Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық аспектілері

Жоспар

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І тарау Ақпараттық қоғамдағы Интернеттің ролі
1.1 Интернет тарихы және қайнар көзі. Интернеттің теориялық негіздері. Интернет қызметтері. ... ... ... ... .6
1.2 Ақпарат қауіпсіздігі және оның құрамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12

ІІ Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық аспектілері
2.1 Халықаралық тәжірибеде ақпараттық ортаның құқықтық реттелуі ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.2 Қазақстан Республикасындағы Интернет.Казнет желісінің қалыптасуы ... ... ... ... ..21
2.3 Қазақстан Республикасындағы Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық аспектілері ... ... ... ... ...29

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І тарау Ақпараттық қоғамдағы Интернеттің ролі
1.1 Интернет тарихы және қайнар көзі. Интернеттің теориялық негіздері.
Интернет қызметтері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...6
1.2 Ақпарат қауіпсіздігі және оның құрамы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

ІІ Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық аспектілері
2.1 Халықаралық тәжірибеде ақпараттық ортаның құқықтық

реттелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Қазақстан Республикасындағы Интернет-Казнет
желісінің
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...21
2.3 Қазақстан Республикасындағы Интернеттің электронды ортасын
реттеудің құқықтық
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 29

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 38

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Елімізде әлемдік ақпараттық кеңістікке ену
процесі басқа дамушы елдермен салыстырып қарағанда көп кешеуілдеуде.
Республикамызда желілік ақпараттар технологиясына негізделген біртұтас
ақпараттық инфрақұрылым қалыптастыру мен оны дамытуға бағытталған
мәселелерді шешу жыл өткен сайын қордаланып жинақталуы салдарынан қазіргі
кезде әлемдік аренада үлкен сұранысқа ие болып отырған.
Өткен жылы ғана ақпараттандыру мен желілік-ақпараттар технологиясына
қатысты субъектілердің іс-шараларын құқықтық реттеуге байланысты елімізде
Интернет ресурстары туралы заң қабылданды. .
Әлемдік аренада мемлекетаралық банк төлемдері мен басқа да іскерлік
мақсаттарда кеңінен қолданыла бастаған электрондық құжат, электрондық қол
қою туралы заңдардың болмауы көп ұзамай-ақ республикамыздың саяси-
экономикалық өмірінде орны білінері сөзсіз.
Мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың халықты интернет арқылы
хабардар етіп отыруын қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық талаптар мен
міндеттердің болмауы себебінен ақпараттық технологиялардың басару органдары
мен басқа да мемлекеттік мекемелердің жұмысына ену барысы өте баяу.
Республика деңгейіндегі орталық басқару органдарының ақпарттық сайттарының
сапасы да сын көтере бермейді, олардың басым көпшілігі мемлекеттік тілде
жұмыс істемейді.
Ана тілімізде Интернет жүйесі арқылы төл әліпбиімізбен ақпарат алмасу
проблемасы да әлі күнге дейін біржақты шешімін таппай келеді. Интернетте
халқымыздың сауатын жетілдіріп отыратын қазақ тіліндегі ақпараттық сайттар
тіпті жоқтың қасы.
Елбасы 1997 жылы Қазақстан Республикасында біртұтас ақпараттық-
кеңістік қалыптастыру туралы Жарлыққа қол қойған болатын.. Үш жылдан кейін
2001 жылы наурызда Қазақстан Республикасының ұлттық ақпараттық
инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы туралы
Елбасының жаңа Жарлығы шықты. Бұл құжатта межеленген міндеттерді шешу
мақсатында Үкімет Қазақстан Республикасының ұлттық ақпараттық
инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге
асырудың 2001-2003 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын бекіту туралы
қаулы қабылдады. Интернет желісі қазақстандық сегментінің (Қазнет) бірыңғай
ақпараттық кеңістігін қалыптастыру мен дамытудың 2008 - 2012 жылдарға
арналған тұжырымдамасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 17
сәуірдегі № 358 Қаулысымен қабылданды.
Қазақстан Республикасында Интернет мәселелері бойынша Қазақстан
Республикасының 2009 жылғы 10 шілдедегі Қазақстан Республикасының кейбір
заңнамалық актілеріне ақпараттық-коммуникациялық желілердің мәселелері
бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы Заңымен заңнама
актілеріне түзетулер енгізілген болатын.
Зерттеу нысаны: Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық
аспектісі
Зерттеу пәні:. Интернет электронды ортасын реттеудің құқықтық
аспектілерінің жүзеге асырылуы
Зерттеудің мақсаты: Қазақстанда Интернеттің бірыңғай ақпараттық кеңістігін
қалыптастырудағы құқықтық реттеу Осы мақсаттарға жету үшін мынадай
міндеттер қойылды:
1) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы мемлекеттің
саясатты және оны іске асырудың кешенді шаралары мен әдістерін зерттеу;
2) Интернет желісінің ұлттық сегментін дамыту саласындағы ұлттық заңнаманы
жетілдірудегі атқарылған шараларға талдау
3) Қазнеттің инфрақұрылымын дамыту;
4) ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін дамыту мен оны
ұйымдастыруды жетілдірудегі бағыттарды айқындау;
5) ғаламдық ақпараттық желілер мен жүйелерді құру мен пайдалану
үдерістеріне Қазақстанның қатысуы.
Зерттеудің болжамы: Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық
аспектісі жетілдіреді, тәжірибеде кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
Зерттеудің әдіснамалық негізі: Интернеттің электронды ортасын реттеудің
құқықтық аспектісі жетілдірудегі іс-тәжірибелік әдістемелер мен ғалымдар
пікірі алынды.
Зерттеу әдістері: Қурстық жұмыста жаңа технологияға қатысты бағдарламаларды
пайдалану әдістері, жинақтау, талдау әдістері қолданылды.
Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден және екі тараудан, қортынды
мен әдебиеттер тізімінен тұрады.

І тарау Ақпараттық қоғамдағы Интернеттің ролі

1. Интернет тарихы және қайнар көзі. Интернеттің теориялық негіздері.
Интернет қызметтері.

Компьютерлік желілерді құрастыру негіздеріне құрылғыларды электрикалық
және механикалық сипаттамалары бойынша сәйкестеуді қалыптастыру және
ақпараттық қамтамасыздандыруды кодтау жүйесі мен деректер форматы бойынша
үйлестіру жатады. Бұл есепті шешу стандарттаудың OSI деп аталатын моделіне
жүктелген (Ашық жүйелер әрекеттесуінің моделі). Бұл модель ISO -
стандарттаудың халықаралық институтының техникалық ұсыныстары негізінде
құрылған.
ISOOSI моделі бойынша компьютерлік желілер архитектурасын жеті
деңгейде қарастыруға болады. Ең жоғарғы деңгей – қолданбалы. Бұл деңгейде
пайдаланушы есептеу жүйесімен әрекеттестікте болады. Ең төменгі деңгей –
физикалық. Ол құрылғылар арасында сигнал алмасуды қамтамасыз етеді.
Байланыс жүйелерінде деректер алмасу жоғары деңгейден төменге қарай
жүргізіледі, содан соң тасымалдау, ақырында клиент компьютерінде төменгі
деңгейден жоғарыға ауысу нәтижесінде қайтадан қалпына келтіріледі. Жеті
деңгейдің әрқайсысында қажет сәйкестікті орнату үшін хаттама деп аталатын
арнайы стандарттар қолданылады. Олар екі түрге бөлінеді:
1. аппараттық;
2. программдық.
Қолданылатын хаттамаларға сәйкес компьютерлік желілер бөлінеді:
1. локальды (LAN – Local Area Network);
2. глобальды (WAN – Wide Area Network).
Локальды желідегі компьютерлер барлық қатысушылар үшін хаттамалардың
бірыңғай комплектісін пайдаланады. Локальдық желілер бір ғимараттың,
этаждың, ықшам орналасқан ғимараттар топтарының компьютерлерін қоса алады.
Глобальды желілердің географиялық өлшемдері үлкен болады. Олар жеке
компьютерлерді де, сол сияқты жеке локальды желілерді де, оның ішінде
әртүрлі хаттамаларды пайдаланушыларын да қоса алады.
Компьютерлік желілердің барлық түрлері келесі екі функцияны орындауы
тиіс:
1. желідегі аппараттық және программдық ресурстарды ортақтасып
қолдануды қамтамасыз ету;
2. деректер ресурсына бірлесіп қол жеткізу.
Егер желіде қатысушылар үшін бірігіп қолдануға бөлінген арнайы компьютер
болса, онда ол файлдық сервер деп аталады. Бөлінген сервері жоқ
компьютерлік желілер біррангілік деп аталады. Локальды компьютерлік желіде
қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам жүйелік администратор деп
аталады.
Әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді
байланыстыру үшін шлюздер деп аталатын арнайы құралдар қолданылады.
Шлюздер аппараттық және программдық болуы мүмкін. Желілік қауіпсіздікті
қамтамасыз ету үшін локальдық және глобальдық желіліер арасында
брандмауэрлар қондырылады. Брандмауэр ретінде, желілер арасында деректердің
санкцияланбаған қозғалысына қарсы тұратын, арнайы компьютер не компьютерлік
программа болуы мүмкін.
Ұлттық масштабтағы бірінші желі ARPANET АҚШ-тың қорғаныс министрлігінде
1969 ж. құрылды. Бұл желі бірнеше ірі ғылыми, зерттеу және оқу орталықтарын
байланыстырды. Интернет 1983 ж. пайда болды. Бұл дата TCPIP – хаттамасының
стандартталу күніне сәйкестелді. TCPIP – бұл желілік бір хаттама емес, әр
деңгейде жатқан екі хаттама. TCP хаттамасы – транспорттық деңгейдегі
хаттама. IP хаттамасы – адрестік, ол желілік деңгейде болады және хабар
қайда баратынын көрсетеді.
TCP хаттамасына сәйкес, жіберілетін деректер кішігірім пакеттерге
бөлінеді, содан соң әр пакет таңбаланады(маркирленеді). Әр пакет ішінде
алушының компьютерінде құжатты дұрыс жинақтауға қажет деректер болуы
тиіс.
IP хаттамасы – бұл Дүниежүзілік желіде қатысушының бірегей адресі. Ол
төрт байтпен беріледі, мысалы 195.38.46.11. Желідегі қандай компьютерлер
бір-біріне жақын немесе алыс орналасқанын шешетін арнайы құралдар -
маршрутизаторлар деп аталады. Маршрутизаторлар ролін арнайы
мамандандырылған компьютерлер немесе желідегі серверде жұмыс істейтін
арнайы программалар атқарады.
Microsoft Internet Explorer және онымен жұмыс жасау
Интернет – ол бүкіл әлем бойында миллиондаған компьютерлерді қосатын
сансыз көп компьютерлік желі. Интернетте жұмыс істеу үшін аса маңызды
деректер қорына жетуге арналған желіге қосу құралы – браузер бағдарламалары
қолданылады. Бірнеше браузер-бағдарламалары бар (Netscape Communicator,
Mozilla, Firefox, Opera), бірақ қазіргі кезде аса танымалы Internet
Explorer бағдарламасы болып табылады.

Шолушы панелі деген не?
Internet Explorer бағдарламасының басты мәзірінің төменгі жағында
қолданушы жиі қолданатын басты мәзірдің функцияларын қайталайтын саймандар
панелі (шолушы панелі) орналасқан. Оның төменгі жағында Internet Explorer
бағдарламасының шолушы панеліндегі батырмаларға сипаттаманы және олардың
Интернетте орын ауыстыруға арналған функцияларын көре аласыз.

Батырма – рус.engl. Сипаттамасы
НазадBack Алдыңғы Web-параққа ауысу
ВпередForward Келесі Web-параққа ауысу
ОстановитьStop Web-парақтың жүктелуін тоқтату
ОбновитьRefresh Ағымдағы Web-парақты жаңарту (ағымдағы
парақты қайтадан жүктеу)
ДомойHome Басты параққа көшу
ПоискSearch Іздеуге болатын құралдар тізімінен тұратын
Web-парақты ашу
ИзбранноеFavorites Таңдаулы Web-парақтар тізімін шығару
Журнал History Кейіннен қарастырылған Web-парақтар тізімін
шығару
ПочтаMail Outlook Express немесе Internet News
бағдарламасын іске қосу
ПечатьPrint Ағымдағы Web-парақты басып шығару

Адрестік жол деген не?
Адрестік жол Web-парақ адресін енгізу және шығару үшін қолданылады.
Адрестік жолдың көмегімен Сіз жай ғана find, go, немесе ? командаларын және
Сіз іздеп отырған сөзді теріп, web-түйінді іздей аласыз.

Адрестік жол
Сонымен, Интернеттің қандай-да бір парағына көшу үшін адрестік жолда
оның адресін (доменді) енгізіп, ENTER пернесін басу керек. Біраз уақыттан
кейін бұл парақ Интернет шолушысының жұмыс өрісіне шығады. Интернет
сайттардың барлық адрестері тек латын әріптерімен және кіші әріптермен
теріледі.
Домен деген не?
Домен (ағылш. тілінен domain - область, территория) – ол Интернеттегі
сайттың символдық (мәтіндік) адресінің құрамдас бөлігі.
Домендер әр түрлі деңгейлерден тұрады: бірінші деңгей (оны зона деп те
атайды; мысалы ru, com, org), екінші деңгей (yandex.ru), үшінші деңгей
(hosting.rbc.ru) және т. б.
Internet’тік адрестегі оң жақтағы шеткі элементті жоғарғы деңгейдегі
домен (top level domain) деп атайды. Жоғарғы деңгейдегі доменнің бірнеше
түрлері бар:
.com – бұл доменнің аса кең тараған түрі. Негізінен коммерциялық
құрылымдармен қолданылады.
.edu – университеттер қолданады.
.net - әр түрлі компьютерлік желілерге қатысты.
.org – негізінен коммерциялық емес ұйымдар қолданады.
.gov – үкіметтік мекемелер қолданады.
.mil - әскери мекемелер қолданады.
.ru, uk, .kz және т. с. с. – географиялық жерін анықтайды.
.firm, .shop, .web, .arts, .rec, .info, .nom – бекіту сатысында тұрған
және әзірше кіруге рұқсат жоқ, бірақ кейбір компаниялар доменді осы
кеңейтілудің біреуімен кейінге сақтап қалуды ұсынады.
Интернетте ақпараттар іздеу және іздеуші жүйелер
1961 ж. Defence Advanced Research Agensy (DARPA –алдыңғы қатарлы
зерттеу жобаларының қорғаныс агенттігі) АҚШ қорғаныс министрлігінің
тапсырмасы бойынша пакеттерді жіберудің экспериментальдық желісін жасау
жобасына кірісті. ARPANET деп аталған бұл желі, алдымен ядролық шапқыншылық
жағдайында байланысты қалай үзбеуге болатынын үйренуге және зерттеушілерге
қорғаныс өнеркәсібінің барлық штаттарда шашыраған зерттеу ұйымдарының
арасында ақпарат алмасуына көмек үшін арналды.
ARPANET-пен эксперимент табысты болғаны сондай, тіпті көптеген ұйымдар,
деректерді күнделікті жіберу мақсатында қолдану үшін, оның құрамына енгісі
келді. 1975ж. ARPANET экспериментальдық желіден жұмысшы желіге айналды.
80-ж аяғында Ресей APRANET желісіне қосылды. 1990ж. APRANET желісі
тоқтатылып, оның орнына Интернет пайда болды. Интернет мемелекеттік
шекаралар қашықтығына қарамай, ақпаратты еркін алмасуға мүмкіндік берді.
Интернет қызметшілері. Әр қызметтің өз хаттамалары болады. Мысалы,
интернетте файлды жіберу үшін арнайы қолданбалы хаттама FTP (File Transfer
Protocol) қолданылады. Интернеттен файлды алу үшін қажет:
Компьютерде клиент болатын программа болу керек(FTP –клиент);
FTP қызметін беретін сервермен байланысты орнату (FTP – сервер).
Тағы бір мысал, электрондық поштаны пайдалану үшін хабарларды жіберу
және қабылдау хаттамаларын қолдану керек. Ол үшін пошталық клиент
программасы болуы қажет және пошталық сервермен байланысты орнату керек.
Терминалдық режим – Telnet – бұл компьютерді алыстан басқару қызметі.
Көп жағдайда Telnet хаттамаларын техникалық обьектілерді дистанциялық
басқару үшін қолданады, мысалы телескоптарды, видеокамераларды, өндірістік
роботтарды.
Электрондық пошта (E-Mail). Пошталық қызмет екі қолданбалы хаттама SMTP
және POP3 негізделген. Біріншісі корреспонденцияны компьютерден серверге
жіберуге, екіншісі –келіп түскен хабарларды қабылдауға арналған. Клиенттік
пошталық программалардың әртүрлері бар. Мысалы, Microsoft Outlook Express
программасы операциондық жүйе Windows – дың стандарттық құрамында
орналасқан.
Тізімді тарату (Mail List). Бұл арнайы тематикалық серверлер.
Телеконференциялар қызметі (Usenet). Мұнда бір хабар бір корреспондентке
емес, үлкен топтарға жіберіледі (мұндай топтар телеконференциялар немесе
хабарлар тобы деп аталады).
World Wide Web (WWW) қызметі.
WWW-World Wide Web (бүкіләлемдік өрмек) - Интернеттің аса танымал
сервисі. Ол әр әлемге таралған және ақпараттың аса көп көлемінен тұратын
ондаған миллион Web-серверлер жиынтығынан тұрады. Web-парақтар деп аталатын
Web құжаттар мультимедия элементтерінен (аудио, видео, графика және т.б.),
сонымен қоса бір құжаттан басқа құжатқа көшуге болатын гиперсілтемелерден
тұратын графикалы түрде дайындалған құжаттардан тұрады.

2. Ақпарат қауіпсіздігі және оның құрамы

Ақпараттың қауіпсіздігі – ақпарат тұтастылығының физикалық және
логикалық бұзылуынан немесе санкцияланбаған пайдаланудан қорғаныс дәрежесі.
Ақпаратты қорғау – бұл автоматтандырылған жүйелерде оның бекітілген
қорғаныс статусын қолдайтын арнайы механизмдерді құрау және қолдау
процессі.
Практика жүзінде ақпарат қауіпсіздігінің маңызды үш аспектісі бар:
1. қол жетерлік (қажет ақпараттық қызметті ақылға сиярлық уақыт
ішінде алу);
2. тұтастылық (ақпараттың өзектілігі және қарама- қайшылықсыздығы,
бұзылудан және санкцияланбаған өзгерістерден оның қорғанысы);
3. құпиялығы (ақпаратқа санкцияланбаған жетуден қорғаныс).
4. Ақпараттық қауіпсіздік іс-тәртібін құрастыру - комплекстік
мәселе. Оны шешу әдістерін бес деңгейге бөлуге болады:
5. заң шығарушы (заңдар, нормативтік актілер, стандарттар және т.б.);

6. моральды-этикалық (әртүрлі мінез-құлық ережесі, оларды орындамау
нақты бір адамның немесе барлық ұйымның беделін түсіруге әкеледі);

7. әкімшілік (ұйым жетекшілерінің шара қолдану әрекеттерінің жалпы
сипаттамасы);
8. физикалық (потенциалды бұзушының өтуге мүмкін жолдарындағы
механикалық, электрлі - және электронды-механикалық бөгеттер);
9. аппаратты-бағдарламалық (ақпаратты қорғаудың электронды
құрылғылары және арнайы бағдарламалары).
Барлық осы шаралардың біртұтас жиынтығы қорғаныс жүйесін құрастырады.
Мүмкін зияндықты минимумға жеткізу мақсатында қауіпсіздік қатеріне қарсы
тұруға бағытталған осы шаралардың біртұтас жиынтығы қорғаныс жүйесін
құрастырады.
Мүмкін қатерлерді, сонымен бірге қорғаныстың әлсіз жерлерін білу,
қауіпсіздікті қамтамасыздандырудың үнемді құралдарын таңдауға қажет.

Қауіптілік - бұл ақпараттық қауіпсіздікті белгілі бір түрде бұзудың
потенциалды мүмкіндігі.
Қауіптілікті іске асыруға тырысу шабуыл деп аталады, ал оған тырысушы –
қаскүнем. Потенциалды қаскүнемдер қауіптіліктің көзі деп аталады.
Көбінесе қауіптілік ақпараттық жүйелерді қорғаудың әлсіз орындары
болуының салдарынан туады (мысалы, бөгде адамдардың маңызды құрылғыларға
жете алатыны немесе бағдарламалық қамтамасызданудың қателері)
Қауіптілік жіктемелері:
1. ақпараттық қауіпсіздік аспектілері бойынша (қол жетушілік,
тұтастылық, құпиялық), бұларға қатерлік бірінші кезекте
бағытталған;
2. ақпараттық жүйелер компоненттері бойынша (деректер, бағдарламалар,
аппаратура, қолдаушы инфрақұрылым), оларға қатерлік мақсатталған;
3. жүзеге асу әдісі бойынша (кездейсоқтабиғитехногенді сипаттағы
қасақана әрекеттер);
4. қауіптілік көзінің орналасуы бойынша (қарастырылатын АЖ –ның
ішіндесыртында).
Ең жиі және ең қауіптісі штаттағы пайдаланушылардың, операторлардың,
жүйелік администраторлардың және ақпараттық жүйелерге қызмет
көрсетушілердің ойластырылмаған қателері.
Кейде мұндай қателер нағыз қатерлікті тудырады (дұрыс енгізілмеген
деректер немесе бағдарламадағы қателер), кейде олар қасақана жасаушылар
пайдаланып кететін әлсіз жерлерді жасайды (әдетте әкімшілік етудің қателері
осындай). Кейбір деректер бойынша – 65% дейін шығындар - ойластырылмаған
қателер салдары.
Өрт және су тасқындарына қарағанда, сауатсыздық пен ұқыпсыздық одан көп
бәлеге ұшыратады.
Сондықтан ойластырылмаған қателермен күресудің ең тиімді әдісі -–
максимальды автоматтау және қатаң бақылау.
Қатерлік мақсатталған АЖ компоненттері бойынша жіктемелер:
1. пайдаланушылардың қабыл алмауы;
2. ақпараттық жүйенің ішкі қабыл алмауы;
3. қолдаушы инфрақұрылымның қабыл алмауы.
Қолдаушы инфрақұрылымдарға электрлік-, су- және жылумен жабдықтау,
кондиционерлер, коммуникация құралдары, әрине, қызметкөрсетуші құрамы
жүйелерін жатқызуға болады.
Әдетте пайдаланушыларға қатысты келесі қауіптіліктер қарастырылады:
1. ақпараттық жүйемен жұмыс істеуді қаламау (көбінесе бұл жаңа
мүмкіндіктерді меңгеру қажеттілігінен, пайдаланушылар сұраныстары
мен нақты мүмкіндіктер айырмашылықтарынан және техникалық
сипаттамалардан туындайды);
2. сәйкес дайындықтың жоқтығынан жүйемен жұмыс істеу мүмкінсіздігі
(жалпы компьютерлік сауаттылықтың жетілмеуі, диагностикалық
хабарларды түсіне алмау, құжаттармен жұмыс істеуді білмеу және
т.б.);
3. техникалық қолдаудың жоқтығынан жүйемен жұмыс істеу мүмкінсіздігі
(құжаттардың толық еместігінен, ақпараттық анықтамалардың
кемшілігінен және т.б.)
Ішкі қабыл алмаудың негізгі көздері болып табылады:
1. тағайындалған пайдалану ережелерінен шегіну (кездейсоқ немесе
қасақана);
2. пайдаланушылардың немесе қызмет көрсетушілердің кездейсоқ немесе
қасақана әрекеттері салдарынан пайдаланудың штаттағы іс-тәртібінен
жүйенің шығуы (сұраныстардың есептелген санынан жоғары болуы,
өңделетін ақпараттардың шектен тыс көлемі және т.б.);
3. жүйені қайта конфигурациялау кезіндегі қателіктер;
4. бағдарламалық және аппараттық қамтамасызданудың қабылданбауы;
5. деректердің бұзылуы;
6. аппаратураның қиратылуы немесе бұзылуы.
Қолдаушы инфрақұрылымдарға қатысты келесі қауіптіліктерді қарастыруға
болады:
1. байланыс жүйелерінің жұмысын бұзу (кездейсоқ немесе қасақана)
электрлік қуат көзі, су- жәненемесе жылумен жабдықтау,
кондиционерлеу;
2. ғимаратты қирату немесе бұзу;
3. қызмет көрсетуші персоналдың жәненемесе пайдаланушылардың өз
міндеттерін орындау мүмкінсіздігі немесе қаламауы (азаматтық
тәртіпсіздігі, транспорттағы авариялар, террорлық актілер немесе
қауіптіліктер және т.б.).
"Өкпелеген" деп аталатын – қазіргі және бұрынғы қызметкерлер өте
қауіпті. Әдетте олар "жәбірлеген" ұйымдарға зиян келтіруге тырысады,
мысалы:
1. жабдықтарды бүлдіру;
2. уақыт өтісімен бағдарламаны жәненемесе деректерді бұзатын
логикалық бомбаны ішіне салу;
3. деректерді жою.
Өкпелеген қызметкерлер, тіпті бұрынғылары да, ұйымның тәртіптерімен
таныс болғандықтан, талай зиян келтіруге қабілетті. Қызметкер жұмыстан
кеткенде оның ақпараттық ресурстарға қол жеткізу құқықтығы (логикалық және
физикалық) жойылғанын қадағалау керек. Стихиялық апаттар және жағдайлар,
әрине қауіпті - өрттер, су тасқындары жер сілкінулер, дауылдар. Статистика
бойынша от, су және соған ұқсас "қаскүнемдердің" (олардың ішіндегі ең
қатерлісі - электрқуаткөзінің кідірісі) ақпараттық жүйелерге түсіретін
шығындары шамамен 13% құрайды.

ІІ Интернеттің электронды ортасын реттеудің құқықтық аспектілері
2.1. Халықаралық тәжірибеде ақпараттық ортаның құқықтық реттелуі

Жаңа ақпараттық қоғамның негізін қалаушы сипаттамаларының бірі оның
ғаламдық сипаты болып табылады. Жаңа ақпараттық қоғамды қалыптастыру
үдерісінде біртіндеп ақпарат тарату және алмасу тәсілдері мен әдістері
жаңартылады, уақыт үнемделеді, ұлттық шекаралар мен кедергілер бұзылады,
әлемдік ақпараттық кеңістігінің, экономика, сауда, қаржы, адамзат өмірінің
басқа салаларының құрылымы түбірімен өзгереді, адамдардың көзқарасы мен
адамзат құндылықтарының интенсивті гомогенизациясы, мәдениет пен мәдени
моделдердің әмбебаптығы (ықшамдау) байқалынады, динамизмі жылдамдатылады,
бәсекелестік күшейе түседі.
Қазіргі таңда бүкіл әлемде болып жатқан кең ауқымды қайта құрулар
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (бұдан әрі -АКТ) қарқынды
дамуына байланысты. Ғаламдық ақпарат қоғамның Хартиясында (Окинава) атап
көрсетілгендей, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жиырма бірінші
ғасыр қоғамының қалыптасуына әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі болып
табылады. Олардың революциялық әсері адамдардың жүріс-тұрысына, олардың
біліміне және жұмысына, сондай-ақ үкімет пен азаматтық қоғамның өзара қарым-
қатынасына қатысты болып отыр. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
әлемдік экономиканың қарқынды түрде дамуына маңызды стимул болып отыр.
Көптеген дамыған және дамушы елдер АКТ-ң дамуы мен таратылуы алып келетін
зор артықшылықты түсініп отыр. Ақпараттық қоғамға қозғалыс - бұл адамзат
өркениетінің болашағына жол болатындығы ешкімге де күмән туғызбайды.
Қазіргі әлемдік даму кезеңінде ғаламдық ақпараттық интернет желісі
бүкіл әлемдік ақпараттық кеңістігінің ең көлемді және жаппай жайылған
сегменті болып табылады. Сонымен бірге, уақыт өте, ғаламдық ақпараттық
интернет желісі ақпарат алу және алмасудың, сондай-ақ жаппай
пайдаланушылардың коммуникациясы үшін ең қол жетерлік құралы болғаны айдан
анық.
Қазіргі уақытта Интернеттің ақпараттық кеңестігінің жұмыс істеуіне сай
келетін халықаралық ұйымдарға мыналар жатады:
1) The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (бұдан әрі -
ICANN) - IP-адрестерін, протоколдардың параметрлерін бөлу, домендік
атаулардың жүйесін әкімшілеу (Domain Name System, DNS), түбірлік серверлер
(Root Server System) деп аталатын жүйенің жұмыс істеуін әкімшілеу және
қолдау үшін құрылған коммерциялық емес ұйым;
2) Интернет желісінде нөмірлеуді бөлу жөніндегі уәкілетті ұйым (бұдан әрі -
IANA, The Internet Assigned Numbers Authority);
3) Еуропалық желілік үйлестіру орталығы (бұдан әрі - RIPE NCC) -
тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлуді және тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC тіркеушілер үшін ІР-адрестерді бөлу мен тіркеуді қамтамасыз етеді. RIPE
NCC қызмет көрсету аймағында Интернеттің ғаламдық ресурстарын әділетті
бөлуге кепілдеме бере отырып, Еуропа, Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және
Азияның бөлігінің тіркеушілеріне қызмет көрсетеді;
4) The Internet Engineering Task Force (бұдан әрі - IETF) - Интернет
сәулетін дамыту және қолданыстағы инфрақұрылымның үздіксіз қызмет етуінің
біріктірілген міндеттерін дамытуға жұмыс жасайтын желілік хаттамаларын
дайындаушылар, операторлар, өндірушілер және зерттеушілердің халықаралық
ашық бірлестігі болып табылады;
5) Дүниежүзілік зияткерлік жеке меншік ұйымы (бұдан әрі - ДЗЖҰ).
Жоғарғы деңгейдегі домендер (бұдан әрі - TLD, Top Level Domain) екі үлкен
бөлікке бөлінеді: Біріншісі - жалпы пайдаланатын домендер (generic TLD
немесе gTLD) және екіншісі - ұлттық екі әріпті домендер (country code TLD
немесе ccTLD). Жалпы пайдаланатын домендерге COM, NET, ORG, INFO, BIZ,
MUSEUM, NAME, AERO, COOP, PRO, INT, GOV және басқа да домендер жатады.
Қазіргі сәтте ISO 3166-1 халықаралық стандартқа сәйкес елдер мен
аумақтардың екі әріпті кодтар саны бойынша ұлттық домендер - 250 (RU -
Ресей үшін, DE - Германия үшін, UK - Ұлыбритания үшін) Ұлттық домендерді
басқару бойынша өкілеттік елдердің интернет-қауымдастықтарының келісімдері
бойынша IANA ұйымымен беріледі.
Ұлттық домендерді дамытудың жалпы үрдістері мынадай: біріншіден,
академиялық желілерден ұлттық домендердің операторлар (провайдерлер)
бірлестігіне өтуі, сондай-ақ қатар тіркеу ережелерін дайындауға елдің
интернет-қауымдастығының қатысуы: нарықтың кәсіби қатысушылары,
тұтынушылар, қоғамдық (кейде үкіметтік) ұйымдар; екіншіден, домендік
атауларды тіркеуде операторлар қатысуының коммерциялық кестелерін дайындау;
үшіншіден, домендерді тіркеудің ашық ережелеріне біртіндеп өтуі,
шектеулердің алынуы. Кез-келген субъектінің Интернеттегі қызметі құқықтық
проблемалардың тұтас сериясын қалыптастырады. Олар пайдаланушының қызметін,
сайттың мәртебесін және оның мазмұнын реттеуге (рұқсат етілген,
реттелмеген, заңсыз); авторлық және аралас құқықтардың орындалуына;
киберэкономиканы қалыптастыру (электрондық ақшалар, төлемдік жүйелер,
құнды қағаздар, электрондық банктер, жарнама, маркетинг, электрондық
контрактілер, салықтар); жеке және мемлекеттік мүдделердің ақпараттық
қауіпсіздігіне бөлінеді.
Интернет желісін құру және нормативтік негіздерінің ұтымдылығы бойынша
үдеріс 80 жылдардың басынан бастап Еуропа және АҚШ-та (және бірқатар басқа
да шет елдерде) басталған.
Қазіргі уақытта Интернет желісі қарым-қатынастарын құқықтық реттеудің
бірнеше деңгейі қалыптасты:
1) халықаралық;
2) өңірлік (Еуропалық одақ және ТМД шеңберінде);
3) ұлттық.
Осы деңгейлердің әрқайсысында өкілетті заң шығарушы қарастырып отырған
құқықтық қарым-қатынастар саласын реттеуге ұмтылады.
Интернет желісінің трансшекаралылығы Интернет желісіндегі құқықтық
қарым-қатынастарды халықаралық құқықтық реттеу, қолданыстағы ережелер мен
әдеттегіліктерді біріздендіру қажеттілігін құрайды.
Біріздендірудің нормалары ЕО шеңберінде, сондай-ақ БҰҰ шеңберіндегі
(УНИДРУА жеке құқықты біріздендіру институты) халықаралық деңгейде,
Дүниежүзілік Зияткерлік Жеке меншік Ұйымы (ДЗЖҰ), Халықаралық сауда
палатасы (ХСП), БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы, сауда және
электрондық бизнеске ықпал ету БҰҰ Орталығымен жүргізіледі.
ТСРІР желі хаттамаларының ыңғайсыз цифрлық адрестерінің жеңіл есте қалатын
әріптік сөз тіркестеріне ауыстыруға мүмкіндік берген домен атаулары
жүйесінің пайда болуы, интернеттің белсенді түрде коммерциализациялануы мен
әйгілі болуы соңғы жылдары домен сөздерінің белгілері бойынша олардың
қолданыстағы түрлеріне ұқсас - тауар белгілері, фирманың атаулары бойынша
материалдық емес актив белгілерін иеленді. Мазмұнында домендік атауы
ғана берілген жарнамалық тақталар жиі кездеседі. Қымбат тұратын интернет-
жобалар жүзеге асырылып жатыр, олар үшін домен олардың коммерциялық
табыстарының едәуір бөлігін құрайды, өйткені тұтынушылар доменді
электрондық бизнес субъектісінің қандай да бір тауар, жұмыс немесе қызмет
көрсетулерімен байланыстырады.
Интернет-қарақшылық – зияткерлік меншік құқықтарын бұзудың бір түрі.
Интернеттегі авторлық құқық бұзушылыққа қатысты қатаң шараларды қажет
ететін кейбір батыс мемлекеттерінің мысалдарындағы құқықтық зардаптарды
атап өту қажет.
2009 жылғы қыркүйекте Францияда үш ескертуден кейін интернетті
сөндіруге мүмкіндік беретін, Интернет-қарақшылыққа қарсы күреске
бағытталған заң қабылданды: арнайы құрылған мемлекеттік агенттік бірінші
бұзушылық болған жағдайда пайдаланушыға ескертуді электронды почта арқылы
жібереді, содан кейін – ескерту туралы ресми хабарлама және соңында, үшінші
ретте оны интернеттен ағытып тастайды. Осыған ұқсас заң Оңтүстік Кореяда
қолданысқа енгізілген, ал Ұлыбритания осындай заңды қабылдауды 2012 жылға
мақсат еткен. Ирландияда авторлық құқығын файл айырбастау желілерінің
пайдаланушыларын интернеттен ағытып тастайды. АҚШ-та осындай бұзушылықтарға
айыппұл салынады. Сонымен бірге, Массачусетс америкалық штатының соты
Бостон университетінің студенті Джоэла Тененбаумды интернеттен заңсыз 30
әнді алғандығы және таратқандығы үшін $675 мыңға айыппұл салған.
Жапонияда интернеттен қарақшылық музыкалық файлдарды мобильдік
телефондарға алуға жол бермейтін, осы жылы іске асырылатын жүйені
әзірлеген. Қытайда сайттарды жаппайды, бірақ, қатаң тексеру жүргізеді,
мемлекетте қытайдың музыка сайтына әсер ететін әр музыкалық трекке сәйкес
қаулы қолданыста, біріншіден, жариялау үшін билік және құқық
иеленушілерінен рұқсат алуы тиіс. Бразилияда 2008 жылдың соңынан бастап
Интернет-компаниялар өздерінің клиенттеріне досье жүргізуіне сәйкес
кибернетика қылмысына қарсы күрес жөніндегі заң қолданысқа енгізілді.

2.2. Қазақстан Республикасындағы Интернет-Казнет желісінің қалыптасуы
.
Қазақстан өз егемендігін алған сәтінен бастап, әлемдік қауымдастыққа
ықпалдасу позициясынан нақты орын алды, өзін өндірістік және ауылшаруашылық
өнімдерін өндіретін тең деңгейдегі халықаралық кооперацияның мүшесі ретінде
ғана емес, сонымен қатар ақпараттық қоғамды құрудың белсенді қатысушы
екенін көрсетті.
Қазақстанның индустриалды қоғамнан ақпараттық қоғамға өтуі ақпараттық
теңсіздікті жеңуі, Қазақстандағы азаматтық қоғам мен демократиялық
дәстүрдің дамуына, ақпараттық теңсіздікті еңсеруге байланысты. Бұл
міндеттерді шешу тұрақты экономикалық өсуді, қоғамдық жағдайдың көтерілуін,
демократияны нығайту саласында әлеуметтік келісімді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.