178б.).
1933-жылы партизанда халық көмегімен жүздеген жапон әскерлерін
тұтқынға алды.
Осы жылдың соңында жапон соғыс құмарлары қайтадан Ванцин және
Яньцидегі партизан базаларына 10 мыңдаған жазалаушыларын жіберді. Алайда,
партизандар да төтеп беріп, жауап қайтарады.
1934 жылы Корей халық революциялық армиясы құрылды. Оны Ким Ир Сен
басқарады.
Партизан қозғалысы жапондарға қарсы күрестің орталығына айналады.
Сипаты және мақсаты жағынан ұлттық сипатта болғандықтан азаттық
көтерілістің бір бөлігі Халық революциялық армиясы және партизан отрядтары
әр таптың өкілдерінен құрылды(№7. 52б.).
Коммунистік партизан басқармасы жалпы антижапондық күштерді
біріктіруге бағыт алды. Партизандық күрестің алғашқы күндерінен бастап-ақ
біріккен ұлттық фронт құруға қадамдар жасала бастады. Буржуаз ұлтшылдары
басқарған партизан отрядтары интеллигенцияның күреске белсенді түрде
қатысуына ықпал етті.
Халық революциялық армиясының құрылуы Корей революционерлеріне шабуыл
әрекеттерін кеңейтуге мүмкіндік берді. 1934-жылғы Қытай патриоттарымен
бірге Санчакоу ауданында маңызды операция жүргізіліп, қалаға басып кіріп
Жапон горнизонасын талқандады.Корей партизандары Солтүстік Қытай
Шығысындағы антижапондық армия қатарында ерлікпен күресті.
1933-жылдың аяғы 1934 жылдың басында Жапон әскерлері жазалаушы
әрекеттерін күшейтті, партизандарға қарсы, жағдай одан ары өршіді. Халық
белсенді көмек беріп отырған партизандар қайсарлықпен жаумен. күресті
1934 жылы партизан отрядтары екіге бөлінді: Бірінші бөлігі базаны
қорғауға қалды, екінші бөлігі тылда күресуге аттанды. Күресті күшейту және
аумағын кеңейту үшін партизан басшылығы лагерь түріндегі жасырын партизан
базаларын кұра бастады. Оларды қолайлы таулы аумақтарда, Амноккон және
Туманган өзендерінің аңғарларына орналастырды(№16. 224б.).
Маньчжур шекарасындағы Корей партизандарының іс-әрекеттері Кореяда
жүріп жатқан революциялық күштердің күресіне қатты әсер етті. Коммунистік
партизан басшылары басынан бастап, Кореядағы жасырын коммунистік
партияларға көмек көрсетті. Халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын
жүргізді, саяси әдебиеттер, үңдеу парақшалары таратылды. Осылайша Корея
аумағында да партизандық іс-қималдар жүріп жатты.
Ең бастысы 30-40 жылдардағы Корей революциялық күресіндегі басқару
коммунистердің қолында болуы еді. Коммунистер жұмысшыларға қозғалыс
мақсаттарын түсіндіріп, көптеген насихат жұмыстарын жүргізді.
Осы жылдары Кореяда коммунистердің басқаруымен басылған көптеген
заңсыз газеттерде де партизандарды қолдауға шақырған материалдар шықты.
Бұл басылымдарда Корей патриоттары басқа мемлекеттің халықтарымен
бірігіп, революциялық байланыстарды күшейту қажеттілігі ескерілді. 1934-
жылы коммунистер жариялаған парақтарда Корей компартиясын қайта құру
мәселелері де көтерілді.
Елде көптеген ереуілдер өтті. 1933-жылдың өзінде 175-ереуіл өтіп,
оған 14 мың адам қатысты. 1935-жылы ереуілдер саны азайды. Жұмысшылардың
қайсарлықпен күресуі, талап қоюлары ереуілдердің қаншалықты маңызды
болғанын көрсетеді. 1935-жылы Чинномпхо металлургия заводында ереуілге 1300
металлург қатысып, жалақыны 50 процентке көтеруді, Корей және Жапон
жұмысшыларының еңбек ақысын тең түрде беруді, еңбек жағдайын жақсартуды,
маманданған жұмысшыларға үй беруді талап етті. Жергілікті басқарма
жұмысшылардың талабын қанағаттандырамыз дегендіктен, жұмысшылардың бір
бөлігі жұмысқа қайта шықты.
1937-жылы қажетті товарларға және азық-түлікке бағаның өсуіне
байланысты көптеген кәсіпорындарында, шахталарда, порттарда ереуілдерге
шықты(№2. 214б.).
Ең маңызды шаруалар көтерілісінің бірі 1934-жылғы көтеріліс болды.
Солшыл шаруалар одағы құрылып, саяси үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді.
Жапон отарлаушыларына қарсы жауап қайтарып отырды. Ұйымдастырушыларды
тұтқындағанына қарамастан Мёнчхонаның революциялық ұйымдарының мұшелері
қайсарлықпен қарсы тұрды.
Мёнчхон көтерілісі-революциялық ұйымдар басқарған ең ірі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz