Емдік дене шынықтыру жалпы негіздері

Жоспар

1. Кіріспе. Емдік денешынықтырудың жалпы негіздері. (ЕДШ)
ЕДШ орындарын ұйымдастыру
2. ЕДШ. Кіріспе жаттығулары
3. Ішкі ағзалар ауруларында емдік денешынықтыруды қолдану
4. Буын аурулары мен тірек. қимыл аппаратының деформациясы кезіндегі ЕДШ
5. Ас қорыту ағзалары ауруларындағы ЕДШ.ды қолдану
6. Жүйке жүйесі ауруларындағы ЕДШ
7. Шеткері (перифериялық) нерв жүйесі ауруларындағы ЕДШ
8. Бел радикулитіндегі Е.Г. (емдік гимнастика)
9. Хирургиялық ауруларда ЕДШ.ды қолдану
10. Жүрекке және өкпеге ота жасағаннан кейінгі ЕДШ
11. Жүрек қан тамыры жүйесінде аурулары бар науқастарға ЕДШ
12. Тыныс жолдары ауруларындағы ЕДШ
13. Зат алмасудың бұзылуы кезіндегі ЕДШ
14. Медициналық бақылау негіздері
15. Акушерлік пен гинекологияда ЕДШ қолдану
16. Босанғаннан кейінгі кезеңдегі жаттығулар
17. Балалар тәрбиесіндегі емдік дене шынықтыру
18. Рахит ауруындағы ЕДШ қолдану

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Кіріспе. Емдік денешынықтырудың жалпы негіздері. (ЕДШ)
ЕДШ орындарын ұйымдастыру
2. ЕДШ. Кіріспе жаттығулары
3. Ішкі ағзалар ауруларында емдік денешынықтыруды қолдану
4. Буын аурулары мен тірек- қимыл аппаратының деформациясы кезіндегі ЕДШ
5. Ас қорыту ағзалары ауруларындағы ЕДШ-ды қолдану
6. Жүйке жүйесі ауруларындағы ЕДШ
7. Шеткері (перифериялық) нерв жүйесі ауруларындағы ЕДШ
8. Бел радикулитіндегі Е.Г. (емдік гимнастика)
9. Хирургиялық ауруларда ЕДШ-ды қолдану
10. Жүрекке және өкпеге ота жасағаннан кейінгі ЕДШ
11. Жүрек қан тамыры жүйесінде аурулары бар науқастарға ЕДШ
12. Тыныс жолдары ауруларындағы ЕДШ
13. Зат алмасудың бұзылуы кезіндегі ЕДШ
14. Медициналық бақылау негіздері
15. Акушерлік пен гинекологияда ЕДШ қолдану
16. Босанғаннан кейінгі кезеңдегі жаттығулар
17. Балалар тәрбиесіндегі емдік дене шынықтыру
18. Рахит ауруындағы ЕДШ қолдану

Кіріспе. Емдік денешынықтырудың жалпы негіздері. (ЕДШ)
ЕДШ орындарын ұйымдастыру.

Емдік денешынықтыру және медициналық бақылау пәнінің оқыту мақсаты
дені сау және ауру адамдарға денешынықтыру шараларының әсерінің механизімін
білу негізінде, жаттығу әдістерін қалпына келтіру және емдеудің барлық
кезеңдерінде қолдану. Сонымен қатар спортпен және денешынықтырумен
шұғылданған кезде денсаулықтың қалпына дәрігерлік бақылау жасау.
Емдік гимнастика- қазіргі кезде көп тараған емдеу әдістерінің
түрлерінің бірі. Ерте кездерде бойдағы дерттен арылу үшін, адам табиғиттың
сыйы- суды, жарық сәулені, әр-түрлі қимыл қозғалысты пайдаланған.
Денешынықтыру ХVІ-ХVІІ ғасырларда емдік бағытта қолдана бастады. Бұл
кездерде Ресейде қозғалыс пен жылуды қатар беру арқылы (травматалогияда)
қолданды. ХVІІІ ғасырдың аяғында көптеген ғалымдар аурудың алдын алу
бағытында дамыту жолында еңбек етті. ( М.В. Ломоносов, А.П.Протасов) 1923-
1924 жылы емдік денешынықтыру шынығу орындарында ( профилактория ,
санатория, курорт)-ға енгізілді. 1926 жылы И.М.Саркизов-Серазини емдік
денешынықтыру кафедрасын ашты. Осы жерде үлкен дайындықтан өткен алғашқы
докторлармен кандидаттар (В.Н.Машков,Д.А. Винокуров) болды. Сол кездегі
бірінші денсаулық сақтау Халық комитеті Н .А.Семашконың бағыт бағдар
беруімен отызыншы жылдың басында ЕДШ бөлімдерімен бөлмелері ашылды.
ЕДШ-дың медицина саласында денсаулықты қалпына келтіруде, аурудың
алдын алуда, мүгедекті азайтдға үлкен маңызы бар. ЕДШ - бұл ағзаның
биологиялық қасиеті қозғалысты қолдану тәсілі. Қозғалыс негізінен
ағзалардың қалыптасуын, жетілуін реттейді. Денешынықтырудың биологиялық
маңызы адамның іс- қимылын және жұмыс қабілетін арттыру. Дене жаттығулары-
емдік гимнастиканың басты құралы. Ішкі ағзалар мен сыртқы бұлшық еттер
тығыз байланыста болғандықтан жоғары нерв жүйесі (ми қыртысы) қадағалып
жобаға салып отырады. Сондықтан қимыл- қозғалыстың тапшылығы (гиподинамия)
әр түрлі ауруға әкеп соқтырады.

Емдік гимнастиканың 4 механизімі бар.
1) денені әлдендіру (сергіту)
2) қоректендіру
3) орнын толтыру
4) біріңғайлау немесе қалпына келтіру

1. Әлдендіру механизмі: нерв жүйесіндегі тежеу мен қоздыру процесін
өзгертіп орталық күштің жұмысын реттейді. Басшылық қызметі артып ішкі
бездердің жұмысын жақсартады, зат алмасуды үдетеді. Бұлшық ет пен ағза
арасындағы байланыс туады. Үлкен бұлшық ет көп қозғалса, әлдендіру
көбірек болады.

2. Қоректендіру механизмі: буын қимылдарынан денедегі зат алмасу ,
қышқылдану- тотығу, қайта түлеу, қалпына келу процестері жүреді. Қан
айналымы үдеп, лимфа айналымы жақсарады да қоректік затпен толығып
ауырған жер тез жазыла бастайды.
3. Орнын толтыру механизмі: жаттығулар арқылы аурудың салдарынан солып
қалған мүшелерді, бұлшық еттерді қалпына келтіреді. Бұлшық еттерді
шынықтыру арқылы науқастың әр түрлі қимылдар жасауына көмектеседі.
4. Бірыңғайлау немесе қалпына келтіру механизмі: ағзаның анатомиялық
құрылысы қалпына келгенмен , мүшелердің қызметі бірыңғай болмайды.
Сондықтан функционалдық қасиетін деңгейіне келтіру үшін аурудан кейін
жаттығулармен айналысу қажет. Сонда ғана жоғарғы нерв жүйесінің басқару
қызметі басқа ағзалармен байланысқа түсіп, науқас ауруынан айығады.

Емдік гимнастиканың тәсілдері: бұл тәсілдерге жаттығулар жиынтығы
және табиғат факторлары (ауа ,су, күн сәулесі) жатады.
1. Жаттығулар жиынтығына: гимнастикалық, спорттық, қолданбалы ойын
түрлері. 1)гимнастикалық жаттығулар- аяқ, қол, дене бұлшық еттеріне
арнап ( снарядпен және жаттығу құралдарымен ) жасалады.
2. Қолданбалы спорттық жаттығулар: жүгіру, жүру, секіру, лақтыру,
өрмелеу,жер бауырлап жорғалау, шаңғы тебу, туризм, коньки тебу,
қайықта ескек есу, тұрмыстық еңбек т.б. жатады.

Табиғат факторлары: ауа, күн сәулесі, су адам денесінің ауруға
қарсылығын арттырып , төзімділігін үдетеді. Ол науқасқа да, сауға да
үлкенге де, кішіге де пайдалы. Тек мөлшермен қолданған жөн.
Қоршаған ортадағы төменгі және жоғарғы температурадағы ауа және су,
қысымдағы жаттығудың табиғи әдістері шынығу деп аталады.

Күн қызуымен шынығу: күнге дұрыс қыздырына білсе ағзаның жұмыс
қабілеті артып, зат алмасуын жақсартады. Күнді артық пайдалану
асқынуларға әкеліп соқтырады. Қан аздыққа, зат алмасудың бұзылуы,
лейкемияға ұшыратады. Шынығуды жазда (сағ 8ºº-11ºº-ге дейін) көктем,
күзде (11ºº-14ºº-ге дейін) жел соқпайтын жерде жасайды. Дені сау адам 10-
20 минутттан бастап 5-10 минут қосып 2-3 сағатқа жеткізуге болады. Әрбір
1 сағат сайын көлеңкеде 15 минут дем алады.

Ауамен шынығу: ағзаның суыққа төзімділігін арттырып , суықтан
болатын аурулардан қорғайды (сақтайды). Тыныс алу, зат алмасу. Жүрек қан
тамыр жұмысы жақсарады. Шынығуды жылы күндері желден қорғалған жерде
қозғалу жаттығулары арқылы жасауға болады.
Ұзақтығы адам денсаулығына және температура мен ауа ылғалдығына да
байланысты.

Сумен шынығу: суға шомылу немесе үстіне су құю жаттығу жасаумен
бірге салқын суда массажбен жасалады. Бірақ салқын суда ұзақ уақыт тұру
терідегі қан айналысын нашарлатады, тарылтады, жылуды жоғалтады. Жылу
беру жетіспейді, сондықтан ағзалардың қызметі бұзылады. Ысқылау :
шынығудың жұмсақ түрі. Әуелі бөлме температурасында кейін судың
температурасын түсіріп 2-3 аптада 10-12 С-ге жеткізеді. Қалыптасқан соң
шомылуға немесе душқа түседі.
ЕДШ-лар бөлмелерде, алаңдарда, аурухана, тынығу орындарында
,(санатория, курорт) және үй жағдайларында қолданылады. Жаттығулар
адамның бүкіл денесіне немесе жеке ағзаларына арнап жасалады., және
арнайы жаттығу құралдары арқылы жасалады. Үлкендер мен балаларға жатығу
әсерлері бірдей болады. ЕДШ бөлмесін ұйымдастыру үшін үлкен бөлме (зал)
қажет. Арнайы жаттығу құралдары және науқастарға арналатын карта ( Ф-№024
у) ДШ картасы Ф(061у) болулары керек .

Көрсетілімдері: ағзаның жұмыс қабілеті әлсірегенде немесе жоғалғанда,
асқынулар кезінде, түйнемелерді тарқату үшін.

Қарсы көрсетілімі: ауыр жағдайдағы науқастарға, жүйке ауруларында,
аурудың жедел қабынуында жүрек қан айналысының жетіспеушілігі, тахикардия
100у. Брадикардия (50-ден төмен) жүрек түйнемесі. ЭКТ дұрыс болмаса,
гипертензия,(220120), гипотензия(9050), қан кетуі, тромбоэмболия,
анемия, эритроцид 2,5-3 млн-ға дейін, СОЭ(ЕТЖ)-20-25 ммг асса, лейкоцит
өте көп жағдайда.

ЕДШ. Кіріспе жаттығулары;
1. Тұрған қалыпта, аяқты қосып , қолды иыққа қоямыз. Қолды жоғары созғанда
оң аяқты артқа жіберіп , басты шалқайтып- тыныс алу. Қалыпқа келгенде тыныс
шығару. Келесіде сол аяққа қайталау. Қайталау 6-8 рет.
2. Т.Қ. аяқты қосып, қолды екі жанға созамыз. Отырғанда қолды төмен түсіріп
тізеге қойып – тыныс шығару. Қалыпқа келгенде – тыныс шығару. Баяу және
орташа жылдамдықпен жасалады. Қайталау 6-8 рет.
3. Шалқалап жатқан қалыпта, қолды бүйірге қойып аяқты тізе және банбас
буыннан бүгу. Аяқты түзетіп жанына қарай созу , түсіргенде аяқты түзу ұстап
қосу. Тыныс алу бір қалыпты. Қозғалыс орташа. Қайталау 6-8 рет.
4. Тұрған қалыпта аяқты қосып, оң аяқты алға қарай бүгіп, қолды жанына
созу. Қалыпқа келіп сол аяққа қайталау. Қозғалыс орташа. Тыныс алу бір
қалыпты. Әр аяққа 6-8 рет қайталау.
5. Тұрған қалыпта, қолды шынтақ буыннан аздап бүгіп, жұдырықты жұмып ұстау.
Қолды жазбай кезекпен бір қолды алға сосын жоғары көтеріп, екінші қолды
артқа және төмен жіберу. Қозғалыспен бірге аздап ирелеңдеп отырып тұру.
Қозғалыс орташа. Тыныс алу қалыпты. Қайталау 6-8 рет.
6. Тұрған қалыпта аяқ иық деңгейінде. Екі қолды төбеге қойып, оңға иілгенде
тыныс алып, солға иілгенде тыныс шығару. Аяқты бүгуге болмайды . Қозғалыс
бір қалыпты баяу асықпай тоқтаусыз жасалады . Қайталау 6-8 рет .
7. Тұрған қалыпта аяқты қосып, оң аяқты аздап бүгіп , сол аяқты артқа
көтеріп екі қолды жанға созамыз. Қалыпқа келіп оң аяққа жасау. Денені аздап
алға еңкейтеміз. Тыныс алу қалыпты. Әр аяққа 6-8 рет қайталау.
8. Аяқты бірге ұстап, қолды мықынға қойып, секіріп аяқтың арасын ашу,
секіріп аяқты қосу . Орташа жылдамдықпен бастап күшейтуге болады. Бір
қалыпты терең тыныс алу. Қайталау 6-8 рет.
9. Бөлме ішінде жүру , тыныс алу . Қалыпқа келгенше жүрісті біртіндеп
бәсеңдету.
10. Т.Қ. қол денемен бірге аяқты түзу ұстап , екі қолды айқастырып алға
қарай созып аяқтың ұшына, көтеріліп керіліп тыныс алу. Қалыпқа келіп тыныс
шығару. Қайталау 4-5 рет.
11. Т.Қ. бір қолды жоғары көтеріп, бір қолды төмен жібереміз. Әрсанағанда
қолды кезекпен баяу ауыстырамыз . Тыныс алу бір қалыпты . Қайталау 4-5 рет.
12. Тұрған қалыпта орындықтың арқасынан ұстап немесе қолды бүйірге қойып ,
әр санағанда аяқты кезекпен алға, артқа сермеу. Тыныс алу қалыпты. Әр аяққа
4-5 рет қайталау.
13. Т.Қ . қолды белге қойып ,Аяқты иық деңгейінде ұстап, алға еңкейгенде
тыныс шығару, қалыпқа келгенде тыныс алу. Қайталау 4-5 рет.
14. Т.Қ. қол кеуде тұсында, аяқ иық деңгейінде. Денемен оңға солға бұрылу.
Тыныс алу қалыпты. 8-10 рет қайталау.
15. Т.Қ. қол денемен бірге , аяқ арасы қалыпты. Отырып тұру кезінде бір
қолды желкеге, бір қолды бүйірге қойып кезектестіре отырып жасау. 6-8 рет
қайталау.
16. Т.Қ. қолды бүйірге қойып, аяқты түзу ұстап, тыныс алу жаттығуларын
жасау. Шынтақты артқа жіберіп, аяқтың ұшына көтеріліп терең тыныс алу.
Қалыпқа келгенде толық тыныс шығару. Қайталау 8-10 рет.
Ішкі ағзалар ауруларында емдік денешынықтыруды
қолдану.

Басқа індеттерге қарағанда ішкі ағзалардың ауруы жиі кездеседі.
Оларды жүрек қан тамырлары, өкпе тыныс жолдары, ішек қарын, бауыр-өт
жолдары, зат алмасу ауруларына бөледі. Ауру жедел, жәй, созылмалы түрде
өтеді.
Адам организмі біртұтас дүние екенін ежелден білеміз, сондықтан бір мүше
сырқатқа шалдықса , басқа ағзаларға да кері әсерін тигізуі ықтимал. Бір
жер ауырса, адамның тұла бойын зіл басып, әлсіздік, селқостық, жұмысқа
деген ықылас азайып, немқұрайдылық пайда болады.
Осыған байланысты тек бір ауруды ғана емес, бүкіл организмді, адамды
толық емдейді. Сол үшін бірден күрделі емдеу әдісін қолданады. Оған дәрі
– дәрмек, тоқпен емдеу, балшықпен емдеу, ине, массаж, хирургиялық
операциялар және емдік гимнастика жатады.
Емдік гимнастика өзінің әлдендіретін (сергітетін) механизмі арқылы адамға
күш жігер беріп, көңіл – күйін көтереді. Бұл адам ауыр жараланғанд, қатты
науқастанғанда, қайғыға душар болып өзінен-өзі түңілген кезде өте
пайдалы.
Ішкі ағзалар ауруында емдік гимнастиканың қоректендіру механизмі де
маңызды роль атқарады. Қимыл – қозғалыс ауру салдарынан туған кемтікті
толтырып, қан айналымын жақсартып, зат алмасуын күшейтеді.Соның
нәтижесінде организм қалпына келеді.Адамның қызметке деген қабілеті
артып, ширақтық пайда болады.
ЕДШ жаттығулары әр аурудың немесе ағзалардың ерекшеліктеріне
байланысты қолданылады. Тыныс алу жүйелерінде тыныс жолдарының ауа
айналысын жақсартуға, қан айналысын, зат алмасуын жақсартуға, тыныс
жолдары бұлшық еттерін нығайтуға, плевра қуысына жиналған сұйықтықтарды
тарқатуға бағытталады. Ас қорыту ағзаларында емдік жаттығулар іш қысымын
азайтып ағзалардың қызметін жақсартуға , маторлық секреторлық функциясын
қалыпқа түсіруге арналады. ЕДШ науқастардың ауырсынулары басылып дене
қызуы және қан анализдері қалыпты жағдайға жеткенде жасалады. Жүрек қан
тамыры жүйелерінде ЕДШ науқастардың қан айналысын жақсартып , қалыпқа
түсіруге , өмір сүру деңгейін көтеруге бағытталады.
Жаттығу кезінде қан қысымы артып, тамыр соққысы жиілеп, қан айналымы
ұлғаяды. Сондықтан АД, РS өлшеп , қадағалап отыру қажет. Е.Г. баяу үзіліс
жасап, тыныс алу жаттығуларымен алмастырып отырады. Зат алмасу жүйелері
араларында комплекстік емдеуде ЕДШ –ң маңызы зор. ЕДШ-ң өзіндік әдістері
бар. Қант диабетінде жаттығуды науқастың жағдайына қарап, бақылап отырып
тағайындалады. Қандағы қанттың құрамын, зәрдегі құрамын қадағалап отырып
жасайды. ЕДШ-ң әсері зат алмасуды реттеу , қан айналысын жақсарту және
жүрек тамыр жүйесі, тыныс алу , ас қорыту жүйелері ағзаларының жұмысын
арттыруға арналады.

Ішкі ағзалар ауруларындағы ЕДШ.
1. Терең тыныс алып демді созып шығару арқылы 3-4 минут бөлмеде жүру.
2. Аяқты иық деңгейіне қойып тұрып екі қолды жоғары көтергенде тыныс алып,
қолдарды төмен түсіргенде тыныс шығару. Қайталау 4-6 рет.
3. Аяқты иық деңгейіне қойып,екі қолды шынтақтан бүгіп кеуде тұсында ұстап
жаннына қарай жазғанда тыныс алып, қалыпқа келгенде тыныс шығару. Қайталау
4-8 рет.
4. Екі аяқты алшақ ұстап бір қолды белге, бір қолды жоғары көтеріп,оңға,
солға кезекпен йілу. Қайталау 4-8 рет.
5. Аяқтың арасын алшақ қойып, екі қолды бүйірге таяп, белді
айналдыру (оңға, солға). Қайталау 4-6 рет.
6. Екі қолды жоғары көтеріп тұрып оң аяқты артқа созу, осылай сол жағына
қайталау. 4-6 рет.
7. Аяқты иық көлемінде қойып екі қолды алға созып ұстап, жартылай отырып
тұру. Қайталау 4-6 рет.
8. Екі аяқтың арасын алшақ ұстап екі қолды жоғары көтеріп қосып ұстап,
төмен тастап жіберу. (отын шабу).
9. Екі қолды жоғары көтеріп тізені кезек-кезек бүгу.
10.Жүріп терең тыныс алып шығару. Бөлме ішінде айналып жүру.
11.Аяқтың ұшымен жүру, өкшемен жүру. 2-3 мин.
12.Қолды денемен түзу ұстап, оңға йілгенде оң қолды денеден ажыратпай төмен
қарай,сол қолды жоғары қарай қолтыққа дейін апару. Қайталау 4-8 рет.
Гимнастикалық таяқшамен жаттығу жасау.
1.Аяқты иық деңгейіне қойып, таяқшаны екі басынан ұстап жоғары көтергенде
тыныс алып , түсіргенде демді шығару. Қайталау 6-8 рет.
2.Аяқты иық деңгейіне қойып , таяқшаны кеуде тұсында ұстап, екі қолды алға
созғанда тыныс алып, қалпына келгенде тыныс шығару. Қайталау 6-8 рет.
3.Таяқшаны ұстап жоғары көтергенде тыныс алып, ал алға еңкейгенде тыныс
шығару. Қайталау 6-8 рет.
4.Таяқшаны жоғары ұстап, оңға және солға иілу, жоғары ұстағанда тыныс
алып, иілгенде тыныс шығару. Иілгенде бір аяқты алға созу. Қайталау 6-8 рет
5.Таяқшаны жоғары ұстап тұрып , бір аяқты артқа қойып, екі қолды
таяқшамен артқа керу. Қайталау 6-8 рет.
6. Таяқшаны алға ұстап тұрып, қолды оңға, солға , айналдыру. Қайталау 6-8
рет.
7.Таяқшаны алға ұстап, алға және артқа қарай дөңгеленте айналдыру. 6-8
рет.
8.Таяқшаны алға ұстап тұрып, оң тізені бүгу сосын сол тізені бүгу. 6-8
рет.
9.Таяқшаны алға созып тұрып,жартылай отырып тұру. Қайталау 6-8 рет.
10.Еңкейіп тұрып таяқты кеудеге тартып дем алу, төмен түсіргенде дем
шығару. (насос). Қайталау 4-6 рет.
11.Аяқты иық деңгейіне ұстап, қолды алға созып денемен бірге оңға, солға
бұру. Қайталау 4-6 рет.
12.Таяқшаны еңкейіп ұстап тұрып, денемен бірге оңға және солға көтеру.
Жоғары көтергенде тыныс алып, түсіргенде тыныс шығару. Қайталау 6-8 рет.
13.Таяқшаны жоғары көтергенде тыныс алып, төмен түсіргенде тыныс шығару.
Қайталау 4-6 рет.
Буын аурулары мен тірек- қимыл аппаратының
деформациясы кезіндегі ЕДШ.

Тірек – қозғалыс аппараттарының өзгерістеріне: Омыртқа жотасының қисаюы
(алға-артқа), Сколиоз (оңға,солға қисаюы), қазтабан жатады. Адам денесін
тік ұстауы қаңқа сүйектегі бұлшық еттердің бітіміне байланысты. Е.Г.осы
қаңқа сүйектеріндегі бұлшық еттерді, жүрек бұлшық еттерін, өкпе мен
кеуде қуысындағы ауа айналыстарын үлкейтуге, нығайтуға бағытталады.
Ағзалардағы зат алмасуды реттеп,ас қортуды жақсартады. Бір қалыпты және
мөлшерлі дене шынықтырумен айналысу дене бітімінің өзгеріске ұшырауынан
сақтайды. Кеуденің өзгеріске ұшырауында арқа және жауырын бұлшық еттерін
шынықтыру керек.
Сколиоз- омырқа жотасының оңға немесе солға қисайып кетуі. Ауру іштен
туа бітеді немесе жүре пайда болады. Қисаюдың С және S түрлері болады. С
– омыртқаның бір бағытқа қыйсаюы (оңға немесе солға). S қисаюдың бірнеше
бағытта болуы. Балалар сколиозбен мектеп бағдарламасында жаттығады, өте
қатты қисайған кезінде ЕДШ топтарында жаттықтырылады.
Жаттығулары: емдік жүзу, ыстық және салқын душ қабылдау, азанда
және кешке өзіне -өзі су құю(обливание).
Омыртқа жотасының қисаюы тек сыртқы келбетті бүлдіріп қоймай , ол ішкі
ағзаларға да әсіресе, өкпе мен жүрек қызметіне кері әсерін тигізеді.
Өйткені қисайған омыртқа көкірек ішіндегі өкпенің толық жазылуына , көк
еттің қозғалуына бөгет жасайды. Сондықтан денеде қан айналысы кеміп
оттегі жетпей іштегі қысым өзгереді.
Қазтабан. Табанның жалпаюы, аз қимылдайтын сіңір бұлшық еттері ,
жетілмеген әлжуаз және семіз адамдарда кездеседі. Ең көп тараған түрі
статикалық (қозғалмайтын) қазтабан. Бұл ауруда аяқ тез талып , шаршап
табан, өкше, жіліншік, сан бұлшық еттері ауырады. Жаттығу. Азанда 5-6
минут жалаң аяқ жүру , алдымен табанмен сосын аяқтың ұшымен жүру. Одан
соң жүреден отырып табанның сыртымен жүру, аяқтың ұшымен секіру.
Орындықта отырып аяқты созып, ұшын бүгіп бір нарсеге қатты тірейді,
сосын еденге тірейді, саусақтарымен ұсақ заттарды көтереді, осылай
сіңірді , бұлшық еттерді нығайтады. 30-40 минут жасалады. Қазтабанды
анықтау түрі- плантография.
Полиартрит- буындардың қимылдамауы. Артрит - көп тараған ауру.
Буындардың қызметтері бұзылғандықтан ауру белгілері сырт көзге білініп
тұрады. Бұл ауру адамдарды еңбекке жарамсыздыққа және мүгедектікке әкеп
соқтырады. ЕДШ буындардың қимыл қозғалысы мен қызметін қалпына келтіріп
Т.Қ.А. қызметі және жалпы ағзаларды нығайтады.
ЕДШ бағыттары:
1) бұлшық еттердегі және буындардағы қан айналысын күшейту.
2) буын қозғалысын арттыру, қызметінің бұзылуының алдын алу, зақымданған
жерге әсер ету.
3) буын байланыс аппараттарына әсер ету
4)төсекте жатқан ауруларға ( қан айналысы, тыныс алу, зат алмасуды)
қалпына келтіруге әсер ету.
5) зақымданған буындағы ауырсыну сезімін азайту.
6) шынықтыру жаттығуларын және жұмыс қабілетін көтеру.
ЕДШ-ды аурудың айқын белгілері және қатты аурусынулары бар кезінде
қолдануға болмайды. Ауырсынуды азайту үшін зақымданған буынға лангета
қолданып гипстеп жылу процедураларын береді. Ауырсыну қатты болса абайлап
қолдану керек.
Остехандроз. Омыртқа аралық буындардың және байланыс аппаратының
өзгеріске ұшырауы, клиникаық формасына байланысты емдеудің түрлі әдістері
қолданылады,. Дәрілер, физиотерапия және ЕДШ.

Мойын омыртқа остехандрозы. Омыртқалар бір жағына шығып кетпес үшін
мойынға мақта дәкеден жасалған тіреуіш жаға кигізеді. Мойынға киілген
қамыт бүкіл бір емдеу курсы біткенше шешілмейді. Бұл артық қимыл жасамай
зақымданған жердің жетілуіне көмек болады. Жаттығулар: иық, жауырын,
бұлшық еттерін босатып мойын бұлшық еттерін жетілдіруге ықпал жасайды.
Қарсыласу жаттығулары басты артқа итергенде науқас алға итеріпқарсыласу
керек. Мойын бұлшық етін жетілдіру үшін жатқан бойда басты көтеріп 2-5
секунд ұстап тұру үлкен әсер етеді. Шалқадан, етпеттен, бір қырынан
жасауға болады. Тыныс алу жаттығуларымен қоса суда жүзу пайдалы, мойын
бұлшық етін қатайту үшін қабырғаға арқаны беріп шүйдемен тіреледі. Қатты
тіреп босаңсып тағы қайталайды.( 3-5 секунд). Жон етке массаж жасайды.

Кеуде остеохандрозы. Омыртқа аралық шеміршектің тозуынан көкірек
қуысы өзгереді. Кеуде омыртқалары сыртқа теуіп дөңестік пайда болады да,
өкпенің қызметін және дем алуды нашарлатып қабырға еттерін әлсіретіп,
ауырсыну болады. Сонымен денеде газ алмасу бұзылып оттегі тапшы болады.
Е.Г.-ның міндеті: дененің сымбатын сақтау, арқа бұлшық етін жетілдіріп
табиғи ирек ( лордоз , кифозды) қалпына келтіру.
Жаттығулар: арқа, іш, кеуде бұлшық еттерін нығайтуға арналып (жатып,
тұрып , отырып) жасалады.

Бел омыртқа остеохандрозы. Омыртқа аралық шеміршектің жаншылып
ыдырауынан неврологиялық белгілер айқындалып , бел омыртқаның қимыл
қозғалысы кемиді. Қолданылатын емдері: дәрі –дәрмек, хирургиялық және
балшықпен емдеу, токпен емдеу, массаж, және Е.Г. Мақсаты: бел омыртқаның
маңындағы бұлшыққеттердің сыздап ауырғанын бәсеңдетіп, қан айналымын
жақсартып , нерв талшықтарын жандандыру.
Жаттығулары; Шалқасынан, ішпен, қырымен жатқызып, тұрғызып, еңбектетіп
жасалынады. Қабыну және жедел қабыну кезінде жаттығулар жасалмайды. 15º-
20º –дан артық еңкейтін жаттығулар болмайды. Омыртқаны өз осьінде түзу
созу жақсы нәтиже береді.

Сколиозға арнайы жаттығулар.
1. Тұрған қалыпта қабырғаға жауырынды, жанбасты, балтырды және өкшені
тигізіп тік тұру. Осы қалыпты сақтай отырып қабырғадан 1-2 қадам
алға жүру.
2.Шалқадан жатып, қолды денемен бірге ұстап, басты, кеудені және аяқты
бір сызықтың бойына қойып, бас пен иықты жоғары көтеріп, қайта қалыпқа
келу.
3. Шалқадан жатқан қалыпта, қолды денемен түзу ұстап, бел омыртқаны
еденге тигізу. Тұрып түзу қалыпта сақтау.

Бел бұлшық еттерін нығайтуға арналған жаттығулар;

Ішпен жатқанда, алақанды төмен қаратып, қолды бірінің үстіне бірін салып,
иектің астына қояды.
1.Екі қолды белге апарып ішті еденнен көтермей, басты иықты, жауырынды
қосып көтеріп ұстап тұру.
2.Баспен иықты көтеріп, қолды баяу жоғары көтеріп, жанына қарай созып
иықты тигізеді.
3.Баспен иықты көтеріп, қолды жанға созып қолдың саусақтарын бүгу, жазу.
4.Жанбасты жерден көтермей аяқты түзу ұстап кезекпен жоғары көтеру.
5.Екі аяқты түзу жоғары көтеріп 10-15 сек. ұстап тұру.
Іш бұлшық еттеріне арналған. Шалқадан жатып белді жерге тигізу.
1.Аяқты, тізе және жанбас буындарынан кезекпен бүгіп, жазу.
2.Екі аяқты бүгіп жоғары қарай жазып, баяу түсіру.
3.Кезкпенен екі аяқты бүгу, жазу. (Велосипед).
4.Қолды бастың астына қойып. Кезекпен аяқты түзу жоғары көтеріп түсіру.

Омыртқа жотасын нығайтуға және дұрыс қалыптастыру үшін

жасалатын жаттығулар.
1.Тұрған қалыпта гимнастикалық қабырғаға немесе үй қабырғасына
жанбасты балтыр бұлшық етін және өкшені тигізіп тұрып осы қалыпты сақтай
отырып қабырғадан алға қарай 1-2 қадам жасау . Қайталау 5-6 рет.
2.Шалқадан жатып екі қолды түзу ұстап басты, кеудені, аяқты, бір
сызықтың бойына қойып , басты және иықты жоғары көтергенде тыныс шығарып,
қалыпқа келгенде тыныс алу. Қайталау 4-5 реттен.

Қаз табанға арналған жаттығулар
1. Жатқан қалыпта аяқтың ұшын керіп екі аяқты жоғары көтеріп табанның
сыртқы қырымен түсіру. Қайталау 5-6 рет.
2. Екі аяқты тізеден бүгіп табанды еденге тигізіп өкшені жоғары
көтергенде
жанына қарай бұру. Қайталау 5-6 рет.

3.Тобық буынды оңға солға айналдыру .Отырған қалыпта. Қайталау 5-6
рет.
4. Тізеден бүгілген қалыпта өкшені жоғары көтеру, кезекпен және бірге.
5 .Аяқты түзу ұстап, табанды бүгіп жазу. Қайталау 5-6 рет.
6. Аяқтың башайларымен майда ұсақ заттарды ұстау және әр жерге
тасымалдап қою. Қайталау 5-6 рет.
Тұрған қалыпта жасайтын жаттығулар.

1. Аяқты табанды түзу қойып екі қолды мықынға ұстап, аяқтың ұшына
көтерілу кезекпен және екеуін бірге . Қайталау 5-6 рет.
2. Аяқтың ұшын кедергімен көтеру кезекпен және бірге. Қайталау 5-6
рет.
3. Табанға домалақ зат қойып домалату. Қайталау 8-10 рет.
4. Жартылай отырып тұру және толық отырып тұру. Аяқтың ұшымен және
өкшемен. Қайталау 5-6 рет.
5. Аяқтың сыртқы қырына тұру, табанға тұру. Қайталау 5-6 рет.
6. Гимнастикалық қабырғаға башпаймен тұру. 1-2 минут.
7. Тығыздалған доптың үстінде тұрып жартылай және толық отырып
тұру.

Жүріп жасайтын жаттығулар .
1. Табанмен немесе аяқтың сыртқы қырымен айналып жүру.
2. Өкшені сыртқа, аяқтың ұшын ішке бұрып жүру.
3. Аяқтың ұшымен жартылай отырып жүру.
4. Тегіс емес ағаштың үстімен жүру.

Кеуде және бел омыртқа остеохондрозына арналған жаттығулар ;
1. Жатқан қалыпта екі қолды жоғары көтеріп, терең дем алады, қолды
төмен түсіргенде демді шығарады. Демді дұрыс алу керек. Қайталау 4-5
реттен.
2. Екі аяқты бүгіп жазады. Еркін дем алу керек.Қайталау 6-10 реттен.
3.Жатқан қалыпта иықты, жауырынды, белді, бөксені қатты төсекке басып
батырғандай болады, содан кейін босатады (5-7 сек). Мүмкіндігінше қаттырақ
қысу керек. Қайталау 3-4 рет.
4.Іштің көк етін дем алуға қосу.Қайталау 3-4 реттен.
5.Шалқадан жатып, аяқты бүгеді. Табан мен шынтаққа тіреліп, жамбасты жоғары
көтереді. Көтерілген кезде бұлшық ет жиырылуы тиіс.Қайталау 4-5 рет.
6.Ішпен жатып, иықты көтеріп екі қолмен жүзудің әдісін жасайды. Асықпай
бірқалыпты ырғақпен. Қайталау 6-8 реттен.
7.Екі аяақты алма-кезек екі жаққа жіберіп, кушеткаға тигізбей қайта орнына
қойады. Еркін дем алады. Қайталау 4-6 реттен.
8.Екі қолды алға созып, одан соң желкеге қойып, кеудені көтереді. Қайта
қалпына келеді. Баяу ырғақпен. Дем алу ерекше. Қайталау 4-5 реттен.
9.Төрт тағандап, еңбектеп тұрады (шынтақ пен тізеге тіреліп). Екі қолды
алға созып, өкшеге басылып отырады. Орташа қарқынмен. Қайталау 4-6 реттен.
10.Сол қалпында, оң жақ тізені сол қолға қарай созады, керісінше. Дем алу
еркінше. Қайталау 6-8 реттен.
11.Оң жағынан жатып; үстінгі аяқты жоғары көтеріп 5-7 сек. ауада ұстап
тұру. Кейін екі аяқты бірдей көтеріп ұстап тұру. Сол жағына жатып
жаттығуды қайталау. Дем алу еркін. Қайталау 3-4 реттен.
12.Бір қырынынан жатып үстіңгі қолды жоғары көтереді, ол кезде омыртқа
кеуде артқа қайқаймағаны дұрыс. Екінші қолменде соны жасайды. Денені түзу
ұстау керек. Демді еркін алады. Қайталлау 4-6 реттен.

Ас қорыту ағзалары ауруларындағы
ЕДШ-ды қолдану.

Асқорыту ағзаларындағы аурулар нерв жүйелері қызметінің бұзылуы
мен ағзаға сыртқы жағдайлардың тікелей әсер етуінен және ішкі құрылыс
аумағындағы қан айналысының бұзылуынан пайда болады. Ас қорыту
ағзаларының ауруларын емдеуде диеталық тағамдар, дәрі-дәрмектер,
физиотерапиялар және ЕДШ-лар қолданылады.
Клиникалық физиологиялық негіздері: шынықтыру жаттығулары
тіндердегі зат алмасуды күшейтіп, ағзалардағы тіндердіңң қоректенуін
жақсартып, науқастың жалпы жұмыс қабілетін арттырады.
Механизмі: ЕДШ жаттығулары іш кеңістігіндегі қысымды азайтып, өттің
бөлінуін, бауыр, өт қабынуларын қалыпқа келтіреді. Ас қорыту жүйесіне
ауыр жаттығулар маторлық-сектреторлық қызметін нашарлатады, ал жеңіл
жаттығулар қалыпқа түсіреді. Ем әсерлі болуы үшін жаттығу қалпын таңдай
білу керек. Ауру асқынған кезде жатып сақтықпен жасалады. Шынықтыруларды
суда ( бассейнде, минералды суда) жатқызып, отырып, тұрғызып жасауға
болады. 20-40 минутқа дейін *-24-26 С. Емдеуі 12-15 рет. Жеке дара және
топпен.

Гастрит: ЕДШ аурудың ауырсынуы басылып дене қызуы қалпына түскен соң
жасалады. Асқазан ауруында сөл бөлінген жағдайда минералды суды жаттығу
алдында ішеді, ал тамақты жаттығудан кейін 15-20 минуттан кейін ішеді.
Асқазан сөлінің аз бөлінуінде минералды суды жаттығудан кейін тамақтануға
15-20 минут қалғанда ішеді. Сөл аз бөлінгенде жеңіл жаттығулар, ал көп
бөлінгенде күштірек жаттығулар беруге болады. Е.Г.мақсаты:
Орталық нерв жүйесін жақсарту және сергіту, ас қорту ағзаларының
қызметтерін жақсарту. Жүрек қан тамыры, зат алмасуды нығайту, іштің
бұлшық еттерін қатайтуға арналған жаттығуларды отырып тұрып жатып жасатып
біртіндеп жүктемені көтеруге болады. Жүріп, кейін құралдармен жаттығуды
жалғастырады. Суда жүзу коньки тебу, шаңғымен жүру.т.б.

Асқазан жарасы мен 12 елі ішек ойық жарасы.
ЕДШ-ды аурудың бәсеңсіген кезінде жасайды. Қан анализдері (ЕТЖ,
лейкоцид) қалыпты жағдайға жеткенде. Бұндай жағдай аурудың 5-7 күндері
болады. ЕДШ төсек жағдайында күніне 2-3 рет 10-12 минуттан баяу жасалады.
Е.Г.-ны палата жағдайында жасап бірте-бірте күшейтіп барлық бұлшық
еттерге жасайды, бірақ іш аумағында оқыс қозғалыс жасауға болмайды.
Гантельмен (0,5-2кг) және 2кг дейінгі тығыздалғын доппен, орындықта
немесе гимнастикалық қабырға ағаштарында жаттығулар жасайды. Таза ауадағы
қыдыру ұзақтығы 20-25 минут.

Холицистит-өт қалтасының қабынуы. Асқазан үйқы бездері ауырғанда
қосымша болып кездеседі. ЕДШ жазылу кезеңінде қалыпқа келген соң
жасалынады. Бауыр, өт жолдары зақымданғанда ең алдымен тамақтану тәртібі
жолға қойылады. Адам оң жақ бүйірімен жатқанда өт жақсы бөлінеді. Жаттығу
осы қалыпта жасалады. Дұрыс қолданған жаттығулар дәрісіз де өт жолын
ашып, оның ағып ішекке түсуіне көмектеседі. Е.Г. тыныс алу және бұлшық
еттерді босаңсытатын жаттығулардан тұрады. Жасалған қимыл-қозғалыстар
тыныс алумен ұштасып отыру керек, өйткені ішке терең дем алған кезде,
құрсақтың көк еті (диафрагма) бауырға массаж сияқты соққылап әсер етеді,
оның өзі бауыр ішіндегі қан – лимфа айналымын жақсартады да өттің жүру
жолынашады Мұндай жаттығу жасаған адамдар оң қырымен жатса, өттің жүруіне
үлкен ықпал жасайды. Сол сияқты төрт тағандап шынтақпен тіреп, тізерлеп
тұрса, ал жаттығулар жасағандашалқадан жатса, өте нәтижелі болады.
Түрегеліп тұрып бір орында жүру, тізені жоғары көтеріп қимыл жасау өте
пайдалы.Жаттығулар байыппен, асықпай, бірқалыпты ырғақпен 20-30 мин
жасалады.

Қарсы көрсетілімі. Өт жолының қабынуы жоғары температура , (СОЭ)
жоғары болуы, қатты ауырсыну.

Спланхноптоз. Ішкі құрылыстағы ағзалардың бұлшық еттер мен байланыс
аппараттарының әлсіреуінен төмен түсуі. Ол кенет азып, арықтап кеткен
адамдарда, көп босанған аналарда, ауыр жұмыстан қажыған, әлсіреген
адамдарда кездеседі. Бұған ең тиімді ем гимнастика. Жаттығу жасау үшін
төсектің аяқ жағы көтеріңкі болуы керек. 1 қолды көтеріп, 1аяқ, 1 қолды
көтеру, Қайшы, велосипед, алма кезек аяқтарды көтеру. Жүгіруге,
секіруге, тартылуға күш жұмсайтын жаттығулар жасауға болмайды. Мөлшерлі
жүзу, ескек есу, шаңғы тебу, волейбол, теннис ойнау өте пайдалы. Бұлар
бұлшық етті жетілдіріп, іштегі қысымды қалпына келтіреді. Есте ұстайтын
бір жай- жаттығулар жасаған кезде құрсау киіп алған жөн. Жаттығулар
басында баяу, ақырын жасалып, біртіндеп күрделенеді. Қанша қайталанатынын
адам өз жағдайына қарай ықшамдайды.

Ас қорыту ағзаларындағы жаттығулар;

1.Шалқадан жатқан қалыпта, жанбастың астына жастықша қойып ішпен тыныс
алу. Ішті тыныс алғанда көтеріп , тыныс шығарғанда босату. 6-8 рет.
2. Шалқадан жатқан қалыпта жанбастың астына жастықша қойып, қолды денемен
бірге ұстап, оң аяқты бүгіп қолмен тартып кеудеге тигізгенде ішті
тартып тыныс шығару, қалыпқа келгенде тыныс алу. Осы жаттығуды сол
аяқпен қайталау. Әр аяққа 5-6 реттен.
3.Шалқадан жатқан қалыпта аяқты тізеден бүгіп табанды еденге қойып, 1
аяқты түзу жоғары көтеріп 4 санағанша ұстап тұру. Қалыпқа келіп келесі
аяқты көтеру. Тыныс алу қалыпты, әр аяққа 5-6 реттен қайталау.
4. Шалқадан жатқан қалыпта екі аяқты тізеден бүгіп, бүгілген тізені оңға,
солға бұру. Тыныс алу бір қалыпты. Әр бағытқа 5-6 реттен қайталау.
5. Шалқадан жатқан қалыпта қол денемен бірге. Аяқты кезекпен дөңгеленте
айналдыру.(велосипед). Тыныс алу қалыпты. Қайталау 6-8 рет.
6.Оң қырымен , екі аяқты қосып жатқанда сол аяқты бүгіп кеудеге тигізіп,
ішті тартып тыныс шығару. Қалыпқа келгенде тыныс алу. Әр аяққа 5-6 рет.
7. Ішпен жатқан қалыпта сол аяқты түзу жоғары көтеріп осы қалыпты 2-4
секунд ұстап тұрып қалыпқа келу. Осылай оң аяққа қайталау. Тыныс алу
қалыпты. Әр аяққа 5-6 рет қайталау.
8. Төрт тағандап тұрған қалыпта қолды бүгіп, белді қайқайтып, басты сол
ға бұрып 5-6 секунд тұру. Қалыпқа келген соң жаттығуды қайталап басты оң
жаққа бұру. Әр бағытқа 3-4 рет қайталау.
9. Төрт тағандап тұрған қалыпта , оң аяқты түзу артқа созып тыныс алып,
қалыпқа келгенде тыныс шығару. Жаттығуды сол аяққа қайталау. Әр бағытқа
5-6 реттен қайталау.
10. Тұрған қалыпта, аяқ иық деңгейінде, қол денемен бірге. 1-2 денемен
оңға бұрылғанда қолды жанына қарай созып, тыныс шығару. 3-4 қалыпқа
келгенде тыныс алу. Жаттығуды сол жағына қайталау. 3-4 рет әр бағытқа.
11. Тұрған қалыппа аяқты бірдей қойып түзу ұстап, қолды төмен жібереміз.
1-2-3 санағанда өкшені еденнен көтермей денені толқындатып жартылай
отырып тұрғанда екі қолды алға созып тыныс шығару. 4 қалыпқа келіп
тыныс алу. Қайталау 6-8 рет.
12. Тұрған қалыпта орындықтың арқасынан ұстап, өкшені еденнен көтермей
отырғанда тыныс шығарып, тұрғанда тыныс алу. Қайталау 6-8 рет.
13. Отырған қалыпта, екі қолды артқа қарай еденге тіреп, аяқты түзу ұстап
кезекпен жоғары көтеру. Тыныс алу қалыпты. Әр бағытқа 5-6 реттен
қайталау.
14. Отырған қалыпта екі қолды артқа қарай еденге тіреп, аяқты кезекпен
дөңгеленте айналдыру. Қайталау 5-6 рет.
15. Шалқадан жатып денені бос ұстап, ішпен тыныс алу. Тыныс алғанда ішті
керіп, тыныс шығарғанда ішті тарту. Қайталау 8-10 рет. Жаттығудан кейін
ішке сипалап массаж жасау.

Төсек режиміндегі асқазан және ұлтабар жарасына Е.Г.

1) Қолды ішке қойып шалқадан жатқан қалыпта екі қолды жоғары көтеріп
бастан асырғанда тыныс алу, бастапқы қалыпқа оралғанда тыныс
шығару. Жаттығу баяу бірқалыпты орындалады 4-6 рет қайталау.
2) Шалқадан жатқан қалыпта ішпен дем алу. Тыныс шығару кезінде
бірнеше рет ішті тарту тыныс алғанда іштің бұлшық еттерін
босаңсыту 2-3 рет қайталау.
3) Шалқадан жатқан қалыпта екі аяқты кезекпеннен, табанды жерден
көтермей бүгу. Бүгу кезінде тыныс шығарып, аяқты жазғанда тыныс
алу 5-6 рет қайталау.
4) Шалқадан жатқан қалыпта қолды денемен түзу ұстап аяқ пен қолдың
саусақтарын бір мезгілде бүгу, жазу, баяу әрі бірқалыпты. Тыныс
алу еркін 8-10 рет қайталау.
5) Шалқадан жатқан қалыпта қолды екі жанына қарай баяу созғанда тыныс
алып бастапқы қалыпқа келгенде тыныс шығару. 4-6 рет қайталау.
6) Шалқадан жатқан қалыпта оң қырына және сол қырына қарай бұрылу.
сол аяғыңды жамбасыңа дейін әкеліп аяқпен итеріп оң қырына қарай
бұрылу, бастапқы қалыпқа оралу. Тыныс алу бір қалыпты. Осылай
екінші жағына қарай 2-3 рет қайталау.
7) Шалқадан жатқан қалыпта екі аяқты жайлап бүгіп, табанды жанбасқа
тіреу сосын екі шынтақты және табанды тіреп жанбасты жоғары
көтеру. Тыныс алу бірқалыпты 3-4 рет қайталау.
8) Шалқадан жатқан қалыпта барлық бұлшық еттерді босаңсытып 1 мин
тынығып жату .
9) Шалқадан жатқан қалыпта қолмен және шынтақты, баяу және біркелкі
саусақтарды бір мезгілде бүгу, жазу. Тыныс алу бірқалыпты.
Қайталау 5-6 рет.
10) Жайлап қолдың көмегімен отыру сағат тілімен басты айналдыру және
қарсы бетіне жайлап басты оңға, солға айналдыру. Тыныс алу
бірқалыпты 4-5 рет әр бағытта қайталау.
11) Отырған қалыпта төсектен аяқты төмен түсіріп қолды белге қойып
кеудені оңға бұрып қолы жанына созғанда тыныс шығару, қалыпты
жағдайға келгенде тыныс алу. Осыны сол жағына қайталау 3-4 рет.
12) Шалқадан жатқан қалыпта қолды ішке қойып ішпен тыныс алу. Тыныс
алғанда іштің алдыңғы бұлшық еттерін бірнеше рет тарту, тыныс
шығарғанда босаңсыту, 3-4 рет қайталау .

Жүйке жүйесі ауруларындағы ЕДШ.

Жалпы жүйке аурулары орталық және шеткері нерв жүйелерінің зақымдануы
болып 2-ге бөлінеді. Орталық нерв жүйке нерв індетінде ағзада денеде
айтарлықтай өзгерістер байқалады. Ал жоғарғы реттеуші орталықта,
анатомиялық ққұрылысында өзгеріс байқалмаса, онда шеткері нерв жүйесі
зақымданған болып табылады. Айрықша көзге түсетіні- невроздар. Ми қабының
жұмысына бүкіл организмдердің өзгерістері әсер етеді. Негізгі себептері:
оқыстан жарақаттану, жұқппалы аурулар, ағзалардың улануы, зат алмасудың
бұзылуы, шаршап шалдығу, т.б. Нерв жүйесі зақымданғанда ең алдымен қимыл-
қозғалыс, сезімталдық, трофикалық әсерлер кемиді. Қимыл- қозғалыс
әрекетінің бұзылуы мүлде қоззғалмай немесе жартылай қимылсыз қалуына
әкеп соқтырады. Оны паралич, парез халық арасында сал ауруы дейді. Олар
екі түрге бөлінеді: спастикалық немесе сіресіп қалу және солып қалу.
Бірінші түрі ми қабы қатпарлары зақымданғанда болады. Денеде бұлшық еттер
мен тарамыстар тырысып қалады. Солғын паралич жұлын мен шеткері нерв
зақымданудан болады. Бұлшық еттер әлсізденіп семіп қалады. Тарамыс
рефлекстері төмендеп кейде жоқ болып кетеді, буындар қозғалмай қатып
қалады(контрактура) аңғарылады. Ал сезімталдық бұзылғанда адам ауруды,
ыстық-суықты, теріге тигенді, сипағанды сезбейді немесе қатты сезінеді.
Трофикалық өзгеріс жұлын мен шеткері нерв жүйесі ауруларында жиі болады.
Қан, лимфа айналысы кеміп, оттегі жетіспейді. Осыдан терінің ойылуы, жара
пайда болып тканьдердің өлуіне, ісінуіне ықпал жасайды. Нерв жүйесі
аурулары айлап, жылдап ұзақ емделеді. Соның әсерінен жүрек –қан тамыр,
тыныс алу, ас қорыту , зат алмасу мүшелері зардап шегеді. Кейде
мүгедектікке әкеп соқтырады. Жаттығулар көңіл- күйді көтеріп, қимыл-
қозғалысты реттейді. Е.Г.-ның әсерінен нерв талшықтарының өткізгіштік
қабілеті артып денеде жаңадан шартты рефлекс қалыптасады. Е.Г.-ның
трофикалық қасиеті денедегі қан мен лимфа айналымын арттырып, тканьдердің
қоректенуін өсіріп, жара болған жердің тез жазылуына нерв талшықтарының
қалпына келіп тез жетілуіне ықпал жасайды.

Орталық жүйке жүйесіндегі ЕДШ.
Ми қан айналымының бұзылуы, ми шайқалу, жарақаттану, ми мен
жұлындағы ісік-осының бәрі жоғарғы нерв жүйесі ауруларына жатады. Мұндай
қауіпті сырқаттардың кесірінен спастикалық паралич, жансызданып қалу
немесе сезімталдығы кему, ақыл естің өзгеруі т.б. көптеген жағымсыз
белгілер білінеді. Мидағы қан айналымының бұзылуы склерозға, миға қан
құйылуға немесе тамырдың мүлде тығындалып қалуына әкеліп соғады. Мұндай
кезде мидағы өзгерістер әр клеткада байқалады. Бұған душар ететін
факторлар гипертония, адамның дене және ой еңбегімен зорлануы, жұқпалы
ауруы, улану. Ауру кенеттен басталады. Аяқ астынан естен айырылып жүрек
тамыр, тыныс алу мүшелерінде өзгерістер байқалып, бір жағы жансызданып
қалады. Кейде тілден де айырылады. Жансызданған қолдың иілетін бұлшық
еттері сіресіп, жазылмай, бүгіліп қалады. Аяқта керісінше, жазылған еттер
икемге келмей сіресіп қалады. Осының бәрін жеңу үшін 1-ші күннен бастап
жансызданған аяқ-қолды қозғалтып, әр түрлі қалыпта ұстайды. Е.Г-ны 2-ші
аптадан бастайды. Массажбен бірге жасау өте тиімді.
Е.Г. негізгі мақсаты:
1. адамның көңіл күйін еңсесін көтеру.
2. жансызданған жағында қан-лимфа және зат алмасуын жақсарту.
3. жүрек қан тамыр, тыныс алу, ас қорыту ағзаларының қызметін
қалыптастыру.
4. терінің ойылуын, буынның бүгілуін, контрактура болмауын өкпенің
көп жаттқаннан қабынбауын қадағалау, алдын алу.
5. жоғалған қыймыл қозғалысты қалпына келтіру.
6. жүруін қадағалап, өз бетімен кіріп шығып, тамағын алып ішуге
дағдыландыру.
Е.Г. алғашқыда сау жағынан басталады. Аяқ қолды бүгу жазу, шыр айналдыру,
дұрыс тыныс алу сияқты жаттығуларды сау қолмен орындап, осы қыймыл
қозғалысты біреудің көмегімен ауырған қолға жасайды. Бүгіліп қалған саусақ,
қол шынтақты буынды жазуға ынталанады, аяқты тізеден бүгіп жазады, аяқ ұшын
жан жаққа қозғайды. Қыймыл баяу, бәсең асықпай орындалады. әр буында 6-10
рет қайталанады.
Науқасты біртіндеп төсегінде өздігінен аунауға үйретеді. Кейін ешкімнің
көмегінсіз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.