Банкінің атқаратын функциясы және мәні

Жоспар
Кіріспе

1.1 Несие жүйесі туралы ұѓым 20
1.2 Несие мекемесінің түрлері 21
1.3 Несие жүйесін құру принциптері 23

2 Тарау. Коммерциялык банк қызметтеріп ұйымдастыру негіздері24
2.1 Банкіні басқұру құрылымы 24
2.2 Коммерциялық банктердің түрлері 27
2.3 Клиенттермен жұмыс істеуді ұйымдастыру 28
2.4 Тәжірибиеде банкінің тәуекелдігі 29

3 Тарау.Коммерциялық банкінің өтімділігі және төлем қабілеттігі ... ..30
3.1 Өтімділік және оның төлем қабілеттілігі туралы ұѓым 30
3.2 Коммерциялық банктің өтімділік және төлем қабілеттілігі басқару 3.3 Коммерциялық банк деңгейіндегі өтімділік және төлем қабілеттілігін басқару механизмі 33
3.4 Екінші деңгейдегі банктерге пруденциалды нормативтерді орнату

4 Тарау. Коммерциялық банктердің ресурстары 35 Коммерциялык, банкілердің пассивті операциалары 35
4.1 Коммерциалық банкілердің ресурстары 35
4.2 Коммерциялык банкілердің пассивті операциялары 36

Тарау 10. Коммерциялық банкінің несиелік потенциалы 38
10.1. Банк несие потенциалы туралы ұғым және оның әкономикалық мәні 38
10.2. Несие потенциалының құралын қалыптастыру мен бөлудегі банк саясаты

I. Несие жүйесі. Банкінің атқаратын функциясы және мәні
1.1 Несие жүйесі туралы ұғым
Несие - банкі жүйесі нарықты әкономикада маңызды рольді атқарады. Оның көмегімен кәсіпорындар, ұйымдар және халықтың ақшалай есеп-айырысу мен төлемдері іске асырылады, халықтың табысы мен сақталѓан бос ақшаны уақытша белсенді түрде айналымға жүруін, сонымен қатар көптеген әртүрлі несиелік, сақтандыру, делдалдық, инвестициялық, консультациялық операциялардың орындалуынан көруге болады.
Әсіресе, өндіріске несие жүйесінің әсері немесе ыкпалы өте көп. Ол өндірістің тиімді өсуіне, олардың қорын кеңейтуге, бір саладан екінші салаға ақшаның келіп құйылуына қабілетті.
Несие жүйесінің маңыздылыѓы мен мәні бірқатар көрсеткіштермен беріледі: керекті салаға салынѓан жалпы несие көлемі, кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі және айналым капиталын қалыптастырудаѓы банкі ссудасының үлесі, төлем айналымының жиынтыѓы және т.б.
АҚШ несие қатынасының даму дәрежесі бойынша, шаруашылықта тұтыну және өндіріс сферасында банк операцияларының кеңеюі бойынша, несие мекемелерінің әртүрлілігі бойынша әлемдегі басқа елдерден алда болуда.
Несие жүйесін орындауда несиелік қатынас туындайды. Несие мекемелері мен әртүрлі субъектілер арасындағы әкономикалық байланыс қайтару және төлеу жағдайында уақытша бос ақша капиталын қайта болу мен жинақтау сыл тауы бойынша несие қатынасының мазмұнын анықтайды.
Несие жүйесі - заңды және жеке тұлғаларға әртүрлі қызмет түрлерін көрсетеді, елімізде ақша айналымын реттейді. Несие қатынасы екі жақты сипатқа тән: яғни бірдей түрде шаруашылық субъектілер үшін қажет болса, сонымен бірге несие жүйесіндегі мекемелерге де қажет. Ақшаны несие мекемелеріне сақтау-несие ресурстарын құрайды, ал оны әкономика және халық үшін орналастыру - несиемен беріледі.
Несие 2 формада болады: тауарлы және ақшалай түрде. Тауарлы несие-

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Банкінің атқаратын функциясы және мәні 20
1.1 Несие жүйесі туралы ұѓым
20
1.2 Несие мекемесінің түрлері
21
1.3 Несие жүйесін құру принциптері
23
2 Тарау. Коммерциялык банк қызметтеріп ұйымдастыру негіздері24
2.1 Банкіні басқұру құрылымы
24
2.2 Коммерциялық банктердің түрлері
27
2.3 Клиенттермен жұмыс істеуді ұйымдастыру
28
2.4 Тәжірибиеде банкінің тәуекелдігі
29
3 Тарау.Коммерциялық банкінің өтімділігі және төлем қабілеттігі ... ..30
3.1 Өтімділік және оның төлем қабілеттілігі туралы ұѓым 30
3.2 Коммерциялық банктің өтімділік және төлем қабілеттілігі басқару

3.3 Коммерциялық банк деңгейіндегі өтімділік және
төлем қабілеттілігін басқару механизмі
33
3.4 Екінші деңгейдегі банктерге пруденциалды нормативтерді орнату

4 Тарау. Коммерциялық банктердің ресурстары 35
Коммерциялык, банкілердің пассивті операциалары 35
4.1 Коммерциалық банкілердің ресурстары
35
4.2 Коммерциялык банкілердің пассивті операциялары 36
Тарау 10. Коммерциялық банкінің несиелік потенциалы 38
10.1. Банк несие потенциалы туралы ұғым және оның әкономикалық мәні
38
10.2. Несие потенциалының құралын қалыптастыру мен бөлудегі банк саясаты

I. Несие жүйесі. Банкінің атқаратын функциясы және мәні
1.1 Несие жүйесі туралы ұғым
Несие - банкі жүйесі нарықты әкономикада маңызды
рольді атқарады. Оның көмегімен кәсіпорындар, ұйымдар және халықтың
ақшалай есеп-айырысу мен төлемдері іске асырылады, халықтың табысы мен
сақталѓан бос ақшаны уақытша белсенді түрде айналымға жүруін, сонымен қатар
көптеген әртүрлі несиелік, сақтандыру, делдалдық, инвестициялық,
консультациялық операциялардың орындалуынан көруге болады.
Әсіресе, өндіріске несие жүйесінің әсері немесе ыкпалы өте көп. Ол
өндірістің тиімді өсуіне, олардың қорын кеңейтуге, бір саладан екінші
салаға ақшаның келіп құйылуына қабілетті.
Несие жүйесінің маңыздылыѓы мен мәні бірқатар көрсеткіштермен
беріледі: керекті салаға салынѓан жалпы несие көлемі, кәсіпорындар мен
ұйымдардың негізгі және айналым капиталын қалыптастырудаѓы банкі ссудасының
үлесі, төлем айналымының жиынтыѓы және т.б.
АҚШ несие қатынасының даму дәрежесі бойынша, шаруашылықта тұтыну және
өндіріс сферасында банк операцияларының кеңеюі бойынша, несие мекемелерінің
әртүрлілігі бойынша әлемдегі басқа елдерден алда болуда.
Несие жүйесін орындауда несиелік қатынас туындайды. Несие
мекемелері мен әртүрлі субъектілер арасындағы әкономикалық
байланыс қайтару және төлеу жағдайында уақытша бос ақша капиталын
қайта болу мен жинақтау сыл тауы бойынша несие қатынасының мазмұнын
анықтайды.
Несие жүйесі - заңды және жеке тұлғаларға әртүрлі қызмет түрлерін
көрсетеді, елімізде ақша айналымын реттейді. Несие қатынасы екі жақты
сипатқа тән: яғни бірдей түрде шаруашылық субъектілер үшін қажет болса,
сонымен бірге несие жүйесіндегі мекемелерге де қажет. Ақшаны несие
мекемелеріне сақтау-несие ресурстарын құрайды, ал оны әкономика және халық
үшін орналастыру - несиемен беріледі.
Несие 2 формада болады: тауарлы және ақшалай түрде. Тауарлы несие-
коммерциялық несиенің бірінші негізін көрсетеді. Бір-біріне шаруашылық
субъектілерімен ссуданы беру тауар формасымен берілген сол несие акщалай
формасында көрсетілген. Себебі, несиені алѓан субъект кредиторға вексель
тауар несиесін алѓанын бекіткенін жазып береді. Мұнда несие
қатынасының субъектілері болып шаруашылық субъектілер мен
банктер
болып табылады.
Несие катынасының, несие формасы мен несие мекемелер
жиынтыѓы несие жүйесін кең маѓынада түсінуге әкеледі.
Тар мағынадағы несие жүйесі- бұл елімізде басқалай қаржы қызметтерін
корсететін, ақша айналымын реттеуші, несие - есеп айырысу қатынастарьн
ұйымдастырушы несие мекемелерінің тармағы. Несие жүйесі-банкінің және
басқалай несие мекемелерінің жиынтыгымен, құқықтық форманы ұйымдастыру мен
несие операцияларын жүзеге асырумен сипатталады.
1.2 Несие мекемесінің түрлері
Несие жүйесі ақша қаржысынын, құралуы мен бөлінуіне байланысты
спецификалық функцияны атқаруда бірнеше буьндардан тұрады.Несие жүйесіндегі
жеке буындар арасьшдағы функцияның бөлінуі- капиталдың ұдайы ондіріс
процесінде олардың атқаратын қызметінің ерекшеліктерімен айкындалады.
Несие жүйесінің ұйымдык құрылымы әртүрлі несие
мекемелерімен сипатталады, олар 3 топка бөлінеді:
- орталык банк (әмиссиялык);
- коммерциялық банк;
- мамандандырылѓан несие мекемелері
(сақтандыру, сақтау, ипотекалық, трасталық).
Орталык банк – бұл ең бастапқы мсмлекеттің бірінші денгейдегі банкі.
Ол занды және жеке тұлѓалармен операцияны жүргізбейді. Оның клиентурасы-
коммерциялық банкілер және басда да несие мекемесі, сонымен бірге әр-
түрлі қызмет корсететін үкімет ұйымдары болып табылады.
Орталық банк тікслей әсер етуде және реттеуде, бақылау жасауда тек
банк мекемелеріне қатысы болған жагдайда сол функцияларды аткарады.
Әмиссиялық банк ірі ақша құралынан тұрады, мұндай құрал басқа банкілерде
жоқ. Оның пассивтері бюджет құралынан, айналымдаѓы накты ақшадан тұрады.
Мұндай жаѓдай басқа банкілердің қызметін басқару мен көмек көрсетуге
мұмкіншілік береді. Қазақстанда әмиссиялық банк бұл ұлтгық банк болып
табьлады, ал қалган банкілер, онын ішінде коммерциялық банктср
әмиссиялық еместер. Банктер, ол айналымға ақша шыѓара алмайды, тек ез
клиенттерінін, шаруашылық қызметін қамтамасыз етумсн байланысты несиелік,
есеп-айырысу және қаржылық операцияның барлық түрімен айналысады. Оныц
ішіндегі ең маңыздысы: уақытша бос ақшаның жиналуы, халықтың ақшаны сақтауы
және қорлануы; несиелеу; нақтысыз есеп-айырысу; құнды кағаздар
операциялары және т.б.
Коммерциялық банктер- бұл көп функционалды мекеме. Олар қаржы
операциялары мен қызмет көрсетуді орындайды. Олар қаржы жүйесінің орталыѓы
болып табылады. Соңғы кездері коммерциялық банктер өз операцияларын
жүргізуде көрсететін қаржы қызметін кеңейтуде. Мұнын барлыѓы универсалды
несие мекемелері. Бірақ, сонымен бірге бір немесе екі негізгі қызмст
түрлерімен камтамасыз ететін мамандандырылѓан банктер бар. Олар тек белгілі
клиенттерді қамтамасыз ете алады (мысалы, биржалық, коммуналды банктер),
яѓни салалық маман (специализация).
Мамандандырылған несие мекемелері (оларды таѓы парабанкалық деп
атайды) нарықты әкономикадаѓы маңызды несие жүйесінің буыны б.т. Олар
арнайы білім мен ерекше техникалық тәсілдерді талап етуде, ссудалық капитал
нарыѓының тар сферасында қызмет атқарады Парабанкалық мекеме бір немесе екі
қызмет көрсету түрлерін жүзеге асыру үшін, белгілі клиентуралардың түрлерін
қамтамасыз етуге бағытталған. Көбінесе олардың қызметі кішкентай нарық
сегментін қамтамасыз етуге шоғырландырылады. Әртүрлі мамандандырылѓан қаржы
институттар жиынтығына жататындар: ссудалық- сақтау мекемесі, инвестициялық
қорлар,компаниялар, зейнет ақы қоры, сақтандыру фирмасы мен компаниясы және
т.б. Бұл мекемелер бастапқы кезде коммерциялық банк орындамайтын
операциялар мен қызмет көрсету түрлерін орындады. Бірақ, казіргі уақытта
дамыѓан елдерде бұл институттар коммерциялық банкпен бәсекелесе бастады.
Мамандандырылѓан несие-қаржы мекемесі ипотекалық және түтыну несие
сферасында кенінен тарала бастады. Олар халықтың майда салымын тартуѓа,
капиталды инвестициялау, кұнды қаѓаздарды орналастырумен айналысты.
Банкілердің жіктелуі былай жүзеге асырылады:
- меншіктік формасы бойынша : акционерлік, акционерлік емес,
кооперативтік, муниципалды, коммуналды, мемлекеттік, аралас және
мемлекетаралық;
- несиені беру мерзімі бойынша: қысқа мерзімді, орта
мерзімді және ұзақ мерзімде банкімен несиелеу;
- ұлттык сипаты бойынша; ұлттық жоне шетелдік;
- қызметтін сипаты мен функциясы бойынша: депозиттік,
универсалды, арнайы.
Меншіктік формасы бойынша. Акционерлік банклер- бұл акционерлік
компания формасында ұйымдастырылѓан. Қазіргі жаѓдайда акционерлік форма
өнеркәсібі дамыѓан елдерде банкіні ұйымдастырудын маңызды формасы б.т.
Акционерлік емес банкілер - жеке тұлғалар меншігі немесе серіктестер
меншігіндегілерді айтады.
Кооперативтік банкі- бұл өзара қажеттілікті қанағаттандыру үшін тауар
өндірушілермен құрылган арнайы несиелік-каржы институттары
Муниципалды банкілер- бұл халық қаржысын тарту қызметіндегі әртүрлі
сақтау мекемелері.
Коммуналды банкілер- бұл түрғын үй мен коммунал шаруашылыгын
каржыландыру және несиелеу үшін арналған арнайы мамандандырылган несие
мекемелері.
Мемлекет банкісі- бұл мемлекет меншігіндегі несие мекемесі. Аралас
банкі- бұл жеке капитал мен мемлекеттің қатысуымен болатын банкілер.
Мемлекет аралык, банкілер – бұл валюталық және несие-қаржы қатынасын
реттеу мақсатымен мемлекет аралық келісім негізінде құрылѓан несие
мекемесі.
Қысқа, орта, ұзақ мерзімдегі несиелеу банклері – бұл әртүрлі
мерзімде берілетін несие банкісі б.т.
ұлттық банк- бұл толығымен немесе жартылай ұлттық иивесторларына
жататын банкілер. Бұл банкінің қызметі еліміздің зандары шегінде жүзеге
асырылады. Шетел банкілері - бұл толыгамен немесе жартылай
шетел инвесторларына жататын банкі б.т. Бұл банкінің елімізде,
болуы ерекше ұлттық заң негіздерімен бақыланып отырады.
Қызметті атқаратын фунщиясы - мен сипаты бойынша
Депозиттік банкілер- бүл депозиттерді тарту ессбінен сенімді және
несие - есеп айырысу операцияларын жүзеге асыратын банкі. Депозиттік
банкілер деп халықтың салымдарын алатын коммерциялық банкілерді атаймыз.
Универсалды банкілер – бұл барлық негізгі банк операция түрлерін (яғни,
депозиттік, несиелік, есеп айырысу, қор, сенімді және т.б. ) жузеге
асыратын несие мекемесі. Арнайы банкілер- бұл салым қаржысын тарту
формасында шаруашылық қызметті немесе белгілі әкономика аумагыи несиелеуге
мамандандырылған банкі б.т.
1.3 Несие жүйесін кұру принциптері
Несие жүйесіндегі қызметті және оны ұйымдастыру негізіне белгілі
принциптер жатады, Нарықты әкономикаға өтуде жаңа әкономика жағдайында
оларды келесі түрде қалыптастыруѓа болады: елімізде банк ісін
үйымдастырудаѓы мемлекеттік монополия, екі деңгейдегі банк жүйесінің
құрылуы, елімізде ақша-несие саясатының бірлігі, несие меке.мелерінің желі
максималды түрде дамуы, мемлекеттік валюталык монополия, Орталык банк
автономиясы.
Банк ісіндегі мемлекеттік монополиямен- банк операцияларын жургізудегі
тәртіп пен ережелерді заң негізінде бекіту, банкті кұруда бакылау жасаумен
түсіндіріледі. ҚР-ның банкі туралы заңда корсетілгендей: ұлттық банк ҚР-
ның территориясында банкілерді құрута рүқсат береді және бұл банкілерді
және онын филиалдарын тіркеуді жургізеді. Ұлттық банк рұқсат берген кезде
жүргізілген банк операцияларын анықтайды.
Нарыкты әкономиканың ерекшелігі банк жүйесінде әртүрлі банк
деңгейлерінің болуын, олардың формалары мен акша- несие жоне делдалдык
қызметінің көптүрлілігі, Орталык (бірінші дсңгей) және басқа да банкілер
(екінші деңгей) арасында функцияларының заңды түрде бөлінуін көрсетеді.
Әлемдік тәжрибеде, банк ісі - барлық елдерде несие институттарынан
орталық банкінін бөлініп шыѓуын және елімізде барлык несие жүйесін
басқаруда ең маңызды рольді аткаратынын айқындап көрсетті.
Мемлекет әкономиканы басқара отырып, ұлттык банк маңызды кұралы
ретінде бірыңѓай ақша-несие саясатын жургізеді. Бұл принцип -айналымдаѓы
ақша массасының көлемін реттеу аркылы ұлттык валютаның, ішкі және сыртқы
тұрақтылыѓын қамтамасыз ету үшін, ақша-несие саясатын жүзеге асыруда
республика мүддесін корғау үшін, сонымен бірге жалпы әкономикалык саясатты
және оның әлемдік әкономикадаѓы интеграциясын камтамасыз ету үшін қажет.
Несие жүйесін құрудаѓы маңызды принцип- бұл несие мекемесінін желінін
дамыту және оған барлық каржы операцияларын бейімдеу болып табылады. Соңғы
кезде бос ақша каржысын шаруашылык субъектілер банкіде сақтаѓаны жөн, ал
есеп айырысу кезінде нактысыз жолмен жүргізген тура болады.
Ұлттык банк ҚР-да валютаны реттеуде негізгі орган больш табылады.
Валюталык, реттеу" деген ұѓымда - бұл норматив актілерін дайындау,
ақппаратты жинау, валюта жөніндегі заңды қарау, қателіктерді
жіберген кезде тұлғаларға колданатын санкциямен түсіндіріледі. Бұл берілген
принцип - елміздің тәуелсіздігін сактау, валюта резервін құру жөне баска
елдердің валюта әсерінен ақша айналымын қорѓау шарларының бірі болып
табылады.
Орталық банк - елімізде барлық жүргізілетін ақша-несие саясатына жауап
береді. Өз кезегінде ақша-несие саясаты барлык әкономиканы мемлекет
тарапынан реттеуді көрсетеді.

II. Коммерциялык, банк крішетгперіп ұйымдастыру негіздері
2.1. Банкінің басқару құрылымы
Банкінің ұйымдык құрылымы екі негізгі сәтпен анықталады: банкінің
баскару кұрылымы және қызметімен оның фунционалдык бөлімшелерінің құрылымы.
Банкінің басқару құрылымын анықтауда -оның өкілеттілігін бекітетін,
жауапкершілігін және банкінің негізгі операцияларын жүзеге асыруда өзара
байланысын бекітетін арнайы басқару органы бөлініп көрсетеді. Банкіні
басқару құрылымы жалпы заңдарымен анықталады. Сонымен бірге, көптеген
сұрақтарды коммерциялық банктер өз бетінше шешуге құқығы бар.
Коммерциялык, банктерді басқаруда негізгі органдар-бұл банк
акционерлерінің жиналысы болып табылады. Негізгі банкіні баскару қызмет
жасауында стратегиялык тапсырмаларды шешеді, олар:
1. банкіні құру туралы шешім қабылдайды,
2. банкінің іскерлік саяси құжатгарын актілерін бекітеді,
3. банк уставын қабылдайды,
4. банк кызметі туралы есепті қарайды және бекітеді ,
5. банк қызметінің нәтижесін қарастырады және бекітеді, сонымен
бірге шыѓынды жабу және алѓан пайданы дұрыс қолдану туралы
шешім қабьшдайды,
6. банк қорын калыптастыру бөлігіңде шешім кабылдайды ,
7. банкінің басқарма төрағасын сайлайды сонымен бірге
банкінің
орындаушы және бакылау органдар мүшесін сайлайды.
Коммерциялық банкіні баскарудағы сыртқы орган өз функциясын және
тапсырмаларын тікелей орындаушы, бакылау органдары арқылы жүргізеді.
Банкінің басқарма төраѓасы жарғыѓа сәйкес банкіні баскарудың жоѓарѓы
органдарымен сайланады және онын орындаушы орган мүшесі болып табылады.
Банк басқармасы төрағасының құқығы, жауалкершілігі және міндеті банк
жарғысымен бекітіледі. Банк басқармасының төраѓасы:
- банкті көрсетеді :
- банк басқарудаѓы жоѓарѓы органдардың шешмін
орындайды;
- банк кызметшілерінің инициативасын қолдайды және банк қызметін жүзеге
асыру бойынша ұсыныс береді;
- банктің еңбек ұжымдарын ұйымдастырады және
баскарады;
- банкті басқару органдары алдында банк қызметіне жауап береді.
Банкінің бақылау органы - орындаушы органдар, банк директорлары,
несиелік және баска да арнайы қызметтер арқылы банк қызметіне бақылау
жасауы қажет, сонымен қатар банк қызетінің болашақта дамуы туралы ұсыныс
пен ез бетінше есеп беруі қажет.
Банкінің орындаушы органы - өз функциясын орындауда банкінін нақты
ұйымдық құрылымына негізделеді.
Акционерлер жиналысы (пайщиктер) - жылдық есеп беруде банк балансы
құрьлѓан соң, бір айдан кешікпей жьл сайын шақыртылады (өткізеді).
Акционерлер жиналысы (пайщиктер):
- банк жарғысына өзгерістермен, косымшалар енгізеді;
- қосымша акцияны шығару туралы және жарѓылық капиталды ұлѓайту
туралы шешім қабылдайды;
- банктің тексеру және кеңес комиссиясын сайлайды;
- банк балансын қарастырады, жыл бойында жасалған операциялардың
шығыны мен пайдасы туралы отчеттарды бекітеді және қарастырады;
- банк пайдасын бөлу тәртібін, банк қорын құру және пайдалану тәртібін
бекітеді;
- банк қызметін тоқтату туралы шешім қабылдайды;
- әртүрлі келісімдерге банк атынан отырады.
Жалпы банк жұмысын баскару, оның ішінде басқару жұмысын бақылау және
қорғау мен акционерлерді жиналыс жасау негізінде 5 жылға
дейнгі мерзімде банк кеңесі (советі) сайлайды. Банк кеңесінің мүшелер саны
жалпы акционерлсрдің жиналуымен анықталады.
Кеңес мүшелерінің құрамынан банк кеңесінің председателі және оның
орынбасары сайланып алынады.
Банк кеңесі - банк қызметінің дамуы мен баскарудың стратегиялык
тапсырмаларын шешеді, оның жиналысы жылына 1 рет болады. Банк кеңесі:
- банктің іскерлік саяси баѓытын, әкономикалық жағдайларға байланысты
операцияның көлемі мен кеңейтілген түрін ұлғайтуды, проценттік ставка мен
дивиденттің мөлшерін анықтайды;
- банктің тексеру комиссиясы мен басқару жұмысына бақылау жасауды
жүзеге асырады;
- банк филиалдарын және өкілдіктерін (представительств) ашу туралы
сұрақтарды шешеді;
- банкпен жүргізілетін инвестициялық және несие саясатына бакылау
жасауды жүзеге асырады;
- банк председателін, оның орынбасарын және таѓы баска банкіде
басқарушы тұлғаларда сайлайды.
Кеңес мүшелері - заң актілерін бұзған жағдайда, қабылданѓан
шешімдердін нәтижесін шыѓындалғанда, жасалѓан операциялар банк уставы
бойынша істелінбесе жеке жауапкершілікті мойнына алады.
Банк кеңесінде (басқарма) негізінде 2 комитет құрылады;
несиелік және ревизиялық.
Несиелік комитеттің функциясына жататындар:
- банктің несие саясатын құру;
- трасталық операцияны жүргізуде, қорды инвестициялаумен байланысты
сұрақтарды шешу;
- банкінің жеке бөлімшелерінің қызметінде әртүрлі ізденістерді
жүргізу;
- банк кеңесіне қатысты сұрақтарды шешуде бақылау жасау.
Ревизиялық комитет (комиссия) - жалпы акционерлердің (пайшиктер)
жиналысымен сайланады. Ревизия комитет құрамына - банк
советінің мүшелері, сонымен бірге банк қызметін атқарушы тұлғалар
сайланбайды. Ревизиялық комитет - банк қызметін реттеуде (заңдар мен
актілерді банкінің) қарастырады; 1 жылда өткізілген банкінің несиелік, есеп
- айрысу және валюталық операцияларына банк бақылауын белгілейді.
Банкінің ұйымдық құрылымы - әр қайсысы өзінің правосы мен міндеттеріне
сай, банк қызметі және функционалдық болімшелерден тұрады. Банкінің ұйымдық
құрылымын қызметтер мен бөлімшелерден тұрады. Банкіні басқару банк
операцияларының класификациясының функционалды белгісі бойынша
калыптасады.
а) Банк қызметінде болжамдауды басқару - оның кызметінде
өтімділікті, рентабельділікті және сенімділікті негізгі
принциптерді қамтамасыз ету мақсатымен банк функияларын басқаруды
көрсетуге бағытталѓан.
б) Банкінің операцияларьш жүзеге асырушы орталық буын несиені басқару
болып табылады. Банк халык шаруашылыѓының түрлі салаларындағы ұйымдар мен
кәсіпорындарѓа және тағы басқа банкілерге несиені бере алады. Несиені
әртүрлі сфераға қолданѓа байланысты несиені басқаруда 6 бөлімдерге
бөлінеді;
Бұл бөлімдер:
1. жалпы несие операцияларын ұйымдастыру бөлімі,
2. қысқа мерзімді несиелеу белімі,
3. ұзақ мерзімді несиелеу және каржыландыру бөлімі,
4. халықты несиемен камту бөлімі,
5. банкаралык операциялар бөлімі,
6. дәстүрлі емес (нетрадиционный) банк операциясы.
в)Коммерциялық банкіде маңызды буын валюталык басқару болып табылады. Оның
негізгі функциялары:
- валюталық позицияны, валюталық есепті жүргізеді;
- валютаны сату және сатып алу;
- ссуда беру және құралды салымѓа салу (вклад);
- тәуекелді сақтандыру.(қауіпті)
Көрсетілген басқарудың спецификасы 4 бөлімшені құруды көрсетеді:
1. аналитикалық бөлімше;
2. валюталык есеп пен валюталық позицияны жүргізетін бөлімше;
3. кассалық келісім бөлімшесі;
4. мерзімді келісім бөлімшесі.
г) Депозиттік операцияны басқару - банкінің жеке капиталын және тартылѓан
ақша құралына анализ жасау мен еспке алу үшін арналѓан.
Депозиттік операция бөлімшесінің негізгі функциялары;
- жеке депоненттер мен банк құралыньң мерзімі бойынша есепке алу;
- депозит құралына, құрылымына және банк ресурсын бағалау мақсатының даму
динамикасына анализ жасау және оның әсері:
- банк ресурсын жоспарлау үшін қажетті бағдарламаны беру.
д) Сонымен қатар банкіде кассалық - есеп айырысуда қамтамасыз ету үшін көп
көңіл бөледі. Бұл мақсат үшін кассалық - есеп айырысуды қамтамасыз ету
басқаруы құрылады. Оның негізгі функциясы:
- есеп-айырысуды жүзеге асыру үшін шоттарды еңгізу және ашу; -кассалық
операцияларды жүргізу.
е) Банк филиалдарын басқару-банк қызметіндегі маңызды сфераның
бірі.
Оның аткаратын функциясы;
- филиалдың кызметін атқаруды басқару;
- несие операциясын жүзеге асыру және несие саясатын дұрыс
жүргізуді бақылау;
- банк жұмысының тиімді көтерілуіне жаңа әдістер еңгізуде көмек көрсету.
ж) Анализ және статистика бөлімі (басқармасы) мына жұмыстарды атқарады;
-статистикалық бағдарламаға (анализ жасау) және жинау;
- клиенттерге (заңды және жеке тұлѓалар) баѓдарламалық-кеңес
қызметін көрсету;
- банк қызметі туралы атчет, жоспар жобасын дайындау;
- банк балансына статистикалық талдау жасау.
з) Маркетингті басқару;
- жаңа клиенттермен контактіге тұруды қамтамасыз етеді;
- іскерлік байланысты дамытуѓа қабілеттілігі;
- жаңа банкалық операциялар мен қызмет көрсету түрлерін енгізуді
дайындайды;
- нарық коньюктурасын үйренеді;
- клиенттергс консультациялык және ұйымдастырушылық көмек көрсетеді.
2.2 Коммерциялык, банктердің түрлері
Біздің елімізде 2 түрлі негізгі коммерциялык банктер топқа бөлінеді;
1. акционсрлік
2. жарналық (наевые)
Құрылтай акцияларын немесе жарнасын (паи) сатып алатын, банктін
ұйымдастырушысы мен бастаушысы болып табылатын заңды және жеке тұлға банк
құрылтайшылары деген статусқа ие. Банк акцияларын сатьш алған жеке
инвесторлар акционер деген статусқа ие болады .
Құрылтай ( паевого ) банкісінің жарғы капиталын қальштастыруда өз ақша
құралымен қатысушы тұлғаны жарнашылар ( пайшиктер) деп атайды . Барлық
коммерциялык банктердің жарѓылық қорының көлеміне байланысты, оларды үш
топқа бөлуге болады :майда - жарғылық қорында 30 млн соммаѓа шейін , орташа
- жарѓылық қоры 30 дан 100 млн сомѓа шейін , ірі - жарғылық қоры 100 млн
сомнан жоѓары.
Коммерциялық банктсрдің дұрыс бір қалыпты жұмыс істеуі үшін оның
пассивтерін қалыптастыру керек , яғни келіп түсетін ақша құралдары жеке,
тарту және карыз түрінде келуі мүмкін.
Банкінің жеке ақша кұралы пайданың құралу есебінен жарѓылық, рервтік,
сақтандыру және баска да корлар негізінде жасалынады. Корды пайдалану және
құру туралы тәртіп ережесі банк міндеттемесін қамтамассыз ету үшін керек,
сонымен қатар кәсіпорындар, ұйымдар, бірлестіктер жарналары есебінен
калыптасады. Олар мына түрде төлеиуі
мүмкін:
а) ақша құралын аудару арқылы ( теңге және шетел валютасы ) ;
б) натуралды формадағы жарна :ѓимараттар , құрылыс , кұрал жабдықтар,
материалды - тсхника кұндылықтары , құнды қаѓаздар , жерді және
суды пайдалану правосы .
Жарғылық қордың ұлѓаюы немесе төмендеуі банк жиналысында (совет) шешу
арқылы жасалынады. Жарѓылық қордаѓы өзгерістер ортатық банкімен тіркеуге
алынады. Резервтік қор-банктің кейбір шығындар орнын жабу үшін арналѓан.
Резервтік кор жыл сайынғы бөлінетін мөлшерде, мысалы, банктің таза
пайдасының 5%-інде жарғылық қор келемінде 25%-ке жетпегенге шейін
калыптасады . Сонымен бірге банкіде басқа да қорлардың түрлері қалыптасады:
материалдық көмек , арнайы өндірістік және әлеуметтік даму. Банктің жеке
ақша құралы ретінде -банк операцияларын жүзеге асыру үшін калыптасатын
табыстар арқылы жүреді, олар келесіден келіп
түседі:
- қарыз бойынша проценттер;
- баска да банкідегі мерзімді счет бойынша процент;
- банкіге жататын құнды қағаздар табысы;
- валюталық және қаржылық операциялардан келетін түсімдер;
- сақтандыру премиялары және тағы баскалары;
Банк балансының пассивтерінің басқа да маңызды түрі - тарту және қарыз
құралы.
Тарту құралы- клиенттер дипозитінің арнайы қорларды тартудан есеп
айырысу операциялары бойынша уакытша ақша құралынан тұрады. Қарыз (заемные)
құралы - бұл банк аралық карызды, уакытша банк аралық кемек пен банкінің
борыш міндеттемелерін көрсетеді.
Коммерциялык банктердің белсенді операциялары - осы жеке тарту және
қарыз кұралдарын орналастыру бойынша көрсетіледі. Мұның барлыѓы несие
операциялары болып табылады. Коммерциялық банктер - мерзімді қайтару төлеу
принциптерге сай кәсіпорындар, ұйымдар, бірлестіктер және мекемелермен
несиелеуді жүзеге асырады. Осыған байланысты коммерциялық банктер;
1. банк-корреспонденттері мен клиенттердің тапсырысы бойынша кассалык
камтамасыз етуді есеп - айырсуды жүзеге асырады;
2. клиенттердің оның ішінде шетелдіктердің счеттарын енгізу және ашу;
3. күрделі қаржы жұмсалымын (кап вложен) қаржыландыруды жүзеге асырады;
4. акция, облигация құнды қаѓаздар түрлерін шыѓарады, сатады, сатып алады
жене сақтайды;
5. қызмет көрсету мен тауар қойылымынан шыѓатын төлемдерді
төлеу правасына ие;
6. құнды каѓаздармен коммерциялық (делдалдык), камиссиондық (брокерлік)
операцияларды жүзеге асырады;
7. концультациялық қызмет көрсетеді.
Банкі өз клиенттеріне операция операция,счеттар бойынша кепілдік бере
алады. Банкіде қызмет атқарушылардың барлығы сонымен бірге акционерлер
қызмет бабындаѓы бағдарламасын, құпиясын жасырынды түрде ,ешкімге айтпай
сақтау керек.
2.3 Клиенттермен жұмыс істеуді ұйымдастыру
Банктер арасындаѓы бәсекенің күшеюі, оның ішінде арнайы және
коммерциялык банкілер клиенттерін тарту үшін барлык несие мекемелерінен
маңызды түрде клиенттер мен ара катынас мәселесін ұйымдастыруѓа, банкалық
қызмет көрсету шеңбсрін ұлѓайтуѓа, оның сапасын жақсартуға, банкілер мен
онын клиенттерінің серіктестік қатынасын орнатуға көп көңіл бөлуін талап
етеді.
Баңкінің клиенттпен әканомикалық жұмысты атқаруы - оның (есеп шоты)
бойынша әртүрлі активті және пасивті операцияларды жүргізуге дейін сол
банкіге клиенттерді тартуда банк қызметінің жан-жаѓын қамтамасыз етуді
талап етеді. Осыған байланысты, банктің клиентпен жене жүргізілиетін
операцияның түрлері келесіге бөлінеді: алдын-ала, аѓымдаы, қорытынды жұмыс
болып табылады (клиенттермен болатын).
Клиентпен алдын - ала жұмыс істеуде келесідей банк қызметінің түрлері
жатады:
1. банкіге клиенттерді тартумен байланысты жұмыс:
а) жарнамалык қызмет
б) жаңадан банк операцияларын еңгізу бойынша жұмыс
2. Келісім шартты жүргізу.
1. Несиелеу бойынша алдын-ала жұмыс:
а) несиеленетін шаралар тиімділігіне анализ жасау;
б) қарыз алушының (заключение).
Клиентпен ағында жұмыс істеуде келесідей банк қызметінін түрлері жатады:
1. Депозитпен аѓындағы жұмыс:
- клиент счеттарымен жүргізілетін операцияѓа анализ жасау,
- анализдің нәтижесінен клиенттерге жаңа счеттар түрін ашу;
- проценттерді аудару және төлеу.
2. Несиелеу процессінде банкінің бақылау жұмысы;
- есеп берудегі несиелеу проссесінде клиеттермен көрсегілетін көрініске
анализ беру;
- қарыз құралдарын мақсатты пайдалануына бакылау жасау;
- дайын өнімдер мен сақтауѓа берілген мүлікті қарауды бақылау жасау;
- негізгі борыш пен проценттердің соммасын жабуды бақылау жатады.
Клиентпен қорытынды жұмыс істеуде келесідей банк қызмстінің
түрлері жатады:
1. жүргізілген операциялар бойынша салыстыру арқылы анализ жасау
2. келісілген шарттың бұзылуы.
2.4 Тәжірибиеде банкінің тәуекелділігі
Банк тәжірибиесіндегі тәуекелділіктер –бұл белгілі
жағдайлардың болуына байланысты банктің жоѓалуына әкеп соғатын кауіп қатер.
Бұл банкідегі тәуекелділіктер таза және сыртқы немесе жалпы болуы
мүмкін. Бірінші топтағы маңызды тәуекелдер - бұл несиелік,
проценттің және валюталық тәуекелділік, банкіні дұрыс
қолданбаған жағдайдаѓы болып табылады.
Екінші топтағыға жататындар;
нарктық тәуекел - жалпы әкономикада және әкономикадаѓы өзігерістер қаупі,
елдің қаупі және қолайсыз жағдайлар (стих. бедств.) қаупі болып табылады.
Неғүрлым банк мекемелері тәуекелді өзіне алѓан сайын, согұрлым пайдасы
жоғары болуы керек.
Несиелік тәуекел (қаупі) – бұл кредиторлар үшін қарыз алушылардың
негізгі борыш міндеттемелері мен проценттерін төлей алмай қалу қауіпін
көрсетеді. Көрсетілген тәуекелді басқару келесідей әдістермен жузеге
асырылады:
- банк инвестициясын және ссуда портфелінің диверсификациясы арқылы;
- несиені төлеу қабілеттілігіне ие болу жолы арқылы;
- берілетін несиенің құнын бағалау мен ерте берілген несиені бақылау жолы
арқылы жүзеге асырылады.
Кәсіпорындар қаржысының тұрақтылыѓының көрсеткіштері былай есептеледі:
- қарыз және айналым құралының қатынас коәффициенті.
- айналым құралының айналыс (оборативаемость) коәффициенті және таѓы
басқалары.
Сонымен бірге, несие тәуекелділікке анализ жасау баска да
әдістермен жүргізіледі. Мысалы, келесідей факторларды үйрену негізінде:
-карыз алушының сипаты: онын репутациясы, борышты төлеуге дайындығы;
- қарыз алушынын, борышты өтеудегі мүмкіндігі;
- қарыз алушының (заемщик) капиталы;
- несиемен камтамассыз ету.
Тарау 8. Коммерциялық банкінің өтімділігі және
төлем қабілеттілігі.
8.1 Өтімдік және оның төлем қабілеттілігі туралы ұѓым

¤тімділік бұл компаниялар мен банктердің өз міндеттемелерін
дер кезінде орындау қабілеті; өтімділік дәрежесі оңай
өткізілетін активтердің ұлес салмағымен, кредиттерді жедел
жұмылдыру мұмкіндігімен, актив пен пассивтің мерзімдері бойынша
тепе тендігімен, өткізу, сату, нақты ақшаѓа айналдыру жеңілдігімен
сипатталады. "Өтімдік" термині, яѓни материалды кұндылықты ақша
түрінде айналдыруды, сатуды көрсететін ұғым. Банк активтерінің
өтімділік дәрежесі бойынша үш топқа бөлуге болады:
1.Бірінші топтаѓы өтімді құрал. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.