Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы, халқы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы, халқы
1.1.Табиғи жағдайы, рельфі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Табиғи ресурсы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3.Халқы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2тарау Солтүстік Американың шаруашылығына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2.Экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3.Ауыл шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
3тарау Солтүстік Американың транспорты және ішкі экономикалық айырмашылығы
3.1.Транспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.Экономикалық аудандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
3.3.Сыртқы экономикалық байланстары ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Пайдаланылған әдебтеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы, халқы
1.1.Табиғи жағдайы, рельфі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Табиғи ресурсы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3.Халқы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2тарау Солтүстік Американың шаруашылығына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2.Экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3.Ауыл шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
3тарау Солтүстік Американың транспорты және ішкі экономикалық айырмашылығы
3.1.Транспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
3.2.Экономикалық аудандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
3.3.Сыртқы экономикалық байланстары ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Пайдаланылған әдебтеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Кіріспе
Солтүстік Америка аймағы батыс жарты шардың солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы – 25,3 млн. Км²халқы 444,8 млн адам (2004 ж.). Солтүстік Америкаға АҚШ, Канада, Греландия жатады. 1989 жылы АҚШ және Канада Солтүстік Америка еркін сауда зоносын құрды. (НАФТА) НАФТА Еурапалық Одақпен бірге XXI ғасырдың басындағы ең ірі интеграциялық құрлымның бірі болып саналады.
НАФТА – Еуропалық Одақпен салыстырғанда жер аумағы, халқының саны жөнінен басым. Жалпы ішкі өнімі мен өреркәсіп өндірісінің көлемінен (1\4) жетекші орынға ие болып отыр. Бірақ Еуропалық Одаққа сыртқы сауда айналымы және тікелей инвестиция көлемі жол береді.АҚШ – тың стратегиялық жоспарында НАФТА – Азия Тынық мұхит аймағы және болашақта батыс жарты шарда орналасқан елдердің Ортақ рыногның Ядросы болып табылады.
Шектесетін шекаралары – Қиыр Солтүстік шеті – Мерчисон (71º51 солтүстік ендік) батысы – Принц Уэльс (168º батыс бойлық), шығысы Сент – Чарльз (55º40 батыс бойлық ) мүйістері Оңтүстігінде Панама мойнағы арқылы Оңтүстік Америкамен шектеседі.Ірі аралдары: Греландия, Канаданың Арктикалық арпилагы, Вест – Индия, Алеут, Вансувер аралы т.б. Солтүстік мұзды (құрлыққа тереңдеп еніп жатқан Гудзон шығанағымен) және Тынық мұхиттарымен (Калифорния шығанағы ) қоршалған. Ірі түбектері:Бутия, Мелвилл (солтүстігінде( Лабрадор, Флорида, Юкатон (шығысында), Калифорния, Аляска, Сьюард (батысында).
Солтүстік Америка аймағы батыс жарты шардың солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы – 25,3 млн. Км²халқы 444,8 млн адам (2004 ж.). Солтүстік Америкаға АҚШ, Канада, Греландия жатады. 1989 жылы АҚШ және Канада Солтүстік Америка еркін сауда зоносын құрды. (НАФТА) НАФТА Еурапалық Одақпен бірге XXI ғасырдың басындағы ең ірі интеграциялық құрлымның бірі болып саналады.
НАФТА – Еуропалық Одақпен салыстырғанда жер аумағы, халқының саны жөнінен басым. Жалпы ішкі өнімі мен өреркәсіп өндірісінің көлемінен (1\4) жетекші орынға ие болып отыр. Бірақ Еуропалық Одаққа сыртқы сауда айналымы және тікелей инвестиция көлемі жол береді.АҚШ – тың стратегиялық жоспарында НАФТА – Азия Тынық мұхит аймағы және болашақта батыс жарты шарда орналасқан елдердің Ортақ рыногның Ядросы болып табылады.
Шектесетін шекаралары – Қиыр Солтүстік шеті – Мерчисон (71º51 солтүстік ендік) батысы – Принц Уэльс (168º батыс бойлық), шығысы Сент – Чарльз (55º40 батыс бойлық ) мүйістері Оңтүстігінде Панама мойнағы арқылы Оңтүстік Америкамен шектеседі.Ірі аралдары: Греландия, Канаданың Арктикалық арпилагы, Вест – Индия, Алеут, Вансувер аралы т.б. Солтүстік мұзды (құрлыққа тереңдеп еніп жатқан Гудзон шығанағымен) және Тынық мұхиттарымен (Калифорния шығанағы ) қоршалған. Ірі түбектері:Бутия, Мелвилл (солтүстігінде( Лабрадор, Флорида, Юкатон (шығысында), Калифорния, Аляска, Сьюард (батысында).
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Хаинжамал Хасенова «География» Анықтамалық көмекші құрал. Алматы 2007ж.-224бет.(59-70с)
2. В.П.Максаковский «Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы» алматы 1997ж.
3. «Қазақ Совет Энциклопедиясы»10том
4. В.П.Максаковский «Шетелдердің экономикалық географиясы» Алматы 1987ж.
5. З.К.Қаргажанов, К.М.Баймырзаев «экономический механизм приропользования» Алматы: Ғылым,2000г.
6. Н.Н.Баранский «Методика преподования экономической географий» Москва 1960г.
7. Бронер Д.Л. «Транспорт города» Москва, 1975г.
8. Н.Н.казанский «География путейсоощения» Москва «Транспорт» 1987г.
М.Р.Насыров «Орысша –қазақша түсіндірме сөздік анықтама: Нарықтық экономика» Алматы, білім 1995ж
1. Хаинжамал Хасенова «География» Анықтамалық көмекші құрал. Алматы 2007ж.-224бет.(59-70с)
2. В.П.Максаковский «Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы» алматы 1997ж.
3. «Қазақ Совет Энциклопедиясы»10том
4. В.П.Максаковский «Шетелдердің экономикалық географиясы» Алматы 1987ж.
5. З.К.Қаргажанов, К.М.Баймырзаев «экономический механизм приропользования» Алматы: Ғылым,2000г.
6. Н.Н.Баранский «Методика преподования экономической географий» Москва 1960г.
7. Бронер Д.Л. «Транспорт города» Москва, 1975г.
8. Н.Н.казанский «География путейсоощения» Москва «Транспорт» 1987г.
М.Р.Насыров «Орысша –қазақша түсіндірме сөздік анықтама: Нарықтық экономика» Алматы, білім 1995ж
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .3
1тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы, халқы
1.1.Табиғи жағдайы,
рельфі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Табиғи
ресурсы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.7
1.3.Халқы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..9
2тарау Солтүстік Американың шаруашылығына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...11
2.2.Экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..13
2.3.Ауыл
шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3тарау Солтүстік Американың транспорты және ішкі экономикалық айырмашылығы
3.1.Транспорты ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .18
3.2.Экономикалық
аудандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .20
3.3.Сыртқы экономикалық байланстары ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .26
Пайдаланылған әдебтеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .29
Кіріспе
Солтүстік Америка аймағы батыс жарты шардың солтүстік бөлігінде орналасқан.
Ауданы – 25,3 млн. Км²халқы 444,8 млн адам (2004 ж.). Солтүстік Америкаға
АҚШ, Канада, Греландия жатады. 1989 жылы АҚШ және Канада Солтүстік Америка
еркін сауда зоносын құрды. (НАФТА) НАФТА Еурапалық Одақпен бірге XXI
ғасырдың басындағы ең ірі интеграциялық құрлымның бірі болып саналады.
НАФТА – Еуропалық Одақпен салыстырғанда жер аумағы, халқының саны
жөнінен басым. Жалпы ішкі өнімі мен өреркәсіп өндірісінің көлемінен (1\4)
жетекші орынға ие болып отыр. Бірақ Еуропалық Одаққа сыртқы сауда айналымы
және тікелей инвестиция көлемі жол береді.АҚШ – тың стратегиялық жоспарында
НАФТА – Азия Тынық мұхит аймағы және болашақта батыс жарты шарда орналасқан
елдердің Ортақ рыногның Ядросы болып табылады.
Шектесетін шекаралары – Қиыр Солтүстік шеті – Мерчисон (71º51
солтүстік ендік) батысы – Принц Уэльс (168º батыс бойлық), шығысы Сент –
Чарльз (55º40 батыс бойлық ) мүйістері Оңтүстігінде Панама мойнағы арқылы
Оңтүстік Америкамен шектеседі.Ірі аралдары: Греландия, Канаданың Арктикалық
арпилагы, Вест – Индия, Алеут, Вансувер аралы т.б. Солтүстік мұзды
(құрлыққа тереңдеп еніп жатқан Гудзон шығанағымен) және Тынық мұхиттарымен
(Калифорния шығанағы ) қоршалған. Ірі түбектері:Бутия, Мелвилл
(солтүстігінде( Лабрадор, Флорида, Юкатон (шығысында), Калифорния, Аляска,
Сьюард (батысында).
1.тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы халқы
1.1.Табиғат жағдайы, рельфі
Солтүстік Америка жерін арктикалық, қоңыржай тропиктік және
субьэкваторлық белдеулер қамтиды. Солтүстік Америка қиыр арктикалық белдеу
мен оңтүстігінде субэкваторлық бөлігінде орналасқан. Батыс және шығыс
жағалауларының климаты мұүхиттық, ішкі аудандарында – континенттік.
Арктикалық климаттық белдеуге Солтүстік Мұзды мұхит суымен қоршаған аймақ
кіреді; бұл өңірдің климаты қатаң, субьарктикалық климаттық белдеудің батыс
бөлігінің жарты шарынан мол, қысы жылы, жазы салқын. Қоңыржай климаттық
белдеу жұмсақ, өте ылғалды, қоңыржай континетті. Субьтропиктік климаттық
белдеу жұмсақ Жерорта теңіздік типке жатады. Колифорния түбегі мен Мексика
таулы қыратының орталық бөлігі тропиктік климаттық белдеуде жатыр.
Рельфі. Материктің беткі құрлысы әр түрлі; батысын Кордтльера тау
жүйесі, шығысын кең алқапты жазық және аласа таулар алып жатыр. Батыс
бөлігінің орташа биіктігі 1700 м, шығысында 200 – 300 м,материк бойынша
720м. Солтүстік және солтүстік – шығысында (негізінен Канада жерінде)
Лаврентий таулы үстірті, одан оңтүстікке қарай (көпшілігі АҚШ жерінде)!
Орталық жазық орналасқан. Батысында Ұлы жазық (500 – 1500м.)
солтүстігіндегі Макензи ойпатына жалғасады. Орталық бөлігінде жазық
шығысында оңтүстік – батыстан солтүстік – шығысқа қарай созылған Аппалон
тауларына тіреледі. Таулы рельф сонымен қатар Канаданың Арктикалық
арпилагының шығыс және Греландияның жағалық бөліктеріне тән. Материктің
оңтүстік – шығысы Жағалық ойпат құрамындағы Атлант маңы ойпаты және Мексика
ойпатымен аяқталады.
Кордильера тау жүйесі солтүстік – батыстан оңтүстік –шығысқа қарай
созылып жатқан бірқатар доға тәрізді массивтерден тұрады. Шығыс доға –
Брукса, Маккензи, Сеңгір және Шығыс Сьерра – Мадретау жоталарын
біріктіреді. Бұл жоталардан батысқа қарай биіктігі 1000 – 2000 метрлік
Юкон, Бримтания Колумбиясы, Колумбия, Колорадо, Үлкен алап таулы үстірттері
және Мексика таулы қыраттарының вулкандық үстірттері орналасқан. Таулы
үстірттар көпшілік жерде тау жоталарымен және қазан шұңқырларымен
кезектесіп отырады. Материктің батыс жағалауында Кенай, Чуган, Әулие Илья,
канаданың аралдық бөлігінің жоталары мен АҚШ –тың Жағалық жоталары
орналасқан. Мексика таулы қыратынан оңтүстікке қарай Кордильера тау тізбегі
екіге бөлінеді: біреуі шығысқа ауытқып
суасты жотасын және Вест – Индия аралдарын құрап Венесуеэлла Андысына
екіншісі – Теуантепек және Панама мойнағы арқылы колумбия Андысына
жалғасады.
Рельфінің әртүтлілігі қазіргі құрлық аудандарының жасына және
континеттік даму тарихына тығыз байлансты. Мезо – кайнозойда жер қыртысының
қарқынды қозғалысынын арктикалық аралдардатау массивтері, Атлантиканың
Солтүстік бөлігінде және Солтүстік мұзды мұхитта ірі ойыстар пайда болады.
Базальттың жер бетіне жиналуынан Гренландиянаң шығысында биік таулы
қыраттар түзіледі. Кордилера – материктегі активті рельф қалыптасушы белдеу
болып табылады.
1.2.Табиғи ресурсы
Табиғи жағдайлар мен ресурстарының байлығы бойынша Канада Ресеймен көп
ұқсас келеді, ол табиғи ландшавтары ресейліктерді еске түсіреді.
Канада пайдалы қазбалардың – отын – энергетикалық, металдың және
металдық емес қазбалардың негізгі түрлеріне бай.Онда түсті және құнды
металдар, темір рудасы, уран, мұнай, және табиғи газ, калий тұзы мен
асбест, көмір ресурстары көп. Бұл елдің индустриялды дамыған мемлекеттері
үшін, ең алдымен АҚШ үшін басты минералды – шикізаттың базалардың біріне
айналуына жол ашты. Канадалық аудандардың бірқатары қазбалық шикізаттың
және бай энергетикалық ресурстардың орындарын сәтті сәйкестілігіне ие.
Кордильера – түсті және құнды металдар, көмір және гидроресурстар, ішкі
теңеспелерде – металдар мен гидроресурстар, Аппалач зонасында – түсті және
құнды металдар, хромиттар, асбаст, гидроресурстар,мен көмірге бай. Соңғы
жылдары Канадалық Арктикалық арпилагта мұнайдың табиғи газы мен түсті
металдардың кен орындары ашылған. Полиметалдар, мысты және молибденді
рудалар, полит пен асбаст өндірісі кеңінен дамыған. Елдің алюмений
өнеркәсібінің аса ірі орталығы – Китимат, ол кешано НЭС – ның электро
энергиясын пайдаланады. АҚШ –тың табиғи жағдайлардың сан – қилығымен және
табиғи ресурстардың байлығымен ерекшеленеді. Мұның өзі XIX және XX ғ.ғ.
аралығында әлеуметтік – экономикалық дамудың жылдам өркендеуіне ықпал етті.
Көмірді провинциялар АҚШ жер аумағының 1\10 бөлігін алады. Мемлекет мұнай
мен табиғи газга бай, олардың қайнар көздері XIX ғ. Ортасынан
эксплуатацияланады. Қазіргі кезде мұнайдың дәлденген қорлары –
4,6 млрд. т, табиғи газдікі – 5,6 млрд. м³. Күрделі мұнай кен орындары
жақында Аляскада ашылған болатын, онда елдің 1\5 мұнай ресурстары
шоғырланған, алайда қорлардың үлкен бөлігі Ұлы равникалар оңтүстігі мен
Колифорнияға келеді. Газдың қайнар көздері көп бөлігі мұнайлы кен орындар
мен сәйкес келеді. Темір рудасының қорлары темір құрамы аздау болып келетін
магнитті – гемагнитті рудалар – олар Үстіңгі өзен аудандарында шоғырланған
(мичиган, Миннесото) АҚШ мыс және сынап рудаларының үлкен қорына ие. Құнды
металдар (алтын, күміс, платина) көптеген Кордильер облстарында – Аляскадан
Колифорнияға, Айдако, Монтана және Вайолингке дейін кездесеті. Батысында
уранның кен орындары бар. (Нью – Мексика, Вайолины, Колорадо, Юта) қорлары
Флорида да, Солтүстік Королинада және айдохода бар. Бай минералды, орман
және энергетикалық ресурстар Солтүстік Америка елдерінде түрлі өңдеуші
өнеркәсіптердің қалыптасуы үшін базаға айналады. Екі елдің де қоғамның
күрделі территориялық организацияға ие күрделі экономикалық аудандар
қалыптасты.
1.3. Халқы
Солтүстік Американың халқы 2004 жылғы санақ бойынша -476,1 млн.
адам. Канаданың халқы – 300 млн адам (1996(, АҚШ –тың халқы – 265 млн. Адам
(1994ж( АҚШ – тың халқы ұзақ уақыт тек қана табиғи өсудің ғана емес,
сонымен қатар жаппай иммеграцияның есебінен де көбейді. XIX ғасырдың
басынан бастап 100 жыл ішінде бұл ел көп дәрежеде өсті, иммегранд көп
қабылдады АҚШ аборигендері – үндістер – хылқының тек 0,4%ғана болды.
Американдықтардың 12%- нен астамы негрлер болып келеді. АҚШ халқының орташа
тығыздығы басқа дамыған елдердің төмендеу. Елдің негізгі территориясында
халқының орташа тығыздығы 1км²-ге 30 адамнан келеді. Аляскада бір тұрғынға
5км²-ден астам жер тиеді. Тұрғын халқының саны жағынан ірі қалалары: Нью –
Иорк,Чикаго, Лос – Анжелес, Сан – Франциско, Филяделфия, Вашингтон, Даллас,
Сиэтл, т.б. халқының 66%-і протестанттар,26%-ке жуығы католиктер.
Канада халық құрамының ала – құралығымен көзге түседі. Канада
тұрғындарының шамамен жартысы британ тегіне жатады- бұлар канадалық
ағылшындар. Халықтың 1\3 –не жуығы канадалық француздар, олар француздардың
тұңғыш менкендеген ауданында (Квебек ауданында )тұрады және осы уақытқа
дейін өздерінің ұлттық ерекшеліктерін сақтап келеді.
2.тарау Солтүстік Американың шаруашылағына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі
Кен байлықтарының негізгі бөлігі Канада қалқаны мен Кордильера тау
жүйесінде шоғырланған. Жоғарғы көл мен Лабрадорда ірі темір кендері,
платформаның шөгінді жыныстарында мұнай мен газдың, тас көмірдің мол
кендері бар. Кордильерада алтын, күміс, мыс, мырыш, қорғасын, молибден,
вольфром, Колорадо үстіртінде уран, Аппалач тауларында таскөмір мен темір
кентасы, Сеңгір таулардың палезой шөгінділерінде фосфорит, төменгі
мезозойда уран кендері бар. Мексика шығанағы жағалауында, колифорнияда,
Оңтүстік Аляскада, Ұлы жазықтың солтүстігінде мұнай газдаң ірі кен орындары
шоғырланған.
Пайдалы қазбалардың көпшілігі Канада қалқанында шоғырланған. Жоғары
көл мен лабрадордың темір кендері, Гурон көлінің солтүстік жағалауларындағы
сульфид,мыс, никель, уран, Поркьюпайндағы алтын мен түсті металл кендері
осы. Солтүстік Америкада шоғырланған. Платформаның шөгінді тысында және
шектерінде мұнай мен газдың, тас көмірдің, кордильерада алтын, күміс, мыс,
мырыш, қорғасын, молибден, вольфрам, қорғасын,
Тынық мұхит жағалауында, Колифорнияда,Оңтүстік Аляскада, Сеңгір
таулардың алдыңғы (канада және шығыс бөліктерінде (АҚШ) едәуір мөлшерде
мұнай мен газдардың ірі көздері бар. Сеңгір таулардың бор шөгінділерінде,
канадада, кордильераның ішкі ойпаңдарынды тас, көмір, Сеңгір таулардың
полезой шөгіндісінде фосфорит, уран, кендері орналасқан.
АҚШ мемлекеттік монополияның капиталының даму дәрежесі бойынша өте
жоғары сатыға көтерілді.
Отын – энергетика шаруашылығындағы АҚШ –тың шығыс бөліктерінде мұнай
мен табиғи газ жетекші рөль атқарады. Өндірілетін өнімнің жартысынан астамы
және табиғи газдың одан да көбірегін АҚШ – тың оңтүстігіндегі
территорияларын қоса Техас штаты береді. Колифорния мен Аляскадағы мұнай
мен кен орындарының аса үлкен маңызы бар. Өндіру аудандарынан мұнай мен
табиғи газ құбырлары арқылы өндіру орталықтарына жіберіледі. Ғылыми –
техникалық прогрестің нәтижесінде флот, темір жол және комуналды
шаруашылық сияқтылар көмірді пайдаланатын болды. Енді оны көбінесе электр
станциялар пайдаланады. Сонымен көмір өндіру солтүстік Аппалачта көмір
қабаттары ашық әдіспен өндірілетін жерлерде кең өріс алды және көмірдің
жоғарғы қабаттары алынып бітуге таянған ескі кен шахталарында көмір өндіру
азайды.
Сеңгір тауларының алдыңғы жағы, яғни Канада жалпы өнеркәсіп
өндірісінің 1\2 –нен астамын бақылайтын американ капиталы қожалық жасайды.
2.2. Экономикасының даму ерекшеліктері.
АҚШ – экономикасы мемлекет. Оның дүниежүзіндегі ішкі жиынтық өнімдегі
үлесі 1995 жылы 21,8%, яғни бүкіл Батыс Еуропа елдері көрсеткішінің
қосындысынан сәл ғана кем болды. Осындай зор экономикалық - әлеуметтік
ерекшеліктері қазіргі заманғы озық бағдарламаларды (ғарышты зерттеу,
компьютерлік техникалар т.б.) дамытуға кең мүмкіндіктер туғызып , АҚШ ты
дүниежүзілік алғы шепке шығарып отар. Жер қойнауы отан – энергетика
шикізаттарға көмір, түсті металл қазбаларына, табиғи күкіртке, уран
шикізаттарына, фосфориттеріне, калий тұздарына,т.б. пайдалы кендерге
бай.АҚШ мемлекеті өз жерінің табиғи байлықтарын бей – берекет пайдаланбай
ұқыптылықпен қарап көп минералдық ресурстарды сырттан тасиды. АҚШ -
өнеркәсібі бүкіл экономиканың жетекші саласы. Оның энергетикалық мұнай мен
газ маңызды орын алады. Ауыр және жеңіл өнеркәсібі өркендеген. Машина жасау
өнеркәсібі автомобиль, авияция, электр техникасы салаларына түрлі жабдықтар
өндіріледі. Атом өнеркәсібі тоқыма және тігін өнеркәсібі айрықша
дамыған.1996ж. 994,9млн. Т. Көмір, 406,6 млн. Т. Мұнай, 94,1 млн, т. Болыт,
3064,6 млн.кВт сағ. Электр энергиясы шығарылады. АҚШ –тың ауыл
шаруашылығында механикалындырылған фермерлік шаруашылықтар жетекші роль
атқарады. Онда өндірілген негізгі дақылдарға бидай, сұлы, арпа, қара бидай,
жүгері, картоп, қант қызылшасы, мақта жатады. Мал шаруашылығында сиыр,
шошқа, қой өсіріледі, тауық пен күрке тауық өсіру жаппай дамыған. АҚШ –тың
экономикасы үздіксіз дамуда. Осы ұлттық табыс пен сыртқы сауды
көрсеткіштерінен байқауға болады.
Канада – нарықтық қатнастар жоғары дәрежеде дамыған, индустрияльды –
агралы ел. Ұлттық табыс мөлшері жылына 583,9 млрд. АҚШ доллары, жеке адамға
шаққанда 21860 долл. Елдің табиғат байлықтары мол: Мұнай, табиғи газ,
көмір, мыс, (әлемле 3-ші орында), никель (2-ші орында), қорғасын,
цинк(әлемде 1-орында), темір, алтын, уран, т.б. Экспортының 81%-ы АҚШ –қа
шығарылады және негізінен автомобильдар, ағаш өнімдері, қағаз, шикі мұнай,
табиғи газ, алюмений, мұнай мен тас көмір өнімдері, бидай өнімдерінен
тұрады.Бұл елдің индустриялды дамыған
мемлекеттер үшін, ең алдымен АҚШ үшін басты минералды шикізаттың
базалардың біріне айналуына жол ашты. Канадалық аудандардың бірқатары
қазбалық шикізаттың және табиғи ресурстағ бай.
Полиметаллдар, мысты және молибденді рудалар, барит пен асбст өндіріс
кеңінен дамыған. Елдің алюмений өнеркәсібінің аса ірі орталықтар – Китимат,
ол Кешано ГЭС – ның электро – энергиясын пайдаланады. Импорттың 76,3%-ы
тұтыну салаларында, 22,8%-ы өнеркәсіп, 4,1%-ы ауыл шарашылығында жұмыс
істейді. Жерінің 4,9%-ы ауыл шаруашылығында пайдаланылады, астық өнімдері
өсіріледі және мал шаруашылығы жақсы дамыған.
2.3. Ауыл шаруашылығы.
Ауыл шаруашылоық өндірісінің көлемі жөнінен АҚШ дүние жүзіінің кез –
келген басқа елінен әлдеқайда озық тұрады. АҚШ бірінші болып агро бизнеске
көшті. Өнеркәсіпке қарағанда аграрлық - өнеркәсіптік кешен саласындағы
еңбек өнімділігі тіпті тезірек өсуде. Көп салалы ауыл шаруашылығы елдің
қажетін қамтамасыз етіп қана қоймастын, сонымен бірге экспорт үшін де
айтарлықтай өнім береді. Сыртқа шығарылатын дүниежүзілік астықтың жартысына
жуығы АҚШ -тың үлесіне келеді.
АҚШ – тағы ауыл шаруашылық кәсіпорнның негізгі түрі - ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .3
1тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы, халқы
1.1.Табиғи жағдайы,
рельфі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Табиғи
ресурсы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.7
1.3.Халқы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..9
2тарау Солтүстік Американың шаруашылығына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...11
2.2.Экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..13
2.3.Ауыл
шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3тарау Солтүстік Американың транспорты және ішкі экономикалық айырмашылығы
3.1.Транспорты ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .18
3.2.Экономикалық
аудандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .20
3.3.Сыртқы экономикалық байланстары ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .26
Пайдаланылған әдебтеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .29
Кіріспе
Солтүстік Америка аймағы батыс жарты шардың солтүстік бөлігінде орналасқан.
Ауданы – 25,3 млн. Км²халқы 444,8 млн адам (2004 ж.). Солтүстік Америкаға
АҚШ, Канада, Греландия жатады. 1989 жылы АҚШ және Канада Солтүстік Америка
еркін сауда зоносын құрды. (НАФТА) НАФТА Еурапалық Одақпен бірге XXI
ғасырдың басындағы ең ірі интеграциялық құрлымның бірі болып саналады.
НАФТА – Еуропалық Одақпен салыстырғанда жер аумағы, халқының саны
жөнінен басым. Жалпы ішкі өнімі мен өреркәсіп өндірісінің көлемінен (1\4)
жетекші орынға ие болып отыр. Бірақ Еуропалық Одаққа сыртқы сауда айналымы
және тікелей инвестиция көлемі жол береді.АҚШ – тың стратегиялық жоспарында
НАФТА – Азия Тынық мұхит аймағы және болашақта батыс жарты шарда орналасқан
елдердің Ортақ рыногның Ядросы болып табылады.
Шектесетін шекаралары – Қиыр Солтүстік шеті – Мерчисон (71º51
солтүстік ендік) батысы – Принц Уэльс (168º батыс бойлық), шығысы Сент –
Чарльз (55º40 батыс бойлық ) мүйістері Оңтүстігінде Панама мойнағы арқылы
Оңтүстік Америкамен шектеседі.Ірі аралдары: Греландия, Канаданың Арктикалық
арпилагы, Вест – Индия, Алеут, Вансувер аралы т.б. Солтүстік мұзды
(құрлыққа тереңдеп еніп жатқан Гудзон шығанағымен) және Тынық мұхиттарымен
(Калифорния шығанағы ) қоршалған. Ірі түбектері:Бутия, Мелвилл
(солтүстігінде( Лабрадор, Флорида, Юкатон (шығысында), Калифорния, Аляска,
Сьюард (батысында).
1.тарау Солтүстік Американың табиғат жағдайы мен табиғат ресурсы халқы
1.1.Табиғат жағдайы, рельфі
Солтүстік Америка жерін арктикалық, қоңыржай тропиктік және
субьэкваторлық белдеулер қамтиды. Солтүстік Америка қиыр арктикалық белдеу
мен оңтүстігінде субэкваторлық бөлігінде орналасқан. Батыс және шығыс
жағалауларының климаты мұүхиттық, ішкі аудандарында – континенттік.
Арктикалық климаттық белдеуге Солтүстік Мұзды мұхит суымен қоршаған аймақ
кіреді; бұл өңірдің климаты қатаң, субьарктикалық климаттық белдеудің батыс
бөлігінің жарты шарынан мол, қысы жылы, жазы салқын. Қоңыржай климаттық
белдеу жұмсақ, өте ылғалды, қоңыржай континетті. Субьтропиктік климаттық
белдеу жұмсақ Жерорта теңіздік типке жатады. Колифорния түбегі мен Мексика
таулы қыратының орталық бөлігі тропиктік климаттық белдеуде жатыр.
Рельфі. Материктің беткі құрлысы әр түрлі; батысын Кордтльера тау
жүйесі, шығысын кең алқапты жазық және аласа таулар алып жатыр. Батыс
бөлігінің орташа биіктігі 1700 м, шығысында 200 – 300 м,материк бойынша
720м. Солтүстік және солтүстік – шығысында (негізінен Канада жерінде)
Лаврентий таулы үстірті, одан оңтүстікке қарай (көпшілігі АҚШ жерінде)!
Орталық жазық орналасқан. Батысында Ұлы жазық (500 – 1500м.)
солтүстігіндегі Макензи ойпатына жалғасады. Орталық бөлігінде жазық
шығысында оңтүстік – батыстан солтүстік – шығысқа қарай созылған Аппалон
тауларына тіреледі. Таулы рельф сонымен қатар Канаданың Арктикалық
арпилагының шығыс және Греландияның жағалық бөліктеріне тән. Материктің
оңтүстік – шығысы Жағалық ойпат құрамындағы Атлант маңы ойпаты және Мексика
ойпатымен аяқталады.
Кордильера тау жүйесі солтүстік – батыстан оңтүстік –шығысқа қарай
созылып жатқан бірқатар доға тәрізді массивтерден тұрады. Шығыс доға –
Брукса, Маккензи, Сеңгір және Шығыс Сьерра – Мадретау жоталарын
біріктіреді. Бұл жоталардан батысқа қарай биіктігі 1000 – 2000 метрлік
Юкон, Бримтания Колумбиясы, Колумбия, Колорадо, Үлкен алап таулы үстірттері
және Мексика таулы қыраттарының вулкандық үстірттері орналасқан. Таулы
үстірттар көпшілік жерде тау жоталарымен және қазан шұңқырларымен
кезектесіп отырады. Материктің батыс жағалауында Кенай, Чуган, Әулие Илья,
канаданың аралдық бөлігінің жоталары мен АҚШ –тың Жағалық жоталары
орналасқан. Мексика таулы қыратынан оңтүстікке қарай Кордильера тау тізбегі
екіге бөлінеді: біреуі шығысқа ауытқып
суасты жотасын және Вест – Индия аралдарын құрап Венесуеэлла Андысына
екіншісі – Теуантепек және Панама мойнағы арқылы колумбия Андысына
жалғасады.
Рельфінің әртүтлілігі қазіргі құрлық аудандарының жасына және
континеттік даму тарихына тығыз байлансты. Мезо – кайнозойда жер қыртысының
қарқынды қозғалысынын арктикалық аралдардатау массивтері, Атлантиканың
Солтүстік бөлігінде және Солтүстік мұзды мұхитта ірі ойыстар пайда болады.
Базальттың жер бетіне жиналуынан Гренландиянаң шығысында биік таулы
қыраттар түзіледі. Кордилера – материктегі активті рельф қалыптасушы белдеу
болып табылады.
1.2.Табиғи ресурсы
Табиғи жағдайлар мен ресурстарының байлығы бойынша Канада Ресеймен көп
ұқсас келеді, ол табиғи ландшавтары ресейліктерді еске түсіреді.
Канада пайдалы қазбалардың – отын – энергетикалық, металдың және
металдық емес қазбалардың негізгі түрлеріне бай.Онда түсті және құнды
металдар, темір рудасы, уран, мұнай, және табиғи газ, калий тұзы мен
асбест, көмір ресурстары көп. Бұл елдің индустриялды дамыған мемлекеттері
үшін, ең алдымен АҚШ үшін басты минералды – шикізаттың базалардың біріне
айналуына жол ашты. Канадалық аудандардың бірқатары қазбалық шикізаттың
және бай энергетикалық ресурстардың орындарын сәтті сәйкестілігіне ие.
Кордильера – түсті және құнды металдар, көмір және гидроресурстар, ішкі
теңеспелерде – металдар мен гидроресурстар, Аппалач зонасында – түсті және
құнды металдар, хромиттар, асбаст, гидроресурстар,мен көмірге бай. Соңғы
жылдары Канадалық Арктикалық арпилагта мұнайдың табиғи газы мен түсті
металдардың кен орындары ашылған. Полиметалдар, мысты және молибденді
рудалар, полит пен асбаст өндірісі кеңінен дамыған. Елдің алюмений
өнеркәсібінің аса ірі орталығы – Китимат, ол кешано НЭС – ның электро
энергиясын пайдаланады. АҚШ –тың табиғи жағдайлардың сан – қилығымен және
табиғи ресурстардың байлығымен ерекшеленеді. Мұның өзі XIX және XX ғ.ғ.
аралығында әлеуметтік – экономикалық дамудың жылдам өркендеуіне ықпал етті.
Көмірді провинциялар АҚШ жер аумағының 1\10 бөлігін алады. Мемлекет мұнай
мен табиғи газга бай, олардың қайнар көздері XIX ғ. Ортасынан
эксплуатацияланады. Қазіргі кезде мұнайдың дәлденген қорлары –
4,6 млрд. т, табиғи газдікі – 5,6 млрд. м³. Күрделі мұнай кен орындары
жақында Аляскада ашылған болатын, онда елдің 1\5 мұнай ресурстары
шоғырланған, алайда қорлардың үлкен бөлігі Ұлы равникалар оңтүстігі мен
Колифорнияға келеді. Газдың қайнар көздері көп бөлігі мұнайлы кен орындар
мен сәйкес келеді. Темір рудасының қорлары темір құрамы аздау болып келетін
магнитті – гемагнитті рудалар – олар Үстіңгі өзен аудандарында шоғырланған
(мичиган, Миннесото) АҚШ мыс және сынап рудаларының үлкен қорына ие. Құнды
металдар (алтын, күміс, платина) көптеген Кордильер облстарында – Аляскадан
Колифорнияға, Айдако, Монтана және Вайолингке дейін кездесеті. Батысында
уранның кен орындары бар. (Нью – Мексика, Вайолины, Колорадо, Юта) қорлары
Флорида да, Солтүстік Королинада және айдохода бар. Бай минералды, орман
және энергетикалық ресурстар Солтүстік Америка елдерінде түрлі өңдеуші
өнеркәсіптердің қалыптасуы үшін базаға айналады. Екі елдің де қоғамның
күрделі территориялық организацияға ие күрделі экономикалық аудандар
қалыптасты.
1.3. Халқы
Солтүстік Американың халқы 2004 жылғы санақ бойынша -476,1 млн.
адам. Канаданың халқы – 300 млн адам (1996(, АҚШ –тың халқы – 265 млн. Адам
(1994ж( АҚШ – тың халқы ұзақ уақыт тек қана табиғи өсудің ғана емес,
сонымен қатар жаппай иммеграцияның есебінен де көбейді. XIX ғасырдың
басынан бастап 100 жыл ішінде бұл ел көп дәрежеде өсті, иммегранд көп
қабылдады АҚШ аборигендері – үндістер – хылқының тек 0,4%ғана болды.
Американдықтардың 12%- нен астамы негрлер болып келеді. АҚШ халқының орташа
тығыздығы басқа дамыған елдердің төмендеу. Елдің негізгі территориясында
халқының орташа тығыздығы 1км²-ге 30 адамнан келеді. Аляскада бір тұрғынға
5км²-ден астам жер тиеді. Тұрғын халқының саны жағынан ірі қалалары: Нью –
Иорк,Чикаго, Лос – Анжелес, Сан – Франциско, Филяделфия, Вашингтон, Даллас,
Сиэтл, т.б. халқының 66%-і протестанттар,26%-ке жуығы католиктер.
Канада халық құрамының ала – құралығымен көзге түседі. Канада
тұрғындарының шамамен жартысы британ тегіне жатады- бұлар канадалық
ағылшындар. Халықтың 1\3 –не жуығы канадалық француздар, олар француздардың
тұңғыш менкендеген ауданында (Квебек ауданында )тұрады және осы уақытқа
дейін өздерінің ұлттық ерекшеліктерін сақтап келеді.
2.тарау Солтүстік Американың шаруашылағына жалпы сипаттама
2.1.Өнеркәсібі
Кен байлықтарының негізгі бөлігі Канада қалқаны мен Кордильера тау
жүйесінде шоғырланған. Жоғарғы көл мен Лабрадорда ірі темір кендері,
платформаның шөгінді жыныстарында мұнай мен газдың, тас көмірдің мол
кендері бар. Кордильерада алтын, күміс, мыс, мырыш, қорғасын, молибден,
вольфром, Колорадо үстіртінде уран, Аппалач тауларында таскөмір мен темір
кентасы, Сеңгір таулардың палезой шөгінділерінде фосфорит, төменгі
мезозойда уран кендері бар. Мексика шығанағы жағалауында, колифорнияда,
Оңтүстік Аляскада, Ұлы жазықтың солтүстігінде мұнай газдаң ірі кен орындары
шоғырланған.
Пайдалы қазбалардың көпшілігі Канада қалқанында шоғырланған. Жоғары
көл мен лабрадордың темір кендері, Гурон көлінің солтүстік жағалауларындағы
сульфид,мыс, никель, уран, Поркьюпайндағы алтын мен түсті металл кендері
осы. Солтүстік Америкада шоғырланған. Платформаның шөгінді тысында және
шектерінде мұнай мен газдың, тас көмірдің, кордильерада алтын, күміс, мыс,
мырыш, қорғасын, молибден, вольфрам, қорғасын,
Тынық мұхит жағалауында, Колифорнияда,Оңтүстік Аляскада, Сеңгір
таулардың алдыңғы (канада және шығыс бөліктерінде (АҚШ) едәуір мөлшерде
мұнай мен газдардың ірі көздері бар. Сеңгір таулардың бор шөгінділерінде,
канадада, кордильераның ішкі ойпаңдарынды тас, көмір, Сеңгір таулардың
полезой шөгіндісінде фосфорит, уран, кендері орналасқан.
АҚШ мемлекеттік монополияның капиталының даму дәрежесі бойынша өте
жоғары сатыға көтерілді.
Отын – энергетика шаруашылығындағы АҚШ –тың шығыс бөліктерінде мұнай
мен табиғи газ жетекші рөль атқарады. Өндірілетін өнімнің жартысынан астамы
және табиғи газдың одан да көбірегін АҚШ – тың оңтүстігіндегі
территорияларын қоса Техас штаты береді. Колифорния мен Аляскадағы мұнай
мен кен орындарының аса үлкен маңызы бар. Өндіру аудандарынан мұнай мен
табиғи газ құбырлары арқылы өндіру орталықтарына жіберіледі. Ғылыми –
техникалық прогрестің нәтижесінде флот, темір жол және комуналды
шаруашылық сияқтылар көмірді пайдаланатын болды. Енді оны көбінесе электр
станциялар пайдаланады. Сонымен көмір өндіру солтүстік Аппалачта көмір
қабаттары ашық әдіспен өндірілетін жерлерде кең өріс алды және көмірдің
жоғарғы қабаттары алынып бітуге таянған ескі кен шахталарында көмір өндіру
азайды.
Сеңгір тауларының алдыңғы жағы, яғни Канада жалпы өнеркәсіп
өндірісінің 1\2 –нен астамын бақылайтын американ капиталы қожалық жасайды.
2.2. Экономикасының даму ерекшеліктері.
АҚШ – экономикасы мемлекет. Оның дүниежүзіндегі ішкі жиынтық өнімдегі
үлесі 1995 жылы 21,8%, яғни бүкіл Батыс Еуропа елдері көрсеткішінің
қосындысынан сәл ғана кем болды. Осындай зор экономикалық - әлеуметтік
ерекшеліктері қазіргі заманғы озық бағдарламаларды (ғарышты зерттеу,
компьютерлік техникалар т.б.) дамытуға кең мүмкіндіктер туғызып , АҚШ ты
дүниежүзілік алғы шепке шығарып отар. Жер қойнауы отан – энергетика
шикізаттарға көмір, түсті металл қазбаларына, табиғи күкіртке, уран
шикізаттарына, фосфориттеріне, калий тұздарына,т.б. пайдалы кендерге
бай.АҚШ мемлекеті өз жерінің табиғи байлықтарын бей – берекет пайдаланбай
ұқыптылықпен қарап көп минералдық ресурстарды сырттан тасиды. АҚШ -
өнеркәсібі бүкіл экономиканың жетекші саласы. Оның энергетикалық мұнай мен
газ маңызды орын алады. Ауыр және жеңіл өнеркәсібі өркендеген. Машина жасау
өнеркәсібі автомобиль, авияция, электр техникасы салаларына түрлі жабдықтар
өндіріледі. Атом өнеркәсібі тоқыма және тігін өнеркәсібі айрықша
дамыған.1996ж. 994,9млн. Т. Көмір, 406,6 млн. Т. Мұнай, 94,1 млн, т. Болыт,
3064,6 млн.кВт сағ. Электр энергиясы шығарылады. АҚШ –тың ауыл
шаруашылығында механикалындырылған фермерлік шаруашылықтар жетекші роль
атқарады. Онда өндірілген негізгі дақылдарға бидай, сұлы, арпа, қара бидай,
жүгері, картоп, қант қызылшасы, мақта жатады. Мал шаруашылығында сиыр,
шошқа, қой өсіріледі, тауық пен күрке тауық өсіру жаппай дамыған. АҚШ –тың
экономикасы үздіксіз дамуда. Осы ұлттық табыс пен сыртқы сауды
көрсеткіштерінен байқауға болады.
Канада – нарықтық қатнастар жоғары дәрежеде дамыған, индустрияльды –
агралы ел. Ұлттық табыс мөлшері жылына 583,9 млрд. АҚШ доллары, жеке адамға
шаққанда 21860 долл. Елдің табиғат байлықтары мол: Мұнай, табиғи газ,
көмір, мыс, (әлемле 3-ші орында), никель (2-ші орында), қорғасын,
цинк(әлемде 1-орында), темір, алтын, уран, т.б. Экспортының 81%-ы АҚШ –қа
шығарылады және негізінен автомобильдар, ағаш өнімдері, қағаз, шикі мұнай,
табиғи газ, алюмений, мұнай мен тас көмір өнімдері, бидай өнімдерінен
тұрады.Бұл елдің индустриялды дамыған
мемлекеттер үшін, ең алдымен АҚШ үшін басты минералды шикізаттың
базалардың біріне айналуына жол ашты. Канадалық аудандардың бірқатары
қазбалық шикізаттың және табиғи ресурстағ бай.
Полиметаллдар, мысты және молибденді рудалар, барит пен асбст өндіріс
кеңінен дамыған. Елдің алюмений өнеркәсібінің аса ірі орталықтар – Китимат,
ол Кешано ГЭС – ның электро – энергиясын пайдаланады. Импорттың 76,3%-ы
тұтыну салаларында, 22,8%-ы өнеркәсіп, 4,1%-ы ауыл шарашылығында жұмыс
істейді. Жерінің 4,9%-ы ауыл шаруашылығында пайдаланылады, астық өнімдері
өсіріледі және мал шаруашылығы жақсы дамыған.
2.3. Ауыл шаруашылығы.
Ауыл шаруашылоық өндірісінің көлемі жөнінен АҚШ дүние жүзіінің кез –
келген басқа елінен әлдеқайда озық тұрады. АҚШ бірінші болып агро бизнеске
көшті. Өнеркәсіпке қарағанда аграрлық - өнеркәсіптік кешен саласындағы
еңбек өнімділігі тіпті тезірек өсуде. Көп салалы ауыл шаруашылығы елдің
қажетін қамтамасыз етіп қана қоймастын, сонымен бірге экспорт үшін де
айтарлықтай өнім береді. Сыртқа шығарылатын дүниежүзілік астықтың жартысына
жуығы АҚШ -тың үлесіне келеді.
АҚШ – тағы ауыл шаруашылық кәсіпорнның негізгі түрі - ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz