Сайлау науқанында саяси маркетинг пен PR-тің қолдану тәжірибесі

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе 3-5

I Бөлім.

Саяси маркетингтің теоретико - әдістемелік негізі 6-38

Саяси маркетингтің ұғымы мен атқаратын қызметі 6
Саяси маркетинг жүйесіндегі Public Relation технологиясының орны мен ролі 25

II Бөлім.

Cайлау маркетингі мен Public Relation технологиясының қолдану тәжірибесі 39-53

Cайлау алдындағы процесстердегі сайлау маркетингтің тәжірибелік іске асуы 39
Қазақстан Республикасындағы президенттік сайлау науқаны кезеңіндегі Public Relation технологиясының қолдануы 49

Қорытынды 54-57

Сілтемелер 58-60

Қолданылған әдебиеттер тізімі 61-63

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Соңғы 2005 ж. желтоқсан айында өткен президенттік сайлау Қазақстан Республикасының тарихында елеулі оқиға болды, тәуелсіздігімізді алғаннан бері демократиялық жолға бет бұрып елімізде азаматтардың демократиялық жолмен көңілін білдіру, яғни сайлау науқандары мен референдумдар көптеп өтіп дамуда. Соған байланысты мемлекетте сайлаушылардың дауысы үшін легитимді күрес, яғни саяси маркетингте PR технологияларды сайлаушылардың қызығушылықтарына әсер етуде кеңінен қолданылып отыр. Мұнда Қазақстан Республикасын сайлау жүйесіне жаңашылдықтар еңгізумен реформалардың ажырамас бөлігіне айналды. Елімізде нарықтық қатынастардың дамуына байланысты жалпы әлемдік, өркениеттік құрлымға еніп, елімізде сайлау науқандарын өткіздіру тәртібі көптеген өзгерістерді басынан өткіздірді.

Бүгінгі күні сайлау науқанында халықтың шынайы көңіл күйлерін көре аламыз, халық саяси лидерлер не партиялар арасынан таңдау жасаған кезде PR технологиялардың объектілері ретінде әсер ету кеңістігінде болады.

Сайлау институты-қоғамның демократиялануына нақты көрсеткіштерінің бірі. Сайлау институты саяси маркетинг пен қатынас технологиялары арасында жүзеге асырылады. Өз кезегінде PR технологиялардың қалыптасуы мен дамуы саяси маркетингпен байланысты.

Саяси маркетинг өзіне тән қызметтердің барлығын белгілі бір технологиялар арқылы іске қосылады. Қарсы айтсақ сайлау технологиялары саяси маркетингтің қызметтерін тежеуге де қызмет етеді.

PR технологиялардың дамуын анықтаудың ерекше мәні бар. Өйткені PR технологияларды қоғамдағы саяси нарықтың және әлеуметтік топтардың мақсат мүдделері жағдайының көрсеткіші болып табылады. PR технологиялар сапалы элитаны қалыптастыруға әсер ететін факторлардың бірі. Себебі сайлау қарсаңында «әшкерлеуші» технологиялардың қолданылуы, «таза» емес адамдардың билікке ұмтылуына тосқауыл қояды және қоғамдық бақылаудың мұндай түрі өкілдік органдарда тұрақты, сапалы кадрлардың қалыптасуына қамтамасыз етеді. PR технологиялары қоғамның саяси мәдениетінің де көрсеткіші, өтпелі қоғамдардағы сайлау институттарының және PR технологиялардың даму деңгейі элитаның саяси мәдениетінің деңгейіне тәуелді.

Билік маркетингі саяси идеялардың бәсекеге қабілетті және әйгілі болуына, жетекші мен ұйым имиджі, олардың бағдарламалары тек сайлау науқаны кезінде ғана емес сонымен қатар халықтың саяси қажеттіліктерін, мүдделерін, артикуляциялайтын және агригациялайтын эффективті ақпараттық құрал болып табылады.

Тақырыптың зерттеу деңгейі. Тәуелсіз Қазақстандағы саясаттану ғылымының қалыптасып келе жатқан жас ғалым екендігін ескерсек, онда саяси маркетинг пен PR технологиялар сайлау жүйесіндегі мәселесі де кейінгі кездері зерттеу нысанасына айналып отыр. Қазақстаннын белгілі ғалымдары Адилова Л. Ф., Құрманбаева Ш. А., Петренко С. Ю., Ибраева Ғ. Ж., Досанова С. Ж., Платонов С., Морозовтың еңбектерінде көре аласыздар [1] .

Сонымен бірге Қазақстандағы сайлау институтының және сайлау жүйесінің қалыптасуы, сайлаушылардың мінез-құлқы, сайлау кездегі технологиялардың, баспасөздің мәселелері, партиялық сайлауларға қатысу мәселелері Е. Ертіспаевтің, Ғ. Ж. Ибраеваның, С. Платонның еңбектерінде зерттеледі [2] . Сайлау технологиялары туралы мәселе ең алғаш Е. Ертіспаевтің «Генезис выборной демократий в современном Казахстане: проблемы и преспективы 1990-2000» (А., 2000) деп аталатын монографиясында көтерген болатын.

Зерттеу жұмысымда PR технологиялар мен саяси маркетингтің пайда болуын және даму құбылыстарын түсіндіріп кететін теориялық фундаментің келесідей ғалымдардың еңбектерінде байқаймыз: Кеннеди П., Эбурдин П., Сэм Блек, Эдуард Бернейз, Рекс Харлоу мысалы, «PR» бойынша Сан-Францискодан келген маман Рекс Харлоу, «PR»-дың түрлі анықтамаларын зерттеп соңында өзінің пікірі бойынша анықтама өндіріп береді: ««PR» бұл ұйымдар мен олардың қоғамдарының арасындағы қатынасты, түсінушілік пен ынтымақтастықты қолдауға және оны бекітудегі әрекет етудегі басқару қызметінің бір түрі» [3] . «PR»-дың тәжірибелік негізі бойынша үлкен зерттеу жұмысын Британ ғалымы Сэм Блек ұсынған болатын [4] .

Батыс елдерінде нақты саяси маркетингтің әрекет механизмдеріне Т. Лови, С. Вильсон еңбектерінде байқауға болады. Ресей Федерацисының ғалымдары смяси маркетинг пен «PR» технологияларына байланысты көптеген зерттеулер жүргізуде, бұл терминдердің ұғымына және тәжірибелік негізіне келесілердің еңбектерінде танысуға болады: Ковлер А. И., Морозова Е. Г., украйн зерттеушілері Почепцов Г. Г., Королько В. Г. [5] .

Зерттеу жұмысымның мақсаты мен міндеттері. Қазіргі кезде «PR» технологияларымен саяси маркетингке байланысты әдебиеттерге және де дамыған демократиялық елдердегі тәжірибеге, сондай-ақ Қазақстан мен ТМД елдерінде жүргізілген саяси реформаларға талдау жасай келе, саяси маркетинг жүйесіндегі «PR» технологиялар жайлы тұтас бір тұжырым жасауға мақсаты қойылды. Қазақстанда «PR» технологияларының зерттеу мәселесінің орташа деңгейімен келе жатқанын ескере отырып, бұнымен қоса тақырыпты қарастыра отыру үшін келесідей міндеттер жүзеге асырылады:

Саяси маркетингтің теоретико - әдістемелік негізін анықтау, яғни мұнда саяси маркетигтің ұғымы мен атқаратын қызметі;
Бұны анықтағаннан кейін саяси маркетинг жү йесіндегі Public Relation технологиясының орны мен ролімен танысу;
Cайлау маркетингі мен Public Relation технологиясының қолдану тәжірибесі;
Қазақстан Республикасындағы президенттік сайлау науқаны кезеңіндегі Public Relation технологиясының қолдануы.

Зерттеу жұмысымның объектісі. Қазақстан Республикасының сайлау науқанындағы «PR» технологияларының орны.

Зерттеу жұмысымның пәні. Саяси маркетинг пен «PR» технологияларының құрылымы мен атқаратын қызметтері, Қазақстан Республикасындағы саяси маркетинг пен «PR» технологияларының қалыптасу жолдары мен даму тенденциялары. Ал, мұның бәрі бір жағынан тек қана сайлау науқанында ғана емес, сонымен қатар барлық салаларда даму мүмкіндіктерін кеңейтуін табады.

Зерттеу жұмысымның әдістемелік негізі. Бұл жұмысты орындау барысында мемлекеттік құбылыстардын логикалық, тарихи, салыстырмалы, жүйелік-құрылымдық, функционалдық әдістердін қолдандым.

Дипломдық жұмысы: кіріспеден, екі бөлімнен, әр тарау екі парографтан тұрады және қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I - Бөлім

1. Саяси маркетингтің теоретико - әдістемелік негізі

1. 1Саяси маркетингтін ұғымы мен атқаратын қызметі

Саяси маркетинг бұл коммерциялық емес маркетингтің автономды бөлігі ретінде, мамандар мен кең ауқымды жұртшылықтын назарын өзіне тартуда, солай болғандықтан әлеуметтік басқарудың кең ауқымды өрістеріне коммерциялық емес сектормен басып кірді. Нарықтықты реттеу принциптері адамзаттың күнделікті әрекеттеріне енуінде, өзінің артынан бастапқыда жаңа жұмыс әдістерін ұйымдастыруға және жоспарлауға позитивті бағыттауға алып келді.

Маркетинг күн шуағына бөленген орынды алумен қатар саясаттың аумағында да стратегиялық білімнің құрметіне үміттенуде.

Биліктік қатынасының құрылымына маркетингтік әдістер жүйесінің тәжірибесі әлеуметтік-саяси технологияларды эффективті түрде қолдануға бағытталған. Нәтижесінде әлемнің көптеген елдерінде шынайы функционалдық жетілген мемлекеттік қызметтерде іске асырыла бастады. Қоғамдық процесстерді басқаруда саяси техноқұрлымның ролі жоғары дәрежеге жетуінің нәтижесі қызығушылық танытатын саяси әрекетті иеленушілер арасында өзара қарым - қатынасты реттейтін қабылдаулар күшейе бастады. Олардың белсенді өзара қарым - қатынастары саясат әлемінде оқиғаларды тәртіпті - құрлымдарында нәтижелі үйлестіруге қабілетті.

Әдетте маркетингтің экономикалық анықтамасы бизнес саласында жоспарлау процесстері мен нәтижелеріне алып келеді, бұл арқылы бөлек тұлғалар, ұйымдар мен қоғамның қызығушылықтары қанағаттандырылады. Бастапқыда маркетинг тауарлардын утилитарлы мәселелерін шешуге бейімделген болатын, бірақта нәтижесінде басқа бір қызмет пайда болады. Оның мәнің Филипп Котлер анықтап түсіндіріп кетеді «Тауарлардың және де оның материалды түріне ерекше назар аудару нәтижесінде адам көптеген тауарлардың түрлерін көз тасасынан қалуы мүмкін, мысалға ұйымдарды, бөлек тұлғаларды, орындар мен идеялар» [6, 637] .

Содан келе коммерциялық емес маркетинг пайда болды. Ол қоғамдық қызығушылықтарда әрекет ететін немесе кез - келген идеяларды қорғайтын жеке тұлғалар және ұйымдармен іске асырылады [6] .

Дж. Р. Эвансом мен Б. Берманом коммерциялық емес маркетингке келесідей анықтама береді, яғни ол пайданы көздейтін, қоғамдық мүлде немесе бір идея үшін, ұйымдар мен жеке тұлғалардың іс - әрекеті сияқты сөздерге негізделген [7] .

Дегенімен де институционалдық және коммерциялық емес маркетинг арасында айырмашылық бар. Себебі біріншісі ұйымдардың іс - әрекетімен байланысты болса, екіншісі адамзат өмірінің іс - әрекет саласымен байланысты. Яғни коммерциялық емес маркетинг - тұлға аралық маркетинг, идея, ұйым маркетингі сияқты құбылыстарды жауып тұратын кең мағынадағы түсінік.

Маркетинг қызметтің саяси өрісте қабылдау қиыншылықтары ең бастысы біршама жақындағы кристаллизациялау процессімен байланысты, оны саяси қызметімен мүмкіндіктерін байланыстырады. Бірақта ғасырдын басында көрінген ерекше басқару теориясы ретінде, ол жаңа әлеуметтік реттеуші механизмдерді өндеумен іздестіруді күшейтуде ұзақ эволюциядан өтті. «Маркетинг» түсінігі кең қолданылатын мазмұнмен халықаралық танылған процесске айналды - маркетинг «қызметтері», «ұйымдары», «тұлғалары», «идеялары», мен «орындары» сияқты әр аталып шыққан салалар - өзіндік зерттеу объекті болып табылады.

Маркетингтің саясатта кең қолданылған анықтамасын (ал оның жүздеген аналогтары бар) өзінше түсіндіру алдын ала күйреуге алып келеді, себебі кәзіргі кездегі маркетинг концепциясы тұтынушылар мәселесімен шектеле алалмайды.

Батыс және Шығыс саясаттанушыларының көбі берілген мәселелерді зерттей отыра келесідей түйінге тоқталды, яғни маркетингті зерттеу барысында онын негізгі дифиницияларын бөліп қарамау керек. Маркетинг саясатта жиі әділетті, бірақта коцептуалды емес процесс ретінде анықталады - ол «public relations - қоғаммен байланыста; жарнамада - маркетингтік айсберг шыңында» [53], немесе бір құралдын әдісі арқылы саясаттын субъектілері белгілі бір мәселелерін шешуге бағытталады. («БАҚ - саяси маркетингтің құралы ретінде») [8, 223] . Мүмкін бұл маркетингтін қызметінде толығымен бір тәсілдін жоқтығымен түсіндіріледі немесе шетел мен посткеңестік саяси тәжіребиесін нашар зерттеу механизмдер құрылымдары, түрлері мен мазмұндары жайлы бұлдыр көріністермен.

Ең бастысы саяси маркетингке анықтама беру үшін келесіні анықтап алған дұрыс сияқты. Сайлау компаниясында бір жағынан экономикалық нарықтағы сияқты өзінің сайлауын еркін, өз тандауына келген үміткерді сайлай алатын сайлаушылар бар. Ал екінші жағынан өзінің тауарын сатып алсын деген мақсатпен компаниясын мықты жарнамалайтын өндірушілердін әрекеті бұл сайлаушылардын соған берілетіне үміт күтіп өзін жарнамалайтын үміткердің әрекеттеріне ұқсас. Мұндай ұқсастық саясатта өзінше бір нарық ретінде, ал маркетинг технологияларын саяси компанияларда қолдану туралы ой туғыздырады.

Е. Г. Морозованың саяси нарықты «тұтынушылар (сайлаушылар мен азаматтар) мен өндірушілердің (партиялар, саясаткерлер, бюрократтар) арасындағы бәсекелестендіретін ықыластарын эффективті түрде келісімділікті қамтамасыз ететін саяси тауарлар мен қызметті өндіріп және де оны тарататын жүйе» деп ұсынды[9] . Саяси нарық - бұл сайлау науқанында кандидаттардын берген уәдесіне сайлаушылардын дауысын айырбастау жүйесіндегі кеңістік, сонымен қатар саяси нарықтын барлық акторлары өзінің мақсатына жету үшін қызмет етеді.

Нарықтық саясатты тек қана жалпы теориялық үйлесімдер мен тәсілдерді жабдықтамайды, ол сонымен қатар халықтық бөлімге өзін эффективті түрде ақтай алатын басқару технологияларын ұсынады. Сонын ішінде құрметті орынды маркетинг алады, яғни негізгісі маркетинг.

Ғылымдардын көбісі маркетинг деп «басты міндетті тұтынушылардын қажеттілігіне баға беру арқылы бұйым, қызмет жұмыс күшін нарығынын дамуы, сонымен қатар осы қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін жүргізілетін тәжіребиелік шаралар сияқты шығармашылық басқару әрекеті. Осы әрекеттін көмегімен қызмет пен бұйым мен қызметті тұтынушыға сатып, қалай пайда табу керек екендігін ұйымдастырады ».

«Тар» мағыналарты ұстанушылардын бірі, Американдық зерттеуші Э. Бреч келесідей анықтама береді: «Маркетинг қандайда бір зат пен қызметтің нарықтағы қажеттілігін анықтайтын және оларды сатып алуға, қолдануға себептер туғызатын процесстерді анықтау».

Ф. Котлердің классикалық себептерінде берілген екі анықтамасында кездеседі. Котлер маркетингтің әмбебаптылық идеясын қалыптастырып қысқа келесідей анықтайды - «айырбас арқылы қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған адам іс - әрекетінің түрі» дейді.

Маркетингтін «кең» және «тар» түсінігін қолдаушы француз зертеушісі Ж. Ж. Ламбен олардың стратегиялық және операционалдық маркетинг дейді. Стратегиялық маркетинг деп «қажеттіліктің жүйелік және тұрақты талдауын сонымен қатар зат және қызмет дайындаушы туралы бәсекелестікті қамтамасыз ететін тиімді концепцияны жасауды » атайды. Ал операционалдық маркетингтің міндеті утилитарлы «сату және негізгі сатып алушыларға ақпараттандыру үшін коммуникация саясатын ұйымдастыру және сатып алушы іздеуде заттың ерекше сапаларын көрсету үшін» - деп түсіндіреді.

Стратегиялық маркетинг шынайы өзінді қолданбалы пән, ол сатушыны және олардың ақпараттық маркетинг ықпалымен сатып алушылардың, сатып алудағы шешім қабылдау механизмін басты міндет етіп қоятын экономика, әлеуметтану және психология қиылыстарында қалыптасқан.

Атақты американдық менеджмент теоретигі Питер Друкер пікірі бойынша маркетинг қарапайым сатудан алыс, ол іс - әрекеттің ерекше түрі, маркетинг барлық бизнесті түгелімен қамтиды: «маркетинг - тұтынушынын көзқарасы бойынша - бизнес». Маркетингтің дамуына қамқорлығы және жауапкершілік өнеркәсіптің барлық саласына еңгізу керек. Келесідей: «маркетингтің мақсаты тұтынушыны білу және түсіну. Осы арқылы зат пен қызмет оны қанағаттандырып өзі сатылу керек. Негізінде маркетинг сатып алуға дайын, сатып алушы да іске асырылады. Бұл кезде керек нәрселердің бірі - зат пен қызметтің қолжетімділігі» [52] .

Маркетинг анықтамасының көп болуы американдық зерттеуші К. Крозьенің арнайы зерттеу пәніне айналады. Ол 50 - ге жуық дефеницияларды үш ірі топқа біріктіреді:

Маркетингті өндіруші компания мен нарық арасындағы ерекше каналдарды құратын іске асырушы процесс ретінде қарастыратын анықтама;
Маркетинг бизнестін концепциясы немесе фәлсафасы, өндіруші мен тұтынушы арасындағы еркіндікті қамтитін әлеуметтік алмасу процессі ретіндегі анықтама;
Идеяда және тәжіребиеде өмір сүре алатын, тұтынушы мен өндірушілерде де кездесетін ерекше бағыт ретіндегі маркетинг анықтамасы.

ХХ ғасыр ортасына дейін Ф. Котлердің көрсетуі бойынша маркетингті өзінің қажеттіліктерімен тұтынушысы бар нарық, кең өндірістін байланысы бар ғылыми ұйымдасқан жүйе ретінде түсінбеді. Кәсіпкердің басты ісі өнім шығару немесе қолда бар құралдар арқылы сату болды. Өндірістің дамуы, нарықтың заттарға толуы, бәсекенің өсуі, тұтынушы табуды қиындатты. Жағдай: өндірістен бастамау керек, ол тұтынушылардың қажеттіліктерінен, яғни нарықты зерттеуден бастау керек екендігін көрсетті.

Котлер бойынша маркетинг - айырбасты іске асыру үшін нарықпен жұмыс жасау. Мақсаты - адамдардың қажеттілігі мен керектігін қанағаттандыру, сонымен қатар бұл тек өндірушінің және делдалдын жұмысы емес, ол тұтынушылардын жұмысы.

Бұл анықтамаларды қарастырып, саяси субъектілердің әрекетін саяси нарықтағы спецификалық саяси тауарлар мен қызметтерді құрып дамытуға бағытталған әрекет ретінде қарастыруға болады. Бұдан біз келесідей қорытынды аламыз коммерциялық маркетингтен өндірілген тауарларды дамытуға, тұтынушы сұранысының әдістемесін зерттеудегілерді саяси тәжірибеде де қолдануға болады. Сол мақсатпен «саяси маркетинг» ұғымы еңгізілді.

Әдебиеттерде саяси маркетингке көптеген анықтамалар берілген. Солардын ішінде кең таралғаны келесідей: саяси маркетинг - бұл сайлауда жеңіске жету мақсатымен саяси партиялар, саяси лидерлер, билік ұйымының депутат өкілдігіне кандидат және де т. с. с. басқада билік құрлымының қолайлы имидждерін құруға бағытталған, кең комплексті шара. Бұл саяси маркетинг анықтамасында экономикалық аумақтағы маркетингтен ерекшелігін байқаймыз, яғни мұнда саяси билікті құруға бағытталғандықтығын көреміз.

Кеше ғана пайда болған саяси маркетинг саяси демократиялық режимі бар шетел елдерінде кең тарауын алды. АҚШ - пен т. с. с. басқада елдерде саяси компаниялардың сайлау науқанындағы тактикасы мен стратегиясына көптеген фирмалар әрекет етуде. Көбінде барлық саяси партиялар, көпшілік кандидаттар сайлау кезіңде маркетологтардың қызметіне жүктеледі.

Саяси маркетинг, басқалар сияқты өзінің ерекше тауарларының сұраныстарын кеңейтуге және де құруға бағытталған. Бұл тауарларға айырбас ретінде саяси партиялар (және кандидаттар) ең бастысы сайлауларда

Тұрғындардың қолдауларын алғысы келеді, сонымен қатар қоғамда өзінің әсерін күшейту мақсатымен өткізілген референдумдарға т. с. с. әр түрлі саяси компанияларда, өздерінің қатарына жаңа мүшелерді жақындатқысы келеді.

«Саяси маркетинг» ұғымы кең мағынада қолданылады. Мұнда саяси партиялар мен қоғаммен өзара әрекеттесу, саяси компания ұйымдарының техникалар, сайлау процессіндегі БАҚ - тің ролі, саяси лидерлердің имиджін құру мәселелері т. с. с. сауалдарды зерттеуді айтады.

Саяси маркетинг өзінің бастауын жоғарыда айтып кеткендей классикалық, яғни коммерциясын маркетингтен алады. Кәзіргі ғылыми және оқу әдебиеттерінде коммерциялық маркетинг кәсіпкершіліктің пәні, фәлсафасы мен құралы болып табылады.

Саяси акторлардың маркетинг тәжіребиесіне сүйену алғы шарттары келесіден тұрады:

Қоғамның саяси жүйесінің демократияландырылуын, саясат субъектілерінің іс - әрекетін мемлект тарапынан қатаң реттеудің әлсіреуі, биліктің бөліну принципінің іске асырылуы, көппартиялық жүйенің қалыптасуы, саяси биліктің мемлекттік биліктен бөлінуі;
Саяси нарықтық қалыптасу шартында бұрынғы қалыптасқан саяси басқару жүйенің пайдасы мен қызмет ете алмауы, ондағы саяси субъектілерінің бәсекелестігі. Лидерлер партиялар ұсынған бағдарламалар мен идеялар және де т. б.
Элиталарды бір - біріне қарсы қою арқылы, лидерді іріктеуді бюракратиялық әдістерді қолданылған авторитарлық саяси жүйенің, ескі саяси басқару компаниялардан жинаған тәжірибенің жетіспеушілігі;
Плюралистік демократия принциптерінің жүзеге асырылуы, сайлану принципінің тек қана заң шығарушы биліктердің өкілдеріне де қолдануы және демократиялық қоғамның саяси жүйесінде болып жатқан өзгерістер.

Саяси маркетингтің негізін қалаушы Филип Котлерді санайды. Саяси маркетингтің негізің қалаушылардың бірі Дэн Ниммоны айтуға болады. Ол бірінші болып демократиялық саясаттың маңызды элементтерінің бірі саяси науқандарға көңіл бөлді. Оның ойы бойынша саясатқа, заңға сай ақпараттық және коммуникациялық технологиялардын келуі арқылы, саяси компаниялар қоғамдық өмірдің басқада салаларындағы науқандармен жақындай түседі. Атап айтсақ коммерциялық компаниялар.

Д. Ниммо бойынша «Саяси науқандар» АҚШ демократиясы үшін өмірлік қажет, ол бастысы, басқару құқығы үшін күресуші адамдарды мобилизациялайтын әдіс ретінде қажет.

Демократия өздерінің лидерлерін қайталанып тұратын, кезеңмен келетін, ашық сайлаулар арқылы іріктейді. Бір - біріне қарсы үміткерлердің мақсаты сайлауда жеңіске жету. Демек әрбір үміткердің науқанының басты міндеті жеңіске жету болып саналады. Осыдан топтардың, лидерлердің арттарынан ерушілердің бірігуіндегі электоралдық технологияларға көңіл аудару пайда болады. Бірақ науқандардың басты қызметінен басқа қосымша қызметтері де болады. Науқанның имплициттік қызметі жеңіске жетуде беретін көмегінде емес, сонымен қоса ол халықтын еркінің рәміздік көрінісі: демократиялық сайлаулар арқылы адамдар азамат екендерін сезініп саяси жүйені басқаруға қатысады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.