Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
2.3 Қоғамдық ұйымдар және мемлекеттік басқару аясындағы азаматтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
2.3 Қоғамдық ұйымдар және мемлекеттік басқару аясындағы азаматтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Экономиканы басқарудағы әкімшілік-командалық тәсілден бас тарту республикада басқару қызметінен бас тарту деген сөз емес. Қазіргі кезде кәсіпорындардың, мекемелердің дербестігі елеулі түрде жоғарылады, олар өз қызметін өздері ұйымдастырып, түскен табысты өздері бөледі. Бірақ олардың қызметі шектеусіз емес, мемлекеттік органдардың олардың қызметіне заңда көзделген өкілеттік шеңберінде және заңдық ңегізде ықпал жасауы жоққа шығарылмайды.
Мәселен, кәсіпорынның қызметіне мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы Президентінің Мемлекеттік кәсіпорын туралы Жарлығының 24-бабына сәйкес бақылау жасауды жүзеге асырады. Мұндай ыкпалдың сипаты, мазмұны мен тәсілі қазір басқаша. Ол тек арам бәсекеге, кәсіпорындарды нарықтағы монополияға жібермеу, салықтар, баға саясаты арқылы ғана емес, ұлттық мүдделерді. жүзеге асыруда олардың қамтамасыз етуін, мемлекеттік саясат шеңберінде көмек көрсету және т.б. арқылы ықпал жасауға болады.
Өмір қазір экономика, әлеуметтік және баға саясаты шеңберіндегі елеулі кемшіліктердің жан-жақты дағдарыстардың болуы мемлекеттік басқарудағы кемшіліктермен айтарлықтай байланыста екенін байқатуда.
Әкімшілік құқық мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мен жүзеге асыруды қалыптастыру шеңберіндегі қоғамдық қатынастардың нақ осы саласын зерттейді. Басқару дегеніміз — адамдар ұжымының біріккен қызметіне жетекшілік ету, оны бағыттап, ұйымдастыру. Сондықтан да әкімшілік құқықтың басқаша атауы — баскару немесе басқару құқығы.
Әкімшілік құқық мемлекеттің халық шаруашылығын, әлеуметтік-мәдени және әкімшілік құрылысын басқару бойынша атқару-орындаушылық қызметі аясындағы қоғамдық, қатынастардың кең шеңерін реттейді. Осы қоғамдық қатынастарға, ең алдымен ұйымдастыру маңызы тән.
Осы қоғамдық қатынастардын маңызды ерекшелігі мынада: оның қатысушыларының біреуі билік функцияларына ие болудa. Ал екіншілері оларға бағынып, олардың заңды талаптарын орындауға міндетті.
Экономиканы басқарудағы әкімшілік-командалық тәсілден бас тарту республикада басқару қызметінен бас тарту деген сөз емес. Қазіргі кезде кәсіпорындардың, мекемелердің дербестігі елеулі түрде жоғарылады, олар өз қызметін өздері ұйымдастырып, түскен табысты өздері бөледі. Бірақ олардың қызметі шектеусіз емес, мемлекеттік органдардың олардың қызметіне заңда көзделген өкілеттік шеңберінде және заңдық ңегізде ықпал жасауы жоққа шығарылмайды.
Мәселен, кәсіпорынның қызметіне мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы Президентінің Мемлекеттік кәсіпорын туралы Жарлығының 24-бабына сәйкес бақылау жасауды жүзеге асырады. Мұндай ыкпалдың сипаты, мазмұны мен тәсілі қазір басқаша. Ол тек арам бәсекеге, кәсіпорындарды нарықтағы монополияға жібермеу, салықтар, баға саясаты арқылы ғана емес, ұлттық мүдделерді. жүзеге асыруда олардың қамтамасыз етуін, мемлекеттік саясат шеңберінде көмек көрсету және т.б. арқылы ықпал жасауға болады.
Өмір қазір экономика, әлеуметтік және баға саясаты шеңберіндегі елеулі кемшіліктердің жан-жақты дағдарыстардың болуы мемлекеттік басқарудағы кемшіліктермен айтарлықтай байланыста екенін байқатуда.
Әкімшілік құқық мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мен жүзеге асыруды қалыптастыру шеңберіндегі қоғамдық қатынастардың нақ осы саласын зерттейді. Басқару дегеніміз — адамдар ұжымының біріккен қызметіне жетекшілік ету, оны бағыттап, ұйымдастыру. Сондықтан да әкімшілік құқықтың басқаша атауы — баскару немесе басқару құқығы.
Әкімшілік құқық мемлекеттің халық шаруашылығын, әлеуметтік-мәдени және әкімшілік құрылысын басқару бойынша атқару-орындаушылық қызметі аясындағы қоғамдық, қатынастардың кең шеңерін реттейді. Осы қоғамдық қатынастарға, ең алдымен ұйымдастыру маңызы тән.
Осы қоғамдық қатынастардын маңызды ерекшелігі мынада: оның қатысушыларының біреуі билік функцияларына ие болудa. Ал екіншілері оларға бағынып, олардың заңды талаптарын орындауға міндетті.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. З.О.Ашитов, Б.З.Ашитов «Егемен Қазақстанның құқы» А., 1997
2. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының Кодексі А., 2002
3. А.Ибраева, Г.Әлібаева Қ.Айтқожин «Қазақстан Конституциясы, Қазақстан Республикасының Парламенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі» А., 2006
4. Ғ.Сапарғалиев «Қазақстан Республикасының құқығы» А., 2004
5. Н.Р.Күнқожаев «Адам және қоғам» А., 1997
6. Н.Дулатбеков және т.б. «Мемлекет және құқық негіздері» А., 2001
7. Ғ.Маймақов «Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық тарихы»
А., 2000
8. Д.А.Булгаков, А.Ж.Истаев «Мемлекет және құқықтық жалпы тарихы» А., 2000
9. Ө.Қ.Қопабаев «Шетелдердің Конституциялық құқығы» А., 1998
10. Ғ.Сапарғалиева «Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері»
А., 1994
11. С.С.Алексеев «Теория права» М., 1993
А.Қ.Мұхтарова «Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы
1. З.О.Ашитов, Б.З.Ашитов «Егемен Қазақстанның құқы» А., 1997
2. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының Кодексі А., 2002
3. А.Ибраева, Г.Әлібаева Қ.Айтқожин «Қазақстан Конституциясы, Қазақстан Республикасының Парламенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі» А., 2006
4. Ғ.Сапарғалиев «Қазақстан Республикасының құқығы» А., 2004
5. Н.Р.Күнқожаев «Адам және қоғам» А., 1997
6. Н.Дулатбеков және т.б. «Мемлекет және құқық негіздері» А., 2001
7. Ғ.Маймақов «Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық тарихы»
А., 2000
8. Д.А.Булгаков, А.Ж.Истаев «Мемлекет және құқықтық жалпы тарихы» А., 2000
9. Ө.Қ.Қопабаев «Шетелдердің Конституциялық құқығы» А., 1998
10. Ғ.Сапарғалиева «Қазақстан мемлекеті мен құқығының негіздері»
А., 1994
11. С.С.Алексеев «Теория права» М., 1993
А.Қ.Мұхтарова «Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы
Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
2.3 Қоғамдық ұйымдар және мемлекеттік басқару аясындағы азаматтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Экономиканы басқарудағы әкімшілік-командалық тәсілден бас тарту
республикада басқару қызметінен бас тарту деген сөз емес. Қазіргі кезде
кәсіпорындардың, мекемелердің дербестігі елеулі түрде жоғарылады, олар өз
қызметін өздері ұйымдастырып, түскен табысты өздері бөледі. Бірақ олардың
қызметі шектеусіз емес, мемлекеттік органдардың олардың қызметіне заңда
көзделген өкілеттік шеңберінде және заңдық ңегізде ықпал жасауы жоққа
шығарылмайды.
Мәселен, кәсіпорынның қызметіне мемлекеттік органдар Қазақстан
Республикасы Президентінің Мемлекеттік кәсіпорын туралы Жарлығының 24-
бабына сәйкес бақылау жасауды жүзеге асырады. Мұндай ыкпалдың сипаты,
мазмұны мен тәсілі қазір басқаша. Ол тек арам бәсекеге, кәсіпорындарды
нарықтағы монополияға жібермеу, салықтар, баға саясаты арқылы ғана емес,
ұлттық мүдделерді. жүзеге асыруда олардың қамтамасыз етуін, мемлекеттік
саясат шеңберінде көмек көрсету және т.б. арқылы ықпал жасауға болады.
Өмір қазір экономика, әлеуметтік және баға саясаты шеңберіндегі елеулі
кемшіліктердің жан-жақты дағдарыстардың болуы мемлекеттік басқарудағы
кемшіліктермен айтарлықтай байланыста екенін байқатуда.
Әкімшілік құқық мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мен жүзеге асыруды
қалыптастыру шеңберіндегі қоғамдық қатынастардың нақ осы саласын зерттейді.
Басқару дегеніміз — адамдар ұжымының біріккен қызметіне жетекшілік ету, оны
бағыттап, ұйымдастыру. Сондықтан да әкімшілік құқықтың басқаша атауы —
баскару немесе басқару құқығы.
Әкімшілік құқық мемлекеттің халық шаруашылығын, әлеуметтік-мәдени және
әкімшілік құрылысын басқару бойынша атқару-орындаушылық қызметі аясындағы
қоғамдық, қатынастардың кең шеңерін реттейді. Осы қоғамдық қатынастарға, ең
алдымен ұйымдастыру маңызы тән.
Осы қоғамдық қатынастардын маңызды ерекшелігі мынада: оның
қатысушыларының біреуі билік функцияларына ие болудa. Ал екіншілері оларға
бағынып, олардың заңды талаптарын орындауға міндетті.
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
Бұл - қатынастардың қатысушысы заңдық тұрғыдан тең емес жағдайда,
әкімшілік құқығының нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар билік пен
бағьіныштылардың қарым-қатынасы болып табылады. Әкімшілік-құқықтық
қатынастардың субъектілері органдар ғана емес, жеке адамдар да болады.
Мемлекеттік биліктік құқыққа ие мемлекеттік басқару органдары, лауазымды
тұлғалар, қоғамдық ұйымдар мен азаматтар осындай субъект бола алады.
Лайықты заңды фактілер — мемлекеттік баскарудың субъектілерінің әрекеті
немесе оқиға болған жағдайда бұл, қатынастар туындап, өзгеріп және тоқтап
жатады. Әкімшілік құқықтық қатынастың қатысушылары арасындағы байланыстар
сипаты бойынша тігінен және көлбеу қатынастар түріне бөлінеді. Шешуге
болатын байланысқа бір тараптың ұйымдық бағыныштылығы тән (Басқарудың
жоғарыда тұрған және төменгі органдарының немесе (мемлекеттік басқару
органдары мен азаматтардың қатынастары). Әкімшілік-құқықтық қатынастардың
басым бөлігі тігінен, жоғары-төменді болып келеді.
Көлбеу байланыста екі тарап та жарыса бағынады, ұйымдастыру тұрғысынан
бір-біріне бағынбайды, тепе-тең. Мұндай қатынастар, мысалы, өзара мүдделі
мәселе бойынша екі министрлік бірігіп бұйрық шығарғанда туындайды..
Көлбеу байланыстар жекелеген жағдайларда басқару органы мен азаматтар
арасында (мысалы, соңғысы басқару органынын әрекетіне шағым жасаса)
қалыптасуы мүмкін. Әкімшілік-құқықтық қатынастардың мәні мынада: олар
әкімшілік-құқықтық нормаларымен реттелген әр түрлі құқықтар ретінде
көрінеді. Басқа қүқыктық қатынастардан айырмашылығы — бұл субъектісі
мемлекеттік басқару органы ретіндегі болатын басқарудың қоғамдық
қатынастары. Олар шынайы ұжымшылдық, пен серіктестік, жоғарғы ұйымшылдық
еңбекшілердің саналылығы негізінде құрылады.
Сонымен, әкімшілік құқық дегеніміз — билік пен бағыну негізінде
құрылған және ұйымдастыру жұмысын қамтамасыз ететін мемлекеттік-басқару
органдарының орындаушылық бөлушілік қызметі аясындағы қоғамдық қатынастарды
реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Мемлекеттік басқару аясындағы; қатынастарды реттейтін құқықтық,
нормалары оның субъектілерінін көлемін, мінез-құлкының шегін, сондай-ақ
құқық бұзушылыққа байланысты жауапкершілік тәртібін анықтайды. Әкімшілік
құқықтын қайнар көздері — мемлекеттік органдардын басқару қызметін
реттейтін нормативтік сипаттағы анды актілер. Оған Қазақстан
Республикасының Конституииясы жатады. Ол мемлекеттік басқару органдарының
құрылу және құзыретінде қарастыратын тәртібін белгілейді. Мәселен, бұл
заңның 44-бабына сәйкес Президент ауқымды өкілеттікке ие. Үкімет мүшелері
занды орындау мәселелері бойынша Парламент алдында жауапты. Парламент занды
орындау мәселелері жөнінде Үкіметтің кез келген мүшесінің есебін дайындауға
құқылы. "Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген ретте Үкімет орнынан
түсетіні туралы Республиканың Президентіне мәлімдейді" (70-бап). Қазақстан
Республикасының көптеген ағымдағы заңдары, мысалы, Қазақстанның әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексі маңызды заң болып табылады.
Мемлекеттік басқару дегеніміз — Негізгі Заңда баянды етілу міндеттерді
жүзеге асыратын мемлекеттік басқару органдарының атқарушылық қызметі.
Басқару органдарының қызметі тұтастай халық еркі бейнеленген заңдарды
орындау үшін мемлекеттік функцияларды жүзеге асыруға бағытталады.
Осы міндеттер мен қызмет сипатынан Конституцияда баянды етілген
мемлекеттік басқарудың негізгі принциптері туындайды. Оларға бұқараның
басқаруға қатысуы, ұлттардың тең құқылығы, заңдылық жатады.
'"Бұқараның басқаруға қатысу принципі мынада: мемлекеттік басқару
қызметі қоғамның, жеке азаматтардың кеңінен қатысуы арқылы жүзеге
асырылады. Халықтың мемлекеттік басқаруға жаппай қатысуынын жаңа, одан да
үлкен мүмкіндіктерін Негізгі Заң ашып береді. Онда мемлекеттік және
қоғамдық істерге қатысуға тек қана кәсіподақтар, еңбек ұжымдары ғана емес,
жекелеген азаматтар да құқылы екеніне кепілдік берілген. Мәселен, 33-бапта
"Қазақстан Республикасы азаматтарының тікелей және өз өкілдері арқылы
мемлекет ісін басқаруға қатысуға құқы бар" деп көрсетілген.
Мемлекеттік басқарудың маңызды принципі мемлекет аясында біздің
еліміздің барлық халықтарын тең құқықпен қамтамасыз ететін ұлттардың тең
құқықтығы болып табылады. Атап айтқанда, олар аса маңызды мәселелер бойынша
Үкіметтің, министрліктердің қызметіне қатыса алады. Заңдылықтың маңызды
принципі мемлекеттік басқару органдарының, лауазымды тұлғалардың заң
талаптары мен заңға тәуелді актілерін қатаң да дәл орындау болып табылады.
Бұл сондай-ақ аталған органдардың заңдарды орындау үшін өзіне берілген
құқықтар шеңберіндс қатысуы, ведомстволық және кершілдіктің кез келген
көрінісімен күресге тиіс екенін білдіреді. Бұл жағдайда олар бірлестіктер
мен кәсіпорынлардың шаруашылық қызметінде әкімшілік, ұcaқ қамқорлық және
ақталмайтын шектеушілік қоймауы тиіс.
Мемлекеттік басқару органдарына биліктік өкілеттіктер заңды түрде
берілген және олар белгілі бір құзыретке ие. Мемлекеттік басқару
органдарының түрлерін олардың қызметінің аумақтық масштабына, құзыреттік
сипатына, ведомствоға тәуелді мәселелерді құрып және шешу тәртібіне,
қаржыландыру көздеріне байланысты көрінеді.
1.Қызметі жөнінен аумақтық масштаб бойынша мемлекеттік басқару
органдары былай бөлінеді: жоғары органдар (олардың қызметі бүкіл республика
аумағында жүреді) — бұлар Қазақстан Республикасының Үкіметі; орталық
органдар (қызмет аясы республиканың бүкіл аумағына, бірақ нақты
министрліктердің) — экономика экология және биоресурстар, энергетика және
көмір енеркәсібі, Әділет министрліктері аумағында ғана жүреді; мемлекеттік
комитеттер (мемлекеттік мүлік жөніндегі және т.б.); комитеттер (ұлттық
қауіпсіздік); жергілікті, олардың қызметі белгілі бір әкімшілік-аумақтық
құрылым — облыс; аудан, қала, село шегінде ғана жүзеге асады.
2.Құзырет сипаты бойынша мемлекеттік басқару органдары (Республика
Үкіметі) жалпы құзыретті — бұл органдардың қызметі өз құзыреттеріне жататын
барлық мәселелерге және барлық бағыныштыларына жүреді. Салалық нақты
салалар (министрлік) басқару органдарының қызметі нақты мәселелерге,
функцияға немесе мазмұнға байланысты болады (мемлекеттік комитеттер).
3.Мемлекеттік басқару органдары мемлекеттік өкімет арқылы құрылады.
Мәселен, Парламент Президенттің Республика Премьер-министрін, Республика
Ұлттық банкінің Терағасын тағайындауға келісім береді; екінші жағынан
басқару органдарының өзі арқылы жүзеге асады. Мысалы, Қазақстан
Республикасы Президентінің 1993 жылғы 9 маусымдағы жарлығымен мемлекеттік
басқарудың орталық органдарының тізбесі белгіленген.
4.Мемлекеттік басқару органдарының ведомствоға тәуелді
мәселелерін шешу тәртібі алқалы (Үкімет) және жеке министр мемлекеттік
комитеттің төрағасы болып бөлінеді.
5.Мемлекеттік басқару органдарыныа қаржыландыру кездері
мемлекеттік бюджет есебінен (Үкімет, көптеген министрліктер) және басқару
аппараты үшін ведомствоға тәуелді кәсіпорындар мен ұйымдардың табысы
есебінен жасалған жағдайда шаруашылық есептегі болып бөлінеді. Мемлекеттік
әкімішлік-аумақтық бөлінісіне орай мемлекетгік басқарудың көп санды
органдарына жетекшілік жасауды қамтамасыз ету үшін Негізгі Заң мемлекеттік
басқару органдарының жүйесін баянды еткен. Конституцияға сәйкес мемлекеттік
басқару органдарының жүйесіне атқару билігінің жоғары органдары,
мемлекеттік басқарудың орталык және жергілікті органдары кіреді.
Атқару билігінің жогары органдарына Қазақстан Республикасының
Президенті мен Үкіметі жатады. Қазақстан Республикасының Президенті
мемлекеттің басшысы, сонымен бірге мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының
негізгі бағыттарын айқындап отырады. Ел ішіндегі және сыртқы қарым-
қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға
болып саналады; Сондай-aқ, ол бес жыл мерзімге сайланады. Сонымен бірге Ата
Заңда Президенттің құзыретіне қатысты мәселелердің кең ауқымы көзделген.
Республика Президенті конституциялық заңға сәйкес халық пен
мемлекеттік билік бірлігіне, конституциялық құрылыстың мызғымастығына,
сондай-ақ адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының сақталуына
кепілдік береді. Ол мемлекеттің қорғаныс қабілетін және қауіпсіздігін
қамтамасыз ету саласында шаралар қолданады. Халықаралық қатынастарда
республиканың мүддесін қорғайды. Азаматтарға кешірім жасауды, заңға сәйкес
басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асыратын,
атқарушы органдардың жүйесін басқаратын және олардың қызметіне басшылық
жасайтын орган болып табылады.
Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік басқарудың мәселелерін
шешеді. Республиканың барлық аумағында міндетті заң күші бар актілер
шығарады.
Орталық басқару органдары дегеніміз — министрліктер, мемлекеттік
комитеттер.
Қазақстан Республикасының министрліктері басқарудың нақты салаларына:
сыртқы экономикалық байланысқа, денсаулық сақтауға, мәдениетке, өнеркәсіп
пен саудаға, көлікке және т.б. жетекшілік етеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік комитеттері арнаулы функцияларды
орындап, нақты салалар бойынша тұтас саясатты қамтамасыз етеді. Олар
ведомствоға үстем өкіметтік, заңдық биліктік өкілеттікке ие әрі мемлекеттік
басқару органдарына қатысты "өздеріне бағынбайтын" функцияларды атқарады.
Комитеттер орындайтын міндеттер олардың атауларынан да көрінеді.
Мемлекеттік мүлік саласы бойынша жетекшілікті Инвecтициялар жөніндегі
мемлекеттік комитет Баға және монололияға қарсы саясат жөніндегі
департаменттің қызметін үйлестіруді және т.б. атқарады. Мемлекеттік
комитеттердің қаулылары барлық министрліктер мен өзге де басқару органдары
үшін міндетті.
Республика Президентінің 1993 жылғы 9 маусымдағы "Атқару билігінің
орталық органдарының жүйесін тәртіпке түсіру туралы" Жарлығына сәйкес
мемлекеттік басқарудың орталық органдарына Қазақстан Үкіметінің жанындағы
комитеттер, бас басқармалар, агенттіктер, министрліктердің жанындағы
департаменттер, комитеттер кіреді.
Жергілікті мемлекеттік басқаруды және өзін-өзі басқару органдардың
аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілді және атқарушы органдар
жүзеге асыратьш болады.
Жергілікті өкілді органдар — мәслихаттар тиісті әкімшілік-аумақтық
бөліністегі халықтың еркін білдіреді әрі жалпы мемлекеттік мүдделерді
ескере отырып, оны іске асыруға қажетті шараларды белгілеп, олардың жүзеге
асырылуын бақылап отырады.
Ал жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы
органдарының бірыңғай жүйесіне кіреді. Сонымен бірге тиісті аумақтық
мүддесі мен даму қажеттілігін ұштастыра отырып, атқарушы биліктің жалпы
мемлекеттік саясатын жүргізуді қамтамасыз етіп отырады. Олардың құзыретіне:
аумақты дамыту жоспарлары; экономикалық және әлеуметтік бағдарламалары;
жергілікті бюджетті әзірлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету,
коммуналдық меншікті басқару, жергілікті органдардың жұмысын ұйымдастыру
және т.б. жатады.
Мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарына — Қазақстан Республикасы
Президенті мен Үкіметінің заңдарын, актілерін және Конституиияны орындауды
қамтамасыз ететін жергілікті атқару органдары жатады. Мемлекеттік басқару
функцияларын өз аумағына сәйкес жүзеге асыратын және ортақ басшылық
принциптері негізінде әрекет жасайтын жергілікті атқару органының басшысы
әкімшілік-аумақтық бөлініске сәйкес Республика Президентінің сол жердегі
тікелей өкілі болып есептеледі. Жергілікті әкімшілік пен оның оргаңдарының
қызметін ұйымдастыру құқықтық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету
үшін бюджет жобасын талдайтын және оны орындайтын жергілікті әкімшіліктің
аппараты құрылады. Жергілікті атқару органдарының өкілеттігі "Қазақстан
Республикасының жергілікті өкілетті және атқарушы органдар туралы Заңының
42—46-баптарында жете мазмұндалған.
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
Басқару органдарының ұйымдастыру құрылымы — бұл олардың құрылысы.
Атқару органдарының ішкі ұйымдық құрылысы — тарихи өзгермелі ұғым; ол ұдайы
жетіліп отырады. Сөйтіп, басқару органдары мен оның бағынышты буындары
арасындағы айқын байланыстың орнауына қол жеткізетін басқару процесінің
экономикалық, тиімді міндеттері шешіледі. Қазіргі уақытта басқару жүйесін
тәртіпке келтіру, атқару билігінің орталық органдарының ұйымдық-құқықтық
мәртебесін анықтау және Президенттің 1993 жылғы 9 маусымдағы "Атқару
билігінің орталық органдарының жүйесін тәртіпке түсіру туралы" Жарлығына
сәйкес мемлекеттік басқарудың тиімділігін көтеру мәселелері бойынша лайықты
шаралар қабылдануда.
Өзіне жататын тиесілі мәселелер бойынша сәйкес аумақтағы барлық
кәсіпорындар, мекемелер және ұйымдар (меншік нысанына қарамастан) лауазымды
тұлғалар барлық азаматтар орындауға міндетті қаулылар мен өкімдер
қабылдайды.
Басқару органдарының халық шаруашылығы бойынша ұйымдастыру
құрылымдарында басқару органдарының барлық функцияларының құрылымдық
бөлімшелері арасында бөліну жүргізілуде, соның негізінде басқару органы мен
басқару объектісінің өндірістік байланыстары жетілдірілуде.
Кең мағынасында ол мемлекеттік органдардағы, кәсіпорындардағы,
мекемелер мен ұйымдардағы кез келген қызметкердің қызметін білдіреді.
Өйткені, ол тұтасымен мемлекеттік міндетті шешуге, оның функцияларын
атқаруға бағытталған. Алайда, әкімшілік-құқықтық мағынада мемлекеттік
қызметті тікелей материалдық игілік құрып жатқан жүмысшының функциясынан
айыра білу керек. Tap мағынасында мемлекеттік қызмет ұғымы кейбір
қызметкерлердің жұмыстарын қамти алады. Мәселен, артистердің,
оқытушылардың, дәрігерлердің кәсіпорын инженерлерінің және т.б. өз
қызметтерінің сипаты бойынша заңдық-құқықтық өкілеттікке ие емес.
Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік органдардың аппараттарында немесе
мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелерде белгілі бір лауазымды иеленіп,
жұмыстар атқарады. Бірақ материалдык игілік өндіруші жұмысшылардың әрекеті
үшін жағдайды қамтамасыз еткенімен олар тікелей материалдық игілікті
жасамайды.
Сонымен мемлекеттік қызмет дегеніміз азаматтардың мемлекетгік органдар
мен олардың аппараттарында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де міндеттері мен
функцияларын іске асыруға бағытталғян кәсіби өкіметі. Мұндай қызметтің
сапасы басқару аппаратында істейтін қызметтерге тұтасымен байланысты.
Қызметкерлердің өз алдарына қойылған мемлекеттік қызметті атқару
принциптерін орындауға олардың жеткілікті жұмыс істеулері ықпалын тигізеді.
Атап айтқанда, қызмет аппаратының барлық қызметкерлері мемлекет қызметінің
мүддесі үшін әрекет етеді, олар аппаратты қамтамасыз ету үшін лайықты
кадрлармен ауыстырып тұруға жағдай жасайтын ауыспалы жұмыстарда болады.
Барлық қызметшілер мемлекеттік аппаратқа кез келген лауазымға ие бола
отырып, тең құқықтарды пайдаланады. Мемлекеттік аппарат қызметкерлерінің
құқықтарын шектеуге жол берілмейді, олар азаматтардың барлық демократиялық
құқықтарын және бостандықтарын пайдаланады.
Қазақстан Республикасындағы біздің мемлекеттік қызметкерлердің аса
жауапты міндеттері жаңа мазмұнға ие болып, Қазақстан Республикасының Ата
Заңында көрініс тапқан. Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке
кіруге тең құқығы бар. Мемлекеттік қызметші лауазымына кандидатқа
қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына ғана байланысты болады
және заңмен белгіленеді. Мемлекеттік қызметшінің жасы 60 жастан ал ерекше
жағдайларда 65 жастан аспауға тиіс (33-бап). Мемлекеттік қызметшілер:
жетекшілер, мамандар және техникалық орындаушылар азаматтардың құқықтары
мен бостандықтарын қамтамасыз етуі, мемлекеттің және оның органдарының
беделіне қолдау көрсетуі тиіс.
Жетекшілер дегеніміз — кадрларды таңдап-талғауда байқалатын заңдық
биліктік өкілеттікке ие қызметкерлер. Олардың өкілеттіктері бағынышты
орындаушыларды бақылауда, шешімдер қабылдап, заңды актілер шығаруда, сондай-
ақ, кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар атынан қаражат, мүлік, несие,
материалдық және басқа да құндылықтарға билік жүргізудегі басқа да
операцияларға байланысты құжаттарға қол қоюда (кәсіпорындар, мекемелер
жетекшілері, олардың орынбасарлары, бас бухгалтер және т.б.) көрініс
табадау
Мамандарға өзінің арнаулы білімдеріне сәйкес белгілі бір заңдық мәні
бap құқықтарға ие, бірақ заңдық актілерді шығаруға құқығы жоқ белгілі бір
лауазымда отырған экономистер, заң кеңесшілері, инженерлер, жедел құрамдағы
басқа да адамдар жатады.
Техникалық орындаушылар да мемлекеттік қызметшілер болып табылады.
Бірақ олар қосалқы техникалық қызметшілер (іс жүргізушілер, хатшылар,
машинисткалар есепшілер, экспедиторлар және т.б.) ретінде жұмыс жасайды.
Олар жұмыс мазмұнын құрайтын қажетті құқықтар мен міндеттерге ие.
Мемлекеттік қызметшілердің құқықтары мен міндеттеріне денсаулығын
сақтау, дем алу, еңбек құқықтары, сондай-ақ, Конституция талаптарынан
туындайтын, азаматтардың құқықтарымеи және міндеттерімен үйлесетін
заңдылықты сақтау, еңбек тәртібін сақтау басқа да міндеттерді адал орындау
және т.б. міндеттер жатады. Сонымен бірге мемлекеттік қызметші басқа да
өзінің кәсіптік білімін және басқару мәдениетін және т.б. ұдайы көтеру
сияқты жалпы құқықтарға, міндеттерге ие.
Арнаулы құқықтар мен міндеттер адамның лауазымына, жұмыс орнына
қоғамдық өмірдін. накты саласына байланысты. Мысалы, жоғары оқу орындары
ректорларының, проректорларының басқа да лауазымды тұлғалардың құқықтары
мен міндеттері тиісті нормативтік актілерде баянды етілген. Әскери қызметін
өтеп жүрген әскери қызметшінің құқықтары мен міндеттері әскери жарғыларда
да, басқа да нормативтік актілерде көрсетілген.
Қызмет міндеттерін адал атқармағаны үшін заңдылық пен тәртіпті бұзғаны
үшін мемлекеттік қызметшілер заңдық жауапкершіліктің тәртіптік, әкімшілік,
материалдык, және қылмыстық сияқты шараларына тартылуы мүмкін. Оларды
тәртіптік және материалдық жауапкершілікке тарту кәсіпорындарда еңбек шарты
бойынша өз міндеттерін орындайтын жұмысшылардікіне ұқсайды.
Біздің қоғам — мемлекеттік өмірге еңбекшілер барған сайын белсенді
қатысатын шынайы демократиялық қоғам. Мемлекеттік басқару саласындағы
қоғамдық ұйымдар мен азаматтардың құқықтық жағдайы Ата Заңда айқын көрініс
тапқан (33-бап). Қоғамдық ұйымдар сан алуан, олар не бұқаралық ұйымдар
(саяси партиялар, бұқаралық қозғалыстар, кәсіподақ шығармашылық одақтар,
діни және азаматтардың басқа да бірлестіктері), не өз бетімен болатын
сипатта (соғыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
2.3 Қоғамдық ұйымдар және мемлекеттік басқару аясындағы азаматтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Экономиканы басқарудағы әкімшілік-командалық тәсілден бас тарту
республикада басқару қызметінен бас тарту деген сөз емес. Қазіргі кезде
кәсіпорындардың, мекемелердің дербестігі елеулі түрде жоғарылады, олар өз
қызметін өздері ұйымдастырып, түскен табысты өздері бөледі. Бірақ олардың
қызметі шектеусіз емес, мемлекеттік органдардың олардың қызметіне заңда
көзделген өкілеттік шеңберінде және заңдық ңегізде ықпал жасауы жоққа
шығарылмайды.
Мәселен, кәсіпорынның қызметіне мемлекеттік органдар Қазақстан
Республикасы Президентінің Мемлекеттік кәсіпорын туралы Жарлығының 24-
бабына сәйкес бақылау жасауды жүзеге асырады. Мұндай ыкпалдың сипаты,
мазмұны мен тәсілі қазір басқаша. Ол тек арам бәсекеге, кәсіпорындарды
нарықтағы монополияға жібермеу, салықтар, баға саясаты арқылы ғана емес,
ұлттық мүдделерді. жүзеге асыруда олардың қамтамасыз етуін, мемлекеттік
саясат шеңберінде көмек көрсету және т.б. арқылы ықпал жасауға болады.
Өмір қазір экономика, әлеуметтік және баға саясаты шеңберіндегі елеулі
кемшіліктердің жан-жақты дағдарыстардың болуы мемлекеттік басқарудағы
кемшіліктермен айтарлықтай байланыста екенін байқатуда.
Әкімшілік құқық мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мен жүзеге асыруды
қалыптастыру шеңберіндегі қоғамдық қатынастардың нақ осы саласын зерттейді.
Басқару дегеніміз — адамдар ұжымының біріккен қызметіне жетекшілік ету, оны
бағыттап, ұйымдастыру. Сондықтан да әкімшілік құқықтың басқаша атауы —
баскару немесе басқару құқығы.
Әкімшілік құқық мемлекеттің халық шаруашылығын, әлеуметтік-мәдени және
әкімшілік құрылысын басқару бойынша атқару-орындаушылық қызметі аясындағы
қоғамдық, қатынастардың кең шеңерін реттейді. Осы қоғамдық қатынастарға, ең
алдымен ұйымдастыру маңызы тән.
Осы қоғамдық қатынастардын маңызды ерекшелігі мынада: оның
қатысушыларының біреуі билік функцияларына ие болудa. Ал екіншілері оларға
бағынып, олардың заңды талаптарын орындауға міндетті.
Негізгі бөлім:
2.1 Мемлекеттік басқару органдары
Бұл - қатынастардың қатысушысы заңдық тұрғыдан тең емес жағдайда,
әкімшілік құқығының нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар билік пен
бағьіныштылардың қарым-қатынасы болып табылады. Әкімшілік-құқықтық
қатынастардың субъектілері органдар ғана емес, жеке адамдар да болады.
Мемлекеттік биліктік құқыққа ие мемлекеттік басқару органдары, лауазымды
тұлғалар, қоғамдық ұйымдар мен азаматтар осындай субъект бола алады.
Лайықты заңды фактілер — мемлекеттік баскарудың субъектілерінің әрекеті
немесе оқиға болған жағдайда бұл, қатынастар туындап, өзгеріп және тоқтап
жатады. Әкімшілік құқықтық қатынастың қатысушылары арасындағы байланыстар
сипаты бойынша тігінен және көлбеу қатынастар түріне бөлінеді. Шешуге
болатын байланысқа бір тараптың ұйымдық бағыныштылығы тән (Басқарудың
жоғарыда тұрған және төменгі органдарының немесе (мемлекеттік басқару
органдары мен азаматтардың қатынастары). Әкімшілік-құқықтық қатынастардың
басым бөлігі тігінен, жоғары-төменді болып келеді.
Көлбеу байланыста екі тарап та жарыса бағынады, ұйымдастыру тұрғысынан
бір-біріне бағынбайды, тепе-тең. Мұндай қатынастар, мысалы, өзара мүдделі
мәселе бойынша екі министрлік бірігіп бұйрық шығарғанда туындайды..
Көлбеу байланыстар жекелеген жағдайларда басқару органы мен азаматтар
арасында (мысалы, соңғысы басқару органынын әрекетіне шағым жасаса)
қалыптасуы мүмкін. Әкімшілік-құқықтық қатынастардың мәні мынада: олар
әкімшілік-құқықтық нормаларымен реттелген әр түрлі құқықтар ретінде
көрінеді. Басқа қүқыктық қатынастардан айырмашылығы — бұл субъектісі
мемлекеттік басқару органы ретіндегі болатын басқарудың қоғамдық
қатынастары. Олар шынайы ұжымшылдық, пен серіктестік, жоғарғы ұйымшылдық
еңбекшілердің саналылығы негізінде құрылады.
Сонымен, әкімшілік құқық дегеніміз — билік пен бағыну негізінде
құрылған және ұйымдастыру жұмысын қамтамасыз ететін мемлекеттік-басқару
органдарының орындаушылық бөлушілік қызметі аясындағы қоғамдық қатынастарды
реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Мемлекеттік басқару аясындағы; қатынастарды реттейтін құқықтық,
нормалары оның субъектілерінін көлемін, мінез-құлкының шегін, сондай-ақ
құқық бұзушылыққа байланысты жауапкершілік тәртібін анықтайды. Әкімшілік
құқықтын қайнар көздері — мемлекеттік органдардын басқару қызметін
реттейтін нормативтік сипаттағы анды актілер. Оған Қазақстан
Республикасының Конституииясы жатады. Ол мемлекеттік басқару органдарының
құрылу және құзыретінде қарастыратын тәртібін белгілейді. Мәселен, бұл
заңның 44-бабына сәйкес Президент ауқымды өкілеттікке ие. Үкімет мүшелері
занды орындау мәселелері бойынша Парламент алдында жауапты. Парламент занды
орындау мәселелері жөнінде Үкіметтің кез келген мүшесінің есебін дайындауға
құқылы. "Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген ретте Үкімет орнынан
түсетіні туралы Республиканың Президентіне мәлімдейді" (70-бап). Қазақстан
Республикасының көптеген ағымдағы заңдары, мысалы, Қазақстанның әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексі маңызды заң болып табылады.
Мемлекеттік басқару дегеніміз — Негізгі Заңда баянды етілу міндеттерді
жүзеге асыратын мемлекеттік басқару органдарының атқарушылық қызметі.
Басқару органдарының қызметі тұтастай халық еркі бейнеленген заңдарды
орындау үшін мемлекеттік функцияларды жүзеге асыруға бағытталады.
Осы міндеттер мен қызмет сипатынан Конституцияда баянды етілген
мемлекеттік басқарудың негізгі принциптері туындайды. Оларға бұқараның
басқаруға қатысуы, ұлттардың тең құқылығы, заңдылық жатады.
'"Бұқараның басқаруға қатысу принципі мынада: мемлекеттік басқару
қызметі қоғамның, жеке азаматтардың кеңінен қатысуы арқылы жүзеге
асырылады. Халықтың мемлекеттік басқаруға жаппай қатысуынын жаңа, одан да
үлкен мүмкіндіктерін Негізгі Заң ашып береді. Онда мемлекеттік және
қоғамдық істерге қатысуға тек қана кәсіподақтар, еңбек ұжымдары ғана емес,
жекелеген азаматтар да құқылы екеніне кепілдік берілген. Мәселен, 33-бапта
"Қазақстан Республикасы азаматтарының тікелей және өз өкілдері арқылы
мемлекет ісін басқаруға қатысуға құқы бар" деп көрсетілген.
Мемлекеттік басқарудың маңызды принципі мемлекет аясында біздің
еліміздің барлық халықтарын тең құқықпен қамтамасыз ететін ұлттардың тең
құқықтығы болып табылады. Атап айтқанда, олар аса маңызды мәселелер бойынша
Үкіметтің, министрліктердің қызметіне қатыса алады. Заңдылықтың маңызды
принципі мемлекеттік басқару органдарының, лауазымды тұлғалардың заң
талаптары мен заңға тәуелді актілерін қатаң да дәл орындау болып табылады.
Бұл сондай-ақ аталған органдардың заңдарды орындау үшін өзіне берілген
құқықтар шеңберіндс қатысуы, ведомстволық және кершілдіктің кез келген
көрінісімен күресге тиіс екенін білдіреді. Бұл жағдайда олар бірлестіктер
мен кәсіпорынлардың шаруашылық қызметінде әкімшілік, ұcaқ қамқорлық және
ақталмайтын шектеушілік қоймауы тиіс.
Мемлекеттік басқару органдарына биліктік өкілеттіктер заңды түрде
берілген және олар белгілі бір құзыретке ие. Мемлекеттік басқару
органдарының түрлерін олардың қызметінің аумақтық масштабына, құзыреттік
сипатына, ведомствоға тәуелді мәселелерді құрып және шешу тәртібіне,
қаржыландыру көздеріне байланысты көрінеді.
1.Қызметі жөнінен аумақтық масштаб бойынша мемлекеттік басқару
органдары былай бөлінеді: жоғары органдар (олардың қызметі бүкіл республика
аумағында жүреді) — бұлар Қазақстан Республикасының Үкіметі; орталық
органдар (қызмет аясы республиканың бүкіл аумағына, бірақ нақты
министрліктердің) — экономика экология және биоресурстар, энергетика және
көмір енеркәсібі, Әділет министрліктері аумағында ғана жүреді; мемлекеттік
комитеттер (мемлекеттік мүлік жөніндегі және т.б.); комитеттер (ұлттық
қауіпсіздік); жергілікті, олардың қызметі белгілі бір әкімшілік-аумақтық
құрылым — облыс; аудан, қала, село шегінде ғана жүзеге асады.
2.Құзырет сипаты бойынша мемлекеттік басқару органдары (Республика
Үкіметі) жалпы құзыретті — бұл органдардың қызметі өз құзыреттеріне жататын
барлық мәселелерге және барлық бағыныштыларына жүреді. Салалық нақты
салалар (министрлік) басқару органдарының қызметі нақты мәселелерге,
функцияға немесе мазмұнға байланысты болады (мемлекеттік комитеттер).
3.Мемлекеттік басқару органдары мемлекеттік өкімет арқылы құрылады.
Мәселен, Парламент Президенттің Республика Премьер-министрін, Республика
Ұлттық банкінің Терағасын тағайындауға келісім береді; екінші жағынан
басқару органдарының өзі арқылы жүзеге асады. Мысалы, Қазақстан
Республикасы Президентінің 1993 жылғы 9 маусымдағы жарлығымен мемлекеттік
басқарудың орталық органдарының тізбесі белгіленген.
4.Мемлекеттік басқару органдарының ведомствоға тәуелді
мәселелерін шешу тәртібі алқалы (Үкімет) және жеке министр мемлекеттік
комитеттің төрағасы болып бөлінеді.
5.Мемлекеттік басқару органдарыныа қаржыландыру кездері
мемлекеттік бюджет есебінен (Үкімет, көптеген министрліктер) және басқару
аппараты үшін ведомствоға тәуелді кәсіпорындар мен ұйымдардың табысы
есебінен жасалған жағдайда шаруашылық есептегі болып бөлінеді. Мемлекеттік
әкімішлік-аумақтық бөлінісіне орай мемлекетгік басқарудың көп санды
органдарына жетекшілік жасауды қамтамасыз ету үшін Негізгі Заң мемлекеттік
басқару органдарының жүйесін баянды еткен. Конституцияға сәйкес мемлекеттік
басқару органдарының жүйесіне атқару билігінің жоғары органдары,
мемлекеттік басқарудың орталык және жергілікті органдары кіреді.
Атқару билігінің жогары органдарына Қазақстан Республикасының
Президенті мен Үкіметі жатады. Қазақстан Республикасының Президенті
мемлекеттің басшысы, сонымен бірге мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының
негізгі бағыттарын айқындап отырады. Ел ішіндегі және сыртқы қарым-
қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға
болып саналады; Сондай-aқ, ол бес жыл мерзімге сайланады. Сонымен бірге Ата
Заңда Президенттің құзыретіне қатысты мәселелердің кең ауқымы көзделген.
Республика Президенті конституциялық заңға сәйкес халық пен
мемлекеттік билік бірлігіне, конституциялық құрылыстың мызғымастығына,
сондай-ақ адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының сақталуына
кепілдік береді. Ол мемлекеттің қорғаныс қабілетін және қауіпсіздігін
қамтамасыз ету саласында шаралар қолданады. Халықаралық қатынастарда
республиканың мүддесін қорғайды. Азаматтарға кешірім жасауды, заңға сәйкес
басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асыратын,
атқарушы органдардың жүйесін басқаратын және олардың қызметіне басшылық
жасайтын орган болып табылады.
Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік басқарудың мәселелерін
шешеді. Республиканың барлық аумағында міндетті заң күші бар актілер
шығарады.
Орталық басқару органдары дегеніміз — министрліктер, мемлекеттік
комитеттер.
Қазақстан Республикасының министрліктері басқарудың нақты салаларына:
сыртқы экономикалық байланысқа, денсаулық сақтауға, мәдениетке, өнеркәсіп
пен саудаға, көлікке және т.б. жетекшілік етеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік комитеттері арнаулы функцияларды
орындап, нақты салалар бойынша тұтас саясатты қамтамасыз етеді. Олар
ведомствоға үстем өкіметтік, заңдық биліктік өкілеттікке ие әрі мемлекеттік
басқару органдарына қатысты "өздеріне бағынбайтын" функцияларды атқарады.
Комитеттер орындайтын міндеттер олардың атауларынан да көрінеді.
Мемлекеттік мүлік саласы бойынша жетекшілікті Инвecтициялар жөніндегі
мемлекеттік комитет Баға және монололияға қарсы саясат жөніндегі
департаменттің қызметін үйлестіруді және т.б. атқарады. Мемлекеттік
комитеттердің қаулылары барлық министрліктер мен өзге де басқару органдары
үшін міндетті.
Республика Президентінің 1993 жылғы 9 маусымдағы "Атқару билігінің
орталық органдарының жүйесін тәртіпке түсіру туралы" Жарлығына сәйкес
мемлекеттік басқарудың орталық органдарына Қазақстан Үкіметінің жанындағы
комитеттер, бас басқармалар, агенттіктер, министрліктердің жанындағы
департаменттер, комитеттер кіреді.
Жергілікті мемлекеттік басқаруды және өзін-өзі басқару органдардың
аумақтағы істің жай-күйіне жауапты жергілікті өкілді және атқарушы органдар
жүзеге асыратьш болады.
Жергілікті өкілді органдар — мәслихаттар тиісті әкімшілік-аумақтық
бөліністегі халықтың еркін білдіреді әрі жалпы мемлекеттік мүдделерді
ескере отырып, оны іске асыруға қажетті шараларды белгілеп, олардың жүзеге
асырылуын бақылап отырады.
Ал жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы
органдарының бірыңғай жүйесіне кіреді. Сонымен бірге тиісті аумақтық
мүддесі мен даму қажеттілігін ұштастыра отырып, атқарушы биліктің жалпы
мемлекеттік саясатын жүргізуді қамтамасыз етіп отырады. Олардың құзыретіне:
аумақты дамыту жоспарлары; экономикалық және әлеуметтік бағдарламалары;
жергілікті бюджетті әзірлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету,
коммуналдық меншікті басқару, жергілікті органдардың жұмысын ұйымдастыру
және т.б. жатады.
Мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарына — Қазақстан Республикасы
Президенті мен Үкіметінің заңдарын, актілерін және Конституиияны орындауды
қамтамасыз ететін жергілікті атқару органдары жатады. Мемлекеттік басқару
функцияларын өз аумағына сәйкес жүзеге асыратын және ортақ басшылық
принциптері негізінде әрекет жасайтын жергілікті атқару органының басшысы
әкімшілік-аумақтық бөлініске сәйкес Республика Президентінің сол жердегі
тікелей өкілі болып есептеледі. Жергілікті әкімшілік пен оның оргаңдарының
қызметін ұйымдастыру құқықтық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету
үшін бюджет жобасын талдайтын және оны орындайтын жергілікті әкімшіліктің
аппараты құрылады. Жергілікті атқару органдарының өкілеттігі "Қазақстан
Республикасының жергілікті өкілетті және атқарушы органдар туралы Заңының
42—46-баптарында жете мазмұндалған.
2.2 Мәдени әлеуметтік саланы мемлекеттік басқару
Басқару органдарының ұйымдастыру құрылымы — бұл олардың құрылысы.
Атқару органдарының ішкі ұйымдық құрылысы — тарихи өзгермелі ұғым; ол ұдайы
жетіліп отырады. Сөйтіп, басқару органдары мен оның бағынышты буындары
арасындағы айқын байланыстың орнауына қол жеткізетін басқару процесінің
экономикалық, тиімді міндеттері шешіледі. Қазіргі уақытта басқару жүйесін
тәртіпке келтіру, атқару билігінің орталық органдарының ұйымдық-құқықтық
мәртебесін анықтау және Президенттің 1993 жылғы 9 маусымдағы "Атқару
билігінің орталық органдарының жүйесін тәртіпке түсіру туралы" Жарлығына
сәйкес мемлекеттік басқарудың тиімділігін көтеру мәселелері бойынша лайықты
шаралар қабылдануда.
Өзіне жататын тиесілі мәселелер бойынша сәйкес аумақтағы барлық
кәсіпорындар, мекемелер және ұйымдар (меншік нысанына қарамастан) лауазымды
тұлғалар барлық азаматтар орындауға міндетті қаулылар мен өкімдер
қабылдайды.
Басқару органдарының халық шаруашылығы бойынша ұйымдастыру
құрылымдарында басқару органдарының барлық функцияларының құрылымдық
бөлімшелері арасында бөліну жүргізілуде, соның негізінде басқару органы мен
басқару объектісінің өндірістік байланыстары жетілдірілуде.
Кең мағынасында ол мемлекеттік органдардағы, кәсіпорындардағы,
мекемелер мен ұйымдардағы кез келген қызметкердің қызметін білдіреді.
Өйткені, ол тұтасымен мемлекеттік міндетті шешуге, оның функцияларын
атқаруға бағытталған. Алайда, әкімшілік-құқықтық мағынада мемлекеттік
қызметті тікелей материалдық игілік құрып жатқан жүмысшының функциясынан
айыра білу керек. Tap мағынасында мемлекеттік қызмет ұғымы кейбір
қызметкерлердің жұмыстарын қамти алады. Мәселен, артистердің,
оқытушылардың, дәрігерлердің кәсіпорын инженерлерінің және т.б. өз
қызметтерінің сипаты бойынша заңдық-құқықтық өкілеттікке ие емес.
Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік органдардың аппараттарында немесе
мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелерде белгілі бір лауазымды иеленіп,
жұмыстар атқарады. Бірақ материалдык игілік өндіруші жұмысшылардың әрекеті
үшін жағдайды қамтамасыз еткенімен олар тікелей материалдық игілікті
жасамайды.
Сонымен мемлекеттік қызмет дегеніміз азаматтардың мемлекетгік органдар
мен олардың аппараттарында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де міндеттері мен
функцияларын іске асыруға бағытталғян кәсіби өкіметі. Мұндай қызметтің
сапасы басқару аппаратында істейтін қызметтерге тұтасымен байланысты.
Қызметкерлердің өз алдарына қойылған мемлекеттік қызметті атқару
принциптерін орындауға олардың жеткілікті жұмыс істеулері ықпалын тигізеді.
Атап айтқанда, қызмет аппаратының барлық қызметкерлері мемлекет қызметінің
мүддесі үшін әрекет етеді, олар аппаратты қамтамасыз ету үшін лайықты
кадрлармен ауыстырып тұруға жағдай жасайтын ауыспалы жұмыстарда болады.
Барлық қызметшілер мемлекеттік аппаратқа кез келген лауазымға ие бола
отырып, тең құқықтарды пайдаланады. Мемлекеттік аппарат қызметкерлерінің
құқықтарын шектеуге жол берілмейді, олар азаматтардың барлық демократиялық
құқықтарын және бостандықтарын пайдаланады.
Қазақстан Республикасындағы біздің мемлекеттік қызметкерлердің аса
жауапты міндеттері жаңа мазмұнға ие болып, Қазақстан Республикасының Ата
Заңында көрініс тапқан. Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке
кіруге тең құқығы бар. Мемлекеттік қызметші лауазымына кандидатқа
қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына ғана байланысты болады
және заңмен белгіленеді. Мемлекеттік қызметшінің жасы 60 жастан ал ерекше
жағдайларда 65 жастан аспауға тиіс (33-бап). Мемлекеттік қызметшілер:
жетекшілер, мамандар және техникалық орындаушылар азаматтардың құқықтары
мен бостандықтарын қамтамасыз етуі, мемлекеттің және оның органдарының
беделіне қолдау көрсетуі тиіс.
Жетекшілер дегеніміз — кадрларды таңдап-талғауда байқалатын заңдық
биліктік өкілеттікке ие қызметкерлер. Олардың өкілеттіктері бағынышты
орындаушыларды бақылауда, шешімдер қабылдап, заңды актілер шығаруда, сондай-
ақ, кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар атынан қаражат, мүлік, несие,
материалдық және басқа да құндылықтарға билік жүргізудегі басқа да
операцияларға байланысты құжаттарға қол қоюда (кәсіпорындар, мекемелер
жетекшілері, олардың орынбасарлары, бас бухгалтер және т.б.) көрініс
табадау
Мамандарға өзінің арнаулы білімдеріне сәйкес белгілі бір заңдық мәні
бap құқықтарға ие, бірақ заңдық актілерді шығаруға құқығы жоқ белгілі бір
лауазымда отырған экономистер, заң кеңесшілері, инженерлер, жедел құрамдағы
басқа да адамдар жатады.
Техникалық орындаушылар да мемлекеттік қызметшілер болып табылады.
Бірақ олар қосалқы техникалық қызметшілер (іс жүргізушілер, хатшылар,
машинисткалар есепшілер, экспедиторлар және т.б.) ретінде жұмыс жасайды.
Олар жұмыс мазмұнын құрайтын қажетті құқықтар мен міндеттерге ие.
Мемлекеттік қызметшілердің құқықтары мен міндеттеріне денсаулығын
сақтау, дем алу, еңбек құқықтары, сондай-ақ, Конституция талаптарынан
туындайтын, азаматтардың құқықтарымеи және міндеттерімен үйлесетін
заңдылықты сақтау, еңбек тәртібін сақтау басқа да міндеттерді адал орындау
және т.б. міндеттер жатады. Сонымен бірге мемлекеттік қызметші басқа да
өзінің кәсіптік білімін және басқару мәдениетін және т.б. ұдайы көтеру
сияқты жалпы құқықтарға, міндеттерге ие.
Арнаулы құқықтар мен міндеттер адамның лауазымына, жұмыс орнына
қоғамдық өмірдін. накты саласына байланысты. Мысалы, жоғары оқу орындары
ректорларының, проректорларының басқа да лауазымды тұлғалардың құқықтары
мен міндеттері тиісті нормативтік актілерде баянды етілген. Әскери қызметін
өтеп жүрген әскери қызметшінің құқықтары мен міндеттері әскери жарғыларда
да, басқа да нормативтік актілерде көрсетілген.
Қызмет міндеттерін адал атқармағаны үшін заңдылық пен тәртіпті бұзғаны
үшін мемлекеттік қызметшілер заңдық жауапкершіліктің тәртіптік, әкімшілік,
материалдык, және қылмыстық сияқты шараларына тартылуы мүмкін. Оларды
тәртіптік және материалдық жауапкершілікке тарту кәсіпорындарда еңбек шарты
бойынша өз міндеттерін орындайтын жұмысшылардікіне ұқсайды.
Біздің қоғам — мемлекеттік өмірге еңбекшілер барған сайын белсенді
қатысатын шынайы демократиялық қоғам. Мемлекеттік басқару саласындағы
қоғамдық ұйымдар мен азаматтардың құқықтық жағдайы Ата Заңда айқын көрініс
тапқан (33-бап). Қоғамдық ұйымдар сан алуан, олар не бұқаралық ұйымдар
(саяси партиялар, бұқаралық қозғалыстар, кәсіподақ шығармашылық одақтар,
діни және азаматтардың басқа да бірлестіктері), не өз бетімен болатын
сипатта (соғыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz