Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және пайда болуы
Жоспар:
I. Кіріспе:
II .Негізгі бөлім.
1. Салықтың әлеуметтік.экономикалық мәні және пайда болуы.
2.Салықтар және салудың принциптері мен түрлері.
3.Қазақстаның салық саясатты, мақсаттық бағыттары мен қызмет атқару механизмі.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
I. Кіріспе:
II .Негізгі бөлім.
1. Салықтың әлеуметтік.экономикалық мәні және пайда болуы.
2.Салықтар және салудың принциптері мен түрлері.
3.Қазақстаның салық саясатты, мақсаттық бағыттары мен қызмет атқару механизмі.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын эканомикалық категория. Салықтардың эканомикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай – ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді..
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашанда болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен жаңартуымен бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар - мемлекеттің тұрақты қаржы көзі.
Мемлекет салықтарды эканомиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты эканомикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың эканомикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың эканомикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей байланысты.
Салықтың мынадай негізгі қызметтері (функциялық) бар:
- реттеушілік:
- фискалдық:
- қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілегн негізгі фунциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын эканомикалық категория. Салықтардың эканомикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай – ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді..
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашанда болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен жаңартуымен бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар - мемлекеттің тұрақты қаржы көзі.
Мемлекет салықтарды эканомиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты эканомикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың эканомикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың эканомикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей байланысты.
Салықтың мынадай негізгі қызметтері (функциялық) бар:
- реттеушілік:
- фискалдық:
- қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілегн негізгі фунциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Я. Әубәкіров, К. Нәрібаев және т.б. экономикалық теория негіздері. Оқулық, Алматы “Санат” 1993 ж.
2. Осипова Г.М Экономикалық теория негіздері, оқу құралы Алматы 2002 ж.
3. Ө.Қ. Шеденов, Е.Н. Сағындықов және т.б. жалпы экономикалық теория, Ақтөбе Помграфия 2004 ж.
4. С.С. Мәуленова және т.б. Экономикалық теория оқу құралы I бөлім: Алматы экономика 2003 ж.
5. С. Әкімбеков және т.б. Экономикалық теория Астана 2002 ж.
1. Я. Әубәкіров, К. Нәрібаев және т.б. экономикалық теория негіздері. Оқулық, Алматы “Санат” 1993 ж.
2. Осипова Г.М Экономикалық теория негіздері, оқу құралы Алматы 2002 ж.
3. Ө.Қ. Шеденов, Е.Н. Сағындықов және т.б. жалпы экономикалық теория, Ақтөбе Помграфия 2004 ж.
4. С.С. Мәуленова және т.б. Экономикалық теория оқу құралы I бөлім: Алматы экономика 2003 ж.
5. С. Әкімбеков және т.б. Экономикалық теория Астана 2002 ж.
Жоспар:
I. Кіріспе:
II .Негізгі бөлім.
1. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және пайда болуы.
2.Салықтар және салудың принциптері мен түрлері.
3.Қазақстаның салық саясатты, мақсаттық бағыттары мен қызмет атқару
механизмі.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы
қатынастарын сипаттайтын эканомикалық категория. Салықтардың эканомикалық
мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер халық табысының
қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай – ақ
шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін
мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді..
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі қашанда болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен жаңартуымен
бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар - мемлекеттің тұрақты
қаржы көзі.
Мемлекет салықтарды эканомиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты
эканомикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың эканомикалық маңызын
түсіну қажет. Ал салықтардың эканомикалық маңызы олардың атқаратын
қызметіне тікелей байланысты.
Салықтың мынадай негізгі қызметтері (функциялық) бар:
- реттеушілік:
- фискалдық:
- қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілегн негізгі фунциялармен қатар салықтардың
ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.
Ретеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы
салықтар ел эканомикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтар реттеу
жүзеге асырыладыды. Салықтық ретеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына
ықпал ету. Салық турлері, салық ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу
әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады.
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің
дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша баға саясаты, шетелдік
инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсәпкерлікті дамыту жұмыстарын
жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін,
олардың басқада эканомикалық тетіктермен тығыз байланысты болуы қажет.
Салықтық реттеуде ставкалықтар мен салық жеңілдіктерінің алатын орыны
ерекше. Себебі ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар
салық төлеушілердің жауапкершілігін азайтып, өндірістің төмендеуіне және
мемлекеттік бюджет кірісінің азайуына әкеліп соғады. Осы сияқты салық
жеілдіктерінің де тиімсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихына халық
ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:
а) егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентіне
асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;
ә) егер салық төлеуші салық табысының 45 – 50 проценті аралығында
болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;
б) егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35 – 40 мөлшері
аралығында болса, онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі.
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджетік қызметі. Бұл
қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып,
салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің
кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да
шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы
өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы
мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі үлес салмағы 40
проценттен болып отыр. Бұл эканомикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда
жоғары. Еліміздің мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың
бір айғағы бір осы.
Мемлекет мына жоғарыдағы көрсетілген салықтардың қызметі (функциясын)
пайдалана отырып еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизімінің
қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы эканомикалық саясатты негізге ала
отырып, салық саясатын анықтайды.
Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғрыда айтылған болатын.
Оған тоқталмай, енді салықтарды топтастыру туралы айтып өтеміз.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе
жіктейміз:
1) салық салу объектісіне байланысты;
2) қолданылуына қарай ;
3) салық салу органына байланысты;
4) эканомикалық ерекшелігіне байланысты;
5) салық салу щбъектісіне бағалау дәрежесіне қарай.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
болып жіктеледі.
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
салыеады.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушылар төлейді.
Тауар немесе қызмет бағасына алдын салық енгізілмейтіндіктен, іс – жүзінде
оны бюджетке сатушы аударады.
Бюджет түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне салықтар
жалпы және арнайы салықтарға бөлінеді.
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы мақсатқа
жұмсалады.
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды жеке тұлғалардан алынатын
табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, т. б.
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер
бойынша, нақтылық шараларға жұмсалады. Мысалы: көлік құралдарына салынатын
салық. Бұл салықтар жол қорын құрауға жұмсалады.
Салықты алатфын жіне салыққа иелік ететін органдардың екрекшелігіне
қарай салықтар жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді.
Ал тұтынуға салынатын салықты, салық төлейші тұтынушы ретінде тауар
немесе қызмет ақысын төлеген кезде өзінің шығынынан төлейді.
1. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және пайда болуы.
Салық мәселесі мен салық салудың бай тарихы бар. Салыққа ғалыми көз
қарас XVII – XIX ғасырларда пайда болды. Оған дәделдік теоирялық экономия
классикалық мектебі ағылшан өкілдері еңбегінен табамыз В.Петти “салық пен
жиынтық трактаты” (1662 ж) Д. Рикардо “салық салу және саяси экономияның
басталуы” (1817 ж) А. Смит “халықтар байлығының себептері мен табиғатын
зерттеу” (1776 ж).
А. Смитттің айтуы бойынша, салықтық төлеушілер үшін бұл құлдық емес
еркіліктін белгісі Ф. Аквинский (1226-1274 жж) салықтарды рұқсат етілген
тонау нышаны ретінде анықтады. К. Маркс “салық бұл меншік жан ұя, тәртіп
және дін мен қатар кіретін бесінші құдай” деп анықтады. АҚШ-ның мемлекеттік
қайраткері және ғылымы Б Франклин (1706-1790жж) “өмірде салық пен өлімнен
құтылатын ештене жоқ” деп айтты.
Шарль монтескье (1689-1755жж) ризықтын қанша бөлетін бодандардан тартып
алып, қаншасын солардың сыбағасы етіп қалдырудың амалын табатын данышпандық
пен ақылгөйліктен асатын ештене жоғын толық сеніммен негіздеген.
А. Смит салық салудың төрт принципін айқындаған. Оның осы принциптері
дамыған елдерде салық, салудың негізін құрайды.
1. Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай
үкіметті ұстауға (қардыландыруға) қатысады. Мемлекеттің қорғауымен
қамқорлығын пайдалана отырып қаржыландыру үкіметтін табысына жүзеге асады.
Бұл ережені сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе
тепе-теңсіздігіне ұрындырады.
2. Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек. Салықтын
төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы – барлығы дерлік төлем төлеуші үшін
анық әрқашық болуы және кез келген адамға да салай.
3. Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілітәсілмен төлеуші
үшін ынғайлы кезде барлығын төлейді.
4. Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені
дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы халық қалтасынан алғаны және
ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн. Қазынаға құйылғаннан көрі,
салықты халық қалтасынан алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін.
Себебі, оны жинау шенеуліктердің көп болуы талап тесе, оларға төленетін
айлық сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.
А. Смит тікелей, жанбасы, жанама салықтар жүйесін және оларды
қолданудың әлеуметтік-экономикалық салдарын барынша терең талдады.
Салық дегеніміз не? Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз
тұрғындар, кәсіпорын мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті
төлем жүйесін айтамыз. Салық салудың мақсаты кәсіпорын тұрғындар қаржыларын
қоғамдық қажеттілікке (өндіріс және әлеуметтік) тарту болмақ.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай
алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Салық төмендегідей қызметтерді атқарады:
- фискалды (тіркелген) немесе жұмылдыру, қызметі. Осы қызметте мемлекет
бюджеттік шығындарды қаржыландару үшін салық жинайды:
- бөлу қызметі, мемлекет қаржыны қайта бөлуді әртүрлі топтардың
арасында, территория, облыс, аудандар бойынша жүпгізеді:
- реттеуші қызметі, мемлекет салықтың көмегімен тұтыну және қорлану
арасындағы пропорцияны реттейді:
- ынталандыру қызметі, мемлекет өндіріс пен техникалық прогресті дамыту
үшін әртүрлі ынталандыру шараларын жүзеге асырады:
- шектеу қызметі, мемлекет салық саясаты арқылы кейбір өндіріс
түрлерінің дамуын тежейді немесе шектедйі:
- бақылап – есептеу қызметі, мұнда кәсіпорын мен тұрғындар топтарының,
қаржы қоры көлемінің табысын есептеуді жүзеге асырады.
Салық сипаты тұрғысынан тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей салық мемлекет тарапынан кәсіпорын және тұрғындар табыстарынан
алынады. Осы салықтың түрлеріне – айлықтан алынатын, пайдадан алынатын,
жылжылмайтын мүліктен, бағалы қағаздар операциясынан алынаты т.б. салықтар
жатады.
Жанама салықты мемлекет тікелей емес, баға арқылы айландыра отырып
алады. Оған – акциздер, кеден баж салығы, қосымша құнға салынған салық
жатады. Жанама салық мемлекеттік реттеудің бірден-бір тәсілі ретінде
қолданылады.
Салықтан алынатын сома – салықтың негізі аталады. Мысал ретінде
табыстан алынатын салылқты қарастыруға болады. Табыстан алынатын салықты
салық алудың басты көзі ретінде қараймыз. Табыстан (пайда) алынатын салық
салық алынған табыс көлемі мен салық жеңілдіктерінің өзара айрмасына тең.
Салыққа жеңілдіктер салық сияқты белгілі тәртіпке негізделген заң
актілерімен айқындалады. Салыққа жеңілдіктердің төмендегідей түрлері бар:
- салық объектісінің алынбайтын минимумы.
- кейбір адамдарды салық төлеуден (соғыс ардагері, мүгедектер) босату;
- салық негізінен босату;
- салық несиесі (салықтың белгілі көлемін алуды ұзарта түсу) және т.б.
Салық өсімі – салық салу бірлігіне деген мөлшер.
Әдетте салық өсімі пайыз түрінде белгіленеді.
Салық өсімі үш түрге бөлінеді.
Бірінші түрі – прогрессивтік салық өсімі. Мұның мәнісі – табыстың
өсуіне қарай салық өсімінің мөлшері өседі. Кең тараған түрі – Қазақстан
Республикасы азаматтарының айлығынан алынатын салық.
Екінші түріне салық өсімінің пропорционалды өсім жатады.
Үшінші түрінде – регрессивтік салық өсімі жатады. Регрессивтік салық
өсімі біздің елдегі салық заңдылықтарында қолданылмайды. Бұл өсім кері
прогрессивті және оның мәні салық өсімі мөлшерінің ұлғайуын табыстын
азаюымен түсіндіріледі.
Қазақстан Рсепубликасында жалпы мемлекетік салықтар бар. Олар
мемлекеттік бюджетті реттеудің қайнар көзі саналады. Жыл сайын Қазақстан
Республикасы бюджет заңына сәйкес, мемлекеттік салықтан бөлінген бюджет
табысына түсіп отырады. Ал жергілікті салықтар жергілікті бюджет табысының
негізгі көзі болып табылады.
Жалпы мемлекеттік салыққа жататындар: заңды және жеке тұлғалардың
табысынан алынатын салық: қосымша құн салығы, акциздер, бағалы қағеаздар
операциясынан салық, арнайы төлемдер мен жер байлығын пайдаланғандар
салығы.
Жергілікті салық пен алымға жататындар: заңды және жеке тұлғалар
мүлкінің салығы көлік, құрал-жабдығы салығы, кәсіпкерлікпен айналысатын
заңды және жеке тұлғаларды тіркеудегі алым; қызметтің кейбір түрімен
айналысуға құқылы адамдардан алым; аукцион сатылымынан алынатын алымдар.
Салықтардың ішіндегі – салығы ерекше орын алады. Табыс салығы алғашқы
рет Англияда XIX – ғасырдың ортасында ендірілген екен.
Табыс салығы мынадай түрде қолданылады: пайда салығы, жұмыс
істейтіндердің жалақыссынан салық және басқада топтардың табыс салығы.
Табыс салығы прогрессивті салық санатына жатады.
Прогрессив салық туралы әңгіме еткенде, ғалымдар жоғары табыс салығы
фирма мен тұрғындардың іскерлік белсенділігін төмендетпей ме деген күдікті
жиі айтады. Американ экономисі Артур Лаффер 80-ші жылдардың басында осы
мәселені қарап, мынадай ой түйген: салық өсімінің жоғары болуы адамның
экономикалық белсенділігін бәсендетіп, оларды салық төлеуден қашуға
итермейді. Қызмет жасау арқылы табатын табыстын өмір сүруден гөрі, олар
жәрдем ақыға өмір сүргенді жөн санайды. А. Лаффердің атағын ресторанда
салфекткаға салған “Лаффер қисығы” шығарады
Салық өсімі 50% -тен асқанда адамдар ахз жұмыс істейді және ақшасын
сақтауға еш тырыспайды. Өзінің күш – жігерін “көлеңкелі экономикаға”
бағыттап, нәтижесінде мемлекеттік қазынаның табысы азая түседі. Егер салық
өсімі көтерілсе, ерте ме кешпе оның деңгейі сондай дәрежеге жетіп ешкім
жұмыс істегісі келмейді және салықты төлемейді. Сайып келгенде, мемлекетке
ешқандай салық түсімі ттүспейді.
Акциздер жанама салықтың бірден-бір түрі болып табылып, тауар бағасына
енеді және сатып алушылар оны төлейді. Елімізге импортталған және Қазақстан
Республикасы территориясында өндірілген тауарларға сондай-ақ ойын бизнесіне
акциздер салынады (алынады). Экспортталатын акциздік емес акцизделген
тауарлар өндірушінің тауарлы сыртқа-экспортқа шығаруы расталса, акциз
салынбайды. Қазақстан Республикасы қатысатын халықаралық келісімде
көрсетілген кейбір нәрселер есепке алынады. Қазақстан Республикасы
территориясында акцизделген тауарды өндірушілер оны импорттаушылар немесе
ойын бизнесін жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалар акциз төлеушілер
болып табылады.
Қазақстан Республикасы территориясында өндірілген немесе біздің елге
импорталатын тауарлар акцизделген тауар боп табылады. Оларға: ішілетін этил
спирты, тамақ шикізатынан өндірілген арақ, ликер-арақ бұйымдары,
қаттыланған сусын мен соктар, бальзам, шарап, коньяк, шампан шарабы, сыра,
темекі бұйымдары, құрамында темекі бар бұйымдар, осетра және лось балығы,
олардың уылдырығы. Осы балық пен уылдырықтан жасалған деликастер, күміс
және платина, алтынна жасалған бұйымдар жатады. Өнделген және өнделмеген
мехтық терілер: натуральды мех бұйымдары, натуральды, тері киімдері,
хрусталь бұйымдары, бензин, дизельді отын, жеңіл автомобильдер, атылатын
және газ мылтықтарын да қосуға болады.
Акциз өсімін Қазақстан Республикасы үкіметі тауардың, құнына пайызбен
белгілейді немесе оның натуралды қалпына қарай физикалық көлеміне сәйкес
бекітеді.
Жанама салықтың келесі бір түрі қосымша құн салығы (ҚҚС) болып
табылады. Ол өндіріс процесінде қосылған құн өсімшесінің бөлігін бюджетке
жібергендіктен және тауар жұмысы мен мен қызметінің, айналымынан тұрады.
Сондай – ақ қосымша құн салығы Қазақстан Республикасы территориясында
тауарды импортауда жүзеге асады. Қосымша құн салығының бюджетке төленетін
белгілі қосылған құн салығы сомалары өткерілген тауар мен жұмыстың
айырмасымен анықталады.
Қосымша құн салығы 1958-шы жылы алдыменен Францияда енгізіледі. Қазіргі
кезде ҚҚС әлемнің 40-тан астам елінде қолданылады. Оның ішінде Еуропаның 18
елінде бар. Әлемдік тәжірибеде ҚҚС-ның көлемі 15-тен 18% дейін құрайды.
Қазақстанда қосымша құн салығының көлемі 15% құрайды.
ҚҚС-ғын алу объектісі болып айналым мен импорт алымы жатады. Айналым
алымына қызмет пен жұмыс, тауар өткөрілуіның айналымы жатады. Айналым алымы
Қазақстан Республикасы шеңберінде жүзеге асуы қажет. Айналым алымы мына
жағдайда: салықтан босатылған да және өзінің өндірістік қажеттілігін жүзеге
асырғеанда; ережеге сай анықталған айналым. Қазазқстан Республикасы
қатысатын халықаралық келісімде көрсетілген нәрселерге жүргізілмейді.
Жалақыны натуралды түрдетөлеген дағдай да берілген тауар құнына қосылған
құн салығы енеді.
Импорт алымына – импорттаклған тауар жатады. Тек халықаралық келісім
бойынша салықтан босатылған тауардан импорт алымын жүргізілмейді.
Айналым салығы мен сату салығының орына Қазақстан Республикасында
қосылған құн салығы енді. Бұл салықты ендіргенрде оны есептеудің айқын
әдістемесі болмады. Басқаша түсіндірсек, қосылған құнның базалық есептеуі
түсініксіз еді (құнның қай бөлігі қосылған болып табылады: пайда мен жалақы
ма әлде шикізат құны ма және т.б.). Көптеген дамцыған елдерде қосылған құн
ұғымына барлығы енеді, тек өндіріс бағасынан жоғары болса боды. Әдетте
өнімнің өзіндік құны мен орташа пайдасы қосылған құұнды құрайды.
Бүгінгі еліміздегі экономикалық саясат пен әлеуметтік жағдайды ескере
отырып, салық салу тұжырымдамасы алдымен негізгі мынадай міндеттемелерді
шешкені абзал:
- мемлекеттік бюджеттің тұрақтылығы мен таластылығы;
- антиинфляциялық механизмді қалыптастыру және меншік пен валюта
тұрақтылығын қамтамасыз ету:
- кең масштабты инвестицияны қалыптастыру;
- меншік түріне қарамай-ақ барлық шарушылық субъектісінің іскерлік
белсенділігін барынша ынталандырады.
Осы міндеттерді шешу Қазақстан Республикасының экономикалық және
әлеуметтік тұрақтылығына жеткізеді.
Мемлекет аралық екі жақты экономикалық байланыстарда екі жақтан салық
салудың (алудың) мәселелері жиі кездеседі. Осы мәселе заңды және жеке
тұлғалар мүдделерін алдымен қамтиды. Себебі олар табысты өз елінің
территориясында ғана емес шет елден де табады. Нәтижесінде оларға салық
салу өз елінде де және шет елде де жүргізіледі. Әлемдік тәжиірбеде салық
төлеушілер үшін екі жақтан салық салуды азайтудың үш мүмкіндігі жиі
қарастырылады.
Сөйтіп олар үшін салық алу салу салмағын барынша кемітеді. Мысалы, АҚШ-
та салық төлеушінің шет елде төленген салығын салық алымы сомасынан
шегеруге рұқсат етілуі мүмкін және оны салық несиесі ретінде ескеруге де
болады. Сондай-ақ мемлекет аралық келісім боййынша заңды және жеке
тұлғалардың АҚШ-тан тыс елде тапқан табысынан америкада салық салудан
босатылады. Керісінше, АҚШ-та табыс тапқан шет ел салық төлеушілері өз
елінің салық салуынан босатылады.
Қазақстан Республикасында экономиканы модернизациялау және рефрмалаудың
қазіргі жағдайында шетел инвестицияны мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I. Кіріспе:
II .Негізгі бөлім.
1. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және пайда болуы.
2.Салықтар және салудың принциптері мен түрлері.
3.Қазақстаның салық саясатты, мақсаттық бағыттары мен қызмет атқару
механизмі.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың
мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы
қатынастарын сипаттайтын эканомикалық категория. Салықтардың эканомикалық
мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер халық табысының
қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай – ақ
шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін
мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді..
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі қашанда болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен жаңартуымен
бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар - мемлекеттің тұрақты
қаржы көзі.
Мемлекет салықтарды эканомиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты
эканомикалық тетік ретінде пайдаланады.
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың эканомикалық маңызын
түсіну қажет. Ал салықтардың эканомикалық маңызы олардың атқаратын
қызметіне тікелей байланысты.
Салықтың мынадай негізгі қызметтері (функциялық) бар:
- реттеушілік:
- фискалдық:
- қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілегн негізгі фунциялармен қатар салықтардың
ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.
Ретеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы
салықтар ел эканомикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтар реттеу
жүзеге асырыладыды. Салықтық ретеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына
ықпал ету. Салық турлері, салық ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу
әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады.
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің
дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша баға саясаты, шетелдік
инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсәпкерлікті дамыту жұмыстарын
жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін,
олардың басқада эканомикалық тетіктермен тығыз байланысты болуы қажет.
Салықтық реттеуде ставкалықтар мен салық жеңілдіктерінің алатын орыны
ерекше. Себебі ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар
салық төлеушілердің жауапкершілігін азайтып, өндірістің төмендеуіне және
мемлекеттік бюджет кірісінің азайуына әкеліп соғады. Осы сияқты салық
жеілдіктерінің де тиімсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихына халық
ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:
а) егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентіне
асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;
ә) егер салық төлеуші салық табысының 45 – 50 проценті аралығында
болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;
б) егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35 – 40 мөлшері
аралығында болса, онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі.
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджетік қызметі. Бұл
қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып,
салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің
кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да
шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.
Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы
өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы
мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі үлес салмағы 40
проценттен болып отыр. Бұл эканомикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда
жоғары. Еліміздің мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың
бір айғағы бір осы.
Мемлекет мына жоғарыдағы көрсетілген салықтардың қызметі (функциясын)
пайдалана отырып еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизімінің
қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы эканомикалық саясатты негізге ала
отырып, салық саясатын анықтайды.
Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғрыда айтылған болатын.
Оған тоқталмай, енді салықтарды топтастыру туралы айтып өтеміз.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе
жіктейміз:
1) салық салу объектісіне байланысты;
2) қолданылуына қарай ;
3) салық салу органына байланысты;
4) эканомикалық ерекшелігіне байланысты;
5) салық салу щбъектісіне бағалау дәрежесіне қарай.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар
болып жіктеледі.
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
салыеады.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушылар төлейді.
Тауар немесе қызмет бағасына алдын салық енгізілмейтіндіктен, іс – жүзінде
оны бюджетке сатушы аударады.
Бюджет түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне салықтар
жалпы және арнайы салықтарға бөлінеді.
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы мақсатқа
жұмсалады.
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды жеке тұлғалардан алынатын
табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, т. б.
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер
бойынша, нақтылық шараларға жұмсалады. Мысалы: көлік құралдарына салынатын
салық. Бұл салықтар жол қорын құрауға жұмсалады.
Салықты алатфын жіне салыққа иелік ететін органдардың екрекшелігіне
қарай салықтар жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді.
Ал тұтынуға салынатын салықты, салық төлейші тұтынушы ретінде тауар
немесе қызмет ақысын төлеген кезде өзінің шығынынан төлейді.
1. Салықтың әлеуметтік-экономикалық мәні және пайда болуы.
Салық мәселесі мен салық салудың бай тарихы бар. Салыққа ғалыми көз
қарас XVII – XIX ғасырларда пайда болды. Оған дәделдік теоирялық экономия
классикалық мектебі ағылшан өкілдері еңбегінен табамыз В.Петти “салық пен
жиынтық трактаты” (1662 ж) Д. Рикардо “салық салу және саяси экономияның
басталуы” (1817 ж) А. Смит “халықтар байлығының себептері мен табиғатын
зерттеу” (1776 ж).
А. Смитттің айтуы бойынша, салықтық төлеушілер үшін бұл құлдық емес
еркіліктін белгісі Ф. Аквинский (1226-1274 жж) салықтарды рұқсат етілген
тонау нышаны ретінде анықтады. К. Маркс “салық бұл меншік жан ұя, тәртіп
және дін мен қатар кіретін бесінші құдай” деп анықтады. АҚШ-ның мемлекеттік
қайраткері және ғылымы Б Франклин (1706-1790жж) “өмірде салық пен өлімнен
құтылатын ештене жоқ” деп айтты.
Шарль монтескье (1689-1755жж) ризықтын қанша бөлетін бодандардан тартып
алып, қаншасын солардың сыбағасы етіп қалдырудың амалын табатын данышпандық
пен ақылгөйліктен асатын ештене жоғын толық сеніммен негіздеген.
А. Смит салық салудың төрт принципін айқындаған. Оның осы принциптері
дамыған елдерде салық, салудың негізін құрайды.
1. Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай
үкіметті ұстауға (қардыландыруға) қатысады. Мемлекеттің қорғауымен
қамқорлығын пайдалана отырып қаржыландыру үкіметтін табысына жүзеге асады.
Бұл ережені сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе
тепе-теңсіздігіне ұрындырады.
2. Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек. Салықтын
төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы – барлығы дерлік төлем төлеуші үшін
анық әрқашық болуы және кез келген адамға да салай.
3. Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілітәсілмен төлеуші
үшін ынғайлы кезде барлығын төлейді.
4. Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені
дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы халық қалтасынан алғаны және
ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн. Қазынаға құйылғаннан көрі,
салықты халық қалтасынан алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін.
Себебі, оны жинау шенеуліктердің көп болуы талап тесе, оларға төленетін
айлық сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.
А. Смит тікелей, жанбасы, жанама салықтар жүйесін және оларды
қолданудың әлеуметтік-экономикалық салдарын барынша терең талдады.
Салық дегеніміз не? Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз
тұрғындар, кәсіпорын мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті
төлем жүйесін айтамыз. Салық салудың мақсаты кәсіпорын тұрғындар қаржыларын
қоғамдық қажеттілікке (өндіріс және әлеуметтік) тарту болмақ.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай
алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Салық төмендегідей қызметтерді атқарады:
- фискалды (тіркелген) немесе жұмылдыру, қызметі. Осы қызметте мемлекет
бюджеттік шығындарды қаржыландару үшін салық жинайды:
- бөлу қызметі, мемлекет қаржыны қайта бөлуді әртүрлі топтардың
арасында, территория, облыс, аудандар бойынша жүпгізеді:
- реттеуші қызметі, мемлекет салықтың көмегімен тұтыну және қорлану
арасындағы пропорцияны реттейді:
- ынталандыру қызметі, мемлекет өндіріс пен техникалық прогресті дамыту
үшін әртүрлі ынталандыру шараларын жүзеге асырады:
- шектеу қызметі, мемлекет салық саясаты арқылы кейбір өндіріс
түрлерінің дамуын тежейді немесе шектедйі:
- бақылап – есептеу қызметі, мұнда кәсіпорын мен тұрғындар топтарының,
қаржы қоры көлемінің табысын есептеуді жүзеге асырады.
Салық сипаты тұрғысынан тікелей және жанама болып бөлінеді.
Тікелей салық мемлекет тарапынан кәсіпорын және тұрғындар табыстарынан
алынады. Осы салықтың түрлеріне – айлықтан алынатын, пайдадан алынатын,
жылжылмайтын мүліктен, бағалы қағаздар операциясынан алынаты т.б. салықтар
жатады.
Жанама салықты мемлекет тікелей емес, баға арқылы айландыра отырып
алады. Оған – акциздер, кеден баж салығы, қосымша құнға салынған салық
жатады. Жанама салық мемлекеттік реттеудің бірден-бір тәсілі ретінде
қолданылады.
Салықтан алынатын сома – салықтың негізі аталады. Мысал ретінде
табыстан алынатын салылқты қарастыруға болады. Табыстан алынатын салықты
салық алудың басты көзі ретінде қараймыз. Табыстан (пайда) алынатын салық
салық алынған табыс көлемі мен салық жеңілдіктерінің өзара айрмасына тең.
Салыққа жеңілдіктер салық сияқты белгілі тәртіпке негізделген заң
актілерімен айқындалады. Салыққа жеңілдіктердің төмендегідей түрлері бар:
- салық объектісінің алынбайтын минимумы.
- кейбір адамдарды салық төлеуден (соғыс ардагері, мүгедектер) босату;
- салық негізінен босату;
- салық несиесі (салықтың белгілі көлемін алуды ұзарта түсу) және т.б.
Салық өсімі – салық салу бірлігіне деген мөлшер.
Әдетте салық өсімі пайыз түрінде белгіленеді.
Салық өсімі үш түрге бөлінеді.
Бірінші түрі – прогрессивтік салық өсімі. Мұның мәнісі – табыстың
өсуіне қарай салық өсімінің мөлшері өседі. Кең тараған түрі – Қазақстан
Республикасы азаматтарының айлығынан алынатын салық.
Екінші түріне салық өсімінің пропорционалды өсім жатады.
Үшінші түрінде – регрессивтік салық өсімі жатады. Регрессивтік салық
өсімі біздің елдегі салық заңдылықтарында қолданылмайды. Бұл өсім кері
прогрессивті және оның мәні салық өсімі мөлшерінің ұлғайуын табыстын
азаюымен түсіндіріледі.
Қазақстан Рсепубликасында жалпы мемлекетік салықтар бар. Олар
мемлекеттік бюджетті реттеудің қайнар көзі саналады. Жыл сайын Қазақстан
Республикасы бюджет заңына сәйкес, мемлекеттік салықтан бөлінген бюджет
табысына түсіп отырады. Ал жергілікті салықтар жергілікті бюджет табысының
негізгі көзі болып табылады.
Жалпы мемлекеттік салыққа жататындар: заңды және жеке тұлғалардың
табысынан алынатын салық: қосымша құн салығы, акциздер, бағалы қағеаздар
операциясынан салық, арнайы төлемдер мен жер байлығын пайдаланғандар
салығы.
Жергілікті салық пен алымға жататындар: заңды және жеке тұлғалар
мүлкінің салығы көлік, құрал-жабдығы салығы, кәсіпкерлікпен айналысатын
заңды және жеке тұлғаларды тіркеудегі алым; қызметтің кейбір түрімен
айналысуға құқылы адамдардан алым; аукцион сатылымынан алынатын алымдар.
Салықтардың ішіндегі – салығы ерекше орын алады. Табыс салығы алғашқы
рет Англияда XIX – ғасырдың ортасында ендірілген екен.
Табыс салығы мынадай түрде қолданылады: пайда салығы, жұмыс
істейтіндердің жалақыссынан салық және басқада топтардың табыс салығы.
Табыс салығы прогрессивті салық санатына жатады.
Прогрессив салық туралы әңгіме еткенде, ғалымдар жоғары табыс салығы
фирма мен тұрғындардың іскерлік белсенділігін төмендетпей ме деген күдікті
жиі айтады. Американ экономисі Артур Лаффер 80-ші жылдардың басында осы
мәселені қарап, мынадай ой түйген: салық өсімінің жоғары болуы адамның
экономикалық белсенділігін бәсендетіп, оларды салық төлеуден қашуға
итермейді. Қызмет жасау арқылы табатын табыстын өмір сүруден гөрі, олар
жәрдем ақыға өмір сүргенді жөн санайды. А. Лаффердің атағын ресторанда
салфекткаға салған “Лаффер қисығы” шығарады
Салық өсімі 50% -тен асқанда адамдар ахз жұмыс істейді және ақшасын
сақтауға еш тырыспайды. Өзінің күш – жігерін “көлеңкелі экономикаға”
бағыттап, нәтижесінде мемлекеттік қазынаның табысы азая түседі. Егер салық
өсімі көтерілсе, ерте ме кешпе оның деңгейі сондай дәрежеге жетіп ешкім
жұмыс істегісі келмейді және салықты төлемейді. Сайып келгенде, мемлекетке
ешқандай салық түсімі ттүспейді.
Акциздер жанама салықтың бірден-бір түрі болып табылып, тауар бағасына
енеді және сатып алушылар оны төлейді. Елімізге импортталған және Қазақстан
Республикасы территориясында өндірілген тауарларға сондай-ақ ойын бизнесіне
акциздер салынады (алынады). Экспортталатын акциздік емес акцизделген
тауарлар өндірушінің тауарлы сыртқа-экспортқа шығаруы расталса, акциз
салынбайды. Қазақстан Республикасы қатысатын халықаралық келісімде
көрсетілген кейбір нәрселер есепке алынады. Қазақстан Республикасы
территориясында акцизделген тауарды өндірушілер оны импорттаушылар немесе
ойын бизнесін жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалар акциз төлеушілер
болып табылады.
Қазақстан Республикасы территориясында өндірілген немесе біздің елге
импорталатын тауарлар акцизделген тауар боп табылады. Оларға: ішілетін этил
спирты, тамақ шикізатынан өндірілген арақ, ликер-арақ бұйымдары,
қаттыланған сусын мен соктар, бальзам, шарап, коньяк, шампан шарабы, сыра,
темекі бұйымдары, құрамында темекі бар бұйымдар, осетра және лось балығы,
олардың уылдырығы. Осы балық пен уылдырықтан жасалған деликастер, күміс
және платина, алтынна жасалған бұйымдар жатады. Өнделген және өнделмеген
мехтық терілер: натуральды мех бұйымдары, натуральды, тері киімдері,
хрусталь бұйымдары, бензин, дизельді отын, жеңіл автомобильдер, атылатын
және газ мылтықтарын да қосуға болады.
Акциз өсімін Қазақстан Республикасы үкіметі тауардың, құнына пайызбен
белгілейді немесе оның натуралды қалпына қарай физикалық көлеміне сәйкес
бекітеді.
Жанама салықтың келесі бір түрі қосымша құн салығы (ҚҚС) болып
табылады. Ол өндіріс процесінде қосылған құн өсімшесінің бөлігін бюджетке
жібергендіктен және тауар жұмысы мен мен қызметінің, айналымынан тұрады.
Сондай – ақ қосымша құн салығы Қазақстан Республикасы территориясында
тауарды импортауда жүзеге асады. Қосымша құн салығының бюджетке төленетін
белгілі қосылған құн салығы сомалары өткерілген тауар мен жұмыстың
айырмасымен анықталады.
Қосымша құн салығы 1958-шы жылы алдыменен Францияда енгізіледі. Қазіргі
кезде ҚҚС әлемнің 40-тан астам елінде қолданылады. Оның ішінде Еуропаның 18
елінде бар. Әлемдік тәжірибеде ҚҚС-ның көлемі 15-тен 18% дейін құрайды.
Қазақстанда қосымша құн салығының көлемі 15% құрайды.
ҚҚС-ғын алу объектісі болып айналым мен импорт алымы жатады. Айналым
алымына қызмет пен жұмыс, тауар өткөрілуіның айналымы жатады. Айналым алымы
Қазақстан Республикасы шеңберінде жүзеге асуы қажет. Айналым алымы мына
жағдайда: салықтан босатылған да және өзінің өндірістік қажеттілігін жүзеге
асырғеанда; ережеге сай анықталған айналым. Қазазқстан Республикасы
қатысатын халықаралық келісімде көрсетілген нәрселерге жүргізілмейді.
Жалақыны натуралды түрдетөлеген дағдай да берілген тауар құнына қосылған
құн салығы енеді.
Импорт алымына – импорттаклған тауар жатады. Тек халықаралық келісім
бойынша салықтан босатылған тауардан импорт алымын жүргізілмейді.
Айналым салығы мен сату салығының орына Қазақстан Республикасында
қосылған құн салығы енді. Бұл салықты ендіргенрде оны есептеудің айқын
әдістемесі болмады. Басқаша түсіндірсек, қосылған құнның базалық есептеуі
түсініксіз еді (құнның қай бөлігі қосылған болып табылады: пайда мен жалақы
ма әлде шикізат құны ма және т.б.). Көптеген дамцыған елдерде қосылған құн
ұғымына барлығы енеді, тек өндіріс бағасынан жоғары болса боды. Әдетте
өнімнің өзіндік құны мен орташа пайдасы қосылған құұнды құрайды.
Бүгінгі еліміздегі экономикалық саясат пен әлеуметтік жағдайды ескере
отырып, салық салу тұжырымдамасы алдымен негізгі мынадай міндеттемелерді
шешкені абзал:
- мемлекеттік бюджеттің тұрақтылығы мен таластылығы;
- антиинфляциялық механизмді қалыптастыру және меншік пен валюта
тұрақтылығын қамтамасыз ету:
- кең масштабты инвестицияны қалыптастыру;
- меншік түріне қарамай-ақ барлық шарушылық субъектісінің іскерлік
белсенділігін барынша ынталандырады.
Осы міндеттерді шешу Қазақстан Республикасының экономикалық және
әлеуметтік тұрақтылығына жеткізеді.
Мемлекет аралық екі жақты экономикалық байланыстарда екі жақтан салық
салудың (алудың) мәселелері жиі кездеседі. Осы мәселе заңды және жеке
тұлғалар мүдделерін алдымен қамтиды. Себебі олар табысты өз елінің
территориясында ғана емес шет елден де табады. Нәтижесінде оларға салық
салу өз елінде де және шет елде де жүргізіледі. Әлемдік тәжиірбеде салық
төлеушілер үшін екі жақтан салық салуды азайтудың үш мүмкіндігі жиі
қарастырылады.
Сөйтіп олар үшін салық алу салу салмағын барынша кемітеді. Мысалы, АҚШ-
та салық төлеушінің шет елде төленген салығын салық алымы сомасынан
шегеруге рұқсат етілуі мүмкін және оны салық несиесі ретінде ескеруге де
болады. Сондай-ақ мемлекет аралық келісім боййынша заңды және жеке
тұлғалардың АҚШ-тан тыс елде тапқан табысынан америкада салық салудан
босатылады. Керісінше, АҚШ-та табыс тапқан шет ел салық төлеушілері өз
елінің салық салуынан босатылады.
Қазақстан Республикасында экономиканы модернизациялау және рефрмалаудың
қазіргі жағдайында шетел инвестицияны мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz