Мінез – құлық функциялары мен мінез – құлық дамуындағы үш саты

Жоспар

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

2. Негізгі бөлім.
2.1 Мінез . құлық функциялары мен мінез . құлық дамуындағы үш саты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Психологияда мінез құлық формалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.3 Мінез құлқы бұзылған балалардың алдын алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11

3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

Кіріспе
Жалпы мектептегі оқушылар арасында, әдетте мінез - құлқы аумалы-төкпелі, морт (психопат) деп аталатын балалар болады. Ондай психопаттықтың болу себебі - ұрықтың жатырдағы кезеңінде немесе бала өмірінің бастапқы шағында сыртқы фактордың қолайсыз әсер етуі болып
Психопаттықтың тұқым қуалайтындығы жөнінде түрліше көзқарастар бар. Біреулер психопатияны мшез патологиясы ретінде тұқымнан-тұқымға ауысады десе, тағы біреулер оны психикалық аурулардың нышаны немесе дамымаған түрі деп қарайды. Авторлардың көпшілігі, психопат адам үрім-бұтағында психикалық ауруы бар семьяларда жиі кездеседі деп есептейді.
Психопаттықтың пайда болуына себепші сыртқы қолайсыз факторларға: туған кезде болған жарақат; ұрықтың жатырдағы даму кезеңінде және жасшақта миға инфекцияның түсуі; ұзаққа созылған асқазан-ішек немесе басқа соматикалық ауруларға байланысты токси-коз; сондай-ақ ұрықтың өсіп-өнуіне зиянды әсер ететін (мерез, маскүнемдік, сәуле куаты, ананың ұзаққа созылған ауруы, токсоплазмоз, эндокриндік кемістіктер және т. б.) жағдайлар жатады.
Психопат балалардың мінез-құлқында кездесетін қиындықтар биологиялық және әлеуметтік себептермен шарттас болады. Бірақ, сонымен катар биологиялық деректер, оның ішінде тұқым куалау деректері болашақ балада қалыптасатын барлық мінез ерекшеліктері мен қасиеттерін алдын ала белгілейтін бастапқы сәт ретінде ғана ескерілуге тиіс. Баланын психопаттык жағдайының ауырлығы немесе дәрежесі, оның дамуы қандай жағдайда өтетіндігіне, көбінесе байланысты.
Педагогикалық тұрғыдан алғанда және әлеуметтік жағдайда баланың мінезіндегі ерекшеліктер бірін-бірі толықтыратындықтан, ол қоғамнын толық праволы мүшесі бола алады. Егер психапат баланың дамуы қолайсыз жағдайда өтсе, онда оның мінез - құлқынқында айтарлықтай патологиялық кемістік – ақаулар пайда болуы ықтимал.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Алтынсарин Ы. - Таңдамалы шығармалары.
2.Алмаханова X. - Жасөспірімдерге эстетикалың тәрбие беру. (Метод. нұсқау). - Алматы, 1990.
3.Байтұрсынов А. - Аңжол. - Алматы: Жалын, 1991.
4.Білім туралы. - 06 образовании. ҚР-ның заңы. - Алматы: Литера, 2000.
5.Воронов В. В. Педагогика школы в двух словах. - Москва, 1997.
6.Дулатов М. Шығармалары, 1991.
7.Жалпы білім беретін мектептің оңу бағдарламалары(1-4 сыныптар). - Алматы: республикалың баспа кабинеті, 1997.
8.ЖұмабаевМ. Шығармалары, 1991.
9.Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты. - Алматы, 1998
10.Қазақстан Республикасының білім және ғылым қызметкерлерінің съезі материалдары - Егемен Қазаңстан, 2001, аңпан.
11. Қалиев С, Қ. Жарықбаев. Қазақ тәлім-тәрбиесі. - Алматы: Сана, 1995.
12. Көбжасарова М. Оқушыларды коллектившілдікке тәрбиелеу. - Алматы, 1990.
13.Керимов Л. Қиын бала және оны қайта тәрбиелеу, -Алматы, 1990.
14.Конаржевский Ю.А. Анализ урока. - М.: Педагогический поиск, 2000.
15.Конвенция о правах ребёнка. - Алматы: Дәнекер 2001.
16.Қоянбаев Ж. Отбасы және балалар мен жеткіншектерді тәрбиелеу, 1990.
17.Қоянбаев Р. Білім беру және оңыту теориясы. - Алматы, 1990.
18.Қоянбаев Р. Білім беру мен оңыту теориясының негіздері. -Алматы, 1990.
19.ҚоянбаевР. Тәрбие теориясы. - Алматы, 1991.
20.Қоянбаев Р. Тәрбие теориясы. - Алматы, 1991.
21.Құрсабаев М. "Атамекен" бағдарламасы. -Алматы, 1991.
22.Макаренко А. С. Таңдамалы шығармалары. Үстаздың дастан, 1970

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

2. Негізгі бөлім.
2.1 Мінез – құлық функциялары мен мінез – құлық дамуындағы үш
саты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.2 Психологияда мінез құлық
формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.3 Мінез құлқы бұзылған балалардың алдын
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11

3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16

4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

Кіріспе
Жалпы мектептегі оқушылар арасында, әдетте мінез - құлқы аумалы-
төкпелі, морт (психопат) деп аталатын балалар болады. Ондай психопаттықтың
болу себебі - ұрықтың жатырдағы кезеңінде немесе бала өмірінің бастапқы
шағында сыртқы фактордың қолайсыз әсер етуі болып табылады.

Психопаттықтың тұқым қуалайтындығы жөнінде түрліше көзқарастар бар.
Біреулер психопатияны мшез патологиясы ретінде тұқымнан-тұқымға ауысады
десе, тағы біреулер оны психикалық аурулардың нышаны немесе дамымаған түрі
деп қарайды. Авторлардың көпшілігі, психопат адам үрім-бұтағында психикалық
ауруы бар семьяларда жиі кездеседі деп есептейді.

Психопаттықтың пайда болуына себепші сыртқы қолайсыз факторларға: туған
кезде болған жарақат; ұрықтың жатырдағы даму кезеңінде және жасшақта миға
инфекцияның түсуі; ұзаққа созылған асқазан-ішек немесе басқа соматикалық
ауруларға байланысты токси-коз; сондай-ақ ұрықтың өсіп-өнуіне зиянды әсер
ететін (мерез, маскүнемдік, сәуле куаты, ананың ұзаққа созылған ауруы,
токсоплазмоз, эндокриндік кемістіктер және т. б.) жағдайлар жатады.
Психопат балалардың мінез-құлқында кездесетін қиындықтар биологиялық
және әлеуметтік себептермен шарттас болады. Бірақ, сонымен катар
биологиялық деректер, оның ішінде тұқым куалау деректері болашақ балада
қалыптасатын барлық мінез ерекшеліктері мен қасиеттерін алдын ала
белгілейтін бастапқы сәт ретінде ғана ескерілуге тиіс. Баланын психопаттык
жағдайының ауырлығы немесе дәрежесі, оның дамуы қандай жағдайда
өтетіндігіне, көбінесе байланысты.

Педагогикалық тұрғыдан алғанда және әлеуметтік жағдайда баланың мінезіндегі
ерекшеліктер бірін-бірі толықтыратындықтан, ол қоғамнын толық праволы
мүшесі бола алады. Егер психапат баланың дамуы қолайсыз жағдайда өтсе, онда
оның мінез - құлқынқында айтарлықтай патологиялық кемістік – ақаулар пайда
болуы ықтимал.
2. Негізгі бөлім
2.1 Мінез – құлық функциялары мен мінез – құлық дамуындағы үш саты
Мінез-құлық дамуындағы үшінші саты ашылғанда жоғарыдан да, төменнен де
күшті қарсылық болғаны біз үшін ерекше көрінеді.
Осындай жағдай казір де — біз психологияға әрі қарай күрделілік
енгізуге және мінез-құлықтың дамуындағы үш емес, төрт негізгі саты туралы
айтуға тырысып жатқанымызда қалыптасты. Бұл бүкіл генетикалық психологияның
негізгі және принциптік мәселесі, белгіні қолдануға негізделген адамның
ойлауы мен шимпанзенің қарапайым ойлауын ортақ қорытындыға келтіруге
тырысатын биологиялық психология жағынан да, сонымен қатар жаңа схема
тағы да мінез-құлықтың жоғары формасын әшкерелеуге тырысу, оларды табиғи
және тарихи құрылым ретінде түсі-ніп, осылайша Платон идеяларына қол
сұғады дейтін спиритуалистік психология жағынан да өте қатал
қарсылықты күні бұрын күтуіміз керек.
Біз тек жоғарыдан сынау мен төменнен, сынаудың өзара бірін-бірі жоятынын
ғана жұбаныш етеміз, біреулерге қарапайым және алғашқы схеманы ешқандай
дәлелсіз күрделендіру болып көрінуі, басқалар үшін керемет жеңілдетілуі
бір – бірін өзара бейтараптандырады.
Істің мәніне қарай тек алғаш қадам жасалып отырғандықтан, біздің жаңа
әрекетімізге де аса күрделендіруден гөрі, жеңілдету қаупі бар. Біз
оны схемалық түрде түсінуге ұмтылғанымызда және жоғары мінез-кұлық ретінде
шартты түрде белгілейтініміздің бәрін тағы бір қорытындыға кел-
тіргенімізде, мәселені санасыз да, саналы да жеңілдететініміз шүбәсіз.
Әрине, адамның мінез – құлқын іштей әрі қарай зерттеущілер жаңа дәуірлер
мен сатыларды айырып танитынында күмән жоқ, сонда біздің әрекеттеріміз де
әдіснамалық тұрғыдан аяқталмаған болып шығуы, шынында да мәселені
жеңілдету және әр түрлі заттарды ортақ қорытындыға келтіру болып шығуы
мүмкін. Бірақ қазіргі уақытта әңгіме ғылым үшін жаңа ұғымды жеңіп алуда,
әңгіме психолоғияның биологиялық бұғауын бұзып шығып, тарихи адамилық
психологияға етуде болып отыр.
Сонымен, біздің бастапқы тұрғымыз мінез – қүлық дамуындағы жаңа
төртінші сатыны мойындау болып табылады. Оны төртінші деп атау дұрыс
еместігін біз айтқан болатынбыз, оның негізі де бар. Жаңа саты бір-бірінің
үстіне қондырылған алдыңғы үш саты сияқты емес, олардың үшеуінің үстіне
қондырылмайды. Ол мінез – құлық дамуының типі мен бағытының өзгеруін
білдіреді, ол адамзат дамытуының тарихи типіне сәйкес. Рас, біз мінез –
құлық дамуындағы натуралды саты деп атай алатын алғашқы үш сатыға
қатынасын қарастырғанда, бұл қатынас біз айтып өткенге ұқсас болып
шығады. Біз бұл жерде де мінез – құлықтағы генетикалық
қабаттардың дамуындағы ерекше геологияны айтып ескертеміз. Инстинктердің
жойылмай, шартты рефлекстер арқылы алынуы немесе дағдылардың интеллектілі
реакцияларда болуын жалғастыруына ұқсас, натуралды функциялар
мәдениеттілердің ішінде болуын жалғастырады. Біздің талдауымыздың
нәтижесінде мінез – құлықтың жоғары формасының барлығы тікелей төменгі,
қарапайым, натуралды процестердің белгілі жиынтығы ретінде көрінеді.
Мәдениет ештеңе жасамайды, ол тек табиғаттың бергенін ғана
пайдаланады, оның түрін өзгертіп, адамға қызмет етуте қояды. Егер
ескі психологияның терминін пайдалансақ, мінез – құлық дамуындағы
төртінші сатыны интеллектімен ұқсастық бойынша ерік деп атай алар едік.
Өйткені нақ ерік туралы бөлімде ескі психология мінез – құлықтың жоғары
формасының нақты фундаментін зерттеумен көп айналысты. Біздің
зерттеуіміздің тақырыбын да осылар құрайды.
Ерік туралы спиритуалистік түсінікпен бірге, мінез – құлықтың шын
күмәнсіз формалары мен құбылыстары да лақтырылып тасталуы керек деп ойлау
қате болар еді. Оны байырғы психология бұрыс талқылап, кейде сипаттаған
еді. Бұл мағынада Геффдинг ырықсыз іс-әрекет ырықты іс-әрекеттің негізі
мен мазмұнын кұрайды деген. Ерік еш нәрсені жасамайды, ол құрмайды.
әркашан тек өзгертеді және таңдайды. Ол "ерік өзге психикалық процестердің
ағымына процестердің өзіне тән заңмен араласады" деді. Сонымен, ескі
психологияның ырықты және ырықсыз іс-әрекетпен қатар, ырықты және
ырықсыз өсті, түсініктердің ырықты және ырықсыз ағымын ажыратуына толық
негізі бар. Геффдинг еріктің сәйкес елестер шақырылғанда алғашқы болып
табылмайтынын бекітті. Ерік, — дейді ол, — алғашқы серпілісті тудырады және
бұрғылайды, тесік бұрғыланып болған кезде судың ағысы өз күшімен
жарып өтуі керек, сонда бізге бір рет жасалғанды ізделіп отырғанмен
салыстыру ғана қалады.
Еріктің елестерге кірісуінде ойлау түсініктерінің пайда болуы,
пікірлер және ой қорытындылары негізделеді. Бірақ бұл сөздер тым көп
мағыналы болғандықтан, сонымен катар мінез – құлықтың төртінші сатысы,
өзгелерге қарағанда, негізгі қатынас туралы анық түсінікті бере
алмайтындықтан, біз дамудың жаңа саласын басқаша атағанды жөн көреміз.
Бюлердің салыстыруын пайдалана отырып, алғашқы үш саладан өзгеше, сұрыптау
формуласының биологиялық заңдарына бағынбайтын тағы бір даму саласы
белгіленіп отырғанын айтар едік. Сұрыптау онда әлеуметтік бейімделудің
басты заңы болудан қалады, мінез – құлықтың бұл саласындағы барлық
бейтарап формалары әлеуметтенген. Шартты салыстыруға жол бере отырып,
адамзаттың тарихк даму процесі биологиялық эволюцияға тұтастай қандай
қатынаста болса, жаңа сала қалған үш салаға да сондай қатынаста
болады деп айта аламыз.
Алдыңғы бөлімдерде біз дамудың бұл саласының өзіндік ерекшелігін
белгілегенбіз. Қазір бізге даму сипатының өзін қысқаша қарастыру
қалды.
Бүгінгі психологияда мәдени даму ұғымының өзі меңгерілмегенін айту
керек. Әлі күнге дейін көптеген психологтар біздің мінез – құлқымыздың
мәдени өзгеруін табиғи (натуралды) тұрғыдан қарастырып, белгілі
мәдени мазмұнға бағытталған дағдылардың құрылу фактілері немесе
интеллектілік реакциялар түрінде елестетеді.

2.2 Психологияда мінез құлық формалары
Психологияда мінез – құлық формаларының қозғалысындағы дербестік пен
ерекше заңдылық түсінігі жетіспейді. Дегенмен де зерттеулер мінез-құлықтың
жоғары формасының құрылымы өзгеріссіз қалмайтынын, оны тұтастай мінез –
құлық дамуының жалпы тарихына енгізетін өзінің ішкі тарихы барын көрсетгі.
Мінез – құлықтың мәдени тәсілдері сыртқы дағды ретінде жәй ғана пайда
болмайды, жаңа қатынастарды енгізе отырып және олардың мүлде жаңа құрылымын
жасай отырып, тұлғаның ажырамас бөлігіне айналады.
Мінез – құлықтың жаңа тәсілі ұшырайтын өзгерістерді қарастыра
отырып, біз, сөздің дәл мағынасында, дамудың барлық белгілерін айқын
табамыз. Бұл даму, әрине, органикалық дамумен салыстырғанда мүлдем
өзгеріс. Сол өзгешелігі де әлі күнге дейін психологтарға осы процестерді
дамудың ерекше типіне бөлуге, мінез – құлық тарихындағы мүлдем жаңа
жоспарды көруге кедергі жасады. А.Бине белгілерге негізделген есте
сақтаудың функцияның жоғарылауына алып келетінімен, мнемотехника нағыз
үздік табиғи еске қарағанда әлдеқайда үздік нәтижеге жете алатынымен
кездесті. Бине табылған құбылысты үздік естің симуляциясы деп атады. Ол
мұнымен әрбір психикалық операцияның ынталандырылу мүмкіндігі туралы,
яғни сол нәтижеге мүлдем басқа жолмен алып келетін басқа опера-циялармен
ауыстырылатындығы туралы пікірді айтқысы келгені белгілі.
Биненің анықтамасын аса сәтті деп мойындауға болмас. Ол сырттай бірдей
операциялар болғанымен дс, шын мәнінде оның біреулері екіншілерін
туындататынын дұрыс меңзейді. Егер Биненің белгілеуі ес дамуының екінші
типінің өзіндік ерехшелігін ғана үйғарған болса, оған қарсы дауласуға
болмас еді, бірақ ол бұл жерде – ынталандырудың орын алғандығын, яғни
алдау арқылы (симуляция) ойды түңіндеп," адасуға алып келеді. Бұл
практикалық көзқарас эстрадада өнер көрсетудің ерекше жағдайларымен ойға
салынған, сондықтан да алдауға жақын. Ол психологтан гөрі, сот
тергеушісінің көзқарасы. Іс жузінде, Биненің өзі мойындағандай, бұл сияқты
симуляция алдау емес. Біздің әркайсысымыз өзіндік мнемотехниканы
меңгергенбіз және, автордың пікірінше, мнемотехника мектептерде ақыл-ой
есебімен бірдей оқытылуы тиіс. Автор мектептерде симуляция өнері
оқытылуы тиіс дегенді айтқысы келген жоқ шығар.
Сонымен қатар бізге дамудың қарастырылып отырған типін жалған деп, яғни
органикалық дамудың тек фикциясына әкеледі деп белгілеуі де сәтсіз. Бұл
жерде тағы да істің жағымсыз жағы сол, мәдени дамуда функцияны жоғары
сатыға көтеру, оның іс-әрекетін жоғарылату органикалық емес, функционалдық
дамуға, яғни тәсілдің өзінің дамуына негізделетіні көрсетілген.
Дегенмен соңғы атау да осы жағдайда ерекше зандылықтары бар,
дамудың жалған емес, шынайы ерекше типі орын алатындығы туралы негізгі
шындықты көлеңкелейді. Сондықтан да біз табиғи немесе биологиялық дамудан
өзгеше мінез – құлықтың мәдени дамуы туралы айтқанды жөн көреміз. Біз
қазір мінез – құлықтың мәдени формасының генезисін айқындау міндетіне
ауысамыз. Біздің эксперименттік зерттеу-лерімізде көрінгендей, даму
процесінің қысқа схемасын көрсетейік. Егер эксперименттің жасанды
жағдайларына сенсек, баланың мәдени дамуы бірін-бірі кезекпен
алмастыратын және бірі екіншісінен туындайтын төрт негізгі кезеңнен
немесе фазадан өтетінін көрсетуге тырысамыз. Тұтастай алғандағы бұл
кезеңдер қандай да бір психикалық функцияның мәдени даму шеңберін
сипаттайды. Экспериментгік емес жолмен алынған мәліметтер белгіленген
кескінмен тұтастай сәйкес келеді, тамаша орналасады, онда жайғаса отырып,
өзінің мәні мен өзінің мүмкін түсініктемесін жинақтайды.
Біз қарапайым эксперимент процесінде баланың мәдени дамуының төрт
кезеңінің бірін – бірі қалай жүйелі алмастыратынын қысқаша бақылаймыз.
Баланың мәдени дамуындағы бөлінген фазалар баланың мәдени даму тарихының
келесі бөлімдерінде нақты мазмұнымен толтырылуы тиіс болатын абстрактілі
схемадан артық ештеңе де емес екені түсінікті. Қазір біз
абстрактілі схемадан жеке психикалық функциялардың нақты тарихына ауысу
онсыз мүмкін болмайтын бір негізгі жалпы мәселеге тоқталу кажет деп
санаймыз.
Біз эксперименттік зерттеу процесінде алынған бұл схема, әрине,
дамудың нақты процесін бүкіл күрделілігімен дұрыс бейнелейді деп
есептелмейтінін айтқымыз келеді. Ең әрі кеткенде ол мінез – құлықтың
белгілі формасын процесс ретінде бере отырып, мәдени дамудың маңызды
сәттерін белгілеп және олардың бір – біріне қатынасын табуға
көмектеседі. Эксперименттің жасанды жағдайларының негізінде алынған
біздің схемалық кескінімізді тек жай схемадан артық нәрсе ретінде
қарастыру ең үлкен қателік болар еді. Өйткені генетикалық талдаудың ең
үлкен қиындығы да мінез – құлықтың эксперимент арқылы тудырылған және
мінез – құлықтың жасанды ұйымдастырылған процестерінің көмегімен
дамудың шын, табиғи процесі өтетінін түсінуінде.
Басқаша айтқанда, генетикалық зерттеудің алдында әрдайым эксперименттік
схеманы өмірге көшірудің зор міндеті ашылады. Егер де эксперимент қандай
да бір белгілі түрдің жүйелілігі мен заңдылығын ашатын болса, біз
ешқашан да мүнымен шектеле алмаймыз және лабораторияда процесті әдейі
тудыратын эксперименінің қолын не алмастырады, зерттеліп отырған
процесс иақты шынайы емірде қалай өтеді деп сұрауымыз керек. Эксперименттік
схеманы шындыққа көшірудегі маңызды тіректің бірі экспериментсіз алынған
мәліметтер болып табылады. Біз олардан біздің схемамыздың дұрыстығын
растағанын айттық.
Бірақ мұнымен шектелуге болмайды. Әлі шынайы зерттеуде мінез-құлықтың
мәдени формаларының пайда болуы жолын бақылау калып отыр. Бұл жерде
тағы да балалар психологиясында жасырын формада үстемдігін жалғастырып
отырған интеллектуализммен тығыз байланыстагы дәстүрлі нанымды жою
негізгі қиындық болады. Даму процесіне интеллектілік көзқарастың негізінде
даму логикалық операция жолымен іске асады деген болжам жатыр.
Тілді саналы қолдану балаларда қалай дамиды деген сұрақка
иктеллектілік теория бала сөйлеудің мәнін өзі үшін ашады деген жауап
береді. Күрделі даму процесін ол қарапайым логикалық операциялармен
ауыстыруға тырысады, мұндай тұрғыдағы зор қиындық — түсіндіруді талап
ететін нәрсе алдын ала берілген деп болжамдауында.
Біз мұндай көзқарастың қанағаттанарлықсыз екендігін тіл дамуының
үлгісінде көрсетуге тырыстык, Шынында да, мәдени дамудың қарапайым
логикалық операция болып табылмайтындығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.