Бастауыш сыныптарында қазақ тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалану жолдары

Жоспар

1. Кіріспе.
I тарау. Бастауыш мектепте оқытудың жаңа технологияларын Қолданудың теориялық негіздері
1.1. Қазіргі педагогика ғылымындағы “технология” ұғымының тарихына қысқаша шолу
1.2. Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын Технологиялардың түрлері.

II тарау. Бастауыш сыныптарында қазақ тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалану жолдары
2.1. Қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын жаңа технологияларға сипаттамы
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі (Озат мұғалімдер тәжірибесі)

Қорытынды

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

1. Кіріспе.
I тарау. Бастауыш мектепте оқытудың жаңа технологияларын
Қолданудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Қазіргі педагогика ғылымындағы “технология” ұғымының
тарихына қысқаша
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2. Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
Технологиялардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
II тарау. Бастауыш сыныптарында қазақ тілін оқытуда
жаңа технологияларды пайдалану жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Қазақ тілі сабақтарында пайдаланылатын жаңа технологияларға
сипаттамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2. Жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі (Озат мұғалімдер
тәжірибесі)
Қорытынды

Кіріспе

Мемлекетіміздің 2030 жылға дейінгі стратегиясы халқымыздың рухани,
ғылыми және шығармашылық қабілеті жетуге жоғары бол5ан жағдайда ғана
Қазақстанның дамуындағы ұзақ мерзімге межелеген мақсаттарға жетуге
болатындығын анықтап берді. Білімнің айрықша басымдылық алуы қазіргі
қоғамдық прогрестің заңдылықтарынан. Өресі биік білімдар адамдар
мемлекеттің экономикалық даму деңгейін анықтайды.
Адамзат дамуының жаңа кезеңіне жаңа білім беру жүйесі, жаңа оқыту
жүйесі және жаңа жаңа білім үлгісі сай келуі тиіс. Бұл үшін білім үлгісінің
даму бағыттары жөніндегі білім керек.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында білім
берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан алкен маңызға ие болды. Білім
беруді реформалауда жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі
уақыттағы оқыту процесін технологияландырудың қажеттігінен ТУП отыр. Осыған
орай соңғы кезде оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары жасалып,
мектеб тәжірибесіне енгізілуде. Атап айтқанда академік В.М. Манаховтың
оқыту технологиясы Дьяченконың жұмыстарында айтылатын оқытудың ұжымдық
тәсілі, професор Ж.А.Қараевтің жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясы
және т.б.с.с. Қазіргі заманғы оқыту технологияларын мегеру өте күрделі де
ұзақ процесс.
Көп уақыт бойы білім беретін мектептер өзінің басты мақсаты тек пәндік
білім, білік, дағдысын қалыптастыру деп.. есептеді. Соның нәтижесінде
біртекті ойлау, бір пікірді қуаттау мінезі қалыптасты. Бұрынғы Кеңес
мектебінің жүйесі, барлық Кеңестер Одағына ортақ қалыптасқан жүйе көңілден
шықпады.
Багін барлық әлемде білім жүйесін дамыту, жаңа білім моделі іздестіру
жүріп жатқан кезде қазақстандық білім саласында осы принцип іске асырылуда.
Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына байланысты жазылған ойлар,
тұжырымдамалар, көзқарастар, еңбектер баршылық. Ежелден-ақ ұлы ойшыларымыз
Жүсіп Баласағұн, әл- Фараби, ұлы Абайды ерекше толғандырған, сондықтан,
еңбектерінде адамның жеке басон, қабілеттерін дамытуды үнемі көтеріп
отырған.
Педагогіка ғылымының классигі М.Н. Скатки, сол сияқты психолог тар
Я.С.Выготский, Л.В.Заков, В.Давыдов, А.Н.Леонтьевтің, өз Республикамыздың
көрнекті ғалымдары Т.Тәжібаев, М.М.Мұқанов, Н.М. Әбділдин, Қ.Б. Жарықбаев,
Т.С. Сабыровтың т.б. еңбектерін оқып, талап, соның негізінде жаздық.
Қазақ бастауыш мектептерінде жаңа білім мазмұнын жүзеге асыруда,
соның ішінде оқытудың жаңа технологиясын жүзеге асырудың жолдарын дұрыс
шешуді нысаналы түрде зерттеп, білу бүгінгі таңның өзекті мәселелерінің
бірі. Осы тұрғыда анықталған ғылыми зерттеу жұмысымыздың тақырыбы:
“Бастауыш сыныпта “Қазақ тілі” сабақтарында жаңа технологияларды қолдану
жолдары”.
Зерттеу жұмысымыздың мақсаты: Бастауыш мектепте “Қазақ тілі”
сабақтарында жаңа технологияны қолданудың тиімді әдіс – тәсілдерін
айқындау. Осы мақсаттан туындаған міндеттер:
1) Оқыту барысында жаңа технологияны қолдануға байланысты жарыққа шыққан
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып, талдау.
2) Педагогикалық технологияларға сипаттама беру.
3) 2 – сыныпта “Қазақ тілі” сабақтарында жаңа технологияны қолданып,
оқытудың тиімді әдіс – тәсілдерін анықтау.
Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныптағы оқыту процесі.
Зерттеу пәні: 2 – сыныпта Қазақ тілін оқыту барысында жаңа
технологияны қолдану жолдары.
Зерттеу базамыз: Байзерік орталау мектебі.
Зерттеу әдістері:
1) Ғылыми, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқып пайдалану
2) ЗАТ мұғалімдер тәжірибелерін жинақтау, талдау.
3) Бақылау, әңгіме.
Дипломдық жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I тарау. Бастауыш мектепте оқытудың жаңа технологияларын қолданудың
теориялық негіздері.

1. . Қазіргі педагогика ғылымындағы “технология” ұғымының тарихына
қысқаша шолу.

Әлемдік тенденцияларды талдау қоғамды ақпараттандырудың барлық дамыған
елдерде білім беру жүйесіе, жас ұрпаққа тәжірибе жеткізу процесін
ұйымдастыруға, оқыту мен тәжірибелеуде жаңа білім беру технологияларының
пайда болуына қойылатын жаңа талаптардың қалыптасуына заңды түрде Альп
келгенін көрсетуі.
Қай елдің болмасын өсіп өркендеуі дүниеде өзіндік болмысын өсіп
өркендеуі өркениетті дүниеде өзіндік орын Алу оның білім жүйесінің
деңгейіне, даму бғытына байланысты. Қазіргі кезде біздің білім берудің жаңа
жүйесі жасалып, қалыптасуда. Ал қазіргі білім беру саласындағы оқытудың
озық технологияларын меңгермейінше сауатты, Жан – жақты маман болу мүмкін
емес.
“Технология” атты жаңа интегративті білім саласын мегеру оқушылардың
жалпы білім мен дағдыны меңгеруіне мүмкіндік береді. Интелектуалдық,
тұрғылық, этикалық және эстетикалық дамуын, өзіндік кәсіптік айқындалуын
қазіргі әлеуметтік – экономикалық жағдайға бейімделуін қамтамасыз етюді.
Егер жоғары технологиялармен танысуға жеткілікті көңіл аударылса,
жұмыстардың сапалы орындалуы мен өзіндік білім деп жағын қалыптастыруды
дайындауда халықтық, аймақтық отбасы дәстүрлеріне жалпы адамзаттық
құндылықтарды сақтауға бағытталса, аталған мақсаттарға жетуге болады.
“Технология” білім саласының бастр мақсаты – оқушыларды өздігінен еңбк
етуге дайындау, оқушылардың шығармашылық және эстетикалық даму, оқушылардың
өзін - өзі тану мүмкіндігін қамтамасыз етуі.
Оқыту, білім беру тәжірибесі педагогикалық процестің сапасы үнемі
арттырып отыруды талап етюді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибе
педагогикалық процестің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған.
Солардың бірі – педагогикалық процесті технологияландыру.
Әлемдік педагогикалық тәжірибедегі “технология” ұғымының ену тарихына
көз жіберсек, бадан 15 – 20 жыл бұрын Отандық педагогіка технология
терминін мүлдем дер лік қолданған жоқ. Дәстүрлі педагогика өкілдері
“технология” терминіне үрке қарады, себебі, оған дейінгі түсінік бойынша
технология деп.. белгілі бір объектінің өзгерісін айтатын еді, яғни
технологияның барлық шарты орындалған кезде нәтижеге кепілдік берілетін.
Бірақ педагог тар, бұл категорияны педагогикалық құбылыс ретінде
қарастыруды қажет деп. таппады. Жалпы, технология идеясы өте жаңа ұғым
емес. Оқыту процесін технологияландыру ойды осыдан 400 жыл бұрын Я.А.
Коменский айтқан болатын. Оның ойынша оқыту “техникалық” болуы қажет, яғни
нені үйретсе де, нені оқытса да табыссыз болмауы қерек. Оқытудың мұндай
механизмін, яғни нәтижеге қолжеткізетін оқу үрдісін Я. А. Коменский
“дидактикалық машина” деп. атады. Оған:
- мақсат қою;
- осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру;
- бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды;
Сөйтіп, мақсат – құрал – он қолдану ережелері – нәтижі модулі шықты.
Бұл білім берудегі кез – келген технологияның өзегі. Я.А. Коменскийден
кейін педагогикалық технология элементтерін Песталоцци еңбектерінен
кездестшруге болады.
АҚШ – та педагогикалық технологияға қызығушылық үстіміздегі 30 – шы
жылдардағы техникалық құрылымды пайдаланып оқыта бастаған кезде басталып,
“білім берудегі технология” термині пайда болды. Бұл оқу үрдісінде
техниканы пайдаланумен пара-пар еді. Бағдарамалап оқыту және дидактикалық
машина жасау мен байланысты жаңа “білім беру технологиясы пайда болды, бұл
оқыту мен тәрбиелеуді қалай құру керек деген сияқты. Ақырында, 60- жылдары
америкалық және батыс еуропалық білім берудегі реформаларға байланысты “
оқу үрдісіне мжелеген білім нәтижесіне қалай же туге болады” мағынасы
беретін педагогикалық технология термині пайда болды.
Оқыту технлдлгиясы ұзақ тарифи дамудың жемісі. Мұның жолында талай
іздену мен адасу, жарқын ойлардың кездейсоқ жарқылы мен терең сенім, ұзақ
жылға еңбек пен еліктеу, ең соңында үйреншікті әдет қалыптасты. Қоғам
тарихи технология саласында көптеген рефолюцияны біледі. Табиғат танымында,
ғылымда алкен секіріс ретінде танылған ғылыми – техникалық революциялар
техника, технология саласына ірг елі өзгерістер әкелді, табиғатқа, қоғамға,
адам өміріне игі әсерін тигізді, нәтижесінде жаңа технологиялар, жаңа
перспективалық бағыттар өмірге кеді. Мұндай ғылыми – техникалық
революциялар қатарына нәрселердің микро – құрылымын тану, ғарышты игеру,
кибернетикалық құрылымдар, өндірісті автоматтандыру, қалдықсыз өнім өндіру
және қалдықты байта өңдеу жатады.
Қазіргі заманда ғылыми техникалық даму адам өмірінің, қызметінің
барлық саласын қамтиды, ал ғылым саласындағы теориялық және технологиялық
өзгерістердің жапы стратегиясы ғылымның тұрақты өзегі ретінде дүниенің
ғылыми бейнесін білдіреді.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін
қалыптастырады, яғни оқыту технологиясын техникалық құралдардың көмегімен
оқыту деп ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми тұрғыдан
ұғынуға дейін түрліше пікірлер бар, олармен педагогикалық технология
мәселесіне арналған Б. Блум, Д.Ж.Кэррлл, П.Я. Гальнерин, В.В. Давыдов,
М.Киарин, Н.А.Менчинская, З.И.Калмыкова, Л.И. Заков, т.б. ғалымдардың
еңбегі арқылы танысуға болады. Солардың ішінде кейбіреуіне тоқталар болсақ,
В.П. Безпалько педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асырылатын
белгілі бір педагогикалық жүйенінң жобасы деп. анықтама береді.
ЮНЕСКО – ның құжаттарыда оқыту технологиясы пәнді оқыту үрдісі мен
тхникалық және адам ресурстарын ескере отырып, білімді меңгерудің және
олардың өзара әсерін анықтаудың, пайдаланудың және жасаудың білім беру
Турін оңтайландыруды өзіне міндет етіп қоятын жүйені әдіс ретінде
қарастырылады. (ЮНЕСКО, 1986).
Біріншіден, оқыту технологиясы – оқу ақпараттарының пайда болып
көріну, өзгеру, өңделу әдістері мен құралдарының жиынтығы болса, екінші
жағынан оқыту барысындағы мұғалімнінң оқушыға қажетті техникалық және
ақпараттық құралдарды қолдана отырып, әсер ету жолдары туралы ғылым. Оқыту
технологиясы – оқу бағдарламасында қарастырылған алға қойған мақсатқа
жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің
жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асару жолы. Сөйтіп, оқыту
технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен
себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды
бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу
мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Барлық берілген
анықтамадан біз “технология” techhe - өнер, шеберлік және loor – ғылым ,
заң, бір сөзбен айтқанда технологія дегеніміз – шеберлік (өнер) туралы
ғылым екенін көреміз.
Қазіргі заманға оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдер негізінде жасалған дамытушы, жеке бағдарлы, мақсатты технология
болып табылады.
Педагогикалық технология – оқушылардың жеке басын дамыту мен білім
беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс - әрекеттің
жүйелі дамып отыратын жобасы. Бірақ педагогикалық жолдардың бәрі бірдей
педагогикалық жүйені дамытатын заңдылықтарды, оның құрылымының тұрақтылығын
және құрамдас бөлшектерінің үлесімді әсерін қарастыратын оқу үрдісінің
ғылыми негізін құрай бермейді.
Педагогикалық технологиялардың ерекшеліктерін педагогикалық жүйені
жобалау тұрғысынан анықтау үшін жобалаудың білім беру аймағында оқыту
жүйесі мен оның жекелеген компоненттерін жасаумен шектелмейтінін ескеру
қажет.
В.Т. Лихачев педагогикалық технологияны форма, әдіс, амал, тәрбиелік
құралдың (схема, сызба, диаграмма, карта) бірлігі негізінде арнайы
іріктеліп алынған психологиялық – педагогикалық қондырғының жиынтығы еп..
түсіндіріледі. Ал, технологиялық процессті нақты педагогикалық нәтижеге
жетелейтін бөліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді.
В.Т.Лихачев педагогикалық технология түркілікті өзгермейтін механикалық
құрылым емес, байта бала мен мұғалім үнемі түрленіп отыратын өзара қарым –
қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым дейді. Педагогикалық
технологияның мәні – шығармашылық қабілетінің даму үшін қажетті жадай
туғызу.
В.В. Воронов педагогикалық технология – бұл тиімді оқыту жүйесін
құрумен айнаысатын жаңа бағыт деп.. есептейді. Бұл оқыту технологиясының
мынандай арнаулы белгілері арқылы анықталады: диагностикалық тұрғыда оқыту
мақсатын анықтау: барлық оқу әрәкетін оқу мақсаты белгілі бір нәтиже
беретіндей етіп бағдарлау: нәтиженің ағымдары мен қорытынды бағалары;
үйрету әрәкетінің пайда болуы. В.М. Шепель: технология бұл - өнер,
шеберлік, ептілік, іскерлік, әдістердің (Л.В.Заков, Д.Б. Эльконин, В.В.
Давыдов, т.б. идеяларына жалғасты) жиынтығы, жағдайдың өзгеруі – десе М.
Чошанов: “технология бұл дидактикалық жүйенінң құрамды бөлігі” деп..
анықтама береді.
Жоғарыда айтылған авторлардың пікірі бір – бірінен онша
алшақтамағанымен, олар педагогикалық технология біршама әртүрлі белгілеріне
Назар аударуды ұсынады.
Г.К. Селевконың пікірінше, педагогикалық технология үш түрлі өрісте
көрінуі мүмкін: ғылыми, бейнелік және нақты. Бірінші жағдайда ол педагогіка
ғылымының оқытудың мақсатын, мазмұнын және оқыту әдістерін зерттеп,
педагогикалық процесті жобалаушы бөлігі, аймағы болып табылады.
Екінші орайда, ол процестің жүру алгоритімі, жоспарын нәтижеге
жеткізудің мақсат, мазмұнын, әдістер мен құралдарының бірлігі, ал
үшіншіден, барлық жеке, заттың әдісінің құралдың жұмыс істеп, жүзеге асуы
ретінде. Сөйтіп, педагогикалық техниканы оқытудың барынша ұтымды жолдарын
іздейтін ғылым ретінде де және нақты жүзеге асатын оқыту процесі ретінде де
түсінуге болады. М.В. Кларин: педагогикалық технология – бұл педагогикалық
мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданған барлық қисынды Ілім амалдары мн
әдісінің құралдың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті; деп.. жазды.
Біздің пікірімізше, педагогикалық процесс технологиясы дегеніміз мақсат –
мүдені анықтаудың жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің қазіргі таңда
білім беру білім беру саласына қойып отырған талаптарына сәйкес анықталып,
іріктеліп, реттелген оқытудың мазмұн, түр, әдіс амалдың, дидактикалық
талаптың психологиясы педагогикалық нұсқаудың жиынтығы.
Шетел мамандары оқыту техникасы дамуының 3 кезеңге бөледі. Бір інші
кезең – оқытушы оқыту процесін ешқандай құралсыз бір өзі қамтамасыз етуі
тиіс болды. Екінші кезең кітап басып шығаруды тапқаннан кейін оқыту
техникасы түбірмен өзгереді, мұғалімдерге әр түрлі дидактикалық материалдар
көмекке кеді. Қазіргі кезеңде оқыту техникасы одан әрі түбірлі өзгерістерге
ұшырады, әр түрлі дидактикалық материалдан басқа оқыту техникасының
құралдары қосылды.
Н.Ф. Талызинаның пікірінше : оқыту техникасы – бұл оқу процесінің
нақты сипатының мұғалімге қойылған мақсатқа же туге басшылыққа алынудың нақ
өзі.
“Оқытудың мазмұны тұрғанын қарағанда оқыту техникасы бірқалыпты
жоспарлы ұйымдастырылған жән оқытудың техникалық құралдарын толық және
ішінара қолданған оқу процесі мен білімді игеруді игеруді зерттеумен
айналысады” – деп. жазды белгілі дидактик В.Окон. Былайша айтқанда оқыту
техниканы оқу аппараты қалыптастыру, өзгертудің, таратудың, қабылдаудың,
сезінудің, есте сақтаудың және жаңғыртудың мақсаты динамикалық процесс
ретінде елестетуге болады. Бұл техникалық процестің шартты түрде адамның
білмеуін білуіне, қолынан келмеуінен білігіне апаратын жарқын жол ретінде
де қарауға болады. Оқыту техникасын – бұл қолданбалы дидактика. Ол
педагогикалық тәжірибенің нақты жағдайда керемет оқу процесін жүзеге
асырады, оқытып үйрету мен оқып үйренудің ақиқат қызметін бейнелейді.
Басқаша айтқанда, оқыту технологиясы – оқу іс - әрекеті мен оқытушы
ұйымдастырудың амал, әдіс, тәсілдерін қолдану теориясы.
Д.И. Левитестің пікірінше білім беру технологиясының орындалуы
педагогикалық мақсатқа же туге кепілдік беретін реттелген қызмет жүйесі.
Бірақ бұл өте ауқымды анықтама. Оған тәрбиелеу технологиясы да, қарым
қатынас техникасы да, оқыту техникасы да кіреді. Педагогикалық (білім беру)
технология – бұл оқытудың межелеген нәтижесіне жетудің педагогикалық және
экономикалық тұрғыдан негізделген процесі. Ж. Қараевтің пікірінше,
технология дегеніміз әдістемелік жүйемен сәйкесті дидактикалық процес тер
кешендерінің тәжірибеде жүзеге асырылған жобасы, ал педагогикалық
жағдаяттарға сай қолданған әдісі, тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана. Оның
үстіне қолданған әдістер нәтижеге же туге кепілдік бере алмайды.
Берілген анықтамадан байқауымызша, технология мұғалім мен оқушының іс
- әрекетімен, оның құрылымен, құрамдары, әдістері және түрлерімен тығыз
байланысты. Сол себептен педагогикалық технология құрылымына төмендегідей
бөліктер кіреді :
А) тұжырымдық негід
Ә) мазмұндық бөлім: Оқушының жалпы және нақты мақсаты, оқу материалдарының
мазмұны.
Б) процессуалды бөлім – технологиялық процесс; оқу процесін ұйымдастыру;
оқушының оқу әрекетінің әдістері мен түрлері; мұғалімнің материалды игеру
процесін басқарудағы іс - әрекеті; оқу процесінің диагностикасы.
Қазіргі заманғы педагогикалық технология төмендегі негізгі
әдістемелік талаптарға сай болуы тиіс:
1. технологиялық сызба (карта) техникалық процесті он жеке функционалды
бөліктерге және олардың арасындағы логикалық байланыстарды белгілеу
арқылы, көрсететін шартты бейнесі.
2. әр педагогикалық технология тәжірибе игерудің белгілі бір ғылыми
тұжырымдамасына негізделуі тиіс: білім беру мақсаттарына жету
процесінің ғылыми негіді болу керек.
3. педагогикалық технологияның барлық жүйелік сипаттары: процестің
логикасы, барлық бөліктің өзара байланысы, тұтастығы;
4. оқу процесін жобалау, жоспарлау мақсатынан анықтау мүмкіндіктері
ескерілуі керек: кзеңді діагностика, нәтижелері түзету мақсатында
әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндігі қаралуы қажет.
Педагогикалық технологияның осы сапарлы оған басқарушылық
(меңгерушілік) сипат береді.
5. қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бәсекелетік жағдайда
қызметь етюді. Содан белгілі бір білім стандартна сай оқыту кепілдігін
беріп, нәтижесі тиімді, шығыы аз болуы керек.
6. педагогикалық технологияны басқа білім беру мекемесінде басқа
субъектінің де қолдануы мүмкіндіктері ескерілуі керек, яғни ол байта
қолданылған болуы тиіс.
Педагогикалық технологияның өзіндік ерекшелігі оқу процесінің қойылған
мақсатқа же туге кепілдік беретінінде. Мақсатқа жетудің негізгі бағдары
кері байланыс. Осыған сәйкес оқытуға техникалық қатыста мыналарды атап
өтуге болады:
- мақсат қою және нақтылау, мақсатты нәтижеде табысқа же туге орай
айқындау;
- оқытдың барлық барысын және оқу материалдарын оқу мақсатына сәйкес
дайындау;
- ағымдағы нәтижені бағалау, қойылған мақсатқа жету жолында оқытуды
өзгерту;
- нәтиженің қорытынды бағасы;
Сөйтіп оқыту технологиясы мектепте оқыту процесі не қажетті әдіс,
тәсіл, амал дидактикалық талап секілді психологикалық педагогикалық іс-
әрекеттің жүйелі кешені ретінде пайдалы. Ол оқушының тәртібіне, оқуға
ынтасына, оқу іс - әрекетіне игі әсер етуімен қатар, педагогиканы нақты
ғылымға жақындату, мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық қызметі болып
табылатын педагогкалық іс-тәжірибенің нәтижелігіне, жинақылығына ұтымды
әсер етеіндей оқу – тәрбие процусінің бастр күре тамырының рөлін
атқарады.Былайша айтқанда, педагогикалық технология оқу-тәрбие процесінің
шығармашылықпе терең ойласатын көптеген фактордың үйлесімділігі оқыту мен
тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі (компоненті).
Бадан, оқыту технологиясы дегеніміз педагогикалық тәжірибеде оқыту мен
тәрбиенінң нақты көздеген мақсатына қол жеткізу тұтас дидактикалық жүйе
құрайтын амалдар мен іс - әрекеттер тізбегі.
“Педагогикалық технологиясы” , “оқыту технологиясы” және “оқу
технологиясы” терминдерінің бадан бұрын анықталған белгілері мен құрамдас
бөліктерні салыстыра отырып, оқу технологиясы дегеніміз оқушы мен
мұғалімнің сабан үстіндегі өз ара қарым – қатынасының оқушының өз бетімен
жұмыстануы мен инициативасын, белсендіре дамыту мақсатында амал, іс-әрекет,
тәсілдердің жүйесі –деп. анықтама бердік. Оның педагогикалық технологиядан
айырмашылығы оқу процесін жүзеге асару жолында алдын – деп дйындық
“технологиясынсыз” тек сабан үстінде ғана іске асады.
Оқу техникасы тек мұғалім мен оқушының тек оқу – оқыту іс -
әрекетіне ғана негізделеді, ол мұғалімнің оқушыныңы танымдық қызығушылығы
мен дербестілігін қамтамасыз ететін тұрақты да қайталамалы амал, әдіс, іс -
әрекетінің жүйесі. Оқу техникасы жекелеген оқу пәннің әдістің құрамды
бөлігі болып табылады; есептеу дағдысы қалыптастырып, дамытудың, бекітудің
оқу техникасы оқушының есептері өз бетімен шығара білу білігін жетілдірудің
шарте. Бұл жағдайда оқу техникалары математиканы оқыту әдістемесіне жатады,
сонымен бірге оқу технологиялары жеке дидактикасынан шығып, жалпы
дидактикалық категорияға айналады. Мысалға: оқу материалындағы ең негізгі
мәнін ажырата білу техникасы және оқушының белсенділік пен өз бетінше
жұмыстана білу ін дамыту технологиясы (мақұдау, қолдау, мадақтау,
ынталандыру техникасы, тапсырманы өз бетінше орындау, нашар оқитындарға
көмек ұйымдастыру тәсілдері). Сөйтіп, оқу технологиялары көбіне көп
мұғалімнің Алдан Ала жоспарлаған !с-әрекеті есебінде сабан үстінде
орындалады. Ең бастысы, оқу технологиялары оқушының қарым қатынастағы оның
ынтасын сол бойда қолданған қысқа мерзімдік қана тапқырлық.
Педагогикалық технология оқушының оқу танымдық қызметінің
құрылымы мен мазмұнын көрсетеді. Сонысымен де ол әдістерден ерекшелінеді.
М.Чошанов “оқыту техникасы мен әдістік жүйенің” негізгі айырмашылықтары
әрбір белгінің Байкалу дәрежесін анықтайды дей келіп, педагогикалық
технологияның негізгі бөлігін айқындап береді. Олар: діагностика және
нәтижелік мақсатқа жетудің және оқыту процесінің тиімділігіне же туге
кепілдік береді: үнемділік оқу уақытын ұқыпты пайдаланып, мұғалім еңбегін
ұйымдастыру мен қысқа уақыт аралығында межелеген нәтижеге жету тиімділігін
қамтамасыз етюді.
Түзету- жедел кері байланыс мүмкіндіктеріне жол ашып, мақсатқа
жетудің нақты бағдарын анықтайды.
Егер педагогикалық техникада бұл белгілер айқын байқалса,
әдістік жүйеде бұлар өте әлсіз болады не мүлдем болмайды.
Педагогикалық технология және оқыту техникасы дидактикалық
немесе әдістік жүйенінің негізгі бөлігі болып табылады. Мысалы егер әдістік
жүйе “неге оқыту керек?” “не үшін оқыту керек?” “қалай оқыту керек?” деген
мінді шешуге бағытталса, оқыту техникасы осылардың тек соңғысын, яғни
“қалай нәтижелі оқыту керек?” Деген сұраққа ғана жауап береді.
Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер педагогикалық
технологиялардың қолдану деңгейіне, философиялақ негізіне, психологиялық
даму факторна, меңгерілу тұжырымдарына, жеке тұлғаның қалыптасу бағдарына,
мазмұы мен құрылымының сипатына, ұйымдастырудың түріне, танымдық қызметті
басқару типі не, балаға қарым – қатынас тәсіліне, қолданып жүрген әдісіне,
дәстүрлі жүйені жетілдіру бағанына және оқушының категориясына қарай
түрліше болып бөлінгенін анықтап отыр.
Со сияқты, біз жоғарыда айтқанымыздай, бүгінгі күні оқыту
технологиясының дәл нақты жіктелуі жоқ. Дегенмен екі-дәстүрлі және жаңа
технология болып бөлінеді. Педагогикалық жүйеде В.П. Беспальконың
педагогикалық техникасының мәні, мазмұны,мақсаты туралы. Тұжырымдары кең
қолдау тапты. Педагогикалық жүйе деп.. белгілі бір қабілеті бар дара
тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әрекетті ұйымдарға қажет
құрылымдар, мазмұн, әдістермен процестің өзара байланысын бірлігін айтады.
“Педагогиаклық технология”, оқыту технологиясы” анықтаған көптеген
ғалымдар үшір маңыздыережеге біріктіреді, олар:
- оқытуды оқушының іс әрекетін қалаған үлгі (эталон( түрінде дәл
анықтау негізінде жоспарлау;
- мұғалімнің қызметі мен оқушыға қаыптасқан ықпалын қатаң жүйелеу
түріндегі оқыту процесінің бағдарын жасау;
- Көзделген үлгі(эталон) мен оқытудың нәтижесін сәйкестендіру;
Жалпы, оқыту технологиясын сабақта қолдану оқушының білім
сапасын арттырып қана қоймайды, оларды жеке тұлға ретінде қалыптасуға өз
әсерін тигізеді. Тек олардың ерекшеліктеріне, мән-мағынасына қарай таңдап
қолдана білу керек.
Қазіргі заманғы оқыту технологияларын мегеру өте күрделі де ұзақ
процесс. Кейде ол мұғалімнен ққытудың үйреншікті әдіс тәсілінен арылуды
талап етюді. Сонда мұғалімнен оқыту технологиясынан үйретуді арнайы кәсіби
тұрғыдан ұйымдастыру керек. Бір техниканың одан әр мұғалім орташа
дәрежеде; ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен іске асыруы
мүмкін. Бұл жерде техниканы жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі
бір ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді сонымен бірге оқушы әрекеті он
қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі роль атқарады.
Оқыту технологиясын талап, іріктеу оқушының оқу танымдық іс-әрекетін
басқарудың негізгі бір буыны, қазіргі кезде әдебиеттерден осы заманғы білім
берудің даму бағыы мен тенденциясын қамтитын 50-ден астам педагогикалық
технология қолданылып жүргені мәлім.

2. . Қазіргі бастауыш мектептің оқыту барысында қолданылатын
технологиялардың түрлері

Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып
табылады. Оқытудың жаңа технологиясын мегеру үшін педагогикалық аса зор
тәжірибелі жұмылдыру қажет болады. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың
озық технологияларын меңгермейінше, сауаттты, Жан-жақты маман болу мүмкін
емес. Жаңа технологияны мегеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани азаматтық және басқа көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін
тиімді, ұйымдастыруына көмектеседі.
Оқу технологиясы мектепке оқу процесі не қажетті әдіс, тәсіл, амал
дидактикалық талап секілді псиқхологиялық педагогикалық іс-әрекеттердің
жүйелі шешімі ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәтібіне, пәнге деген
ынтасына, оқу-іс әрекетіне игі әсер етумен қатар, педагогиканы нақты
ғылымға жақындатып, мұғалімдердің интеллектуалдық шығармашылық қызметі
болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибенің нәтижелігіне, жинақтылығына,
ұғымды әсер ететіндей оқу-тәрбие процесінің бастр күре тамырының ролін
атқарады.
Педагогикалық психология – оқу тәрбие процесінің шығармашылықпен терең
ойластырылған көптеген әдістердің үйлесімділігі арқылы оқыту мен тәрбиелеу
тиімділігін қамтамасыз ететін білімнің құрамды бөлігі болып табылады.
Г. К. Селевконың оқыту технологиялары туралы тұжырымдамасына сүйене
отырып, біз бастауыш сыныпта қолданатын бірнеше оқыту технологиясын
іріктедік.

Амонашвили технологиясының негізгі мақсаты – баланың жеке қасиетін ашу
арқылы азамат етіп тәрбиелеу, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату,
танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, білім мен білікті кеңейтуге және
тереңдетуге жадай жасау. Мұндағы меңгеруге тиісті бастр біліктер мен
икемділіктер: танымдық оқу, жазу сөйлесу қаракеті: лингвистикалық сезім
(ана тілі сабақтары) рухани сезімділік: әсемдікті, әдемілікті түсіну
(табиғат туралы сабақ) іс әрекетті жоспарлау; төзімділік және батылдық;
қарым-қатынас; өзге тілі мегеру.
Бұл біліктер мен икемділіктер оқу мен жазу процестерін үйрету
амалдары, баланың әдеби шығармашылық қабілетін дамыту, рух, Жан, жүрек,
махаббат, өмір, өлім, т.б. рухани құндылықтарды сезіну; қоршаған ортадағы
әсемдік-әдемілік (өнер, музика, бейнелеу өнері, театр, т.б.) баланың
шығармашылық қабілетін дамыту сияқты арнайы әдістер мен әдістемелік
амалдардың көмегімен қалыптасады.
Олардың сабақты оқыту процсінде ғана емес, бала үшін, оның бүкіл ой
сезімінің қалыптасуы үшін де мәні зор сондықтан Ш.А.Амонашвили
технологиясындағы балаларды бағалау өте алкен роль атқарады, яғни баланың
жауабына қойылатын бағаның әділ болуы, жауапты бұрыс бағалау және балаларды
өзін өзі бағалауға үйрету маңызды.
Саралап оқыту технологиясы.
Саралап оқыту технологиясы оқу процесінің белгілі бір бөлігін қамтитын
саралап оқытуды ұйымдастырудың, оның құралдары мен әдістерінің жиынтығы
болып табылады.
Оқыту жүйесінің кез келгенінде қандайда болсын оқушылардан саралау
жүзеге асып отырады. Сондықтан саралап оқыту технологиясының өзі әр түрлі
әдістемелік құралдарды қолдану арқылы енген, сіңген технология.
Дегенмен, оқу процесін саралау педагогикалық жүйелер қатарына өзіндік
айқын мақсат көздейтіндігімен ерекшеленеді және бұл саралап оқыту деп.. те
аталып жүр.
Сыныпішілік саралау
Баланың даму, қабілеті әркелкі болғандықтан, бір сыныптың өзінде
үздіктер, жақсы оқитындар жән нашарлар пайда болады. Сондықтан мұғалім бала
мен сабан және оның барлық кезеңдері; жаңа материалдан түсіндіру, ұсыну,
сабақты қорытындылау, қайталау, білімділік дағдысына тексеру барысында
саралау жұмысын жүргізеді, жаңа материалды түсіндіру кезінде мұғалім
мынандай мәселерге назар аударады:
I. Ең бастр негіз, ядро – білім мазмұны, пәннің теориялық мәні тірек
мәліметтері. Алғашқы деңгей әрбір тақырыптың ең негізгі, бастр
қарапайым мазмұнын ашып, толық болмағанымен, сол тақырыптың міндетті
тұтас бейнесін береді. Бұл деңгей базалық деңгей ретінде қабылданған.
II. Қосымша мәліметтер алғашқы деңгейде алған білімді одан ары кеңейтіп,
дәлелдеп, тиянақтайды, негізгі мазмұнын нақтылайды, ұғымның не үшін,
қалай қолдануын көрсетеді. Бұл деңгей мәліметтер көлемін арттырып,
негізгі материалды тереңірек түсінуге көмектеседі.
III. Дамытушы мәліметтер материалды біршама тереңдетіп, оған логикалық
негід береді, болашақта шығармашылықпен қолдануға жол ашады. Бұл
деңгейде бала өз бетінше жұмыс істеуге дағдыланады.
Ойын арқылы оқыту технологиясы.
Оқытудың ойындық әдісі ерте кезден бастап күні бүгінге дейін
қолданылып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді. Бұдан әдіс, әсіресе,
халықаралық педагогикда, мектепке дейінгі және мектептен тыс мекемелерде
кеңінен пайдалануда. Соңғы жылдарға дейін ойын әдісін оқыту процес інде
қолдануға шек қойылып та кеді. Қазіргі кезде оқу процесінің тиімділігін
арттырып, оқушының белсенділігін көтеру мақсатында ойын әдісі төмендегі
бағытта қолданылып жүр.
- Оқу пәнінің бір тақырыбын немесе бір бөлімін өткенде, ұғымды мегеру
барысында өзіндік технология ретінде;
- Барынша көлемді бір технологияның элементі ретінде;
- Тұтас ойын сабағы немесе сабақтың кіріспе, жаңа сабан түсіндіру,
бекіту, жаттығу, тексеру кезеңінде қолданылатын оның бөлігі
ретінде;
- Сыныптан тыс жұмыстар технологиясы ретінде : “Ойынды пайдаланудың
педагогикалық технологиясы” ұғымы педагогикалық процесті әртүрлі
педагогикалық ойындар түрінде ұйымдастырудың көптеген әдістері мен
амалдарын қамтиды. Педагогикалық ойындардың жалпы ойындардан едеулі
айырмашылығы – оқытуда алдына белгілі бір педагогикалық нәтиже
көздейтін мақсат қойып және оның оқу-танымдық сипат алуында. Ойын
арқылы оқыту сабақта оқушыны оқу әрекетіне қызықтырып,
ынталандырады.
Сабақта ойында пайдаланудың мынандай негіздік бағыттары бар.
Дидактикалық мақсатты ойынмен алмастыратын, ойын арқылы жүзеге асыратын
жарыс, айтыс элементтері енгізіледі: дидактикалық мақсаттың орындалуы ойын
нәтижесінен көрінеді.
Оқу процесіндегі ойын арқылы оқыту технологиясының орны мен ролін
анықтау, ойын мен оқу элементтерін үйлестіре білу көбінесе мұғалімнің
ойының атқаратын қызметі мен жіктелуін түсінуіне тікелей байланысты.
Алғашқы кезде ойындар дене (қозғалмалы) және интеллектуалды (ақыл-ой),
еңбек, әлеуметтік және психологиялық болып жіктеледі, сол психологиялық
процесс сипатына қарай ойындар төмендегідей топтарға бөлінеді:
a) Үйретуші, дайындаушы, бақылаушы, жалпылаушы;
b) Танымдық, тәрбиелік, дамытушылық;
c) Репродуктивтік, продукти втік, шығармашылық;
d) Комуникативтік, диагностикалық, кәсіпке бағдарлаушы, психологиялық –
технологиялық және басқалар.
Сабақта қойылатын ойынның түрі көп, біз олардың ең маңыздыларын және
жиі қолданылатын ғана анықтамақпыз: пәндік, сюжет тік, рольдік және
имитациялық (еліктегіш).
Ойындар мектепте оқылатын, оның ішінде бастауыш сыныпта өтілетін
барлық пәнге тендеуге болады.
Сөйтіп, ойын арқылы оқыту технологиясын қолдану үшін оған лайық орта
болу керек, яғни пәнді оқыту барысында дайындаған немесе қатаң үстем
үстінде, бөлмеде, көшеде, табиғатта ойналатын ойындар үшін өзіңе ыңғайлы
техникалық құралдарды пайдаланып ойналатын ойыннның арнайы орны, құралы
тағы да басқа жағдайлары болуы тиіс.
Проблемалы оқыту технологиясы.
Проблемалық оқыту кезінде мұғалімнің жетекшілігімен проблемалық жадай
жасалып, оқушылар он шешуге белсенді түрде қатысады, осы іс - әрекеттің
нәтижесінде оқушылыр кәсіби білімді, дағды мен білімді меңгеріп, ойлау
қабілетін дамытады.
Проблемалық оқыту ынталандырудың ерекеше проблемалы түріне
негізделеді, сондықтан материалдың дидактикалық мазмұнына тиісті дәрежеде,
яғни проблемалы жағдайдың тізбегі ретінде берілуін етюді.
Ғылыми білім логикасының түп – төркіні проблемалық жағдайдың логикасы
болып табылады. Проблемалы жағдайлар мазмұнының белгісіздігіне қарай, басқа
да әдістемелік ерекшелікке қарай әртүрлі болуы мүмкін Проблемалы оқыту
технологиясы – бұл проблемалы жағдайды, оқушының белсенді танымдық қызметін
ұйымдастыруға негізделген технология. Педагогикалық проблемалы жадай
белсенділікті оятатыын әрекеттің, таным объектісінің жаңалығын,
маңыздылығын, сұлулығын және басқада ерекшелігін айқындайтын мұғалім
сұрақтарының негізінде туындайды. Психологиялық проблемалық жадай жасаудың
өзіндік жеке ерекшеліктері бар. Тым қиын немесе тым жеңіл танымдық міндет
оқушының ойында проблемалық жадай туғызбайды.
Проблемалы жағдайда оқу процесінің барлық, яғни жаңа тақырыпты
түсіндіру кезінде, жаңа сабақты бекіту, тексеру кезінде ойластыруға болады.
Мұғалім проблемалы жадай (ситуация) туғызып, оның шешімін іздеуге
оқушыларды бағыттайды. Сөйтіп бала өз оқуының субъектісіне айналады, соның
нәтижесінде бала жаңа білім игеріп, әрекет әдістерін меңгереді.
Бағдарламаланған оқу технологиясы.
Бағдарламаланған оқу дегеніміз- бағдарламаланған оқу материалын оқу
қондырғысының (технологиялық оқу құралдарының) көмегімен ЭЕМ, бағдарламалы
оқулық, кино тренажер тюлю мегеру. Бағдарламаланған оқу материалы оқушыға
белгілі бір логикалық жүйемен аз-аздан берілетін оқу ақпараттарынан тұрады
“кадрлар, файл дар, қадамдар”.
В.П. Безпалько бағдарламалап оқытудың бес ұстанымын ұсынады. Бірінші
ұстаным – басқарушы құрылымдарға бағыныштылық. Алғашқы бағындыру кезегін
педагогіка Альп, оқытудың дәстүрлі емес қиын жағдайда жеке көмектер беріп,
қателерді түзетуге қол ұшын береді.
Екінші ұстаным – қайтармы байланыс ұстанымы. Қайтармы байланыс тек
мұғалімге ғана емес, оқушыға да, біріншісіне оқу материалын түсіну үшін,
екіншісіне жіберілген қателерді түзету үшін қажет.
Оқушының өз бетімен ойлау қабілетінің нәтижесін жөндеу үшін қызмет
ететін қайырма байланыс ішкі деп.. аталады.
Сөйтіп, ішкі қайтармы байланыс кезінде оқушылар оқудағы өз жұмыстарын
өздері талдайды, ал сыртқы қайтармы байланыс кезінде мұны педагог тар
немесе арнайы құрылған басқару құрылымы жүзеге асырады.
Бағдарламаланған оқудың үшінші қстанымы – оқыту кезінде оқу
материалдарының мәнін ашып түсіндіруде қадамдық технологияны іске асару.
Бұл талапты орындау оқу бағдарламасының жалпыға бірдей түсініктілігін
қамтамасыз етюді.
Қадамды оқу әрекеті – бағдарламадағы оқу материалының жеке, дербес,
бірақ өзара байланыстығы, көлемі жағынан шағын ақпараттарының және білімді
игеру мен дағды қалыптастырудың белгілі бір теориясын бейнелейтін
тапсырмадан тұратынын білдіретін технологиялық тәсіл.
Тура және қайтымды байланыстағы апарат пен таным әрекетін орындау
ережесінің жиынтығы оқу бағдарламасының қадамы болып табылады. Қадам өзара
байланысқан үш бөліктен : апарат, қайтарма байланыстағы әрекет және
бақылаудан тұрады. Оқу әрекеті кадамдарының тізбегі бағдарламалап оқыту
технологиясының негіді болып табылатын оқу бағдарламасын құрайды.
Бағдарламалап оқытудың келесі ұстанымы оқушының бағдарлама бойынша
міндетті түрде және жеке дара жұмыстауы. Бадан белгілі бір бағытта апарат
бері процесін жүргізу және әр оқушыға өз қабілет күшіне сай жылдамдылықпен
таным игеруіне мүмкіндік туғызу талабы туындайды.
Демен, оқытуды басқару мен даралар білім қарқыны барлық оқушының
әртүрлі уақытта болса да оқу материалдарын толық менгеруіне жадай жасайды.
Бағдарламалап оқытудың соңғы ұстанымы оқушының белгілі бір – оқу
материалын тез қабылдау, тиісті бағыт байдар Алу сияқты қабілеттерін дамыту
үшін бірқатар пәнді оқытуға арнайы техникалық құралды қолдануды талап
етюді. Бұл құрады оқыту құралдары деп.. атауға болады, өйткені солардың
көмегімен педагогикалық оқу процесіндегі қызметі бір қалыпқа түседі.
Дамыта оқыту технологиясы.
(Л.С. Выгодский, В.В. Давыдов, Л.В. Занков ) бастауыш мектептің
алдындағы шешімін күтіп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.