Аудиторлық тәуекел және оның компоненттері
Жоспар:
КІРІСПЕ
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері:
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара байланыс.
2.2. Аудиторлық дәлел аудиторлық тәуекелдік деңгейіе төмендетудің негізгі құралы.
2.3. Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің аудиторлық тәуекелді бағалаудағы орны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері:
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара байланыс.
2.2. Аудиторлық дәлел аудиторлық тәуекелдік деңгейіе төмендетудің негізгі құралы.
2.3. Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің аудиторлық тәуекелді бағалаудағы орны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазақстанда нарықтық экономиканың өріс алуы өндіріс құралдарының жеке меншікке берілуі банк сақтандыру істерінің және инвестициялық белсенділіктің дамуы аудиторлық қызмет секілді кәсіпкерліктің мүлдем жаңа түрлерінің пайда болуына алып келді. Аудит ең алдымен меншік иелерінің мүліктік мүдделерін қорғау мақсатымен жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік салықтық есеп берулерде көрсетілген ақпарат растығына бақылау жасауды қамтамасыз етеді. Аудиттің басты мақсаты шаруашылық субъектілерінің активтерінің міндеттемелерінің меншіктік құралдар кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қызметінің қаржылық нәтижелерін есеп беруде толық рас түрде және дәл көрсетілуіне объективті баға беру. Кәсіпорында қабылданған есеп саясатының қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілеріне сәйкестігін тексеру. Аудитте объективті себеп-салдарға байланысты қате қорытынды берудің ішкі тәуекелі бар.
Аудиторлық тәуекел - аудитор байқамаған қателіктер мен оқылық болуна қарамастан сыртқы есеп деректерінің толықтай рас екендігі туралы қорытынды беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау мен жүргізуде сонымен бірге орындалған процедуралар нәтижесін бағалау кезінде пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитор жоспарлау кезінде де іс-әрекеттерді қорытындылағанда ескеріледі.
Курстық жұмысты орындаудағы негізгі мақсат аудиторлық тәуекелдің мәнін ашып, оның түрлеріне толық сипаттама беріп, аудиторлық тәуекелдің аудитор жұмысындағы маңыздылығын ашып көрсету болып табылады.
Қазақстанда нарықтық экономиканың өріс алуы өндіріс құралдарының жеке меншікке берілуі банк сақтандыру істерінің және инвестициялық белсенділіктің дамуы аудиторлық қызмет секілді кәсіпкерліктің мүлдем жаңа түрлерінің пайда болуына алып келді. Аудит ең алдымен меншік иелерінің мүліктік мүдделерін қорғау мақсатымен жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік салықтық есеп берулерде көрсетілген ақпарат растығына бақылау жасауды қамтамасыз етеді. Аудиттің басты мақсаты шаруашылық субъектілерінің активтерінің міндеттемелерінің меншіктік құралдар кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қызметінің қаржылық нәтижелерін есеп беруде толық рас түрде және дәл көрсетілуіне объективті баға беру. Кәсіпорында қабылданған есеп саясатының қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілеріне сәйкестігін тексеру. Аудитте объективті себеп-салдарға байланысты қате қорытынды берудің ішкі тәуекелі бар.
Аудиторлық тәуекел - аудитор байқамаған қателіктер мен оқылық болуна қарамастан сыртқы есеп деректерінің толықтай рас екендігі туралы қорытынды беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау мен жүргізуде сонымен бірге орындалған процедуралар нәтижесін бағалау кезінде пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитор жоспарлау кезінде де іс-әрекеттерді қорытындылағанда ескеріледі.
Курстық жұмысты орындаудағы негізгі мақсат аудиторлық тәуекелдің мәнін ашып, оның түрлеріне толық сипаттама беріп, аудиторлық тәуекелдің аудитор жұмысындағы маңыздылығын ашып көрсету болып табылады.
Жоспар:
КІРІСПЕ
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері:
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара
байланыс.
2.2. Аудиторлық дәлел аудиторлық тәуекелдік деңгейіе төмендетудің негізгі
құралы.
2.3. Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің аудиторлық тәуекелді бағалаудағы
орны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазақстанда нарықтық экономиканың өріс алуы өндіріс құралдарының жеке
меншікке берілуі банк сақтандыру істерінің және инвестициялық
белсенділіктің дамуы аудиторлық қызмет секілді кәсіпкерліктің мүлдем жаңа
түрлерінің пайда болуына алып келді. Аудит ең алдымен меншік иелерінің
мүліктік мүдделерін қорғау мақсатымен жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік
салықтық есеп берулерде көрсетілген ақпарат растығына бақылау жасауды
қамтамасыз етеді. Аудиттің басты мақсаты шаруашылық субъектілерінің
активтерінің міндеттемелерінің меншіктік құралдар кәсіпорынның белгілі бір
кезеңдегі қызметінің қаржылық нәтижелерін есеп беруде толық рас түрде және
дәл көрсетілуіне объективті баға беру. Кәсіпорында қабылданған есеп
саясатының қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілеріне сәйкестігін
тексеру. Аудитте объективті себеп-салдарға байланысты қате қорытынды
берудің ішкі тәуекелі бар.
Аудиторлық тәуекел - аудитор байқамаған қателіктер мен оқылық болуна
қарамастан сыртқы есеп деректерінің толықтай рас екендігі туралы қорытынды
беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау мен
жүргізуде сонымен бірге орындалған процедуралар нәтижесін бағалау кезінде
пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитор жоспарлау кезінде де іс-әрекеттерді
қорытындылағанда ескеріледі.
Курстық жұмысты орындаудағы негізгі мақсат аудиторлық тәуекелдің
мәнін ашып, оның түрлеріне толық сипаттама беріп, аудиторлық тәуекелдің
аудитор жұмысындағы маңыздылығын ашып көрсету болып табылады.
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
Аудиторлық тәуекел – аудитор байқамаған қателер мен олқылықтар болу
мүмкіндігіне қарамастан, сыртқы есептілік деректерінің толық растығын
туралы қорытынды есеп беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп
аудитті жоспарлау мен жүргізуді, сонымен қатар орындалған процедуралар
нәтижесіне бағалау кезінде пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау
мен жүргізу кезінде және де атқарылған іс-әрекеттерді нәтижесін
қорытындылағанда аудитормен ескеріледі. Аудитор жұмыс барысында қауіптерді
зерделеуге оларды бағалауға және бағалау нәтижелерін құжаттауға міндетті.
Қауіптерді бағалаған кезде кем дегенде үш тармақты қарастыру қажет: жоғары,
орташа, төмен.
Аудиторлық ұйымдар өз қызметтерінде қауіптерді бағалаған кезде
жоғарыда аталған үш тармаққа қарағанда көп тармақтарды қолдану туралы
немесе қауіптерді бағалау үшін сандық көрсеткіштерді (процент немесе үлес
бірлігі) пайдалану туралы шешім қабылдай алады.
Аудиторлық тәуекел сапалық шкала бойынша немесе сандық шкала бойынша
0 ден 100 %-ке дейін баға ықтималдығы жолымен өлшенуі мүмкін.
Тоериялық тұрғыдан аудиторлық тәуекел нөлдік болуы да мүмкін, егер
Тексерілетін ұйым шағын болса және аудиторға жақсы таныс болатын болса,
операциялары аз және стандартты болса, бизнес сферасы- тұрақты,
бухгалтерлік қызмет маманданған және жақсы жолға қойылған болса, аудитор
квалификациясы жоғары болса.
Жоғарыда аталған аудиторлық тәуекелге әсер ететін факторлар жиынтығы мен
комбинациясын негіз ретінде алуға болады.
Тәжірибеде аудиторлық тәуекелді бағалаудың сапалық шкаласы кеңінен
қолданылады: жоғары, орташа және төмен. Аудит жүргізу барысында аудитор
аудиторлық тәуекелді мүмкіндігінше төмендетуге қажетті шараларды жасағаны
жөн.
Аудиторлық тәуекелдің мәні сол, аудитор өз жұмысында кейбір
олқылықтарға орын беруі және жалпы жиындарын шығарған кезде қате
тұжырымдар жасауы мүмкін . Жалпы алғанда , бұл қауіпті факторлар
арақатынасы ретінде қарастыруға болады .
Іс жүзінде аталған факторларды үш компонентке бөлуге болады ;
А) Ажырамас тәуекелі ( IR бөлінбейтін қауіп )
В) Бақылау құралының тәуекелі ( CR )
С) Таба алмау тәуекелі ( DR )
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері.
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
Аудитте аудиторлық тәуекелдің мынадай түрлері болады :
1) Аудитордың кәсіби қабілеттілік тәуекелі - ол тексерілетін фирма
беделін ( фирма тәртібі, адалдығы, банк жасаған операциялардың
тәуекел деңгейі ) ескере отырып, мұқият таңдаумен анықталады . Кез
келген фиманы тексеруді қолға алған кезде аудиторлық , ең алдымен,
оның беделіне назар аударады . Сөйтіп, аталған фирмаға жүргізілген
тексеру аудиторлық компанияға және оның клиенттеріне нұқсан
келтірмеуі тиіс:
2) Клиент үмітін ақтамау тәуекелі – жасалған тұжырыммен клиенттің
мүддесін қанағаттандырмау тәуекелі . Аудиторлық тексерудің
жүргізілуі клиенттің ойындағыдай болмаса , ол бұ л аудиторлық
компанияны қызыметінен бас тартуы мүмкін :
3) Аудиторлық тәуекел ( DAR ) – бұл аудиторлық қорытындының мынадай
себептерге байланысты дұрыс болмауы ықтималдылығы : Экономикалық
субъектінің бухгалтерлік есептілігінің дұрыстығы расталғаннан
кейін, онда анықталмаған елеулі бұрмалаулар бар деп танылуы .
Тәуекелдің үшінші түрі – аудиторлық тәуекелді неғұрлым толығырақ
қарастырайық .
А) Бухгалтерлік есептілікте елеулі қателіктердің болу тәуекелі:
B) Бухгалтерлік есептіліктегі қаталіктердің қайсыбірі тексеру
барысында анықталмай қалу тәуекелі .
. Ажырамас тәуекелі - бухгалтерлік шотта, баланс бабында шаруашылық
операциялардың біртектес тобында, жалпы экономикалық субъектінің
есептілігіне елеулі қаталіктердің пайда болуын мұндай бұрмалаулады ішкі
бақылау жүйесінің құралдары мен анықталғанға дейін немесе мұндай мұндай
құралдарының болмауына жол берілген жағдайда аудитор субъективті түрде
анықтайтын ықтималдылық ұсынады . Бұл қауіп көбнесе кллиенттің
ерекшелігімен анықталады және ішкі шаруашылық құралдарымен тексеру
мүмкін болмайтын оның ішкі сипаттамаларымен , сондай - ақ сыртқы орта
жағдайларымен байланысты болады . Шындап кедгенде , бұл шаруашылық
жүйесінің өзіндк дамуының оңтайлы даму жолында ұдайы бола алмау
ықтималдылығын білдіреді . Бұл қауіптің бастамасы ішкі шаруашылық
бақылау құрылығына дейінгі шаруашылық ортасының сыртқы ая сы да болуы
керек .
Аудитор тексерілетін экономикалық субъектінің ішкі шаруашылық
қауіпінеөзінің кәсіби тұжырымын пайдалана отырып , жоспарлау сатысында
баға беруге тиіс . Осы жағдайда бухгалтерлік есептің шоттары мен
операцияларға сальдоға және мәнділіктің берілген деңгейінің асатын
айналымдарға ерекше назар аудару қажет .
Аудитор баланс пен есептелікке қатысты ішкі шаруашылық қауіке
баға берген кезде мынадай факторларды назар алуға қажет ;
А) экономикалық субъект әрекет жасайтын сала қызметін және
ағымдағы экономикалық жағдай ерекшеліктері ;
В) осы экономикалық субъекті жүзеге асыратын қызметтің арнайы
ерекшелітері ;
С) экономикалық субъектінің басшылықты жүзеге асыратын және
есепті жүргізу мен есептілікті әзірлеуге жауапты қызыметкерлер адалдығы ;
D) есепті жүргізуге және есептілікті әзірлеуге жауапты
қызметкерлердің тәжірбиесі мен біліктілігі ;
Е) бухгалтерлік есептіліктің белгілі бір көрсеткіштеріне қалай да
қол жеткізуі мақсатымен экономикалық субъектінің басшылары мен
қызметкерлеріне сырттан қысым жасалу мүмкіндігі .
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
Бақылау тәуекелі деп – кәсіпорында бар және ұдайы қолданылатын
бухгалтерлік есеп жүйесімен ішкі бақылау жүйесінің құралдары немесе
жиынтық түрінде елеулі болып табылатын бұзушылықтарды дер кезінде таба
және түзете алмайтын және мұндай бұзушылықтырдың пайда болуына қарсы
тұра алмайтын жағдайда , аудитор субъективті түрде анықтайтын
ықтималдық ұғым болады .
Кез келген экономикалық субъектіде ұйымдастрылған есептің
бақылаудың жүйесі әрекетшіл, сонымен бірге барынша болуға тиіс . Демек
, қателіктерді немесе осы жүйедегі басқа да елеулі дәлсіздіктерді
ескертпеудің немесе таба алмаудың қауіпі бастапқы кезде – ақ
болады.
Аудитор аудит жүргізу барысында экономикалық субъектіні ішкі
бақылау жүйесінің бақылау ортасын және бақылаудың жекелеген құралдарын
зерттеуге және бағалауға міндетті . Бұл жұмысты үш сатыда жүргізу қажет :
1) ішкі бақылау жүйесімен жалпы танысып шығу
2) ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне бастапқы баға беру ;
3) ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне берілген бағаның
дұрыстығын растау .
Бақылау құралдарының қаупін бағалау үшін тестілеу деп аталатын арнаулы
аудиторлық шаралар қолданылады :
1. Кәсіпорында көзделген бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау
жүйелерінің сенімді жұмыс істейтініне бухгалтерлік есептілікте
елеулі бұрмалаулардың пайда болуына тиімді қарсы тұруға және оларды
анықтауға қабілеттілігіне :
2. Бақылау құралдарына бүкіл есепті кезеңінің ішінде бірдей
тиімділікпен жұмыс істейтініне көз жеткізуіне мүмкіндік береді .
Бақылау құралдарын тестілеу бақылау құралдарының тәуекелі жоғары деп
бағалағаннан басқа барлық жағдайларда жүргізіледі . Аудитор өз пікірін
әзірлеген кезде бақылаудың белгілі бір құралдарына неғұрлым көбірек
сүйенетін болса , ол олардың сенімділігіне тиімділігін соғұрлым мұқият
тексеруге тиіс .
Бақылау құралдарының тәуекелін бағалау нәтижелерін аудитор аудиттің
жалпы жоспарында , ал нақтыллаушы бағаларды тексеру жөніндегі жұмыс
құжатында көрсетуге тиіс .
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
Таба алмау тәуекелі деп – аудитор тексеру барысында қолданатын
аудиторлық шаралар жекелей немесе жиынтығына елеулі сипатқа ие болатын
нақты тәртіп бұзушыларды табуға мүмкіндік бермейтін жағдайда аудитор
субъективті түрде анықтайтын ықтималдық ұғынылады . Ол нақты аудиторлық
тексеруді жүргізу тәртібінде , сондай – ақ аудиторлардың біліктілігі және
олардың тексерілетін экономикалық субъект қызметімен алдыңғы таныстық
деңгей сияқты факторларға байланысты болады .
Ішкі шаруашылық қауіпін және бақылау құралдарының қауіпін бағалау
негізінде жұмыста жіберілген таба алмау қаупін төмендетуге ескере отырып
тиісті аудиторлық шараларды жоспарлауы болады .
DR = DAR IR * CR
Таба алмау қауіпі және ішкі шаруашылық тәуекелі мен бақылау құралдары
тәуекелі комбинациясның арасында кері байланыс бар : А) ішкі
шаруашылық қауіпі мен бақылау құралдары тәуекелінің жоғары мәні аудиторды
таба алмау тәуекелін барынша мүмкін деңгейіне дейін төмендететіндей және
жалпы аудиторлық тәуекелді қолайлы мәнге дейін жеткізетіндей еткізіп
тексеруі ұйымдастыру ;
В) Ішкі шарушылық мен бақылау құралдары қаупінің төменгі мәні аудитордың
тексеру барыснда таба алмау тәуекелін неғұрлым жоғары жасауға және бұл
ретте жалпы аудиторлық тәуекелдің қолайлы мәнін алуға мүмкіндік береді .
Аудиторлық тәуекелді бағалаудың екі әдісі бар
А)бағалау ( интутивтік )
В) сандық
Бағалау әдісі бізде кеңінен пайдаланылады , аудитор өз
тәжірибесімен клиенті білуіне қарай қаржылық есеп беру негізінде
аудиторлық есеп беру негізінде аудиторлық қауіпті белгілейді және осы
аудиті жоспарлауда пайдаланылады .
Сандық әдіс аудиторлық тексерудің көптеген есептеу үлгілерін қамтиды.
Ap = Pч FPk FPh
АР = аудиторлық тәуекел
Рч – таза тәуекел
Рк – бақылау тәуекелі
Рн - таба алмау тәуекелі
Кесте 1. Аудитордың мүмкін болатын аудиторлық тәуекелді таңдауы бойынша
әрекеті
Шарты Аудитор әрекеті
Егер ажарамас тәуекел мен бақылау Аудитор таба алмау тәукелін орта
тәуекелі (немесе олардың бірі) төменнемесе жоғары деңгейіне бағдарлануға
болса құқылы бірақ бұл жағдайда сәйкестік
пен маңыздылыққа процедураларды
пайдалана отырып бақылау
тәуекелдігімен ажырамас
тәуекелдігінің дұрыстығын алынған
бағалаулардың дұрыстығын растау
алуға міндетті.
Егер ажырамас тәуекелдігімен баөылауАудитор аудиторлық тәукелдікті
тәуекелі ( немесе екеуінің біреуі) –төмендету бойынша шаралар қабылдауы
орташа немесе жоғары қажет
Кесте 2.Таба алмау тәуекелінің мүмкін болатын деңгейін анықтау
Бақылау тәуекелін аудиторлық бағалау.
Жоғары Орташа Төмен
Ажырамас Жоғары Ең төменгі Төменірек Орташа
тәуекелін
аудтиторлық
бағалау.
Орташа Төменірек Орташа Жоғарырақ
Төмен Орташа Жоғарырақ Өте жоғары
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
Аудитор болашақта болатын аудиттің жоспарын жасау барысында шаруашылық
ішіндегі тәуекелдіктің 80%, бақылау тәуекелдігі 50% және таба алмау қатері
10% деп жорамалдайды.аудитте тәуекелдіктің осы сандары бойынша есептеп,
аудитор нәтижесінде 4% алады. Егер аудитор бұл жағдайда тәуекелдіктің осы
жолғы (тиісті) қолайлы деңгейі 4 % -тен жоғары болмауы керек деп шешетін
болса, онда ол әлеуетті жоспарды қолайлы деп санауы керек. Мұндай жоспар
аудиторлық тәуекелдіктің қолайлы деңгейін аудитордың алуына көмектеседі,
бірақ ол тиімсіз. Әлде қайда тиімді жоспар жасау үшін аудиторлар
тәуекелдікті есептеудің екінші тәсілін жиі пайдаланады, яғни таба алмау
қатері мен алуға жататын мәліметтердің тиісті санын анықтайды.
Осы мақсаттағы аудиторлық тәуекелдік үлгілерінің формуласы былайша
өрнкетеледі:
DR=DARIR*CR
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара
байланыс.
Маңыздылық аудиттің негізгі ұғымдарының бірі болып табылады.
Халықаралық аудиторлық тәжірибеде маңыздылықты анықтаудың тәртібі 320- шы
аудиттегі маңыздылық стандартымен реттеледі. Маңыздылық деңгейі болып
бухгалтерлік есептегі қателіктердің шекті шамасы түсідіріледі. Бұл
шамадан басқа есепті білікті пайдаланушы үшін дұрыс тұжырым жасауға және
дұрыс экономикалық шешім қабылдауға негіз етіп алуды тоқтату
ықтималдылығы жоғары болады.
Аудиторлық маңыздылық тұжырымдамасын келесілерге негіз ретінде
пайдаланады:
1. Ерекше назар аударуын талап ететін маңызды типтік емес және қатесі бар
баптармен шоттарды анықтаған кезде тексеруді жоспарлауға негіз ретінде
2. Жиналған аудиторлық дәлелдерді бағалауға негіз ретінде
3. Аудиторлық есептің типі туралы шешімдер қабылдау үшін негіз ретінде
пайдаланады.
Маңыздылық абсалюттік сондай ақ салыстырмалы шама ретінде анықталады.
Маңыздылық абсалюттік шекарасын белгілеу өте сирек пайдаланады. Базалық
көрсеткіштерден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері:
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара
байланыс.
2.2. Аудиторлық дәлел аудиторлық тәуекелдік деңгейіе төмендетудің негізгі
құралы.
2.3. Клиенттің ішкі бақылау жүйесінің аудиторлық тәуекелді бағалаудағы
орны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазақстанда нарықтық экономиканың өріс алуы өндіріс құралдарының жеке
меншікке берілуі банк сақтандыру істерінің және инвестициялық
белсенділіктің дамуы аудиторлық қызмет секілді кәсіпкерліктің мүлдем жаңа
түрлерінің пайда болуына алып келді. Аудит ең алдымен меншік иелерінің
мүліктік мүдделерін қорғау мақсатымен жүзеге асырылады. Ол бухгалтерлік
салықтық есеп берулерде көрсетілген ақпарат растығына бақылау жасауды
қамтамасыз етеді. Аудиттің басты мақсаты шаруашылық субъектілерінің
активтерінің міндеттемелерінің меншіктік құралдар кәсіпорынның белгілі бір
кезеңдегі қызметінің қаржылық нәтижелерін есеп беруде толық рас түрде және
дәл көрсетілуіне объективті баға беру. Кәсіпорында қабылданған есеп
саясатының қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілеріне сәйкестігін
тексеру. Аудитте объективті себеп-салдарға байланысты қате қорытынды
берудің ішкі тәуекелі бар.
Аудиторлық тәуекел - аудитор байқамаған қателіктер мен оқылық болуна
қарамастан сыртқы есеп деректерінің толықтай рас екендігі туралы қорытынды
беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау мен
жүргізуде сонымен бірге орындалған процедуралар нәтижесін бағалау кезінде
пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитор жоспарлау кезінде де іс-әрекеттерді
қорытындылағанда ескеріледі.
Курстық жұмысты орындаудағы негізгі мақсат аудиторлық тәуекелдің
мәнін ашып, оның түрлеріне толық сипаттама беріп, аудиторлық тәуекелдің
аудитор жұмысындағы маңыздылығын ашып көрсету болып табылады.
1 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ КОМПОНЕНТТЕРІ.
1.1. Аудиторлық тәуекел түсінігі.
Аудиторлық тәуекел – аудитор байқамаған қателер мен олқылықтар болу
мүмкіндігіне қарамастан, сыртқы есептілік деректерінің толық растығын
туралы қорытынды есеп беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп
аудитті жоспарлау мен жүргізуді, сонымен қатар орындалған процедуралар
нәтижесіне бағалау кезінде пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау
мен жүргізу кезінде және де атқарылған іс-әрекеттерді нәтижесін
қорытындылағанда аудитормен ескеріледі. Аудитор жұмыс барысында қауіптерді
зерделеуге оларды бағалауға және бағалау нәтижелерін құжаттауға міндетті.
Қауіптерді бағалаған кезде кем дегенде үш тармақты қарастыру қажет: жоғары,
орташа, төмен.
Аудиторлық ұйымдар өз қызметтерінде қауіптерді бағалаған кезде
жоғарыда аталған үш тармаққа қарағанда көп тармақтарды қолдану туралы
немесе қауіптерді бағалау үшін сандық көрсеткіштерді (процент немесе үлес
бірлігі) пайдалану туралы шешім қабылдай алады.
Аудиторлық тәуекел сапалық шкала бойынша немесе сандық шкала бойынша
0 ден 100 %-ке дейін баға ықтималдығы жолымен өлшенуі мүмкін.
Тоериялық тұрғыдан аудиторлық тәуекел нөлдік болуы да мүмкін, егер
Тексерілетін ұйым шағын болса және аудиторға жақсы таныс болатын болса,
операциялары аз және стандартты болса, бизнес сферасы- тұрақты,
бухгалтерлік қызмет маманданған және жақсы жолға қойылған болса, аудитор
квалификациясы жоғары болса.
Жоғарыда аталған аудиторлық тәуекелге әсер ететін факторлар жиынтығы мен
комбинациясын негіз ретінде алуға болады.
Тәжірибеде аудиторлық тәуекелді бағалаудың сапалық шкаласы кеңінен
қолданылады: жоғары, орташа және төмен. Аудит жүргізу барысында аудитор
аудиторлық тәуекелді мүмкіндігінше төмендетуге қажетті шараларды жасағаны
жөн.
Аудиторлық тәуекелдің мәні сол, аудитор өз жұмысында кейбір
олқылықтарға орын беруі және жалпы жиындарын шығарған кезде қате
тұжырымдар жасауы мүмкін . Жалпы алғанда , бұл қауіпті факторлар
арақатынасы ретінде қарастыруға болады .
Іс жүзінде аталған факторларды үш компонентке бөлуге болады ;
А) Ажырамас тәуекелі ( IR бөлінбейтін қауіп )
В) Бақылау құралының тәуекелі ( CR )
С) Таба алмау тәуекелі ( DR )
1.2. Аудиторлық тәуекел түрлері.
1.2.1. Ажырамас тәуекелі және оны бағалау.
Аудитте аудиторлық тәуекелдің мынадай түрлері болады :
1) Аудитордың кәсіби қабілеттілік тәуекелі - ол тексерілетін фирма
беделін ( фирма тәртібі, адалдығы, банк жасаған операциялардың
тәуекел деңгейі ) ескере отырып, мұқият таңдаумен анықталады . Кез
келген фиманы тексеруді қолға алған кезде аудиторлық , ең алдымен,
оның беделіне назар аударады . Сөйтіп, аталған фирмаға жүргізілген
тексеру аудиторлық компанияға және оның клиенттеріне нұқсан
келтірмеуі тиіс:
2) Клиент үмітін ақтамау тәуекелі – жасалған тұжырыммен клиенттің
мүддесін қанағаттандырмау тәуекелі . Аудиторлық тексерудің
жүргізілуі клиенттің ойындағыдай болмаса , ол бұ л аудиторлық
компанияны қызыметінен бас тартуы мүмкін :
3) Аудиторлық тәуекел ( DAR ) – бұл аудиторлық қорытындының мынадай
себептерге байланысты дұрыс болмауы ықтималдылығы : Экономикалық
субъектінің бухгалтерлік есептілігінің дұрыстығы расталғаннан
кейін, онда анықталмаған елеулі бұрмалаулар бар деп танылуы .
Тәуекелдің үшінші түрі – аудиторлық тәуекелді неғұрлым толығырақ
қарастырайық .
А) Бухгалтерлік есептілікте елеулі қателіктердің болу тәуекелі:
B) Бухгалтерлік есептіліктегі қаталіктердің қайсыбірі тексеру
барысында анықталмай қалу тәуекелі .
. Ажырамас тәуекелі - бухгалтерлік шотта, баланс бабында шаруашылық
операциялардың біртектес тобында, жалпы экономикалық субъектінің
есептілігіне елеулі қаталіктердің пайда болуын мұндай бұрмалаулады ішкі
бақылау жүйесінің құралдары мен анықталғанға дейін немесе мұндай мұндай
құралдарының болмауына жол берілген жағдайда аудитор субъективті түрде
анықтайтын ықтималдылық ұсынады . Бұл қауіп көбнесе кллиенттің
ерекшелігімен анықталады және ішкі шаруашылық құралдарымен тексеру
мүмкін болмайтын оның ішкі сипаттамаларымен , сондай - ақ сыртқы орта
жағдайларымен байланысты болады . Шындап кедгенде , бұл шаруашылық
жүйесінің өзіндк дамуының оңтайлы даму жолында ұдайы бола алмау
ықтималдылығын білдіреді . Бұл қауіптің бастамасы ішкі шаруашылық
бақылау құрылығына дейінгі шаруашылық ортасының сыртқы ая сы да болуы
керек .
Аудитор тексерілетін экономикалық субъектінің ішкі шаруашылық
қауіпінеөзінің кәсіби тұжырымын пайдалана отырып , жоспарлау сатысында
баға беруге тиіс . Осы жағдайда бухгалтерлік есептің шоттары мен
операцияларға сальдоға және мәнділіктің берілген деңгейінің асатын
айналымдарға ерекше назар аудару қажет .
Аудитор баланс пен есептелікке қатысты ішкі шаруашылық қауіке
баға берген кезде мынадай факторларды назар алуға қажет ;
А) экономикалық субъект әрекет жасайтын сала қызметін және
ағымдағы экономикалық жағдай ерекшеліктері ;
В) осы экономикалық субъекті жүзеге асыратын қызметтің арнайы
ерекшелітері ;
С) экономикалық субъектінің басшылықты жүзеге асыратын және
есепті жүргізу мен есептілікті әзірлеуге жауапты қызыметкерлер адалдығы ;
D) есепті жүргізуге және есептілікті әзірлеуге жауапты
қызметкерлердің тәжірбиесі мен біліктілігі ;
Е) бухгалтерлік есептіліктің белгілі бір көрсеткіштеріне қалай да
қол жеткізуі мақсатымен экономикалық субъектінің басшылары мен
қызметкерлеріне сырттан қысым жасалу мүмкіндігі .
1.2.2. Бақылау тәуекелі және оны бағалау.
Бақылау тәуекелі деп – кәсіпорында бар және ұдайы қолданылатын
бухгалтерлік есеп жүйесімен ішкі бақылау жүйесінің құралдары немесе
жиынтық түрінде елеулі болып табылатын бұзушылықтарды дер кезінде таба
және түзете алмайтын және мұндай бұзушылықтырдың пайда болуына қарсы
тұра алмайтын жағдайда , аудитор субъективті түрде анықтайтын
ықтималдық ұғым болады .
Кез келген экономикалық субъектіде ұйымдастрылған есептің
бақылаудың жүйесі әрекетшіл, сонымен бірге барынша болуға тиіс . Демек
, қателіктерді немесе осы жүйедегі басқа да елеулі дәлсіздіктерді
ескертпеудің немесе таба алмаудың қауіпі бастапқы кезде – ақ
болады.
Аудитор аудит жүргізу барысында экономикалық субъектіні ішкі
бақылау жүйесінің бақылау ортасын және бақылаудың жекелеген құралдарын
зерттеуге және бағалауға міндетті . Бұл жұмысты үш сатыда жүргізу қажет :
1) ішкі бақылау жүйесімен жалпы танысып шығу
2) ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне бастапқы баға беру ;
3) ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне берілген бағаның
дұрыстығын растау .
Бақылау құралдарының қаупін бағалау үшін тестілеу деп аталатын арнаулы
аудиторлық шаралар қолданылады :
1. Кәсіпорында көзделген бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау
жүйелерінің сенімді жұмыс істейтініне бухгалтерлік есептілікте
елеулі бұрмалаулардың пайда болуына тиімді қарсы тұруға және оларды
анықтауға қабілеттілігіне :
2. Бақылау құралдарына бүкіл есепті кезеңінің ішінде бірдей
тиімділікпен жұмыс істейтініне көз жеткізуіне мүмкіндік береді .
Бақылау құралдарын тестілеу бақылау құралдарының тәуекелі жоғары деп
бағалағаннан басқа барлық жағдайларда жүргізіледі . Аудитор өз пікірін
әзірлеген кезде бақылаудың белгілі бір құралдарына неғұрлым көбірек
сүйенетін болса , ол олардың сенімділігіне тиімділігін соғұрлым мұқият
тексеруге тиіс .
Бақылау құралдарының тәуекелін бағалау нәтижелерін аудитор аудиттің
жалпы жоспарында , ал нақтыллаушы бағаларды тексеру жөніндегі жұмыс
құжатында көрсетуге тиіс .
1.2.3. Таба алмау тәуекелі және оның деңгейін бағалау.
Таба алмау тәуекелі деп – аудитор тексеру барысында қолданатын
аудиторлық шаралар жекелей немесе жиынтығына елеулі сипатқа ие болатын
нақты тәртіп бұзушыларды табуға мүмкіндік бермейтін жағдайда аудитор
субъективті түрде анықтайтын ықтималдық ұғынылады . Ол нақты аудиторлық
тексеруді жүргізу тәртібінде , сондай – ақ аудиторлардың біліктілігі және
олардың тексерілетін экономикалық субъект қызметімен алдыңғы таныстық
деңгей сияқты факторларға байланысты болады .
Ішкі шаруашылық қауіпін және бақылау құралдарының қауіпін бағалау
негізінде жұмыста жіберілген таба алмау қаупін төмендетуге ескере отырып
тиісті аудиторлық шараларды жоспарлауы болады .
DR = DAR IR * CR
Таба алмау қауіпі және ішкі шаруашылық тәуекелі мен бақылау құралдары
тәуекелі комбинациясның арасында кері байланыс бар : А) ішкі
шаруашылық қауіпі мен бақылау құралдары тәуекелінің жоғары мәні аудиторды
таба алмау тәуекелін барынша мүмкін деңгейіне дейін төмендететіндей және
жалпы аудиторлық тәуекелді қолайлы мәнге дейін жеткізетіндей еткізіп
тексеруі ұйымдастыру ;
В) Ішкі шарушылық мен бақылау құралдары қаупінің төменгі мәні аудитордың
тексеру барыснда таба алмау тәуекелін неғұрлым жоғары жасауға және бұл
ретте жалпы аудиторлық тәуекелдің қолайлы мәнін алуға мүмкіндік береді .
Аудиторлық тәуекелді бағалаудың екі әдісі бар
А)бағалау ( интутивтік )
В) сандық
Бағалау әдісі бізде кеңінен пайдаланылады , аудитор өз
тәжірибесімен клиенті білуіне қарай қаржылық есеп беру негізінде
аудиторлық есеп беру негізінде аудиторлық қауіпті белгілейді және осы
аудиті жоспарлауда пайдаланылады .
Сандық әдіс аудиторлық тексерудің көптеген есептеу үлгілерін қамтиды.
Ap = Pч FPk FPh
АР = аудиторлық тәуекел
Рч – таза тәуекел
Рк – бақылау тәуекелі
Рн - таба алмау тәуекелі
Кесте 1. Аудитордың мүмкін болатын аудиторлық тәуекелді таңдауы бойынша
әрекеті
Шарты Аудитор әрекеті
Егер ажарамас тәуекел мен бақылау Аудитор таба алмау тәукелін орта
тәуекелі (немесе олардың бірі) төменнемесе жоғары деңгейіне бағдарлануға
болса құқылы бірақ бұл жағдайда сәйкестік
пен маңыздылыққа процедураларды
пайдалана отырып бақылау
тәуекелдігімен ажырамас
тәуекелдігінің дұрыстығын алынған
бағалаулардың дұрыстығын растау
алуға міндетті.
Егер ажырамас тәуекелдігімен баөылауАудитор аудиторлық тәукелдікті
тәуекелі ( немесе екеуінің біреуі) –төмендету бойынша шаралар қабылдауы
орташа немесе жоғары қажет
Кесте 2.Таба алмау тәуекелінің мүмкін болатын деңгейін анықтау
Бақылау тәуекелін аудиторлық бағалау.
Жоғары Орташа Төмен
Ажырамас Жоғары Ең төменгі Төменірек Орташа
тәуекелін
аудтиторлық
бағалау.
Орташа Төменірек Орташа Жоғарырақ
Төмен Орташа Жоғарырақ Өте жоғары
1.3. Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдалану тәсілдері.
Аудитор болашақта болатын аудиттің жоспарын жасау барысында шаруашылық
ішіндегі тәуекелдіктің 80%, бақылау тәуекелдігі 50% және таба алмау қатері
10% деп жорамалдайды.аудитте тәуекелдіктің осы сандары бойынша есептеп,
аудитор нәтижесінде 4% алады. Егер аудитор бұл жағдайда тәуекелдіктің осы
жолғы (тиісті) қолайлы деңгейі 4 % -тен жоғары болмауы керек деп шешетін
болса, онда ол әлеуетті жоспарды қолайлы деп санауы керек. Мұндай жоспар
аудиторлық тәуекелдіктің қолайлы деңгейін аудитордың алуына көмектеседі,
бірақ ол тиімсіз. Әлде қайда тиімді жоспар жасау үшін аудиторлар
тәуекелдікті есептеудің екінші тәсілін жиі пайдаланады, яғни таба алмау
қатері мен алуға жататын мәліметтердің тиісті санын анықтайды.
Осы мақсаттағы аудиторлық тәуекелдік үлгілерінің формуласы былайша
өрнкетеледі:
DR=DARIR*CR
2 БӨЛІМ. АУДИТОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҚҚА БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗЫ.
2.1. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау деңгейі арасындағы өзара
байланыс.
Маңыздылық аудиттің негізгі ұғымдарының бірі болып табылады.
Халықаралық аудиторлық тәжірибеде маңыздылықты анықтаудың тәртібі 320- шы
аудиттегі маңыздылық стандартымен реттеледі. Маңыздылық деңгейі болып
бухгалтерлік есептегі қателіктердің шекті шамасы түсідіріледі. Бұл
шамадан басқа есепті білікті пайдаланушы үшін дұрыс тұжырым жасауға және
дұрыс экономикалық шешім қабылдауға негіз етіп алуды тоқтату
ықтималдылығы жоғары болады.
Аудиторлық маңыздылық тұжырымдамасын келесілерге негіз ретінде
пайдаланады:
1. Ерекше назар аударуын талап ететін маңызды типтік емес және қатесі бар
баптармен шоттарды анықтаған кезде тексеруді жоспарлауға негіз ретінде
2. Жиналған аудиторлық дәлелдерді бағалауға негіз ретінде
3. Аудиторлық есептің типі туралы шешімдер қабылдау үшін негіз ретінде
пайдаланады.
Маңыздылық абсалюттік сондай ақ салыстырмалы шама ретінде анықталады.
Маңыздылық абсалюттік шекарасын белгілеу өте сирек пайдаланады. Базалық
көрсеткіштерден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz