Аудиторлық тексеруді жоспарлау кезеңдері

Жоспар

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1 АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУДІ ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Аудиторлық тексеру маңызы, мақсаттары және міндеттері 5
1.2 Аудиторлық жоспарлау мақсаты, мазмұны мен принциптері 6
1.3 Аудиторлық тексеруді жоспарлаудың шетелдік тәжірибесі
8
2 АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУДІ ЖОСПАРЛАУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 Алдын.ала жоспарлау ерекшеліктері 13
2.2 Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелді бағалау 20
2.3 Ішкі бақылау жүйесі
2.4 Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын құру

3 АУДИТТІҢ ЖОСПАРЫН ЖӘНЕ БАҒДАРЛАМАСЫН ДАЯРЛАУ ЖОЛДАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
3.1 Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын дамыту бойынша ұсыныстар

ҚОРЫТЫНДЫ 34
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Аудиторлық тексеру - тексерілуге тиіс ұйымның қаржылық жағдайына қатысты аудиторлық дәлелдемелерді жинау, бағалау және талдау, нәтижесінде бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілгендігі, экономикалық ұйымінің бухгалтерлік есеп-қисабының растығы туралы аудитордың пікірін білдіру. Аудиторлық тексеру барысында аудитор ұйымның есеп-қисабындағы мүлікті, міндеттемелерді, белгілі бір кезеңдегі есептесулер мен қаржы нәтижелерінің жай-күйін сипаттайтын көрсеткіштердің толықтығын, уақытылы жасалуын, дәлдігін, растығын, заңдар мен қабылданған есеп саясатының дұрыс та дәл сақталуын бағалайды [1].
Жоспарлау аудитті өткізудің бастапқы кезеңі болып табылады. Ол өзіне аудиторлық ұйымның күтілетін аудитті өткізу көлемі, графигі мен мерзімдері көрсететін жалпы жоспарын даярлаумен, сонымен қатар аудиторлық ұйым ұйымның қаржылық есептілігі туралы объективті және негізделген пікір қалыптастыруға қажетті аудиторлық процедураларды жүзеге асыру көлемін, түрін анықтайтын аудиторлық бағдарламаны даярлауды қосады.
Жоспарлау - бұл аудитті тиімді орындауға және бір мезгілде елеулі кезеңдерінің байқалмай қалу қаупін төмендетуге мүмкіндік беретін процесс.
Аудиторлық жоспарлауды 300 Жоспарлау деп аталатын Халықаралық аудиттің стандарттары реттейді.
Аудитор өзінің қызметін негізгі үш себептер бойынша жоспарлау керек:
* бұл оған клиент туралы жеткілікті мәліметтер жинау мүмкіндігін береді;
* аудитке кеткен шығындарды шектеулі түрде ұстап қалуға көмектеседі;
* клиентпен белгілі-бір түсініспеушіліктен сақтап қалуға көмектеседі.
Аудитор тексеруді бастамас бұрын, алдын ала жоспарлауды өткізеді. Онда ол клиент туралы жалпы ақпаратты жинайды, аудитті орындау үшін персонал таңдайды және жұмыс жағдайларымен келіседі. Кейін аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар жоспарлау кезінде жалпы аудиторлық тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалау керек. Соңында аудитор аудиттің жалпы жоспарын мен бағдарламасын даярлауға кіріседі. Өйткені аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасы қорытынды шығаруға қажетті фактілі материал болып табылады, сонымен қатар экономикалық ұйымның қаржылық есептілігі туралы аудитордың объективті пікір қалыптасуына негіз болып табылады.
Аудиторлық ұйымдар немесе жеке аудиторлар аудиторлық тексеруді жоспарлау процессін дұрыс ұйымдастыру, тәуекелді және ішкі бақылауды бағалау, аудиттің жалпы жоспарын және бағдарламасын құру мен даярлау тәртібін қарастыру және оны жетілдіру мәселелермен кездеседі.
Осы аталған мәселелердің барлығы таңдалған курстық жұмыс тақырыбының өзектілігін білдіреді.
Курстық жұмыстың мақсаты - аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздерін ашу, аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын даярлау мен оның жетілдіру жолдарын көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері:
* аудиторлық тексеруді жоспарлаудың теориялық негіздерін ашып көрсету;
* аудиторлық жоспарлаудың кезеңдерін ашып көрсету;
* тәуекел мен ішкі бақылау жүйесін бағалау әдістерін қарастыру;
* аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламаны құру мен даярлау тәртібін қарастыру;
* аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламаның ерекшеліктерін және оны одан әрі жетілдіру жолдарын көрсету.
Жұмыстың әдістемелік базасы Халықаралық аудит стандарттары, Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі, зерттеу мәселесі бойынша арнайы және ғылыми әдебиеттер мен журналдар болып табылады.
Курстық жұмыс кіріспе, үш тараудан, қорытынды, әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

1 АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРУДІ ЖОСПАРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

0.1 Аудиторлық тексеру маңызы, мақсаттары және міндеттері

Аудит - білікті мамандардың тәуелсіз қызметімен жүргізілетін кәсіпорындар, ұйымдар, фирмалар мен акционерлік қоғамдардың қаржы-шаруашылық қызметін түгендеу, қаржылық талдау мен бухгалтерлік бақылау.
Аудит келісімшарт негізінде клиенттің қалауымен жүргізіледі. Аудит барысында, негізінен, бухгалтерлік есеп талданады. Аудиттің басты мақсаты - қаржылық жағдай, фирма жағдайы мен оны жақсарту бойынша ұсыныстар енгізу.
Аудиторлық тексеру - қаржылық есептілік бойынша көрсетілген құжаттар негізінде аудитормен жүргізілетін ұйымның қаржы-экономикалық қызметін тексеру. Аудиторлық тексеру бухгалтерлік есептің салық органдарына өткізілгенге дейін жүргізілуі керек. Ал акционерлік қоғамдарда аудиторлық тексеру бухгалтерлік есептілікті жалпы акционерлер кеңесі бекітпес бұрын өткізіледі [2].
Аудиторлық тексеру жүргізуге қажеттілік келесі жағдайлармен байланысты:
1 ) ақпараттың әкімшілік пен бұл ақпаратты пайдаланушылар арасында даулы жағдай туындаған кезде оны құрастырушылардың объективті болмау ықтималдылығы;
2 ) қабылданатын шешімдер салдарларының ақпарат сапасына тәуелділігі;
3 ) ақпаратты тексеруге арнайы білімдердің қажеттілігі;
4 ) ақпаратты пайдаланушыларда оның сапасын бағалауға мүмкіндіктерінің болмауы.
Аудиторлық тексеру міндетті болмаған жағдайда да маңызды.
Нарық жағдайында кәсіпорындар, несиелік ұйымдар, басқа шаруашылық ұйымдар мүлікті, ақша қаражаттарын қолдану, коммерциялық операциялар жүргізу мен инвестициялар бойынша келісімдік қатынастарға тұрады. Бұл қатынастардағы сенімділік барлық қатысушыларға қаржылық ақпаратты алу мен қолдануға мүмкіндік беруі керек. Ақпараттың дәлдігі тәуелсіз аудитормен расталады. Тексеру соңында аудиторлық есеп жасалады [ҚОСЫМША 1].
Иелер, әсіресе акционерлер мен пайщиктер, сонымен қоса кредиторлар өз бетінше кәсіпорынның өте күрделі операцияларының заңдылығы мен есептіліктің дұрыс бейнеленуіне көздерін жеткізе алмайды. Өйткені олар есеп жазбаларына қарай алмайды және қажетті тәжірибесі де жоқ. Сондықтан аудитор қызметіне қажеттіліктері туындайды.
Кәсіпорындар қызметі нәтижесі жөніндегі ақпараттар мен олардың заңнамаға сай болуын тәуелсіз растау мемлекетте экономика мен салық салуда шешім қабылдауы үшін қажет.
Дұрыс мәліметтер тек инвесторлар мен акционерлерге ғана емес, сондай-ақ қарыздарды өтеу мен пайыздарды төлеу сенімділігін бағалау үшін кредиторларға да қажет. Жабдықтаушыларды кәсіпорынның қарызды уақытында жабу қабілеті жөніндегі ақпарат қызықтырады; кәсіпорын жұмыскерлерін - оның қызметінің тұрақтылығы мен рентабельділігі [2].
Аудиторлық тексерудің бірнеше негізгі мақсаттарын атап көрсетуге болады:
1.ұйымның қаржылық есептілігінің дұрыстығын бекіту және аудитордың ұйым қаржылық есебі мен оның нақты жағдайының сәйкестігі жөнінде пікірін көрсету;
2.ұйым басшылығына өзінің потенциалды мүмкіндіктерін максималды тиімді қолдануға мүмкіндік беретін шаралар жиынтығын құру;
3.ұйымның ішкі бақылау жүйесі адекваттылығын тексеру.
Аудиторлық тексерудің негізгі міндетін орындау есептіліктің барлық пайдаланушыларының қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.
Дегенмен аудитор бақылау жүргізетін басқа ұйымға қарағанда клиенттің іскерлік серіктесі ретінде болады, тексере отырып, клиентке барлық ісінде жан-жақты көмек көрсетеді. Сондықтан аудит негізгі міндетімен бірге функционалды міндеттер орындайды: түзету, жедел бақылау және стратегиялық міндеттер.
Түзету міндеті - аудитормен аудиторлық тексеру жүргізу нәтижесінде теріс қорытынды берілген жағдайда ол клиент өтініші бойынша қателерді түзету ұсыныстарын беруі мүмкін, бірақ оларды өзі түзетпеуі керек.
Жедел бақылау міндеті - ұйымның қызметі процесінде қателерді алдын-алу немесе оптималды шешімдер таңдау мақсатындағы жүйелі баұылау, шешімдер қабылдау емес, оларды таңдауға көмектесу.
Стратегиялық міндеттер - аудит барысында алынған мәліметтер негізінде ұйым дамуының перспективті бағдарламасы мен альтернативті стратегиясын негіздеу немесе ұсыну [2].
Қаржылық есеп аудиті кезінде толық және орынды аудиторлық дәлелдемелер алынуы керек. Аудиторлық ұйымның қаржылық есеп ақиқаттылығы жөніндегі пайдаланушылардың сенімділігінің пайда болуына ықпал етуі мүмкін. Сонымен қоса қаржылық есеп пайдаланушылары аудиторлық ұйым пікірін экономикалық ұйымның болашақ өміршеңдігіне толық кепілдік береді деген ойдан аулақ болуы керек.

4.1 Аудиторлық жоспарлау мақсаты, мазмұны мен принциптері

Аудиторлық ұйым міндеттеме хат жазып, аудитті өткізу туралы келісімшартқа отырмас бұрын аудитті жоспарлап алуы керек.
Аудитті жоспарлау - ол жалпы стратегияны дайындау және аудиторлық процедуралардың күтілетін сипатына, өткізу мерзімдері мен көлеміне егжей-тегжейлі әдіс-амал.
Аудиторлық тексеру әрқашан белгіленген мерзіммен шектелген (орташа алғанда - екі апта); Осы шектеулерге байланысты ірі немесе орташа кәсіпорындарда біртұтас аудиторлық тексеруді өткізу қиынға соғады. Сондықтан аудиторға әрбір тексеретін экономикалық субъекітің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, тексеру стратегиясын анықтау керек. Стратегия келесіні анықтайды:
* клиент қызметі туралы жинақталған ақпаратты қарастыру;
* ішкі бақылау жүйесі мен тәуекелді алдын-ала бағалау;
* тексерілетін топ операцияларының мәнін, ұзақтығын анықтау.
Аудиторлық тексеру стратегиясы тексеру мақсаттарына қол жеткізудің ең ұтымды жолын таңдауға негізделген және аудитор біліктілігі мен тәжірибесіне, аудиторлық фирма мен клиент ерекшелігіне, аудит пен басқа факторларда шешілетін міндеттер сипаттамасы дәрежесіне байланысты болады.
Стратегиялық тексеруді ұтымды орындау үшін оның процедурасының уақыты мен көлемі бөлу әдістемесін көрсетеді.Ол тексерудің жалпы жоспары мен бағдарламадағы толық процедуралар, сонымен қатар жоспарланған процедуралар нәтижелігі мен тиімділігін бағалау арасындағы байланыстырушы буын болып табылады.
Жоспарлау аудитті өткізудің бастапқы кезеңі болып табылады. Ол өзіне аудиторлық ұйымның күтілетін аудитті өткізу көлемі, графигі мен мерзімдері көрсететін жалпы жоспарын даярлаумен, сонымен қатар аудиторлық ұйым ұйымның қаржылық есептілігі туралы объективті және негізделген пікір қалыптастыруға қажетті аудиторлық процедураларды жүзеге асыру көлемін, түрін анықтайтын аудиторлық бағдарламаны даярлауды қосады.
300 Жоспарлау деп аталатын ХАС- ында жоспарлаудың негізгі мақсаты аудитті тиімді жүргізуді қамтамасыз ету деп көрсетілген.
Аудитор жұмысын дұрыс жоспарлау аудиттің маңызды саласына қажетті көңіл бөлуге, потенциалды проблемаларды анықтауға және жұмысты уақытында аяқтауға көмектеседі. Сонымен қатар жоспарлау аудитор ассистенттері арасында тапсырманы дұрыс бөлуге және басқа аудиторлар мен сараптаушылар орындайтын жұмысты үйлестіруге көмектеседі.
Тексеруге қатысты бар дәлелдеулерді жеткілікті көлемде жинау аудитор өзіне кәсіби жауапкершілікті алу үшін қажет. Сонымен бірге жинақталған дәлелдеулер құны төмен болу керек. Аудиторлық дәлелдеулердің ең төмен құны үшін қам жеу жұмысты жоспарлау қажеттілігін көрсетеді. Сондықтан, аудиторлар әр тексеру үшін мақсаты төмендегідей болатын жоспар құруы керек:
* аудиторлық процедуралардың қажетті көлемін анықтау;
* тексеруді жүргізу шығындарын бағалау;
* аудитті жүргізу сапасын қамтамасыз ету.
Аудит жоспарын құру аудитті жүргізудің жалпы қағидалары, сонымен бірге келесідей қағидаларға сәйкес іске асырылады:
* Жоспарлаудың кешенділігі;
* Жоспарлаудың үздіксіздігі;
* Жоспарлаудың оптималдылығы.
Аудитті жоспарлаудың кешенділігінің қағидасы, жоспарлаудың алдын-ала аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын құруға дейінгі барлық кезеңдеріндегі өзара байланыспен келісімділікті қамтамасыз етуді көздейді.
Аудитті жоспарлаудың үздіксіздігі қағидасы аудиторлар тобы өзара байланысты тапсырмаларды орнату мен жоспарлау кезеңдері, мерзімдері мен құрылымдық бөлімшелері бойынша байланыстарды көздейді. Егер ұйымның еншілес ұйымдары, филиалдар мен құрылымдық бөлімшелері болатын болса, онда оны жасау әлдеқайда қиын болады. Ұзақ уақыт мерзіміне аудитті жоспарлау кезінде егер клиентті аудиторлық қоса еріп жүретін жағдайда аудиторлық ұйымға жыл ішінде аралық аудиторлық тексерудің нәтижелерін және ұйымның қаржы- шаруашылық қарекетіндегі өзгерістерді ескере отырып, аудитті жүргізудің жалпы жоспары мен бағдарламаны уақытылы реттеу керек.
Аудитті жоспарлау оптималдығы қағидасы аудиторлық ұйымның өзі анықтаған критерийлер негізінде аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасының оптималды нұсқасын қамтамасыз етуді көздейді [3].
Жоспарлау - аудит жүргізуді мейлінше парасатты атқаруға мүмкіндік беретін шара және сондай-ақ тәуелділікті төмендететін маңызды жағдайлардың айқындалмауы. Жоспарлау - аудиторлық іс-шаралар тізімінің жай ғана механикалық құрастырылымы ғана емес, ол кез келген тексеріс жүргізу шараларында қайталынып келіп отырады. Аудиторлар өз жұмысын тексеріс жасаймын деп отырған ұйымның қызметімен танысудан бастау керек. Ол үшін оны ұйымдастыру құжаттарын зерттеу, қызмет түрі мен оған деген лицензиясы, есеп саясатын және т.б. басқарушылар мен үйым мамандарымен ынтымақтасу кезінде қаржылық есептілік көрсеткіштерін анықтау керек. Тек қана қайта зерттеу нәтижесінде ұйымның алдағы уақыт жұмыстарының үлгілі көлемі мен еңбек сыйымдылығын анықтауға болады, сонымен қатар аудит ұзақтығын анықтауға болады. Сәйкесінше жұмыс көлемі, оның қиыншылықтары мен ұзақтығынан аудит жүргізу құны анықталады.
Аудитті тексеруді жоспарлау процесін келесі кезеңдерге бөлуге болады:
* Алдын ала жоспарлау
* Клиент туралы жалпы ақпаратты жинау
* Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелді бағалау
* Ішкі бақылау жүйесі
* Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын даярлау.

1.3 Аудиторлық тексеруді жоспарлаудың шетелдік тәжірибесі

Халықаралық тәжірибеге назар аударатын болсақ, аудитордың қызметі арнайы екі нормативтік-құқықтық топтарға бағынады:
oo мемлекеттің заңды актілеріне, ең алдымен аудиторлық қызмет туралы заңға;
oo аудиторлық стандарттар мен этикалық нормаларға.
Дамыған елдерде аудиторлық бақылау сыртқы қаржылық бақылаудың алдыңғы нысаны болып табылады, өйткені әр түрлі салалар арасындағы трансұлттық концерндер, ассоциациялар, акционерлік қоғамдар, бірлескен ұйымдар, коммерциялық банктер, сақтандырушы компаниялар, кооперативтер, жеке және қоғамдық ұйымдар үшін ведомстволық бақылау өте тиімсіз.
Нарық экономикасы дамыған елдерде қаржылық бақылау органдарының ұйымдастырылушылық құрылысында мынадай схема қолданылады:
1) мемлекеттік қаржылық бақылаудың жоғарғы органы парламент немесе президентке бағынатын - Шоттық палата немесе Бас аудитор аппараты. Бұл органға мемлекеттік бюджеттің шығыс бөлімін жалпы бақылау жүктелген.
2) мемлекеттік кіріс бөлімін қадағалайтын, үкімет немесе министрлікке бағынатын салық ведомствосы;
3) бюджет арқылы қаржыландырылатын министрліктер мен ведомстволардағы соған сәйкес министрге немесе ведомство басшысына бағынатын бақылау- ревизиялық бөлімшелер. Бұл бөлімшелерге бюджеттік, арнайы, басқа да қорлардың дұрыс жұмсалуының нақты бақылауы жүктелген;
4) есеп беру мәліметтерін, баланстардың анықтығын, жүргізілетін операциялардың заңдылығын тексерумен айналысатын және кеңестік қызмет мемлекеттік жеке және қоғамдық құрылымдардың ұйымдарға жүктелген жауапкершілігін көрсетуді келісімшарт арқылы жүзеге асыратын тәуелсіз аудиторлық бақылау.
Экономикасы дамыған нарықтық мемлекеттерде көптеген үлкен кәсіпорындарда өздерінің ішкі аудитқа немесе ішкі тексеруге арналған бөлімшелері болады, олар кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық бөлімшелерінің қызметін тексеруден өткізіп отырады. Бұл кезде ішкі және сыртқы аудит іс әрекеттерінің келіспеушілік мәселесі туындайды. Ішкі тексеру жүйесінің негізгі қызметі - кәсіпорын мүліктерінің сақталуын қамтамасыз ету, кәсіпорында болатын шаруашылық операциялар туралы мәліметтердің толықтығын және дұрыстығын, жұмыстың өнімділігін арттыру үшін тексерудің дамығын, тиімді формаларын, әдістерін қолдану.
АҚШ тағы аудиттің дамуы. АҚШ тағы аудиторлық қызмет Ұлыбританияның аудиторлық қызметінің ықпалынан пайда болған. Бұл жөнінде американдық автор Уильям Стембер жазған: Аудит қызметі Америка Құрама Штаттарына Британдық бухгалтерлермен 19 ғасырдың аяғында ауыстырылды деп. 20 ғасырдың басына дейін АҚШ-тағы аудит ағылшындық модель негізінде құрылды.
1887 жылы Американың аудиторлар ассоциациясы құрылды, сонан соң 1896 жылы Нью-Йорк штатында заңды жолмен аудиторлық қызмет реттемеленді. Сол кездің өзінде-ақ аудиторлық лауазымды мамандық бойынша емтиханнан сүрінбей өткен және аудиторлық қызметпен айналысу құқығына арнайы лицензия алған маманданған бухгалтер атқара алатын еді.
АҚШ-та мамандандырылған және мамандандырылмаған қоғамдық бухгалтерлер мен аудиторлар институттары (SЕС, ҒАSВ, АІСРА) бар. Дайындау және біліктілік емтиханы сияқты міндеттері бар осындай жалпыға бірдей ассоциациялармен қатар америкалық кәсіби ұйымдар жағымды тәжірибелерді жалпылауға, журнал арқылы әйгілеуге, аудит саласындағы монографиялық әдебиеттерді басып шығаруға және ғылыми зерттеулерді жүргізуге көп көңіл бөледі. Олар ғылыми зерттеу күн тәртібіндегі күрделі мәселелерді шешумен ғана емес, болашақта пайда болуы ықтимал мәселелерді де анықтаумен айналысып, оны ой жүгіртіп дұрыс шешімін табуға алдын ала әзірлік ерте бастан жүргізеді.
Алғашқы кәсіби аудит Ұлыбританияда шамамен XIX ғасырдың орта шенінде пайда болды. 1862 жылы қабылданған британдық компаниялар туралы заң сол кездің өзінде бухгалтерлік есеп пен қаржылық бақылау бойынша мамандарға ең аз дегенде жылына бір мәрте компаниялардың есепшоттарын белгілі бір тәртіппен тексеріп тұруын міндеттейді. Әсіресе Шотландияның, Англияның және Уэльстің алқалы бухгалтерлер институы, сондай-ақ Ұлыбританияның Маманданған және корпоративтік бухгалтерлер ассоциациясы бүкіл әлемге әйгілі болды. Осы Ұлыбританиядағы ассоциацияға тек британ аралдарының тұрғындары ғана мүше болып қана қоймай, сонымен бірге британдық доминион, колониялар мен мандаттық аумақтардың (территориялардың) өкілдері де оған кірді. Одан әрі бұл елдердегі ұлт-азаттық қозғалысының дамуы мен тәуелсіздік алуынан кейін аудиторлық кәсіп өкілдерінің басын қосып біріктірген өздерінің ұлттық ұйымдары құрыла бастады.
Бүгінгі танда АҚШ-та 100 мыңнан көп тәуелсіз маманданған бухгалтерлер ресми тіркелген. Халықаралық ассоциация өз кызметін әлемдегі 189 елде жүзеге асыратын 4,5 мыңнан артық аудиторлық фирмаларды біріктіріп отыр. Тек Ұлыбританияның өзінде 200-ден көп аса ірі аудиторлық фирмалар құрылып, жұмыс істеп жатыр. Әлемдегі нарықтық экономиканы барлық елдерде өзінің құқығы мен ұйымдық инфрақұрылымы бар. Кәсіби аудиттің қоғамдық институты жұмыс істейді.
Егер АҚШ пен Ұлыбританияда аудиторлық ұйымдарға біліктілікті дайындау, игеруге және аудиторлар кәсіби міндеттерін қаншалықты дәрежеде өз еркімен және біліктілікпен орындайтынын бақылау ісіне дербестік берілсе, Еуропа құрлығындағы елдерде аудиторлық қызмет үкімет құрылымында қабылданған нормативті-құқықтық актілер бойынша реттеліп жүргізіледі. Еуропалық одақ мемлекеттерінде бухгалтерлік есеп берулер мен баланстарды тексерумен айналысатын аудиторлармен қатар салық салу мәселелері бойынша кеңес беруші ретіндегі аудиторлар категориясы бар.
Бірқатар шетелдерде аудиттің ұйымдастырылуы туралы нормативті-құқықтық актілерді салыстыру арқылы кәсіпкерлік қызметтің осы саласындағы көптеген мәселелердің шешілуіндегі белгілі бір ұқсастықтарды оңай анықтауға болады. Айтар болсақ, барлық жерде де кәсіпорынның жылдық қаржылық есеп беруіне аудит жүргізудің қажеттілігі туралы ереже бар. Аудиторлық тәжірибеге рұқсат беретін біліктілік талабы белгіленді. Мысалы, Англияда тұлғаның бухгалтерлік органға мүше болып табылатындығын Мемлекеттік хатшының өкілеттілігі, оның ішінде, Англия мен Уэльстің маманданған бухгалтерлер Институты растамайынша, яғни мойындамайынша ол аудитор бола алмайды. Аудиторға тексерілетін кәсіпорынның барлық жиналысына қатысып, сөз сөйлеуге құқық берілген. Жұмысқа салғырт қарағаны үшін аудитордың моральдық және тәртіптілік, сонымен қатар қылмыстық және материалдық жауапкершілігі болады.
Қазіргі уақытта АҚШ та 45000 астам аудиторлық фирмалар бар. Қызмет ететіндердің саны бір және бірнеше мың адамнан асатындар. Оларды 4 категория бойынша бөлуге болады:
1. Үлкен төрттік. Оларға Нью Йорктағы офис 1000 адамнан аса, бұның өзінің АҚШ тың әр үлкен қалаларында бөлімшелері бар, жылдық табыс мөлшері 500 млн долларды құрайды;
2. Басқа Ұлттық компаниялар;
3. Жергілікті және региондық үлкен фирмалар;
4. Кіші жергілікті фирмалар.
Аса ірі халықаралық аудиторлық фирмалар, оның ішінде Үлкен төрттік те кіреді, олардың өз ассортиметтерінде кәсіби аудиторлық қызмет көрсету және әр қилы көмек түрлерінің 50-ден де көп атау бар.
Аудиторлық кеңес беру қызметтің әлемдік нарығы үлкен өзгерістерге ұшырауы әбден ықтимал. Көптеген елдерде Үлкен төрттік қызметінің ауқымы кеңейгеніне және күштеуіне наразылық анғарылады. Батыстық іскер топтарының пікірінше, аса ірі халықаралық фирмалардың қызметін шоғырландыру, олардың одан ары біріктіруі немесе бөлу арқылы аудиторлық қызметтің сапасы төмендемесе, артпайды екен.
Аудит саласындағы оқиғаларды дамытатын басқа нұсқалардың ішінен әлемдік ауқымда аудиторлық және консалтингтік бизнестің бөлінуі, растаушы аудиттің, сәйкестікке орай аудит пен қаржылық есеп берулер аудиті көлемдерінің кемуі ықтимал екенін айта кету керек.
Экономикалық әдебиеттерде аудиттің түрлері мен нұсқаларын жіктеудің әр түрлі тәсілдемелері бар. Мынандай негізгі белгілер бойынша аудит түрлерін жіктеу әлдеқайда орнықты болады:
oo Аудитті дамытудың эволюциялық кезеңдерімен: растаушы, жүйелі-бағдарлы және тәуекелге негізделген;
oo Құқықтық негізде: міндетті, бастамашыл, келісуші, реттемеленген және келісімшарттық;
oo Қолданылу салаларымен: жалпы, банктік, сақтандырушы, қаржылық, өндірістік, маркетингтік;
oo Толықтығы: кешенді, тақырыптық, функционалдық, ұйымдастырушылық, арнайы;
oo Әдістемелік тәсілдермен: есепшіліктік, тестілік, обьекті және циклдік бойынша;
oo Жүргізу кезеңдерімен: бастапқы, қайталанатын, ескертпелері, перманенті, ретроспективтік және стратегиялық;
oo Қызмет түрлерімен: экономикалық, техникалық, технологиялық, ресурстық, сыртқы экономикалық;
oo Аудит жүргізілетін субьектілермен: сыртқы, ішкі, мемлекеттік, ведомствалық, қоғамдық;
oo Тексерулердің мақсаттарымен, міндеттерімен және мазмұнымен: операциондық аудит, қаржылық есептеме аудиті, талапқа сәйкестік аудиті, басқарушылық аудит, маркетингтік аудит, кеңес беру және басқадай ілеспелі аудиторлық қызметтер.

2 Аудиторлық ТЕКСЕРУДІ ЖОСПАРЛАУ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 Алдын-ала жоспарлау ерекшеліктері

Алдын-ала жоспарлау аудиторлық жұмыстың бастапқы фазасында және көбінесе клиенттің офисінде жүзеге асырылады.Алдын-ала жоспарлау кезінде клиент үшін аудитті бастауға немесе оны жалғастыруға келісім беру туралы шешім қабылдау, клиенттің аудитке өзінің тапсырыс беру себептерін анықтау, аудиторлық міндеттемелерді орындау үшін персоналды таңдау және жазбаша келісім құрастыру.
Алдын-ала жоспарлау кезеңі аудитор жұмысының төмендегі кезеңдерін қамтиды:
- Клиентті таңдау және аудитті орындау туралы шешім қабылдау;
- Клиент қызметі туралы ақпаратты жинау;
- Аудитті орындау үшін персонал таңдау;
- Жұмыс жағдайларын келісу;
- Аудитті жүргізу жөнінде клиентпен шартқа отыру.
1. Клиентті таңдау және аудитті орындау туралы шешім қабылдау.
Аудиторлық ұйымдар жағымсыз клиенттермен ынтымақтастық жасауға және қарым- қатынас қажет емес клиенттерге қызмет көрсетуді жалғастыруға міндетті емес. Жаңа клиенттерді таңдау жөніндегі ұйым саясаты келесідей элементтерді қамтиды:
oo Көзделген клиент беделін, оның қаржылық жағдайының нақтылығын және оның алдыңғы аудиторлық ұйыммен өзара қатынастарын бағалау;
oo Аудиторлық ұйымның мүмкін болатын клиентке қатынасының тәуелсіздігін бағалау.
Жұмыс істеп отырған клиенттермен қатынастарды жалғастыру туралы мәселелер кезең сайын (мысалы, жыл сайын) және ерекше жағдайлар пайда болған кезде қарастырылуы мүмкін. Тексеруді бастау туралы шешім қабылданғаннан кейін оны жүргізу мақсаттары мен масштабтары анықталады.
Көптеген аудиторлық фирмалар клиенттің салалық ерекшелігіне бейімделген тексеру жоспарының өзіндік ішкі стандарттарын даярлайды.
Аудиторлық ұйымның ұйымішілік стандарттары негізінде клиентпен алдын-ала жоспарлау банкісінде көрсетілу керек.
Экономикалық ұйым мен оның басшылығы туралы жалпы ақпарат.
310 Бизнес туралы білім ХАС-ына сай: Қаржылық есеп беру аудитін орындау кезінде оқиғалар, операцияларды анықтау мен түсінуге жеткілікті және аудитордың пікірінше, қаржылық есеп беру, тексеру немесе аудиторлық есепке елеулі әсер ететін қабылданған тәжірибедегі көлемде клиент бизнесі туралы аудитордың білімі болуы немесе ол оған ие болуы керек.
Қызмет көрсетуге қажетті аудитор білімі деңгейіне экономика шеңберінде өз қызметін іске асыратын саланы жалпы білу енеді.Бірақ аудиторға қажет білім деңгейі әдетте ұйым басшылығы ие білім деңгейінен мәрқашан төмен болады. Клиент бизнесі туралы білімге ие болу ақпаратты жинау мен бағалаудың және алынған білімді аудиторлық дәлелмен салыстырудың үздіксіз және кумулятивті процессі болып табылады. Мысалы, жоспарлау кезінде жиналғанына қарамастан ақпарат әдетте аудитор клиент бизнесі туралы толығырақ түсінік алатын кейінірек кезеңдерде нақтыланады және толықтырылады.
2. Жоспарлау жұмысының негізгі бөлігі болып, аудиттелетін ұйымның қызметі туралы ақпаратты алу болып табылды. Ол аудиторға қаржылық есептілікке елеулі ықпал ете алатын жағдайларды,операцияларды анықтауға мүмкіндік береді.
Аудитор ұйымның қаржы- шаруашылық қызметпен танысып, клиенттің шаруашылық қызметіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторлар туралы ақпараттарды алу керек.
Сонымен қатар аудитор келесілермен танысу керек:
* ұйымның ұйымдастыру- басқарушылық құрлымымен;
* өндірістік қызметінің түрлері мен шығарылатын өнімнің номенклатурасымен;
* капитал құрлымымен;
* өнім өндірісінің технологиялық ерекшеліктерімен;
* рентабелділік деңгейімен;
* ұйымінің негізгі сатып алушылар мен медігерлермен;
* ұйымда қалатын табысты бөлу тәртібімен;
* еншілес және тәуелді ұйымдарың бар болуымен;
* ұйымімен ұйымдастырылған ішкі бақылау жүйесімен;
* қызметкерлерге еңбек ақы төлеу принциптерді қалыптастырумен.
Аудитор сала мен ұйым туралы мәліметтерді келесі көздерден алады:
* Осы ұйым және ол жататын саладағы істелетін тәжірибиесінен;
* Ұйым қызметкерлерімен әңгімелесуден;
* Заңдар мен нормативтік актілерден;
* Салаға қатысты басылымдардан (мерзімді басылымдағы статистикалық материалдар, мақалалардан және тағы басқа);
* Ұйымілердің өндірістік және әкімшілік бөлмелеріне барудан;
* Ұйым дайындаған құжаттардан (мәжіліс хаттамасы, жарнамалық материалдар, алдыңғы жылдардың жылдық және қаржылық есептері, субъет басшылығының ішкі есептері, басқарушылық саясат бойынша басшылық, лауазымдық нұсқаулар, маркетинг сату жоспарлары).
Клиент бизнесін білу аудитордың кәсіби тұжырымдамасына негіз болады.
Клиент қызметін түсіну және ақпаратты сәйкес пайдалану аудиторға көмектеседі:
oo тәуекелділікті бағалау және мәселені анықтауға;
oo аудитті тиімді жоспарлау және орындауға;
oo аудиторлық дәлелдеулерді бағалауға;
oo клиентке жақсы қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге.
Клиенттің өндірістік және әкімшілік бөлмелерін қарау, оның бизнесі мен операцияларын дұрыс түсінуге көмектеседі.Себебі аудитор персонал қызметін бақылау және түрлі деңгейдегі басшылармен жеке әңгімелесу мүмкіндігіне ие болады.
Тәуекелдікке негізделетін аудит кезінде клиент бизнесін зерттеу мен жоспарлауға аудиторлық процедураның жартысына жуығы жұмсалады.
Ұйым басшылығы туралы ақпаратты жинау негізінде келесідей аспектілер зерттеледі:
oo басшылық құрамындағы жекелеген адамдардың іскерлік бедел мен кәсіби тәжірибесі;
oo жиналыстарды өткізу кезеңділігі;
oo лауазымды нұсқаулықтар мен міндеттердің болуы;
oo ішкі аудит қызметінің болуы;
oo кадрлармен толықтыру, кадрлардың тұрақтамауы;
oo персонал туралы ереже немесе ұжымдық шарттың және басқалардың болуы.
Қаржы- шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштері.Клиенттің ағымдық және перспективті жағдайын түсіну ағымдық және перспективті рентабельділікті, өтімділікті (қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеу қабілеті), сонымен қатар капитал жеткіліктілік (ұзақ мерзімді міндеттемелерді орындау мен қаржы өсуіне сәйкес болу қабілеттілігі) зерттеуді қамтиды.
Алдын-ала жоспарлау бланкісінде ескерілуі қажет мына мәселелерді қамтиды:
* басқа негізгі экономикалық көрсеткіштермен өзара байланыстағы табыстары мен өсу тенденцияларының құрылымы қандай ?
* қолма қол ақша қолзғалысының тенденциясы қандай ?
* қолма қол ақша мен табыс арасындағы алшақтықтың себептері қандай ?
* қолма қол ақша қозғалысының сенімді болжамы дайын ба ?
* өтімділік жағдайы қандай болады ?
* ұзақмерзімді жал бойынша міндеттеме бар ма ?
Өндірістік- шарушылық қызмет.
* негізгі өндірістік желілер қандай және олар нақты тапсырыс берушілермен қалай байланысқан ?
* басшылық өнімнің әр түрінің рентабельділігін талдай ма ?
* қандай негізде өндірісті жоспарлау жүргізіледі ?
* клиент өндірістік қуатпен ( толық, толық емес) жұмыс істейді ?
* қандай шикізат, материалдар мен қызмет көрсетулер сатып алынады, сонымен бірге кім негізгі жеткізушілер болып табылады ?
* жеткізудің балама көздері бар ма ?
* еңбек даулары орын алған ба (олар өндірістік- шаруашылық қызметке әсер етендіктен) ?
* өнім сапасына байланысты мәселелер пайда бола ма ?
* дайын өнімге баға қойылады ?
* жеткізудің қатал талаптары немесе сапаға қойылатын жоғары талаптарға байланысты қиын келісм - шарттар бар ма ?
Әр тексерудің орындау кезінде алдын-ала жоспарлау бланкісінде көрсетілген мәселелер шеңбері клиент қызметі, клиент талаптары мен талабының ерекшелігіне байланысты таралуы немесе кеңеюі мүмкін.
Клиентпен алдын-ала танысу процессінде аудиторға клиенттің қаржылық тұрақтылығын бағалау қажет; экономикалық ортада клиенттің орны; алдыңғы аудиторлық ұйыммен қатынастар, егер олар бар болса.
Жаңа аудиторға есеп принциптерін қолдану туралы даулы сұрақтарын , аудиторлық процедуралар немесе төлем туралы ақпаратты алу үшін алдыңғы аудиторлық ұйыммен байланысу керек.Бірақ аудитор бұл байланыс туралы алдын-ала клиентті ескеру керек.
Сонымен қатар, аудитор құқықтанушылар , басқа аудиторлық ұйымдар, кәсіпкерлер беретін ақпаратты қолдану мүмкін.
Қаржылық есеп беруді тексеруге шақыру себептерін бағалау кезінде аудиторларға ең ықтимал пайдаланушыларды анықтау қажет. Егер кәсіпорын сатуға немесе қайта ұйымдастыруға дайындалып жатса, аудитор есеп берудің нақтылығы дәлелденетін мол материалды жинау керек.
Ұйым туралы жалпы ақпарат болашақта қаржылық есеп берудің нақтылығы туралы негізделген қорытынды жасау үшін керек.Оның ішінде, ұйым қызметінің спецификасы мен салалық ерекшеліктерін анықтау, оның ұйымдастырушылық құрлымын түсіну, өндірістік, қаржылық және басқа байланыстарды анықтау, құқықтық міндеттемелермен танысу, ақпараттың әр түрлі қайнар көздер туралы ақпаратты алу керек. Ішкі және сыртқы есеп берулерді,басылымдарды қолдану өте маңызды болып табылады.
Сыртқы есеп беру - бұл газеттер мен іскерлік басылымдар, салалар бойынша талдамалық есептер, негізгі бәсекелестермен және орта салалық көрсеткіштермен салыстырулар, мемлекеттік және салық заңнамасы және реттеу, өтініштер;
Ішкі есеп беру - бұл қаржылық есептері, айлық қаржылық ақпарат, директорлар кеңесінің, дирекцияның, акционерлердің отырыс протоколдары, басшылықтың есептері, соның ішінде бюджеттер, жобалар, аудиторлардың, ішкі есептері.
Алынған ақпараттың негізінде аудитор арнайы сұрақтар бойынша кеңестік көмек алу үшін арнайы мамандарды, эксперттерді (құқықтанушылар, салықтар мен технологиялар бойынша мамандар) тарту керек пе шешім қабылдау керек.
Аудитор клиенттің қызметіне әсер ететін ішкі және сыртқы факторларды анықтау керек.
Сыртқы факторларға келесі макроэкономикалық және салалық факторлар жатады.
Макроэкономикалық факторлар - бұл негізгі қызмет (кему, өсу); халықаралық сауда; тарифтік барьерлер ; салық салудағы өзгерістер; шетел нарықтарға тәуелділігі; валюта бағамдарының ауытқуы; сыртқы бақылау жүйесі; мемлекеттік саясаттың өзгеруі; ұйым тұрақтылығына әсер ететін пайыздық мөлшерлеме; тұтынушылардың өтімділігіне әсер ететін экономикалық факторлар; құнды қағаздар индекстерінің өзгеруі немесе меншік нарығының дамуы.
Салалық факторлар - бұл реттеу ортасы ( жаңа немесе күтілетін заңнамалық актілер, мысалы бағаларды бақылау немесе сыртқы ортаның ластануы); экономикалық шарттар (саланы қысқарту және кеңейту, жоғары тәуекел бар саланың пайда болуы, бағалық бәсекелестік, қызмет циклі және маусымдық); еңбек (еңбек мәселелері, салалық жұмыссыздық, салалық еңбекақы деңгейі, мамандардың, кәсіптің жетіспеушілігі).
Ішкі факторлар:
Жалпы факторлар: клиенттің тарихы; бизнестің құрлымы; өндірістік қызмет түрлері және негізгі өндірістік бірліктер;бизнестің тез кеңеюі; бар және болу мүмкін келіспеушіліктер; өзінің ұйым үшін басшылықтың пікірі; нәтижелер және даму тенденциялар туралы басшылықтың пікірі;басшылықтың басты мәселелері; аудитті өткізуден күтілімдер;
Жеке меншік: клиенттің жеке меншік ерекшеліктері; клиенттің акциялар бағамы; клиенттің акциялармен жасалатын күрделі сауда операциялары;
Негізгі қызмет стратегиясы: жоспарланатын сатулар; өндірісте күтілетін өзгерістер; капиталдық салымдар; жоспарланатын нарықтың кеңейюі; салықтарды жоспарлау;
Директорлар кеңесі және жоғарғы басқарушылық персонал: орындайтын басқару қызметінен тәуелсіздік дәрежесі; орындаушыларды заңдық емес қарекеттерді орындауға күштеу (жалған ақпараттар, акционерлердің қызығушылықтарға қайшы келетін қарекеттер және тағы басқа); басқарушылардың еңбек ақысына әсер ететін факторлар;
Операциялар: өнімнің немесе клиент қызметінің мәні мен негізгі пайдаланушылары; өнім өндірісінің әдістері мен сатылары және олармен байланысты тәуекел; өндірістік қуаттылығының мінезі мен орны, өндірістің өзіндік құн факторлары; медігерлерден алатын несиелік қолайлығы; медігерлерден тәуелділігі және шикізаттардың қолайлығы; өндірістік қуаттылығы; өндірістік циклнің икемділігі және ұзақтығы және тағы басқа.
Қаржы: ақша қаражаттарының ағымы; саясат және инвестициялау процедуралары; табыс деңгейі; негізгі банктік операциялары; лизингті пайдалану; гарантия мен басқа да төлемдер; басқа да міндеттемелер;
Маркетинг: негізгі сатып алушылар мен нарықтар; сатып алушылардың қаржылық жағдайы; негізгі бесекелестер мен нарықта клиенттің орны; нарықтың тұрақтылығы және мауысымдық тенденциялар; өнімнің бұзылуы; артықшылықтар лицензиялар мен сызбалардан тәуелділігі; жаңа күмәнді потенциалды мүмкіншіліктер өнім түрлері; негізгі өнімді қаржыландыру аумағындағы саясат, баға құру мен жеңілдіктер; жарнама және оның тиімділігі; маркетинг нәтижелердің деңгейі; сатуды жоғарлату үшін қосымша тәуекел;
Персонал: мамандану; негізгі персоналдың білім деңгейі және кешенділігі; қызметкерлерді қабылдау және олардың қозғалысы; қызметкерлердің жалақысы және сыяқылары; табысты бөлу; персоналға қатысты басқарушылық жоспарлар; кадрлардың ағымы.
Қаржылық есеп беруге тексеру жүргізу кезінде аудиторлық фирма қызметкерлер тобын жинақтайды.
3.Аудитті жүргізу үшін персоналды таңдау. Аудит тиімділігін қамтамасыз ету үшін оны жүргізетін персоналды дұрыс таңдау аса маңызды.Аудитті сәйкес техникалық дайындығы және қажетті кәсіби қабілетке ие адамдар жүргізу керек. Аудиторлық міндеттемелердің кең масштабы кезінде тексеруге басшылары бірнеше қызметкерлер, сонымен бірге заң, салық мәселелері бойынша мамандар қатыса алады.Масштабы аздау аудит үшін әдетте бір екі штаттың қызметкері жеткілікті болады.
4.Жұмыс жағдайларын келісу. Клиент пен аудитор арасындағы қатынас Қазақстан Республикасының Аудиторлық қызмет туралы заңының 4- бабына сай шарт негізінде құрылады.Кез келген шартты құрмас бұрын алдын-ала келіссөздер жүргізіледі.Аудитты жүргізу туралы келісімге қол жеткізілген сөзде екі жақтан жұмыс жағдайы көрсетілген алдын-ала жазбаша құжаттар болу міндетті болып табылады. Жұмыс жағдайын клиентпен келісу кезінде аудиторға клиенттің қажеттіліктері мен талаптарын, сонымен қатар аудитты жүргізумен байланысты негізгі ұйымдық сұрақтарын анықтау қажет.
Бұл үшін клиент аудиторлық фирма атына аудит және соған қызметтерді көрсету туралы ресми өтініш жіберіледі.Ұсыныс ерікті нысанда жасалады.Әдетте ол жерде аудитты жүргізудің шамамен берілген мерзімі, аудитты жүргізуге деген қажеттілік, өз шешімін күтетін шешімдер, қаламақыныңмүмкін көлемі және басқа сұрақтар көрсетіледі.Келісім хатты алған аудиторлық фирма аудиттың алдын-ала жоспарлауын жүргізеді.
5. Аудитті жүргізу туралы клиентпен шарт құру.Клиент пен аудиторлық ұйым аудит жүргізу туралы шарт жағдайларын түсіну керек.Түсініксізді азайту үшін осы жағдайларды кесім-хат көмегімен жазбаша түрде тіркеу қажет.
Жазбаша міндеттемедегі ақпрат аудитті жоспарлауда аса маңызды. Себебі ол тестерді жүргізу мерзімі мен басқа қызметтерді көрсету аудитін іске асыру мерзімінің жалпы санын көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 384- бабына сай аудиторлық қызмет көрсету жөніндегі шарт легі қызмет көрсету шарттары категориясына жатады.
Шарт оны құру кезеңінен бастап күшіне еніп,екі жақ үшін міндетті болып табылады және орнатылған мерзім ішінде әрекет етеді. Егер әрекет ету мерзімі көрсетілмесе, онд ол сол жердже көрсетілген кезге дейіе әрекет етуші болып табылады.
Шарттың орындалуының аяқталуы мынандай жағдайда мүмкін:
* Шартта негізделген міндеттемелерді орындау мүмкіндігінің жоқтығы (ҚР Азаматтық кодексінің 374- бабы);
* Басқа жақта орнатылған тәртіп бойынша бакрот тану;
* Шартты құрушы мемлекеттік органды өзгерту немесе алып тастау (ҚР Азаматтық кодексінің 404-бабы).
Аудиторлық тексеруді жүргізу жөніндегі шарт клиент - аудитор ара-қатынасын реттеуші ресми құжат болып табылады және жалпы алғанда кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын қарапайым шарттардан ерекшелігі жоқ. Басқа шарттардай сияқты бұл құжатта шартқа қатысушы жақтардың, бұл жағдайда тапсырыс беруші клиент пен орындаушы аудитордың келісілген мүддесін заңды түрінде көрсетеді.
Бірақ аудит шарты кәсіпкерліктепайдаланылатын басқа шарттардан елеулі ерекшеленгеді. Бірінші кезекте, бұл шартты құру кезінде үшінші жақ мүдделерін (қаржылық есептеме ақпаратын тұтынушылар) жариялылықсыз-ақ есепке алу. Іс жүзінде аудитор клиент қана емес, сапасыз тексеру нәтижесінде зияе келтіру арқылы тұтынушылар алдында да жауапты болады. Шартқа қол қою кезінде аудиторға мүмкіндігінше клиент тілегін анық түсініп қана қоймай, оған өз тапсырысын дұрыс толтыруға көмектесу керек. Аудиторлық тексеруді жүргізу сапасы, аудитордың клиентпен ара- қатынасы көп жағдайда аудитты жүргізу жөніндегі шартты нақты құруға байланысты болады.
Көптеген аудиторлық ұйымдар шартты құрудың стандартты нысанын пайдаланады, бірақ клиенттер көбіне мәні мен мазмұнын толық түсіне бермейтін нақты кәсіпорын аудитінің ерекшелігін шартта ескеру дұрысырақ болады.
Аудиторлық тексеру шартында тексеруді жүргізуге қажетті құжаттарды клиенттің ұсыну мерзімін көрсету дұрыс болады.себебі көбіне клиент аудиторды бухгалтерлік есептері әлі дайын емес кезде шақырады, ал бұл жұмысты аса қиындатды.
Шартта тапсырыс берушінің аудиторлық ұйымға алдын-ала ақша төлеуін көрсету қажет. Себебі, жұмыс басталмай тұрып төленген ақша аудит процессіндегі аудитордың қаржылық тәуелсіздігін қамтамасыз етіп, клиент тарапынан аудит үшін сыйақыны төлемей қоюмен қорқыту арқылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.