Нышандағыш, Айқындағыш

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Комбинатциялық схемалардың қатарына нышандағыш, айқындағыш т. б. жатады.

Нышандағыш дегеніміз - белгілі бір сан жүйесіндегі сан мәтіндік екілік жүйесіне ( нышанына- кодына ) ауыстырып беріп отыратын құрылғы . Көбіне мұндай түрлендіруді ондық сандарға қатысты жүргізуге тура келеді.

Нышандағыштың жұмыс атқару жүйесін 4. 5-суретте қарапайым НЕМЕСЕ элементтерінен құрылған нышандағыш схемасымен түсіндіруге болады.

4, 5-сурет. Нышандағыштың құрлыидақ схемасы

Жоғарыдағы он жолдағы 0-9 аралығындағы кіріс сындар мәні берілді делік. Бұл сандар келіп түсетін НЕМЕСЕ схемаларының қосылуы суреттегідей деп алсақ, олардың томенгі шыстарында да белгілі бір екілік сандар жүйесі шақпақшы. Мәселен, “0” саны келіп түскенде НЕМЕСЕ элементтерінің бірде-бірінің кірісіне сигнал берілмейтін болғандықтан, олардың шығыстарына “0” саны шығады, яғни біз НЕМЕСЕ элементтерінің төменгі шағастарының жиынтығын аламыз; “1” саны келіп түскенде,

ол тек бірінші, ең төменгі разрядты НЕМЕСЕ элементіне әсер етіп, тек соның шығысында “1” пайда болады, яғни төрт шығысты қатар алғанда 0001 ( оңнан солға қарай оқығанда ) пайда болады; “2” саны түскенде - 0010 аламыз т. с. с. Сонымен берілген схема боиыншы ондың және еклік сандар сәйкестігі төмендегідей болып шығады:

4. 3 -кесте

“10”

“10”: “2”

1: 0001

2: 0010

3: 0011

4: 0100

5: 0101

6: 0110

7: 0111

8: 1000

9: 1001

Схема шығыстарын екілік сандар разрядтары бойынша былай білуге болады: 2 ⁰ , 2 ¹ , 2 ² , 2 ³ (ондық жүйесіндегі 10 ⁰ - бірлік, 10 ¹ - ондық, 10 ³ - мыңдық сияқты) . Мәселен, 7 = 0 + 2 ² + 2 ¹ + 2 ⁰ = 0111, яғни бірінші (2 ⁰ ), екінші (2 ¹ ) және үшінші (2 ² ) HEMECE элементінің шығыстары 1-ге тең де, тек тәртінші элементтің шығысы (2 ³ ) 0-ге тең. Сонымен кез келген ондық санға сәйкес оның екілік парапарлық нышанын аламыз.

Жоғарыда келтірілген нышандағыш схемасының шартты схемалық белгісі 4, 6 - суретте көрсетілген.

Айқындағыш (дешифратор) дегеніміз - келіп түскен әр түрлі нышандағы сигналдар тобын (конбинациясын ) түсінетін, оны айқындап оқып бере алатын құрылғы. Көбінесе екілік нышандағы келіп түскен ақпарат жиынтығын ондық санға қайтадан түрлендіріп беруге арналады. Мысал ретінде өндірісте бұрын көп тұрған 155 (және 176) интегралдық схемалар тобындағы К155ИД1 (ИД- айқындағыш белгісі)

4. 6 - сурет.

Айқындағыштың жұмыс істеу приціпін қарастырып көрелік (4. 7-сурет) .

Айқындағыш кірістері Х1- Х4-пен белгіленген де, олар қосымша терістеліп, терістелген тағы да төрт Х1- Х4 кірістерін құрады. Бірақ осы 8 түрлі сигналдар тобы айқындағыш құрылымның шығыс жағында ЖӘНЕ схемалардың кірістеріне бар болғаны төрт-төрттен ғана сигнал қиысуларын әкеледі. Бірақ олар шығыс сигнал мәндерін толығымен айғақтап, анықтап береді. Егер де алатын ондық сандарымыз 0-9 аралығында болса (4. 7 - схеманың шығыс жағын қараңыз ), онда келіп түскен екілік нышандарға байланысты аталған ондық сандардың тек біреуі ғана жануы керек. Мәселен, келіп түскен нышан “” (X1 = X2 = X3 = X4 = 0) болса, онда терістейтін кірістермен (X1 = X2 =X3 = X4= 1) ғана байланысқан DD1 схемасы ғана жұмыс істейді де, оның шығысында “0” пайда болады (нақты жағдайда “0” - пайдалы сигнал ), айқындағыш шығысында ондық “0” жатады. Оның крсіне “9” нышаны “1001” келп түссе (схеманың төменгі тұсын қарыңыз) Х1=X4=1 және X2=X3=1 кірістерімен байланысты DD9 схемасы жұмыс істеп тек соның шығысынан ғана пайдалы сигнал аламыз, яғни “9” жанады. Сонымен қорыта келгенде, айқындағыш шіндегі логикалық схемлар өзара белгілі бір тәртіпен орналасып, екілк ншаны бойынша бізге ондық сандарды таып берп отырады.

4. 8, а-суретте К155ИД1 айқындағышының схемалық шартты белгі, оның “аяқ” нөмірлерінің өзара орналасы келтірлген. К175ИД1 схемасына арнап сазылған бұл нөмірлер жақша ішінде көрсетлген. Шартты белгісі Dc-айқындағыштың халқаралық таңбсы.

Аталған айқындағыштардың негзгі пайдалн өрісі газразрядты индикаторлар ды беріп отырю алайда газразрядты индикаторлардың жұмас істеуі кернелерінің жоғарлығына (200-300 В) және олардың жартылай өткізгіштік және жұмсақ кристалды индихаторлармен ығыстырып шығарына байланысты, интегралдық схемлар құрлымындағы айқындығыштардың бсым көпшлгі соңғы атлған индикаторларға орналған.

155-сериялық ИС құрамындғы К155ИД3-тң 4 кіріс және 16 шығыс жолдары бар, сонымен қатар тағы 2 рұқсаттық (строб) кіріс жолдары қосылған. Рұқсаттық кіріс жолдарында сигнал болмаса, онда негізгі кіріс жолдары “жіпсіз баланыс ”, схемаға әсер ете алмайды. Сондықтан кіріс сигналдарының әсерін алу үшін алдымен рұқсаттық жолға сигнал беріп, “жол ашып” алу керек. Ал енді арнайы рұқсаттық кірістің қажеттілгі болмаса, онда оны біржолата ашық күйде ұстау керек. Қарастырылып отарған айқындағышың рұқсаттық сигналы “0” деңгейімен анықталып, оның қажеттілігі болиаған жғдайда, оны тікелей “жермен” қосу керек(сонда ол ылғи ашық күйде болады ) .

Рұқсаттық кіріс жолдары айқындағыштың пайдалану өрісін кеңейтіп олардың кіріс-шығыс жолдарын еселеп өсіруге мүмкіндік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.