Жылжымайтын мүлік объектілерінің сипаттамасы және типологиясы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

тұрар рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті

Кафедра: «Статистика және бағалау»

Курстық жұмыс

пәні: « Жылжымайтын мүлікті бағалау »

тақырыбы: « Жылжымайтын мүлік объектілерінің сипаттамасы және типологиясы »

Орындаған:

Тексерген:

Алматы

2011жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 5

1. 1Жылжымайтын мүлік ұғымы және объектілерінің сипаттамасы . . . 5

1. 2Жылжымайтын мүлік объектілерінің типологиялық бөліну ерекшелігіне байланысты түрленуі . . . 7

1. 3Жылжымайтын мүлік нарығы және нарықтық операциялар . . . 18

2 . ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК ОБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ЖІКТЕМЕСІ . . . 24

2. 1Жылжымайтын мүлік объектілерін салық салу жүйесін реттеу мақсатында топтау . . . 24

2. 2Жылжымайтын мүлік объектілерін типологиялық ерекшелігіне

байланысты жіктеу . . . 26

Жылжымайтын мүлік объектілерін және онымен жасалынатын

мәмілелерді мемлекеттік тіркеу . . . 49

3. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК ОБЪЕКТІЛЕРІН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ . . . 55

Жер телімдерін пайдалану және бөліп беру мәселесі . . . 55

3. 2«Тұрғын үймен қамтамасыз ету» жобасының кемшіліктері және оның дамуы . . . 57

3. 3Тұрғын емес ғимараттардың қазіргі таңдағы экономикадағы орны және жандануы . . . 59

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 62

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65

КІРІСПЕ

Нарықтық экономика элементтерінің арасында жылжымайтын мүлік ерекше орын алады. Ол өндіріс құралдары ретінде де (жер, әкімшілік, өндірістік, қоймалық, саудалық және басқа да ғимараттар мен құрылғылар), тұтыну заты, объектісі ретінде де (жер телімдері, тұрғын үйлер, саяжайлар, пәтерлер, гараждар) көрініс алады.

Ал қандай құрылыстарды жылжымайтын мүліктің объектілеріне жатқызу керектігі туралы мәселе әлі ашық болып келеді, себебі жылжымайтын мүліктің объектілеріне жататын құрылыстардың заңды расталған тізімі жоқ. Тәжірибеде бұл оларға жатпайтын құрылыстарды жылжымайтын мүлік ретінде мемлекеттік тіркеуіне немесе құқықтық қате болатын тіркеуден бас тартуға әкеп соғады.

Сондықтан ең алдымен заттарды жылжымайтын және жылжымалы деп бөлу мәселесін анықтап алу керек. Бастауын римдік құқықтық заңдардан алатын заттарды жылжымалы және жылжымайтын деп бөлу азаматтық құқықтардың табиғи қасиеттеріне негізделеді. Әдетте жылжымайтын заттар тұрақты түрде бір орыннан қозғалмайды, өзіне тән индивидуалды белгілерге ие болып, ауыстырыла алмайды. Жылжымайтын мүлік объектілерінің көбісіне тән сипатты белгісі - жермен үзіліссіз байланысы.

Жылжымайтын мүлік ұзақ уақыт, мысалы, ондаған жылдар, ғасырлар бойы пайдалануға арналған, сондықтан оны дұрыс жағдайда сақтау үшін ірі шығындар қажет және иеленушінің ауысуы, мүліктің құрамы мен мақсатының өзгеруін тіркеп бақылап отыру үшін бірыңғай құжатта есепке алу қажеттілігі зор.

Жылжымайтын мүлік азаматтар үшін жеке өмір сүру негізі болып, барлық меншік түріндегі кәсіпорындар мен ұйымдардың шаруашылық әрекеті мен дамуының базасы болып қызмет атқарады. Қазақстанда жылжымайтын мүлік нарығының белсенді қалыптасуы мен дамуы байқалады, барған сайын жылжымайтын мүлікпен операцияларға қатысатын азаматтардың, ұйымдардың, кәсіпорындардың саны артуда.

Мемелекеттік және муниципалды меншікті жекешелендіру кезінде, тұрғын емес ғимараттарды жалға алғанда, тұрғын үйлерді сату-сатып алу кезінде талқылаудың басты заты болып жылжымайтын мүлік табылады. Тұтыну саласында, кәсіпкерлік әрекеттің көптеген сфераларында иеленушілердің жаңа қатары пайда болды. Жылжымайтын мүлік нарығында әрекетін жүзеге асыратын коммерциялық құрылымдар қалыптасты.

1. ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Жылжымайтын мүлік ұғымы және объектілерінің

сипаттамасы

Жылжымайтын мүлік нарығы бір бірінен баға деңгейімен, тәуекелділік деңгейімен, жылжымайтын мүлікке инвестициялардың тиімділігімен және басқа да факторлармен айырылатын аймақтық, жергілікті нарықтардың жиынтығы болып табылады.

Жылжымайтын мүлік нарығы кезкелген ұлттық экономиканың маңызды құрамды бөлігі болып келеді. Жылжымайтын мүлік үлесіне әлем байлығының 50 пайызы келетін, ұлттық байлықтың маңызды құрамдас бөлігі.

Жылжымайтын мүлік - өзінің табиғи қалпында болатын (жер, жер қойнауының бөліктері, жеке орналасқан су объектілері және т. б. ) немесе адамның қатысуы не еңбегімен жасалған (ғимараттар, құрылыстар, көп жылдық көшеттер, ғарыштық объектілер, кемелер, т. б. ) сыртқы (материалды) дүниенің заты, оған қатысты құрамына құқықтарды мемлекеттік тіркеу мен жасалатын мәмілелерді ерекше рәсімдеу кіретін арнайы құқықтық режим қалыптастырылған.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 117-бабы бойынша:

«Жылжымайтын мүлiкке (жылжымайтын дүние, жылжымайтын зат) жер учаскелерi, үйлер, ғимараттар, көпжылдық екпелер және жермен тығыз байланысты өзге мүлiк, яғни орнынан олардың мақсатына сай емес шығынсыз ауыстыру мүмкiн болмайтын мүлiк жатады.

Мемлекеттiк тiркеуге жататын әуе және теңiз кемелерi, iшкi сауда жүзу кемесi, "өзен-теңiз" жүзу кемесi, ғарыштық объектiлер де қозғалмайтын заттарға теңестiрiледi. Заң құжаттары бойынша қозғалмайтын заттарға өзге мүлiктер де жатқызылуы мүмкiн».

Бұл жерде айтарлықтай зиян тигізусіз орнынан қозғалту мүмкін емес объектілер туралы айтылады (оның ішінде ормандар, көп жылдық екпелер, ғимараттар, құрылыстар, т. б. ) . Аталған мүлік өз табиғаты бойынша жылжымайтын болып табылады. Жылжымайтын мүлікке жатпайтын заттар, оның ішінде ақша мен бағалы қағаздар жылжымалы мүлік деп танылады.

Жылжымайтын мүлік нарықтарын саралау негізіне қаланған нысандарды жіктеу принциптері бағалау процедурасының нақты міндеттеріне бағынған және бағаланатын жылжымайтын мүлік сипаттамасын жан-жақты ескеруді талап етеді.

Жылжымайтын нысанның арналуына (пайдалану бағытына) байланысты, нарықты бес сараланымға бөлуге болады:

1. Тұрғын жылжымайтын мүлік (көп пәтерлі үйлер, коттедждер, таунхаустар, пәтерлер және бөлмелер) .

2. Коммерциялық жылжымайтын мүлік (офистік, сауда, қоймалық ғимараттар, қонақ үйлер, мейрамханалар) .

3. Өнеркәсіптік жылжымайтын мүлік (өнеркәсіптік кәсіпорындары ның ғимараттары мен құрылыстары) .

4. Түрлі бағыттағы салынып бітпеген жер телімдері (қалалық, ауылшаруашылығы жерлері және аң аулау жерлері, қорықтар, пайдалы қазбалар аймақтары) .

5. Арнайы бағыттағы жылжымайтын мүлік (арналу спецификасына байланысты нарықтық айналым заты болып табылмайтын нысандар, мысалы, шіркеулер, мектептер, түрмелер және т. б. ) .

Теория мен практикада жылжымайтын мүлік ұғымын материалдық нысан ретінде және оларға иелік етудің арнайы тәртібі мен ерекше құқық тұрақтылығын қамтамасыз ететін экономикалық-құқықтық, әлеуметтік қатынастар кешені ретінде де айыра білген жөн.

Кез келген жылжымайтын мүлік нысаны шын өмірде нақты, экономикалық, әлеуметтік және құқықтық қасиеттердің бірлігінде өмір сүреді, олардың әрқайсысы соған сәйкес шарттарда өмірлік жағдайларға, мақсаттар мен талдау сатысына байланысты негізгі (анықтаушы) ретінде бола алады.

Заң бойынша жылжымайтын заттарға басқа да мүлік түрлері жатқызылады. ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес кәсіпорын субъект ретінде емес, азаматтық құқықтар объектісі ретінде қарастырылады. Кәсіпорын толығымен немесе оның бөлігі сату-сатып алу, жалға алу, басқа да заттаық құқықтарды өзгерту немесе жоюмен байланысты мәмілелердің объектісі бола алады. Сонымен бірге кәсіпорын мұрагерлікпен де беріле алады.

Аталған іс-шаралар жылжымайтын мүліктің задастыру мен нормативтік актілермен қарастыру болып табылады. Сонымен қатар, біз жылжымайтын мүлік объектіліері ерекшелігі әрбір салаға байланысты өзгеруі мен бейімделуі мүмкін.

Жылжымайтын мүлік объектілерінің экономикалық сипаттамаларына оның сиректігі (жылжымайтын мүліктің абсолютті бірдей объектілері болмайды) ; қосарланушы жерлер, ғимараттардың құны (мысалы, зиян өндірістің құрылысы) ; территориалды ерекшеліктер (территориалды бағытталушылықтардың өзгеруі жылжымайтын мүліктің құнын физикалық өзгертулерсіз жоғарылата алады) ; мақсатты арналуы (әдетте, айтарлықтай шығынсыз өзгертіле алмайды) .

1. 2 Жылжымайтын мүлік объектісінің типологиялық бөліну ерекшелігіне байланысты түрленуі

Жылжымайтын мүлік объектілерін үш негізгі топқа бөлінеді:

жер;
тұрғындық;
тұрғындық емес.

Қолданылу сипатына қарай жылжымайтын мүлік тұрғындық мақсаттары үшін (үйлер, коттедждер, пәтерлер), коммерциялық әрекет үшін (қонақ үйлер, офистік ғимараттар, дүкендер, т. б. ), өндірістік мақсаттар үшін (қоймалар, фабрикалар, зауыттар, т. б. ), ауыл шаруашылық (фермалар, бақшалар) және арнайы мақсаттар үшін (мектептер, шіркеулер, ауруханалар, балабақшалар, қарттар үйлері, т. с. с. ) деп бөлінеді.

Ғимараттар мен құрылғылар

Ғимараттар деп әдетте өмір сүру немесе жұмыс істеуі мақсатымен ішінде үнемі адамдардың болуына арналған жылжымайтын мүлік объектілерін атайды. Құрылғылар тек таза техникалық мақсаттарға қызмет етеді, ішінде адамдар болса да, уақытша ғана болуы мүмкін. Құрылғыларға мұнай және газ скважиналары, автобекет станциялары, магистральді трубопроводтар, спорт және спорт-тамашалық құрылғылар (стадиондар, спорт сарайлары, жүзу бассейндері), көпірлер, жылыжайлар, трансформаторлар, жылу байламдары, эстакадалар және өзге де фундаменті жермен байланысты инженерлік шешімдер, ойлап табулар жатады.

Жалпы алып қарағанда, ғимарат немесе құрылғы деп жермен фундаменталды байланысты, мақсатты арналыммен пайдаланылатын (немесе пайдаланыла алатын), айтарлықтай зардапсыз қозғалтыла алмайтын, жер учаскесінде (немесе жер учаскесінің астында) жасанды түрде құрылған жеке тұрған объектіні айтуға болады.

Ғимараттар мен құрылғылардың міндетті белгісі - олардың жермен үзіліссіз байланысы, олардың арналымына шығын келтірусіз кеңістікте орнын ауыстыруға болмайтындығы. Сондықтан жалпы жылжымайтын мүлікті жалға алу және беру (аренда) туралы ережелер, жеке алғанда ғимараттар мен құрылғыларды арендалау туралы ережелер кеңістікте орнынан қозғалтыла алатын киоск, павильон сияқты конструкциялардың арендасы жөніндегі келісімдерге жатпайды. Бұл жерде жылжымайтын мүлікті олар тұрған жер учаскелері түрінде арендалау туралы сөз қозғала алады.

Азаматтық құқықтың объектісі болып ғимарат немесе құрылғы тек оларға деген құқықтың мемлекеттік тіркелуден кейін танылады. Тіркеу сол мүліктердің пайда болуы туралы құжаттардың негізінде өткізілуі мүмкін. Сондықтан жалға берумен байланысты ғимараттар мен құрылғылардың құқықтық режимі құрылыспен аяқталмаған объектілерге жүрмейді. Олар да жылжымайтын мүліктің объектілері болып мәмілелер - соның ішінде аренда келісімшарты - кезінде таныла алады, бірақ мұндай келісімдерге ғимараттар мен құрылғыларды арендалау туралы арнайы нормалардың әрекеті әсер етпейді.

Тұрғындық үймереттер

Заң шығару барысында тұрғын үймереттерді өзге жылжымайтын мүліктің арасынан жеке өзіне тән пайдалану мен айналымға қосуға байланысты ерекше құқықтық режимді бөліп шығаруының ең бастысы, тұрғын үймереттердің ерекше әлеуметтік маңыздылығы, пайдаланудағы ұзақ мерзімділігі және айтарлықтай құнымен шарттастырылған.

Үймерет деп табиғатымен ерекшеленген, тұрғындық және тұрғындық емес, басқа да мақсаттарда дербес қолдануға арналған азаматтар мен заңды тұлғалардың, Қазақстан Республикасының, Қазақстан Республикасының субъектілерінің, муниципалды құрылымдардың меншігіндегі жылжымайтын мүлік кешенінің бірлігін (тұрғын ғимараттың бөлігі, тұрғын ғимаратпен байланысты басқа да жылжымайтын мүлік объектісі) айтады.

Тұрғын үймереттерге үнемі өмір сүруге қолайлы ғимараттар жатады. Тұрғын үй Кодексі бойынша, тұрғын үй деп жылжымайтын мүлік болып табылатын, азаматтардың тұрақты тұруына жарамды (орнатылған санитарлық және техникалық ережелер мен нормаларға, заңнаманың өзге де талаптарына сай келетін) оқшауланған бөлмелер танылады.

Үймеретті тұрғындық деп тану тәртібі мен тұрғын үйдің сай болуы тиіс талаптары ҚР Тұрғын үй кодексіне сәйкес ҚР Үкіметімен, басқа да мемлекеттік заңдарға орнатылады.

Тұрғындық үймереттерге: тұрғын үй, тұрғын үйдің бөлігі; пәтер, пәтердің бөлігі; бөлме жатады.

Тұрғын үй деп бөлмелерден тұратын, сонымен қатар азаматтардың өмір сүруімен байланысты тұрмыстық және өзге қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған қосымша көмекші бөлмелерден тұратын индивидуалды анықталған ғимарат танылады.

Пәтер деп көп пәтерлі үйдегі орналасқан жалпыға ортақ қолданыстағы бөлмелерге тікелей қол жетімділікті қамтамасыз ететін, бөлмелерден және азаматтардың өмір сүруімен байланысты тұрмыстық және өзге қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған қосымша көмекші бөлмелерден тұратын шеттетілген құрылыс танылады.

Бөлме деп азаматтардың тұрғын үйде немесе пәтерде тікелей өмір сүру орны ретінде қолдануға арналған тұрғын үйдің немесе пәтердің бөлігі танылады.

Тұрғын үймереттерінде өнеркәсіптік өндірісті орналастыруға рұқсат етілмейді немесе сондай үймеретті тұрғындық емес дәрежеге ауыстырғаннан кейін рұқсат етіледі. Үймереттерді тұрғындық дәрежеден тұрғындық емеске ауыстыру тұрғындық заңнамамен анықталатын тәртіпте жүргізіледі. Тұрғындық үймеретті пайдалану сол үйде тұратын азаматтардың, көршілердің құқықтары мен заңды мүдделерін, өрт қауіпсіздігінің талаптарын, санитарлы-гигиеналық, экологиялық және заңнаманың өзге де талаптарын ескере отырып, сонымен бірге Үкіметмен расталған тұрғындық үймереттерді қолдану ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.

Тұрғын үйлерге меншік құқығы және басқа да мүліктік құқықтар тіркеу туралы заңмен, Тұрғын үй кодексімен, Азаматтық кодекспен қарастырылған жағдайларда мемлекеттік тіркеуге жатады.

Сонымен, тұрғындық деп тұрақты түрде өмір сүруге арналған ғимараттарды атайды.

Тұрғындық үймереттерге оларға меншік құқығы мен пайдалану құқығын иеленудің, сонымен бірге тұрғын үйлермен мәмілелер жасасудың тәсілдері мен негізделулері көрсетілген ерекше құқықтық режим орнатылған.

Тұрғындық емес үймереттер

Тұрғындық емес үймереттер - жеке орналасқан ғимараттар мен құрылғылар түрінде кездеспейтін ғимараттар мен құрылғылардың дербес және нақты анықталған бөліктері түріндегі жылжымайтын мүлік (келісімшарттарға қосымшалармен, ғимараттың қабат бойынша жоспары, жалға берілетін бөлмелері, жалға алынатын ауданы көрсетілетін құрылғылар) .

Тұрғындық емес үймереттерге өндірістік, әкімшілік, әлеуметтік, білім беру, мәдени, т. б. мақсаттарға арналған және тұрғындық қор құрамына кірмейтін құрылыстар, құрылғылар, басқадай ғимараттар жатады. Қорытындылай келе, айта кететін жайт - тұрғындық емес үймереттердің құқықтық режимі заңнамада жеткілікті түрде қалыптастырылмаған, бұл өз жағынан келісімшарттар жасасу кезінде ғимараттар мен құрылғыларды реттеуге қолданылатын құқықтық нормаларды пайдалануға әкеліп соғады.

Кондоминиумдар

Кондоминиум тұрғындық және басқа мақсаттарға арналған, орнатылған шекарадағы жер телімі мен онда орналасқан тұрғын үй, сонымен бірге жылжымайтын мүліктің өзге де объектілерін кіріктіретін жылжымайтын мүліктің бірыңғай кешені ретінде анықталады. Оның жеке бөліктері азаматтардың, заңды тұлғалардың, Қазақстан Республикасы, Қазақстан Республикасының субъектілерінің, муниципалды құрылымдардың (үй иеленушілері) меншігінде - жеке, мемлекеттік, муниципалды және басқа меншік формасында болып, қалған бөліктері (ортақ мүлік - шатыр, төселімдер, үй асты бөлмесі, баспалдақтар, лифттер, ортақ құрал-жабдықтар, т. б. ) ортақ үлестік меншікте болады.

Кондоминиум құрамына келесідей объектілер кіруі мүмкін: ішіндегі бөлмелер түрлі (екіден кем емес) үй иеленушілердің меншігіндегі бір ғимарат және оның бөлігі немесе бірнеше ғимарат, оған қосарланатын орнатылған шекарадағы жер телімі, жаяу жүруші және көліктік жолдар, бассейндер, су қоймалары, көпжылдық көшеттері, трансформаторлық станциялары, канализациялық құрылғылары, гараждары, тағы да сол сияқты объектілері бар; бірнеше тығыз орналасқан ғимараттар мен құрылғылар - учаскелермен немесе оларсыз бір отбасылық, бақшалық немесе саяжайлық үйлер, гараждар, ортақ жер учаскесі мен инфрақұрылым элементтерімен біріктірілген басқа да объектілер.

Кондоминиумдағы жылжымайтын мүлікке құқық пен онымен жасалатын келісімдер әрекет ететін заңнамаға сәйкес үйді иелену паспортын көрсетумен бірге мемлекеттік тіркеуге жатады. Онымен қатар мемлекеттік тіркеуге кондоминиумның құрамына кіретін барлық жылжымайтын мүлік объектілері жатады (жеке пәтерлер немесе тіпті бөлмелер, жер учаскесі) .

Кондоминиумға екі, үш немесе төрт әр түрлі үй иелерінің меншігіндегі төрттен артық емес бөлме кіретін болса, басқаруды үй иелерінің өздері жүзеге асыра алады. Бөлмелердің одан көбірек санында басқаруды мемлекет немесе жергілікті өзін-өзі басқару органдары тағайындайтын тұрғындық-коммуналдық қызмет етулерге тапсырыс беруші қызметіне (ең жақсысы - конкурстық негізде) беру мүмкіндігі болады. Және кондоминиумды басқарудың үшінші нұсқасы - кондоминиумды басқару үшін үй иелерінің меншіктенушілер серіктестігін құруы. Серіктестік кондоминиумдағы бөлмелердің төртеуінен астамын иеленетін үй иелерінің саны екіден кем емес болған жағдайда құрылады.

Серіктестікке кіргісі келмейтін пәтерлер иелері ортақ бөліктер мен тұрғын үйдің коммуникацияларын қамтамасыз ету бойынша шығындарды өтеуден босатылмайды.

Сонымен, кондоминиум жалғыз мақсатпен - онда азаматтар тұрумен - біріктірілген мүліктік кешен ретінде, өзіне жер учаскесін де, ондағы тұрғын және тұрғын емес бөлмелерді кіріктіреді. Ол үйде екі не одан көп иеленуші пайда болғанда өздігінен пайда болады.

Кәсіпорын

ҚР Азаматтық кодексінде айтылады:

Кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыру үшiн пайдаланылатын мүлiктiк кешен құқық объектiсi түрiндегi кәсiпорын деп танылады.

Кәсіпорын толығымен мүліктік кешен ретінде жылжымайтын мүлік деп танылады.

Кәсіпорын толығымен немесе оның бөліктері сату-сатып алу, кепілдікке беру, аренда және заттық құқықтарды белгiлеуге, өзгертуге және тоқтатуға байланысты басқа да мәмiлелер объектiсi болуы мүмкiн. Мүлiктiк кешен ретiнде кәсiпорынның құрамына оның қызмет етуiне арналған мүлiктiң барлық түрлерi, соның iшiнде үйлер, ғимараттар, жабдықтар, құрал-саймандар, шикiзат, өнiмдер, жер учаскесiне құқық, талап ету құқықтары, борыштар, сондай-ақ оның қызметiн дараландыратын белгiлерге құқықтар (фирмалық атау, тауар белгiлерi) және егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе басқа да айрықша құқықтар енедi.

Сонымен, кәсіпорын - жылжымалы және жылжымайтын заттардан, мүлітік құқықтар мен міндеттерден, ерекше құқықтар мен бірнеше өзге элементтерден тұратын мүліктік кешен. Мұның өзінде кәсіпорын деп кәсіпкерлік әрекетті іске асыру үшін қолданылатын мүліктік кешен танылады және сондай кешен ретінде кәсіпорын бөлінбейтін объект болып табылады.

Мүліктік кешен кәсіпорын деп танылуы үшін нақтылы пайдаланылуы керек, яғни жұмыс істейтін, «жүріс үстінде» болуы тиіс. Теріс жағдайда кәсіпорын рөлін ерекше құқықтық реттеудің мәні жойылады. Алайда егер кәсіпорын қандай да бір себептермен уақытша пайдаланылмай, бірақ кәсіпкелік әрекетті қайта бастау мүмкіндігімен мүліктік кешеннің бірыңғайлығы сақталса, ондай кешен кәсіпорын деген атауын жоғалтпайды.

Кәсіпорын құрамы үнемі өзгеріске ұшырап отырады (жылжымалы және жылжымайтын мүлік объектілері сатылады және сатылып алынады, соңғылары түрле елді мекендерде, тіпті шетелде болуы мүмкін; дайын өнім сатылады; кәсіпорынның әрекетімен байланысты талап ету құқықтары мен қарыздар іске асырылады; қандай да бір мүлік амортизацияланады және шығарылып тасталады) .

Жер телімдері

«Жер» және «жер телімі» синоним ретінде жиі қолданылғанымен, негізінде құқық тұрғысынан бір-біріне сәйкес келмейді. Жер ешқандай шектеулер тұрғызылмаған топырақтың беті болып табылуы мүмкін. Сондықтан азаматтық құқықтардың объектісі (соған сәйкес жылжымайтын мүлік ретінде келісімдер заты) болып тек жер телімдері танылады.

Қазақстан Республикасының Жер кодексі тұрғысынан жер телімі - шекаралары орнатылған тәртіпте сипатталған және куәландырылған жер бетінің бөлігі (соның ішінде топырақ қабаты) . ҚР Жер кодексіне сәйкес, жер теліміне меншік құқығы заңмен өзгеше көрсетілмесе, сол телімінің шекарасы шегінде орналасқан беткі (топырақ) қабатына, жалпы таралған пайдалы қазбаларға, тұщы жер асты суларына, оқшауланған су қоймаларына, көпжылдық көшеттерге де таралады.

Жер телімінің жылжымайтын мүлік объектісі ретінде пайда болуы үшін кемінде үш шарт орындалуы қажет: