Шағын кәсіпорынның экономикалық қызметін талдау «Perfect» ЖШС мысалында

Жоспар

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

1.1 Шағын бизнес түсінігі және оның экономикадағы орны мен маңызы ..5
1.2 Қазақстан Республикасында шағын бизнестің даму деңгейi және қазіргі кездегі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

2 ШАҒЫН КӘСІПОРЫННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ «PERFECT» ЖШС МЫСАЛЫНДА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

2.1 «PERFECT» ЖШС.нің қаржы.шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ..17
2.2 «PERFECT» ЖШС.нің қаржылық жағдайын талдау әдістері ... ... ... ... 22

3 ШАҒЫН БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

1. Шағын бизнес түсінігі және оның экономикадағы орны мен маңызы ..5
1.2 Қазақстан Республикасында шағын бизнестің даму деңгейi және қазіргі
кездегі жағдайы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .9

2 ШАҒЫН КӘСІПОРЫННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ PERFECT ЖШС
МЫСАЛЫНДА
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

2.1 PERFECT ЖШС-нің қаржы-шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ..17
2.2 PERFECT ЖШС-нің қаржылық жағдайын талдау әдістері
... ... ... ... 22

3 ШАҒЫН БИЗНЕСТІ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .36

КIРIСПЕ

“Бiздiң елiмiздiң болашағы – оның интелектуалдық қоры, ғылым және
инновация жетiстiктерiнде”. Бұл сөздер елбасымыздың халыққа арналған
“Қазақстан – 2030” Жолдауында айтылған болатын.
Қазақстан Республикасы XXI күрделi өзгерiстермен аяқ басты. Бұл
мәселенiң өзектiлiгi әлемдiк экономикалық қауымдастықта елiмiздiң нарықтық
бағытта дамушы ел деп танылуымен арта түстi. Себебi Елбасымыз атап
көрсеткенiндей “мемлекетiмiз әлем таныған, алдыңғы қатарлы елдер қатарына
қосылуы керек”. Сондықтанда болар бүгiнгi күнi экономикалық дамудың тиiмдi
жолдарын табу туралы мәселелi сұрақтар кең түрде талқылауға түсiп отыр. Ол
үшiн елде тұрақты экономикалық өсу және соны жүзеге асыру үшiн мемлекеттiк
бағдарламалар немесе стратегиялар қажет.
Егемендiк алғаннан кейiнгi макроэкономикалық көрсеткiштерге назар
аударсақ ұлттық экономикада 1998 жылдан бастап экономикалық өсу байқалды.
Тiптi соңғы екi-үш жылда ЖIӨ-нiң өсу деңгейi 10% көлемiнде болып отыр. Бұл
шама елiмiз үшiн үлкен жетiстiк, яғни әлем бойынша ЖIӨ өсiмi бойынша басты
орындардамыз. Бірақ осы ЖІӨ-нің үлесінде шғын іскерліктің үлес салмағының
басым болуы сол елдің тұрақты экономикалық өсуін қамтамасыз етеді. Ал
Қазақстанда ЖІӨ-де шғын іскерліктің рөлі бүгінгі таңда 30%-дан ғана асып
отыр. Ал Елбасымыздың кезекті Жолдауында шағын іскерліктің ЖІӨ-гі үлесін
алдағы жылдары 60%-ға дейін жеткізу керектігін баса атап өтті. Осы аталған
шғын іскерліктің үлесін арттыру еліміздегі басты мәселелердің бірі болып
отыр. Сондықтан экономикалық дамудағы және халықты әлеуметтік жұмыссыздық
мәселесінен алып шығудың маңызды жолы болып отырған кіші кішіті
макроэкономикалық талдаудың маңыздылығы жоғары болып отыр.
Қазақстанның соңғы жылдары жетiстiктерге жетуi жер қойнауымыздағы
минералды қорымыздың бай болуымен және соңғы жылдары мұнай бағасының
өсуiмен тiкелей байланысты болып отыр. Елiмiз экономикасы әлi де Кеңес
Одағы құрып кеткен шикiзаттық негiзде болып отыр. Ал дамыған елдердiң қай-
қайсысын алып қарамасақ олар шикiзаттық өндiрiстен сервистiк-технологиялық
өндiрiске өтiп кеткен, ал шикiзаттық өндiрiспен даму жағынан артта қалған
және дамушы елдер ғана айналысады екен. Елбасы атап өткендей, елiмiз жоғары
дамыған елдер қатарына қосылу үшiн және экономикамыз шикiзаттық өндiрiске
тiкелей байланысты емес тұрақты экономикалық өсу үшiн реформалар жүргiзiп
және ұзақ мерзiмдi стратегиялар мiндеттi түрде керек болды.
Рыноктық экономика негiзiнде осындай тұрақты экономикалық өсуге
әкелетiн, бәсекеқабiлетi жоғары өнiмдер шығаруға мүмкiншiлiк туғызатын,
елiмiздi дамыған елдер қатарына бiр қадам болса да жақындататын басты
құралдың бiрi – іскерлік қызмет, нақтылай айтсақ шағын бизнестiң үлесi
айтарлықтай болмақ. Әсiресе бұл салаға кіші инновациялық іскерліктiң берер
нәтижесi ерекше. Себебi өмiр өзi көрсеткенiндей, шикiзат сатуға бейiмделген
экономика құлдырауға бағытталған. Тек жоғары сапалы, ең соңғы ғылым
жетiстiктерiне сай техника мен технологиялар ғана экономиканы көркейтiп,
халықтың тұрмыс деңгейiн жақсартуға қабiлеттi.
Шағын бизнес кез-келген мемлекет экономикасының негiзгi саласының
бiрi. Кіші және орта іскерлікке кез келген рыноктық экономикасы дамыған
елдердiң 10 кәсiпорынының 9-ы жатады. Егер, Еуропа елдерiнде әр мың
тұрғынға шаққанда 45-50 кіші кәсiпорын болса, АҚШ-та ол көрсеткiш 75
кәсiпорын шамасында, ал Қазақстанда не бары 7-8 кәсiпорын ғана құрайды
екен.
Бүгiнгi Республикамызда экономиканы рыноктық қатынаста қайта құру
жолында оның негiзi болып табылатын іскерлік қатынастарды дамытып, оны
жандандыру және оларды мемлекеттiк қолдау күн тәртiбiндегi өзектi
мәселелердiң бiрi.
Сондықтан курстық жұмыс тақырыбы “Қазақстан Республикасындағы шағын
кәсіпкерлікті дамытудың экономикалық тиімділігі” деп алынды.
Жұмысты орындаудағы мақсат болып Қазақстан Республикасында кіші
кәсіпкерліктiң қалыптасу мәселелерi мен даму болашағын қарастыру.
Осыған байланысты шағын бизнес қызметтiң, іскерліктiң құқықтық-
теориялық мәселелерiн, шағын бизнестiң жалпы экономикада алатын орнын, оны
мемлекеттiк қолдау саясатының басты бағыттарын, сондай-ақ кіші кішітi
инновациялық қолдау саясатының артықшылықтарын, елiмiздiң егемендiгiн
алғаннан бастап қазiрге дейiнгi шағын бизнестің қалыптасуы мен дамуын,
сондай-ақ туындап отырған мәселелерiн және одан шығу жолдарын қарастыру
жұмысты орындаудағы мiндеттер болып табылады.
Курстық жұмыстың 1-ші бөлімінде экономикадағы іскерлік ұғымына
тоқталып және соның нәтижесінде туындайтын шағын бизнес және оның
экономикалық өсумен байланысына тоқталып өтпекшімін. Ал жұмыстың 2-ші
бөлімінде еліміздегі шағын бизнестің қаржылық жіне шаруашылық қызметін жан-
жақты қарастырмақшымын. 3-ші бөлімде сол шағын бизнесті дамытудың жолдары
мен мәселелерін қарастырмақшымын. Жұмыс барысында көптеген сызбалар,
суреттер және статистика мәліметтерінен талдау жасалған кескіндемелер
кездеседі.
.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІ

1.1 Шағын бизнес түсінігі және оның экономикадағы орны, маңызы

Рыноктық қатынастардың қазiргi заманғы жүйесiнiң қалыптасуы шағын
бизнестiң пайда болуымен және дамуымен тығыз байланысты.
Буржуазиялық саяси эканомикада “іскерлік” түсiнiгi XVIII ғасырда
пайда болды. Кәсiпкерлiк – инициативалы шаруашылық қызмет
тәуекелмен жасалатын жекеменшiк , қарыздық және басқа да құралдар
мен мүлiктер негiзiне пайда табу қызметтерi.
ҚР-ның Азаматтық кодексiнде іскерлікке келесiдей анықтама бередi:
“Кәсiпкерлiк – меншiк түрлерiне қарамастан, азаматтар мен заңды
тұлғалардың, тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранымды қанағаттандыру арқылы
таза табыс табуға бағытталған, жеке меншiкке не мемлекеттiк кәсiпорынды
шаруашылық басқаруға құқығына (ммелекеттiк іскерлік) негiзделген ынталы
қызмет. Кәсiпкерлiк қызмет кәсiпкердiң атынан, оның тәуекел етуiмен және
мүлiктiк жауапкершiлiгiмен жүзеге асырылады”.
Кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын шағын кәсіпорындар – есеп беру жылы
жұмыскерлердің (қосымша істеушілерсіз) тізімдік орташа саны 50 адамнан
аспайтын,өз қызметтерін коммерциялық негізде жүзеге асыратын, әділет
органдарында тіркелген және статистикалық тіркеуге енгізілгензаңды
тұлғалар. Шағын бизнес кәсіпорындары – мына критерилерге жауап беретін
кәсіпорындар (заңды тұлғалар):
• жұмыскерлердің орташа жылдық саны (қосымша істеушілерді қоса) 50 адмға
дейін;
• активтердің жылдық орташа жалпы құны 60000 есе есептік көрсеткіштен
аспайтын;
Мынадай ұйымдық-құқықтық нысанда кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын заңды
тұлғалар:
• толық серіктестік;
• сенім серіктестігі;
• жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
• қосымша жауапкершілікті серіктестік;
• өндірістік кооператив.
Шағын бизнестің дамуын сипаттайтын негізгі көрсеткіштер істеп тұрған
шаруашылық субьектілері бойынша есептеледі. Істеп тұрған кәсіпорындарға
мыналар жатады:
• белсенді, ағымдағы жылы қандай да бір қызметті жүзеге асырған;
• жаңа, яғни таяуда ғана тіркелген, бірақ әлі өндірістік қызметті
бастамаған;
• уақытша тоқтап тұрған кәсіпорындар.
Шағын бизнес бұл кәсіпкерліктің аясындағы ұғым, яғни мұнда бiр немесе
бiрнеше кәсiпкер пайда табу мақсатында іскерлік қызметтер жасап, жоғары
тәуекелдiктерге баруы деп түсiнсек болады. Әсiресе, шағын бизнес нарықтық
экономиканың қайнар көзi болып табылады. Осы шағын бизнес арқылы көптеген
әлеуметтiк – экономикалық мәселелердi шешуге болады. Осы шағын бизнестi
дамыту арқылы елдiң тұрақты экономикалық өсуiн қамтамасыз ету, халықтың
негiзгi бөлiгiң жұмыспен қамту, қоғамда орта тапты қалыптастыру
қызметтерiн атқарады.
Шағын бизнестiң өзiндiк артықшылықтары да бар. Оларға:
1) Сыртқы экономикалық факторлардың өзгеруiне тез бейiмдiлiгi;
2) Кіші инновациялық іскерлік бiр салада тоқтап қалмай экономиканың барлық
сферасын қамтиды;
3) Шағын бизнес iрi компанияларға қарағанда ғылыми – техникалық зерттеулер
нәтижелерiн инновацияларды өнеркәсiпке жылдамырақ енгiзедi;
Осындай елеулi артықшылықтары бола отырып шағын бизнес келесi салалар
бойынша бөлiнедi:
1) шағын бизнестің іскерлік қызметтiң бағытталуына байланысты:
өндiрiстiк, коммерциялық, қаржылық, инновациялық болып бөлiнедi;
2) кәсiпкердiң функционалды операциясының құрылымына қарай:
өндiрiспен басқару , қаржыландыру және делдалдық қызмет:
3) шаруашылық түрлерiнiң санына байланысты : бiр профильдi ,
көп профильдi;
4) шаруашылықтың салаларына бағытталуына байланысты: өндiрiстiк ,
агроөндiрiстiк, ауыл шаруашылық, құрылыста және басқада
халық шаруашылық салаларында.
Шағын бизнес нарық қатынастарын ұдайы iске қосып отыратын орта.
Экономиканың өтпелi кезеңiндегi шағын бизнес ең алдымен рыноктың тауармен
толығуына және жаңа жұмыс орындарының құрылуына мүмкiндiк бередi. Жалпы
алғанда, іскерлік экономикада нақты белсендi, бәсекелес ортаны ғана
қалыптастырып қоймайды, сонымен қатар, мемлекеттiң экономикалық дамуында
оның тұрақталығының индикаторы есептi қоғамда орта тапты жасақтайды. Шағын
бизнестiң әлеуметтiк мiндетiне:
1) Халықты жұмыспен қамту және жұмыссыздық мәселесiн шешу;
2) Тұрмыс деңгейiн жоғары болуын қамтамасыз ету;
3) Адамның өмiрге тың сенiммен қарауының мүмкiндiктерiн арттыру;
Ал шағын бизнестiң экономикалық мiндеттерiне келесiлердi жатқызуға
болады:
1) Экономиканың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру;
2) Жаңа жұмыс орындарын ашу;
3) Рыноктағы сұранысқа және жалпы өзгерiстерге тез бейiмделу;
4) Шектеулi ресурстарды тиiмдi пайдалану;
5) Экономикалық активтi халықты барынша ынталандыру;
6) Инвестицияларды тиiмдi салаларға тарту;
7) Инновациялық жаңалықтарды ашып оны өндiрiске енгiзу;
8) Кластерлiк жүйенiң дамуы;
9) Лизингтiк қатынастардың дамуы;
10) Өнiмдердiң сапалылығының жоғары болуы;
11) Тұрақты экономикалық өсудi қамтамасыз етiп, ЖIӨ-нiң өсуiне өз үлесiн
қосады;
Дамыған елдердiң тәжiрибесi шағын бизнес экономиканың даму қарқынын
арттыра түсетiнiн көрсетедi. АҚШ-та барлық жұмыс күшiнiң 50%-iн іскерлікпен
шұғылданушылар құрайды. Iшкi өнiмнiң 33%-i шағын бизнес үлесiнде. Жапонияда
жұмыс күшiнiң 80% шағын бизнеспен шұғылданады және жалпы өнiмнiң 55% үлесiн
алып отыр. АҚШ-та шағын бизнес ғылыми зерттеу жұмыстарының 3% ғана жүзеге
асырса да, өндiрiске енгiзiлетiн iрi жаңалықтардың экономикадағы елеулi
үлесi 50% құрайды.
Қазақстанда бүгiнгi күнi кіші және орта іскерлік бастан кешiрiп
отырған қатынастарға қарамастан, экономиканың серпiндi дамып келе жатқаны
белгiлi болып отыр. Ең бастысы шағын бизнес саны өсiп келедi. Өсiм
соншалықты жоғары да емес, небәрi пайыздық бөлiгi ғана. Оның ЖIӨ-де өзiндiк
үлесi бар. Ол 30 % құрайды. Қазiргi кезде іскерлік Қазақстанның бүгiнгi
экономикасында лайықты орын алуда.
Кіші кәсiпорындардың соңғы жылдары күрт ұлғаюы жаңа нарықтық
құрылымның қалыптаса бастағандығының айғағы. Алайда заңды тұлғалардың жалпы
санының 70% ғана жұмыс iстейдi.
Заңды түрде тiркелiп, мерзiмiнде жұмыс iстеген кіші кәсiпорындардың
басты көпшiлiгi алматы қаласында орналасқан.
Жұмыспен қамтудың салалық құрылымын қарастырсақ кіші кішіпен
айналысатын әрбiр үшiншi адам сауда жүйесiнде, әрбiр бесiнсiшi өнеркәсiптiк
өндiрiсте, әрбiр алтыншысы құрылыста еңбек етедi. Тұрғындарды жұмыспен
қамтудың саны жағынан алғанда сауда саласында олардың 36,1%, өнеркәсiптiк
өндiрiс орындарында 21,2 % iстейдi, қалғандары түрлi қызмет
көрсетумен айналысады . Бұл деректiрдiн сауда iсi әлi де басым
екендiгiнде, салалық құрылымдарда өндiрiс көлемi әлiде өзгере
қоймаған көруге болады. Шағын бизнес саласында жұмыспен қамту және
фирмалар санының өсуi - негiзiнен коммерциялық кәсiпорындар есебiнен
толығып , жалпы алғанда баяу өседi.
Шағын бизнестi дамыту жөнiндегi ақпаратты талдағанда
агроөнеркәсiптiк кешендегi шағын бизнес қазiргi уақытта елiмiздiң
эканомикасына тиiстi үлес қоса алмай отырғанын немесе табысын
жасырып ұстайтынын байқауға болады . Сонымен бiрге эканомиканы
сараптағанда мемлекеттiң стратегиялық бағытын жүзеге асыруда кіші
кіші басты құралдардың бiрiне айналды .
Кіші іскерлік, әсiресе агроөнеркәсiптiк өндiрiс саласында
мықты дамуы тиiс. Өткен жылдары ауыл шаруашылық шикiзатының басым
бөлiгi республикадан тыс жерлерге тасымалданып , сол жерлерде
өнделiп , дайын өнiм сапасы төмендедi, шығынға жол берiлдi.
Бүгiнгi таңда шағын бизнес эканомикасының еркше бөлiгi
ретiнде нақты жұмыс iстеп, даму үстiнде деп сенiммен айтуға
болады. Ал шағын бизнес Қазақстанды дағдарыстан алып шығатын
локомотивтiң нақ өзi.
Елбасымыз биылғы жылы “Бәсеке қабiлеттi Қазақстан”, “Бәсеке қабiлеттi
экономика” және “Бәсеке қабiлеттi халық” деген Қазақстан халқына
Жолдауында, елiмiз үшiн өзектi мәселелердiң бiрi Индустриалды-инновациялық
стратегия екенiн атап көрсеттi.
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға өтпелi кезеңiнде
экономикада іскерлік қызмет даму үстiнде. Кәсiпкерлiк, әсiресе шағын бизнес
рыноктық жүйеде толық қанды қызмет ету үшiн кәсiпорын жаңа технологиялар
мен жаңалықтар ашып отыруы керек.
Нарықтық қатынастар аясында жүзеге асырылып жатқан іскерлік қызметтiң
мемлекет тарапында және экономика өмiрiнде атқаратын ролiнiң ұшан теңiз
екенi дәлелдеудi қажет етпейдi. Қазiр дамыған өркениеттi елдердiң қайсысын
алып қарасақ та кіші және орта іскерліктi дамыта отырып, айтарлықтай
жоғары дәрежеге жеткенi баршаға мәлiм.
Бүгiнгi Республикамызда экономиканы нарықтық қатынаста қайта құру
жолында оның негiзi болып табылатын іскерлік қатынастарды дамытып, оны
жандандыру және оларды мемлекеттiк қолдау күн тәртiбiндегi өзектi
мәселелердiң бiрi.
Нарықтың өрлеп, өркендеуi іскерліктiң қызметтерiне айтарлықтай тәуелдi
болады. Әсiресе, шағын бизнес нарықтық экономиканың қайнар көзi болып
табылады. Осы шағын бизнес арқылы көптеген әлеуметтiк – экономикалық
мәселелердi шешуге болады. Шағын бизнестi дамыту арқылы елдiң тұрақты
экономикалық өсуiн қамтамасыз ету, халықтың негiзгi бөлiгiң жұмыспен
қамту, қоғамда орта тапты қалыптастыру қызметтерiн атқарады.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Президентi Н.А.Назарбаев
өзiнiң “Қазақстан-2030” атты стратегиялық бағдарламасында елiмiздiң
экономикалық саясатының бiрден-бiр басымды бағыты кіші және орта кіші деп
атаған болатын

1.2 Қазақстан Республикасында шағын бизнестің даму деңгейi және
қазіргі кездегі жағдайы

Қазақстан экономикасы егемендiгiн алғаннан кейiн iрi кәсiпорындары
бар жоспарлы экономикадан рыноктық экономикаға өтуiне байланысты шаруашылық
қызметтiң негiзгi түрi, халықты жұмыспен қамтудың бiрден-бiр көзi, ел
дамуының болашағы кіші және орта кіші болып табылды. Елiмiздегi шағын
бизнестiң дамуы қарқынды түрде жекешелендiру бағдарламаларын iске
асырғаннан бастап көрiне бастады. Осы кезеңдегi шағын бизнестiң дамуын 4
кезеңге бөлсек болады:
Бiрiншi кезең – бағаларды либеризациялау (1991-1992), бұл кезеңнiң
ерекшелiгi 90-шы жылдардан кейiн iрi өнеркәсiптердiң жабылуына байланысты
мыңдаған жұмыссыз қалған қызметкерлердi жұмыспен қамту үшiн шаруашылықтың
сауда және қызмет көрсету салаларында кіші және орта кішітi дамыту, яғни
бұл сфераларда ақша айналысы жылдам жүретiн болғандықтан. Осы уақытта
елiмiзде 34,5 мың кіші кіші субъектiлерi құрылды. бiрақ олардың тек қана 6%-
ғана экономикалық активтi қызмет ете алды. Ал олардың өндiрген өнiмдерiнiң
ЖIӨ-гi үлесi 7%-ды құрады.
Екiншi кезең – мемлекеттiң қатаң түрдегi монетарлық және қайта
құрылымдық фискалды саясаты, жекешелендiрудiң қарқынды жүргiзiлуi (1993-
1995). Бұл кезеңде елiмiздегi дағдарыстың ауыр болуы, мемлекеттiң қатаң
саясаттары өндiрiсте жұмыс iстейтiндердiң санын мүлдем азайтып жiбердi.
1995 жылы 1992 жылға қарағанда шағын бизнестiң ЖIӨ-гi үлесi 4,7%-ды ғана
құрады. Осының салдарынан жұмыссыздық мәселесi өстi.
Үшiншi кезең – (1996-2004). Бұл кезеңде шағын бизнестi мемлекеттiк
және қаржы-несиелiк қолдаулар арқасында қайтадан бұл сала жандана бастады.
Нәтижесiнде елде ресторандар, кафелер, дүкендер, қызмет көрсету оырндары,
сауда-саттық кәсiпоырндары саны көбейе бастады. Шағын бизнестiң ЖIӨ-гi
үлесi 28,5%-ды құрады.
Төртiншi кезең – ел экономикасының сапалы түрде дамуы (2005-2010).
Бұл кезеңде елiмiздегi кіші және орта іскерліктi сапалы түрде дамыту,
олардың өнеркәсiптiк салаларда қызмет ететiндерiне қолдау шараларын күшейту
жүргiзiлдi. Сонымен қатар, ел экономикасының өсуiмен бiрге шағын бизнес те
қарқынды дами бастады. Осының есебiнен жұмыссыздық та азаю көрiнiсiне ие
болды. Бүгiнде кіші кәiспкерлiктiң ЖIӨ-гi үлесi 40%-дан асты. Ал
Елбасымыздың ұсынысы бойынша ұлттық экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз
ету үшiн кіші кіші ЖIӨ-нiң 60%-ын құрауы керек. Ол алдағы жылдардың
еншiсiнде болып отыр. Жалпы елдегi кіші шағын бизнес саласындағы үлесiн
келесi 1-ші суреттен көре аламыз:

1 - сурет – Шағын бизнестiң жалпы кәсіпкерлік қызметтегi үлесi

Суреттен көрiп отырғанымыздай, бүгiнде шағын бизнестің үлесi
айтарлықтай, яғни жұмыссыздықты, халықтың әл ауқатын көтеретiн және тұрақты
экономиканың өсуiн қамтамасыз ететiн шағын бизнес екенi белгiлi.
Жұмыспен қамтудың салалық құрылымын қарастырсақ шағын бизнеспен
айналысатын әрбiр үшiншi адам сауда және қызмет көрсету жүйесiнде, әрбiр
бесiнсiшi өнеркәсiптiк өндiрiсте, әрбiр алтыншысы құрылыста еңбек етедi.
Тұрғындарды жұмыспен қамтудың саны жағынан алғанда сауда саласында олардың
36,1%, өнеркәсiптiк өндiрiс орындарында 21,2 % iстейдi, қалғандары
түрлi қызмет көрсетумен айналысады. Бұл деректерден сауда iсi әлi
де басым екендiгiнде, салалық құрылымдарда өндiрiс көлемi әлiде
өзгере қоймаған көруге болады. Шағын бизнес саласында жұмыспен қамту
және фирмалар санының өсуi - негiзiнен коммерциялық кәсiпорындар
есебiнен толығып , жалпы алғанда баяу өседi.
Әлемдiк тәжiрибе көрсетiп отырғандай қоғамдағы экономикалық, саяси,
әлеуметтiк сұрақтарды шешуде шағын бизнестің ерекше роль атқаратындығы
белгiлi. Мiне осы шағын бизнестiң дамуына әсер ететiн факторлардың бiрi
сәйкес қаржылық қызметтер секторының дамуы болып табылады. Себебi, көптеген
кәсiпорындар үшiн маңызды мәселелердiң бiрi қосымша ақша қаражаттарының
көзiн iздестiру болып табылатындығы белгiлi. Ал 2010 жылғы қараша айындағы
деректер бойынша банктiк сектордан бөлiнiп отырған ақша қаражаттары жалпы
экономикаға бөлiнген несиелердiң 30% ғана құрап отыр. Оны төмендегi 1-шi
кестеден көруге болады.

Кесте 1 - Шағын бизнес субъектiлерiне коммерциялық банктерден бөлiнген
несиелер. (млн. теңге )

Жылдар 2009 2010 2011
Барлық несиелер 196212 288367 470168
Оның ішінде:
Ұлттық валютада 104434 171541 261121
- қысқа мерзiмдi 48249 71860 100628
- ұзақ мерзiмдi 56185 99681 160494
Шетел валютасында 91778 116826 209046
- қысқа мерзiмдi 32334 25692 40804
- ұзақ мерзiмдi 59444 91134 168243

Осы кестеден көрiп отырғанымыздай, соңғы үш жылда коммерциялық
банктерден шағын бизнеске бөлiнген несиелер екі есеге ұлғайғанымен, оның
жалпы экономикадағы үлесi салыстырмалы түрде өте төмен. Сонымен бiрге,
банктерден несие алу үшiн клиенттерге қойылатын талаптардың қатаңдығы кіші
кәсiпорындардың негiзгi өндiрiсiн техникалық жабдықтауға несие
мүмкiндiктерiн төмендетедi. Сондықтан бүгiнгi күнi кіші кәсiпкерлердiң
пайдаланып отырған құрылғыларының көбi техникалық және моральдық жағына да
тозған.
Осы сегментке тән сипаттық белгiлердiң бiрi кіші кәсiпорындарды
қаржыландыру күрделi қаржылық салымдардың неғұрлым тәуекелдiгi жоғары түрi
болып табылатындығы. Осындай қаржылық инвестициялардың тәуекелдiлiгiнiң
жоғарылығы кіші кәсiпорындар үшiн банктерден берiлетiн несиелердiң бағасы
мен мерзiмiне де әсерiн тигiзедi. Ал лизингтiк қатынастар осындай
тығырықтан шығудың бiр жолы болып табылады, себебi лизингтiк қатынастар
кезiнде несие беру үшiн қажеттi қамтамасыз ету мөлшерiне қойылатын
талаптар банктiк несиелерге қарағанда салыстырмалы түрде төмен.

Қаржыгерлердiң III Конгресiнде ҚР-ның Елбасы Н.Ә. Назарбаев ҚР-ның
Үкiметiне және ҚР-ның Ұлттық Банкiне индустриялдық саясат шеңберiнде
приоритеттiк маңызы бар салаларды нақты анықтауды және оларды қаржыландыру
механизмiн дамытуды тапсырғаны белгiлi. Әлемдiк тәжiрибе көрсетiп
отырғандай қоғамдағы экономикалық, саяси, әлеуметтiк сұрақтарды шешуде
шағын бизнестің ерекше роль атқаратындығы белгiлi.
Жоғарыдағы экономикалық өсу анықтамаларына тоқтала келе экономикалық
өсуге шағын бизнестің қосар үлесі айтарлықтай маңызды, өйткені іскерлік
немесе шағын бизнестің дамуы экономикалық өсудің нақты факторы болып
табылады.
Экономикалық дамуда ЖІӨ-нің үлесінде шғын іскерліктің үлес салмағының
басым болуы сол елдің тұрақты экономикалық өсуін қамтамасыз етеді. Ал
Қазақстанда ЖІӨ-де шғын іскерліктің рөлі бүгінгі таңда 30%-дан ғана асып
отыр. Ал Елбасымыздың кезекті Жолдауында шғын іскерліктің ЖІӨ-гі үлесін
алдағы жылдары 60%-ға дейін жеткізу керектігін баса атап өтті. Бұл мәселені
келесі 2-ші суреттен көре аламыз.

2 - сурет – ЖІӨ-гі шағын іскерліктің үлесі

Осы аталған шағын іскерліктің үлесін арттыру еліміздегі басты
мәселелердің бірі болып отыр. Сондықтан экономикалық дамудағы және халықты
әлеуметтік жұмыссыздық мәселесінен алып шығудың маңызды жолы болып отырған
кіші макроэкономикалық талдаудың маңыздылығы жоғары болып отыр.
Бiрақ елiмiздiң шағын бизнес саласының дамуында оған кедергi болып
отырған келесiдей шешудi қажет ететiн мәселелердi атап өтуге болады:
1) Өндiрiстiң негiзгi құралдарының 80%-ы тозуы салдарынан олар шығарған
өнiмдердiң бәсекеге қабiлетсiздiгi;
2) Рыноктық қатынастардың, шағын бизнестің, әсiресе бәсекелестiк
қатынастың дамуына монополиялардың кедергi болуы;
3) Кіші іскерліктi қолдау инфрақұрылымның жеткiлiксiздiгi;
4) Қолданылып жүрген заңдарды жергiлiктi деңгейде орындау тәртiбiнiң
әлсiздiгi;
5) Салық салу және салықтық тексеру жүйелерiнiң тым күрделiгi;
6) Экономикалық қаржы секторында жұмыс iстейтiн шағын бизнес
субъектiлерiнiң iске қосылмаған, коммуналдық меншiктегi өндiрiстiк
үй - жайларды сатып алу тәртiбiнiң күрделiлiгi және тым жоғары
жалға алу ақысы;
7) Кадрларды даярлау және шағын бизнестi ақпараттық қолдауының
тұтас жүйесiнiң жоқтығы;
8) Кіші іскерліктiң мемлекеттiк құрылымдармен өзара iс қимыл
жасаудың ұйымдық проблемалары;
9) Кіші іскерліктiң даму жолындағы әкiмшiлiк тосқауылдар;
10) Шағын бизнестi инновациялық тұрғыдан барлық жағынан қолдау;
11) Шағын бизнесте кластерлiк жүйенiң дамымауы;
Кәсiпкерлiктiң дамуы үшiн қолайлы орта қалыптастыру
бағыттарының бiрi болып іскерлік қызметтi ұйымдастыру мен жүзеге
асырудағы мемлекеттiк үкiмет орындарының актiлерiн iс-қимылдарын және
әрекетсiздiгiнен туындаған әкiмшiлiк тосқауылдар ретiнде белгiленетiн
кедергiлердi жою болып табылады. Осы кедергiлер көбiнесе жергiлiктi
жердегi атқарушы үкiметтiң әрекетiне байланысты.
Кіші іскерлік дамуын желдетудiң және бюджетпен өзара қарым-
қатынастарды тәртiпке келтiрудiң маңызды фокторы салық жүйесiн
барынша ықшамдау болуға тиiс. Мұндай ең өткiр проблема салықтық
тексерулердiң ретсiздiгi болып отыр. Әрбiр шағын бизнес субъектiсi
орташа алғанда 6-8 ресми салықтар мен алым түрлерiн төлейдi, сонымен
бiрге олардың әр қайсысы бойынша өз есептеу әдiстемесi, салық
салу негiзi, төлеу тәртiбi мен мерзiмдерi есеп беру деректемелерi
мен нысандары бар.
Шағын бизнес саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi
жетiлдiру;
1) Кіші іскерліктi қолдау мен қорғаудың инфрақұрылымының
пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру;
2) Кіші іскерліктi қаржылық - несиелiк және инвестициялық
тұрғыдан қолдау саясатының тетiкткрiн жетiлдiру;
3) Шағын бизнестi салықтық негiзде қолдау;
4) Шағын бизнестi аймақтық дамыту;
5) Шағын бизнестi инновациялық қолдау.
Шағын бизнестi қолдау мен дамытудың инфрақұрылымдарын қалыптастыру
жағдайында таяу болашақта шағын бизнестiң дамыту қорының жұмысын қайта құру
көзделген.
Шағын бизнес субъектілері шаруашылық кешеннің барлық салаларында
және республика өңірлерінде құрылып, қызмет етеді. Олардың көпшілігі
тұтынатын әр түрлі тауарларды өндірумен айналысады, қызметтердің
кең спекторын өсіреді, сауда делдалдық, коммерциялық, және қаржылық
қызметпен айналысады. Шағын бизнестің даму жағдайын және тенденцияларын
талдау 2004 – 2011 жылдар аралығында жүргізілді.
Шағын бизнес қызметін белсендетудің негізгі нәтижелері 2-ші
кестеде көрсетілген.

Кесте 2 - 2011 жылға есептелген аймақтар бойынша шағын бізнес
кәсіпорындарының саны
Тіркелгені Жұмыс істеп тұрғандары
Бірлік Қорытын-дБарлығы Олардан
ысына, % белсенділері

өткен айғаөткен Барлығы Олардан
жылға белсенділері

мың %- бен млн. %- бен
адам тенге

Баланс өтімділігін талдау №1 аналитикалық кестеде көрсетілген.
Абсолютті өтімділік көрсеткіштері (1.1) және (1.2) формулалары арқылы
есептелінеді.
ТЛ2010 = ( 9841 + 151381 ) – ( 9181120 + 0 ) = - 756898 теңге
ТЛ2011 = ( 1861 + 142034 ) – ( 906030 + 0 ) = - 760435 теңге
ПЛ2010 = 119729 – 0 = 119729 теңге
ПЛ2011 = 82793 – 0 = 82793 теңге.
Есептеу нәтижелері кәсіпорынның есеп беру кезеңінің соңына активтер
мен міндеттемлер бойынша топтар нәтижелерін сәйкестендіру келесі
нәтижелерді көрсетті: А1 П1, А2 П2, А3 П3, А4 П4. Осыған байланысты
баланс өтімділігін жеткілікті деп атауға болады. Кезеңнің басы мен
соңындағы ағымдағы өтімділік көрсеткіштері төлемділік жеткіліксіздігін
көрсетті, яғни қарастырылып отырған кезеңге жақын уақытта кәсіпорын өз
міндеттемелерін төлеуде қиындыққа шалдығады, бірақ перспективалық
өтімділік көрсеткішінің өсімі болжамды төлемқабілеттілігінің артуын
куәландырады, яғни болашақ ақшалай түсімдерге қарағанда кәсіпорын қаржылық
қиындықтарға ұшырамайды. Нәтижесінде есеп беру кезеңнің соңында кәсіпорын
жеделдігі жоғарылау міндеттемелерінің 0,2 % төлей алады, бұл қаржылық
жағдайдың шектелгендігін көрсетеді.
Қаржылық жағдайды талдаудың басты міндеті кәсіпорынның қаржылық
тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді зерттеу болып табылады.

Кесте 6 - PERFECT ЖШС-нің 2010-2011 жылдардағы қаржылық тұрақтылығын
бағалау, теңгемен

Көрсеткіш атауы Көрсеткіш мәні Өзгеріс
2010 ж. 2011ж. Абсолюттік %-бен
1. Өзіндік қаражаттар көздері 1462112 1599660 +137548 +9,41
2. Ұзақ мерзімді активтер 2103175 2279897 +176722 +8,4
3.Меншікті айналым қаражаттары -641063 -680537 -39174 +6,11
4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер 0 0 - -
5. Запастар мен шығыстарды құру үшін-641063 -680537 -39174 +6,11
меншікті айналым қаражаттары және
ұзақ мерзімді міндеттемелер болуы
6. Қысқа мерзімді міндеттемелер 0 0 - -
7. Запастар мен шығыстардың 277077 223793 -53264 -19,22
құрылуының негізгі көздерінің жалпы
көлемі
8.Запастар мен шығыстар көлемі 115835 79898 -35937 -31,05
9. Запастар мен шығыстардың құрылуы -756898 -760435 -3237 +0,43
үшін меншікті айналым қаражаттарының
артықшылығы (жеткіліксіздігі)
10. Запастар мен шығыстардың құрылуы+161222 +143895 -17327 -10,75
үшін негізгі құралдардың артықшылығы
(жеткіліксіздігі)
Көзі: 2011жылғы PERFECTЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

PERFECT ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығын жалпы бағалау №2 кестеде
көрсетілген. Есептеу мәліметтері кезең басында кәсіпорынның қаржылық
жағдайы тұрақты емес екенін көрсетеді. 2010 жылдың соңында қаржылық жағдайы
нашарлаған және қаржылық тұрақсыздық жағдайды тұр. Бұл қорытынды келесілер
негізінде жасалады:
- запастар мен шығыстар өзіндік айналым қаражаттарымен өтелмейді;
- кәсіпрын қаржылық жағдайынынң тұрақсыздығын ұстап тұрған басты себеп –
запастар мен шығыстар өсімінен құрылу көздері өсімінің төмендеуі, пайда
болу көздерінің жалпы көлемі 19,22%-ға төмендесе, запастар мен шығыстар
құны 31,05% төмендеді.

Кесте 7 -2010-2011 жылдардағы PERFECT ЖШС-нің дебиторлық қарызын талдау

Бап атауы 2010ж 2011ж Ауытқу(+,-)
Сома, Үлес Сома, тгҮлес
тг салмақ салмақ

Алынуға тиісті шоттар 138071 91,19 1332342 93,18 -5709
Басқа дебиторлық қарыз 13330 8,81 9692 6,82 -3638
Барлығы 151381 100 142034 100 -9347
Көзі: 2011жылғы PERFECTЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

Дебиторлық қарыз кәсіпорын активтерінің негізігі бөлігі болып
табылады. Дебиторлық қарыз жағдайын талдау №7 кестеде көрсетілген.
Кесте мәліметтері бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен
есеп айырусулар негізгі бөлікті құрайды. Сатып алушылар мен тапсырыс
берушілердің қарыздары қарыздардың жалпы сомасынан 2010 жылға 91,19% және
2011 жылға 93,18% құрайды. Дебиторлық қарыздың 9347 теңгеге немесе 6,2%
төмендеу қаржылық тұрақтылық өсуін көрсетеді.

Кесте 8- PERFECT ЖШС-нің қызметінің қаржылық нәтижелері көрсеткіштерінің
және деңгейінің талдауы (теңге)

2010 жылы 2011 жылы Ауытқу Өсу
Көрсеткіш +; - қарқын
%
Қызметті өткізу табысы
( ҚҚС-сыз ) 38,584,626 45,880,679 7,296,073 118.9
Өткізілген өнімнің өзіндік құны
(жұмыстар, қызмет көрсету) 25,177,088 26,823,392 1,646,306 106.5
Жалпы табыс 13,407,538 19,077,287 5,649,749 142.1
Кезең шығысы 8,539,575 7,296,713 -1,242,862 85.4
Негізгі қызметтің табысы (зияны)
4,867,963 11,760,574 6,892,611 241.6
Негізгі емес қызметтің нәтижесі 899,054 481,371 -417,653 53.5
Заңдық тұлғаның табыс салығы
- 2,908,308- 3,600,874-692,566 123,8
Салық салғаннан кейінгі кәдімгі
қызметтің табысы (зияны) 2,858,679 8,641,071 5,782,392 305,3
Төтенше жағдайлардың табысы
(зияны) - -1,707 - 1,707 -
Бөлінбеген табысты реттеу
(жабылмаған зиянды) - 3,078,399 3,078,399 -
Бөлінбеген табыс (жабылмаған
зиян) 2,858,679 11,697,765 8,839,086 409.2
Көзі: 2011жылғы PERFECTЖШС-нің жылдық қортынды есебі.

Өткізуден түскен табыстың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.