Өндірістік шығындар есебін ұйымдастыру

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

Д И П Л О М Д Ы Қ Ж Ұ М Ы С

«Өнеркәсіптік кәсіпорын шығындарының есебі мен аудиті»

“Қаржы және Есеп” факультеті

“Бухгалтерлік есеп және аудит” кафедрасы

Орындаған:

“ Есеп және аудит” мамандығы

Шифр 050508

ғылыми жетекші:

э. ғ. к., профессор Сәтмұрзаев А. А.

Рецензент

Жұмыс қорғалуына рұқсат беріледі

кафедра меңгерушісі

Міржақыпова С. Т.

“” “” 2007 жыл.

АЛМАТЫ, 2007

Мазмұны

бет

Кіріспе 3

1-тарау. Кәсіпорынның техникалық - экономикалық сипаттамасы

1. 1 Кәсіпорынның экономикалық сипаттамасы 6

1. 2 Кәсіпорынның есеп саясаты 10

1. 3 Аудиторлық тексеру және ақпарат көздері 25

2-тарау. Өндірістік шығындар есебін ұйымдастыру

1. Өндірістік шығындардың жіктелінуі және бағалануы 47
2. Өндірістік шоттар жүйесі және олардың сипаттамасы 51
3. Калькуляция баптары бойынша өндірістік шығындардың есебі 56

3-тарау. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік

құнын калькуляциялаудың әдістері

1. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау

мақсаты және әдістері 63

2. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

(қарапайым) процесстік әдісі 68

3. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

тапсырыстық әдісі 69

4. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

бөлістік әдісі 73

5. Шығындар есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың

нормативтік әдісі 76

5. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығынды есепке

алудың халықаралық практикада қолданылатын әдістері 84

Қорытынды 71

Қолданылған әдебиеттер тізімі 73

Қосымша

Кіріспе

Экономиканың нарықтық жолмен даму барысында кәсіпорын қызметiнiң қаржылық мәселелерi күшейе түсуде. Осыған сәйкес кәсіпорындар мен ұйымдар басшылығының ерекше көңiлi бухгалтерлiк есептiң ұйымдастырылуына мән берiлiп отыр. Әсiресе, елiмiзде халықаралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлiк есеп стандартының енгiзiлуi ел экономикасының дамуына оң әсерiн тигiзуде. Бұл елiмiздiң қазiргi даму кезеңiнде, оның шетел инвесторларымен қарым - қатынастарының нығаю кезеңiнде маңызды болып саналады. Сондай-ақ 1995 жылғы 26 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Президентi «Бухгалтерлiк есеп туралы» жарлыққа қол қойып, 2002-жылы 24-маусымда ол қайта өзгертулер мен түзетулер енгізіліп заң болып қабылданған болатын. Ал үстіміздегі жылдың 28-ақпанында жаңа №234-III «Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептілік» -деп аталатын заң жарық көрді.

Бүгiнгi таңдағы ауқымды өзгерiстер кезеңi қоғам өмiрiнiң барлық саласын жан - жақты қамтуда. Сол себептi қалыптасқан құрылымды мүлдем жаңартып, экономикалық - әлеуметтiк және рухани дамуға жол ашатын демократиялық қоғам құруға сай экономикамызда нарықтық қатынастарға бет бұрды. Осы негiзде әлеуметтiк, күрделi мәселелердi шешу - бүгiнгi күннiң басты талаптарының бiрi болып саналады. Әсiресе, соңғы жылдары экономика iлiмiнде түбiрлi өзгерiстер орын алуда. Мұның өзi қоғамдық және өндiрiстiк қатынастарда болып жатқан жаңа құбылыстар мен процестерге тiкелей байланысты. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының нарықтық қатынасқа өтуі барысында нарықтық қатынас заңдарына сәйкес өнiмдi өндiруге кеткен шығындарды анықтау өте маңызды орын алады. Себебi, қандай болмасын өнеркәсiп өзi шығарған өнiмдерiнiң өзiндiк құнын анықтап, яғни кеткен шығындарын бiле отырып, оны нарыққа шығаруға тырысады. Ол өнiмнiң сапалы және бағасы жағынан арзан, яғни сұранысқа деген талабына сай келетiндей қылып жасауға ұмтылады. Сондықтан мұндай шығындардың есебiн жүргiзу маңызды болып табылады. Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есебiнiң теориясы мен тәжiрибесi үшiн баса қызықтырарлық мәселе болып өндiрiстiк шығындар жатады. Бухгалтерлiк есептiң «Тауарлы материалдық қорлар» бөлiмiнiң өнiмнiң (жұмыстардың, қызметтердiң) өзiндiк құнына кiретiн шығындардың құрамын қалыптастыру және жiктеу БЕС - 7 стандартының әдiстемелiк ұсынымдары:

1. Осы әдiстемелiк ұсынымдар өнiмнiң өзiндiк құнын құрайтын шығындардың оңтайлы және бiркелкi құрамын анықтауды (жұмыстарды, қызметтердi) бұл шығындарды жоспарлаудың және есепке алудың тәсiлдерiн анықтауды, сондай ақ кәсіпорындар өнiмдерiнiң арасындағы өзiндiк құнды үйлестiру мақсатын көздейдi.

Осы әдiстемелiк ұсынымдарға сәйкес кәсіпорындар өзiнiң қызметiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, өнiмнiң өзiндiк құнының есебi және бағалау жөнiнiдегi саясатты белгiлейдi. Бұл орайда кәсіпорындар әзiрленген өнiмнiң өзiндiк құнын жоспарлаудың, есептеудiң және құнын анықтаудың ерекшелiгiне байланысты оның барлық өндiрiстiк бөлiмшелерi үшiн, егер мұндай бар болатын болса, мiндеттi болып табылады.

2. Бұл әдiстемелiк ұсынымдар өнеркәсiптiк, сондай ақ сауда, қызмет көрсету ұйымдарының субъектiлерiнде де жоспарлау, есепке алу, меншiктi реттеу ережелерiнде қолданылады.

Осы дипломдық жұмысты жазудағы мақсатым - зерттеу объектiсi ретiнде алынған өндiрiс шығындары есебi, аудиті және өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау әдiстерiн жан - жақты қарастырып, талдап, оны жетiлдiру жолдарын және нарықтық талаптарға сай жағдайға әкелу бағыттарын зерделеу болып табылады. Қандай кәсіпорын болмасын, бухгалтерлiк есептi ұйымдастыруда ең қажеттiлiктердiң бiрi болып өндiрiстiк шығындар есебi және өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау әдiстерi саналады.

Менiң дипломдық жұмысқа «Өнеркәсіптік кәсіпорын шығындарының есебі және аудиті» сондай ақ өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау әдiстерiн таңдап алу себебiм, өйткенi өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау кез-келген кәсiпорынның түпкiлiктi қаржы нәтижесiн анықтаудағы басты буын болып табылады. Өнiмнiң өзiндiк құны туралы ақпарат тек бухгалтерлiк есеп үшiн ғана емес, сондай ақ жоспарлау, басқарушылық шешiм қабылдау және жалпы бизнестi ұйымдастыру үшiн маңызды болып отыр. Сондықтан дипломдық жұмыстың басты мақсаты Маңғыстау облысы Ақтау қаласындағы «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» акционерлiк қоғамы материалдары негiзiнде, ондағы өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау әдiстерi бойынша өндiрiстiк шығындар есебiнiң дұрыс жүргiзiлуiн және ұйымдастырылуының сондай ақ аудиторлық тексеру жүргiзудi теориялық тұрғыдан зерттеу болып табылады.

1-тарау. Кәсіпорынның техникалық - экономикалық сипаттамасы

1. 1 Кәсіпорынның экономикалық сипаттамасы

«Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамы (АҚ) 1965-жылы “Қазақмұнай” бірлестігінің құрамында “Манғышлақ электр желілер” кәсіпорны болып құрылды.

1968-жылы “МЭЖК” “Манғышлакмұнай” өндірістік бірлестік құрамында құрылып, соның салдарында “МЭЖК” “Гурьевэнерго” мекемесі құрамына тапсырылады.

Алғашқы қосалқы станция (ҚС) 1965-жылы құрылып Өзен кентінде, екінші қосалқы станция 1966-жылы Жетібай кентінде құрылды.

1995-жылы нарық қатынастарына өтуге байланысты “МЭЖК” өндірістік басқармасында қайта құрылу болады. Кәсіпорын штатында мынандай мамандықтар пайда болады, яғни экономика және комерция жағынан директор орынбасары, экономикалық жоспарлау бөлімі, кәсіпорынның экономика және қаржылық көрсеткіштерін жоспарлауды жетілдіру бойынша энергияны өткізу бөлімі.

1996-жылы 20-шы қыркүйекте кәсіпорын мен мемлекеттік мүлікті басқару бойынша ҚР Мемлекеттік комитеті арасындағы келісім негізінде “Манғышлақ электр желілер кәсіпорны” (МЭЖК), «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамы (АҚ) болып қайта құрылды.

«Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамы (АҚ) 1996-жылы 4-ші қазанда Маңғыстау облысының Әділет басқармасында №507-1943- куәлікпен тіркелген. Сондай ақ «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамы (АҚ) заңды тұлға болып табылады және өзiнiң аталымының көрсетiлуiмен қазақша және орыс тiлiнде елтаңбалық мөрi бар, өз алдына жиынтық балансы бар, есеп айырысу, валюталық және банктегi басқадай шоттары бар. Қоғам қызметiнiң мақсаты барлық қызметтiң түрiнен таза табысты шығару. Қоғам келесiдей қызметтiң түрлерiн iске асырды:

• Сатып алынған және өндірілген электр қуатын тұтынушыларға сату;
• Электрқұрылғыларының, қондырғылардың, құрылыстардың сенімді, тұрақты жұмыс атқаруын ұйымдастыру.

«Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамы (АҚ) өнеркәсіп обьектісі ретіне елді мекендерге, халық шаруашылық обьектілері мен Маңғыстау облысының қалаларына (Ақтау қаласынан басқа), жалпы көлемі 166, 6 мың шаршы км, электр энергиясын тасымалдау және бөлуді жүзеге асырады.

“МЭБК” АҚ-ның құрылтайшылары және қатысушылары болып: Мемлекеттік мүлікті басқару бойынша Аймақтық комитеті саналынады. «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамының (АҚ) жарғылық капиталы - 909501165 теңге тең. Оның 849582045 теңге немесе 93, 8% тең акциясы «Энергосервис» ЖШС басқару фирмасына сенімді басқаруға берілген. Ал «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамының (АҚ) ұжымының қарамағында 56319120 теңгенің немесе 6, 2% акциялары бар.

“МЭБК” АҚ келесідей кәсіпорын топтарына кіреді:

1) Жұмысшылардың орташа жылдық саны 500 адам бойынша орташа кластық мекеме.

2) активтердің құны бойынша 2347564 мың теңге

“МЭБК” екі шотқа ие:

а) есеп айырысу шоты №1467107 Халықтық банктің Облыстық филиалында;

б) ағымдағы шот №200503 Жаңа Өзен Қаласында Туран Алем банкінде.

Қаржылық есеп берудiң маңызды нысаны болып қаржы шаруашылық қызметi туралы есеп беру жатады. Ол негiзiнен табыспен шығындар жайлы мәлiметтi құрайды. Табыс - бұл активтiң өсуiн немесе мiндеттемелердiң азаюын бiлдiредi. Ал шығындар активтiң азаюын немесе мiндеттемелердiң көбеюiн анықтайды. Бұл есеп беру табыс пен шығындар сомасының салыстырғандағы нәтижесiн көрсетедi. Қаржылық - шаруашылық қызмет туралы есеп беру Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп стандартының №30 стандартында қарастырылған. Ал ендi «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамының (АҚ) қаржы шаруашылық қызметiне қысқаша талдау жүргізетін болсақ мына төмендегідей, яғни 1-кестедегідей нәтижелерді біле аламыз.

Өнiмдi өткiзуден түскен табыс

Актив айналымдылығы =,

Активтердiң орташа шамасы

Негiгi құралдардың орташа жылдық құны

Қор сыйымдылығы =,

Өнiмдi өткiзуден түскен табыс

Өнiмдi өткiзуден түскен табыс

Қор қайталымдылығы =,

Негiгi құралдардың орташа жылдық құны

Таза табыс

Сату рентабелдiлiгi = х 100%,

Өнiмдi өткiзуден түскен табыс

Активтердiң Таза табыс

рентабельдiлiгi = х 100%.

Активтердiң жалпы орташа құны

1-кесте. «Маңғыстау Электротораптық Бөлу Компаниясы» (МЭБК) акционерлiк қоғамының (АҚ) қаржылық-шаруашылық қызметiнiң негiзгi көрсеткiштерi.

Мұндағы көрсеткiштер қаржылық - шаруашылық қызметiнiң нәтижесi туралы есеп беруден және баланстан алынды. Есептеулерге келсек онда олар келесi жоғарыда көрсетiлген формулалар арқылы есептелiнедi.

2005 жылы активтердiң

айналымдылығы = ӨӨТТ/ А орт ш = 921649/1448882, 5 = 0, 64.

2006 жылы АА= 665696/1401354, 5 = 0, 5

Қор сыйымдылығы= НҚ орт. ж. құны/ӨӨТТ

2005ж ҚС=(1733939+1773587) /2/921649 = 1, 92

2006ж ҚС=(1773587+1824854) /2/665696 = 2, 7

Қор қайтарымдылығы=ӨӨТТ/НҚ орт. ж. құны.

2005ж ҚҚ=921649/(1733939+1773587) /2 = 0, 52

2006ж ҚҚ=665696/(1773587+1824854) /2 = 0, 37

Сату рентабелдiгi= (Таза табыс/ӨӨТТ) х 100%

2005ж Ср=(23334/921649) х100% = 2, 5

2006ж Ср=(11524/665696) х100% = 1, 7

Активтердiң рентабелдiлiгi=(Таза табыс/ Активтердiң жалпы орташа құны) х 100%

2005ж Ар=(23334/1448882, 5) х 100%=1, 6%

2006ж Ар=(11524/1401354, 5) х 100%=0, 8%

Кестеден көрiп отырғанымыздай 2007 жылы ААҚ «МЭБК» қызмет көрсету, сату көлемi бiршама азайған соған байланысты өнiмнiң өзiндiк құны - 298250 мың теңгеге төмендеді. Сатудан түскен табыстың азаюы сату рентабелдiлiгiнiң - 0, 8%-ке кемуіне әкелдi. Бұл субъектiнiң өнімнің өзінідік құнының азаюына негізгі құралдардың тозу сомасының көбеюіне және НҚ сатып алынғанына байланысты. Осының негізінде субъектінің активтер деңгейi де төмендеді. Сонымен бірег активтердiң айналымдылығы -0, 14 ретке азайды. Жалпы 2003 жылы ААҚ «МЭБК» өндiрiс рентабелдiлiгi жоғарылаған. Бұл көрсеткiштiң көбеюiне жыл iшiнде жалпы табыстың көбеюi әсер еткен. Сонымен қатар бұл көрсеткiшке негiзгi құралдардың орташа құны мен ағымдағы активтердiң орташа құнының өсуi әсерiн тигiздi. Жалпы табыс +42291 мың теңгеге өстi.

1. 2 Кәсіпорынның есеп саясаты

I бөлім. Жалпы жағдайы.

Есеп саясаты “МЭБК” ААҚ-ң жалпы жиналысымен қабылданады және негізгі қағидалар, тәсілдер және тәжірибелік құрылғылар есеп саясатында көрсетіледі.

Бұл құжаттың құқықтық негізін бұйрықтар, нұсқаулар, жағдайлар және т. б. ұйымдық - басқармашылық құжаттар, яғни “МЭБК” ААҚ-ң кәсіптік қызмет жағдайына бейімделген ҚР-ң заңдық және нормативтік актілер негізінде құрылған құжаттар көрсетіледі.

Бұл құжаттар бухгалтерлік және салық есебіндегі қаржылық-шаруашылық операциялардың тіркелуінің негізі болып табылады.

Есеп саясаты және оның ашылуы.

“МЭБК” ААҚ-ы есеп беруді және қазіргі есеп саясатын келесі адресаттарға ұсынады:

а) Жалпы жиналысқа, кез-келген талап еткен жағдайда және кез-келген көлемде;

ә) Тіркелген орнына байланысты салық инспекциясына, бекітілген көлемде және бекітілген мерзімде;

б) Аймақтық мекенжайға байланысты Ұлттық статистика агентігіне, бекітілген көлемде және бекітілген мерзімде.

II бөлім. Ұйымдастырылу құрылымы және заңды статусы.

«МЭБК» ААҚ-ң құрылтайшылары және қатысушылары:

- Мемлекеттік мүлікті басқару бойынша Аймақтық комитет

Жарғылық капиталдың 849 582 045 теңге немесе 93, 8%

акцияға ие, және де олар ЖШС «Энергосервис»

басқарушы фирмасына сенімді басқаруға берілді;

- «МЭБК» АҚ-ның қызметкерлерінің қолында 56319120 теңге немесе 6, 2% акция (жазулы) .

Жарғылық капиталдың жалпы сомасы - 905 901 165 теңге.

“МЭБК” ААҚ ҚР-ң заңына байланысты заңды тұлға болып табылады және келесідей қызмет түрімен айналысады:

• тұтынушыларға өндірілген немесе сатып алынған электроэнергияларын сатумен және тасымалдаумен;
• Құрылғылар мен беріліс қондырғыларды, электр кұралдарының үздіксіз жұмысын ұйымдастыру.

МЭБК» ААҚ келесідей кәсіпорын топтарына кіреді:

а) Жұмысшылардың орташа жылдық саны 500 адам

бойынша орташа кластық мекеме

б) активтердің құны бойынша 2347564 мың теңге

«МЭБК» екі шотқа ие:

• - есеп айырысу шоты №1467107 Халықтық банктің Облыстық филиалында;
• ағымдағы шот №200503 Жаңа Өзен Қаласында Туран Алем банкында.

III Бөлім. Басқару органдары және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі.

“МЭБК” ААҚ-ң басқару органдары болып:

• Акционерлердің жалпы жиналысы
• Қоғамның директорлар кеңесі
• Қоғамның басқармасы

Басқару функциясын орындайтын тұлғалар болып:

• Президент
• Президенттің бірінші орынбасары
• Президент орынбасары

Бухгалтерлік есепті жүргізуге тағайындалған тұлға болып Бас бухгалтер табылады.

“Бухгалтерлік есеп заңына” және БЕС-1 байланысты президент келесілерге жауапты:

• бас бухгалтер қызметіне маман таңдау ;
• есеп беру және салық есебі, бухгалтерлік есебі жүйелерін ұйымдастыру, сонымен қатар Есеп саясатын қабылдау;
• ішкі және сыртқы бақылау тәртібін белгілеу;
• Есеп саясаты талаптарының және оның орындалуына бағытталған жағдайлардың орындалуын қамтамасыз ету.

Бас бухгалтер келесілерге жауапты:

• бухгалтерияға мамандарды қабылдауға;
• жалпы бухгалтерлік есепті жүргізуге және салық есебіне;
• ҚР “Бухгалтерлік есеп” заңы, ҚР БЕС және басқадай нормативтік актілер, сонымен бірге Есеп саясатының талптарының орындалуына.

Президент пен бас бухгалтер жауапкершілігі ҚР органдары немесе меншік иесі ықыласы бойынша, есеп беру мерзімінің кез-келген кезеңінде ААҚ-ң нәтижесі бойынша туындайды.

ААҚ-ң жұмысшыларының кәсіптік дайндығының деңгейін анықтау үшін, 3 жыл сайын бір рет, жылдық баланс тапсырғаннан кейін аттестация өткізеді.

IV Бөлім. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

Есеп саясатының негізгі мақсаты-қоғамның кез-келген қызмет мерзіміне шығындарды, табыстарды, міндеттемелерді, активтерді, қаржыларды бағалауға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені ұйымдастыру, яғни:

• тиімді басқару үщін;
• дұрыс және уақытында салық аударымдар үшін.

ААҚ-ң қызмет есебінің барлық жүйесі келесідей түрлерге бөлінеді:

а) Қаржылық есеп - Бас шот жоспарының 10-80 бас шоттарының синтетикалық шоттарында жүргізіледі және онда қаржылық-шаруашылық қызмет процесіндегі барлық шығындар мен табыстар қалыптасады.

Қаржылық есеп сыртқы қолданушыларға ашық, ол хабардарлық шегінде мемлекет органдарымен және меншік иесі талабы бойынша бақыланады.

б) Өндірістік есеп-Бас шоттар жоспарының 90-93 шоттарының синтетикалық шоттарында көрсетіледі және де жұмыс пен қызмет көрсетулерді, өнімнің калькуляциялық өзіндік құнын қалыптастырады, ААҚ-ң тікелей және жанама шығындарын есепке алады.

Бұл есептің мәліметтері коммерциялық құпия болып табылады және де шектеулі ортаға арналған, сонымен қатар табысты, шығынды, бағаны жоспарлау үшін, фирманың қаржылық жағдайын бағалау үшін, қызметтің ағымдағы және келешектегі жағдайын болжау үшін қоданылады.

Есепті кезеңнің аяғындағы Бас шоттар жоспарының бөліміндегі қалдық есебі қаржылық есеп шотына аударылады.

в) Синтетикалық шот-қаржылық есеп мәліметтерінде негізделеді де, 01. 07. 97 ж тізімі жағдайы бойынша ҚР Ұлттық статистикалық агенттігі органдарымен бекітіледі.

г) Салық есебі- салық заңдарына сәйкес бухгалтерлік есептің соңғы нәтижелерінде қалыптасады, және де есептің альтернативтік әдістерін қарастырмайды.

Есеп беру кезеңі ішінде стандарттардан тыс ведомосттарда, кестелерде есеп мәліметтері белгіленеді және салық салынатын табыспен есеп айырысу кезінде қолданылады.

д) Басқару есебі-ААҚ-ң жоғарғы басқармасының тапсырысымен қаржы, шаруашылық, статистикалық және салық есебі мәліметтері бойынша құралатын құрамам ақпарат. Бұл ағымдағы және келешектегі жағдайларды талдау мен тиімді басқарушылық шешім қабылдау үшін қажетті,

Қаржылық-шаруашылық операцияларды белгілеуге байланысты бастапқы құжаттарға келесілер жатады:

• ҚР-ң азаматтық кодексінің талабына сәйкес тіркелетін келісім шарттар, ресми хаттар, бұйрықтар және т. б.
• Бастапқы есеп құжаттарының ведомствааралық формаларына сәйкес бастапқы құжаттар құрылады. Олар ҚР мемлекеттік комитетімен бекітілген. Олардың негізінде бухгалтерлік екі жақты жазу операцияларының фактілері белгіленеді.
• Бастапқы құжаттардың мәліметтері өткізу көлеміне, қызметке, операцияларға байланысты Бухгалтерлік есеп Департаментімен және қаржы министрлігімен бекітілген журнал-ордерлерінде, ведомостарында, регистрларда сонымен қатар субьектінің есеп саясатында қабылданған, стандартқа сай келмейтін есеп журналдарында жинақталады.
• Барлық бухгалтерлік есеп жүйесіндегі жазбалар, жұмыс шоттар жоспарына сәйкес келіп, Бас кітапта көрсетілуі тиіс.

Әртүрлі қолданушылар үшін мәліметтер негізінде қаржылық, статистика-

лық және салықтық есеп беру құралады.

Есеп формасы-журнал-ордерлік.

Егер де өкілетті тұлға қызмет орнынан ауысқан жағдайда президент басқарушылық-бөлу және қаржылық есептік құжаттарға жыл сайын қол қоятын тұлғалар тізімін анықтайды.

Есептік-бухгалтерлік ақпараттарды сақтау және жою “іс жүргізу туралы жағдайға” байланысты өндіріледі.

ААҚ-ң қызметінің сәйкестігіне жасалатын сыртқы және ішкі бақылау ҚР-ң заңына байланысты меншік иесімен анықталатын тәуелсіз аудиторлар жүргізеді.

Шаруашылық операциялар мен материялдық құндылықтарға жүргізілетін аналитикалық есеп форма тізімі президентпен бекітіледі және есеп беру кезінде өзгеруі мүмкін.

V Бөлім. Бухгалтерлік есептің айырмашылықтары

Қаржылық-шаруашылық операциялар фактілерін тіркеу және сұрыптау үшін АҚ жұмыс шоттар жоспарын қолданады, олар типтік жоспар негізінде және де Жарғылық қызметінің өзгешелігі есебімен ұйымдастырылады.

Жұмыс шоттар жоспарында пайда болған көрсетілмеген операциялар пайда болған кезде, ұйымдастыру қағидаларын қолдану арқылы АҚ жоспарды толықтырады.

а) Төтенше жағдайларда шығын және зиян ретінде келесілер қарастырылады:

• Қайтарылған нәрсенің құнын шегергендегі, табиғи апаттардан туындаған орны толмаған зияндар;
• НҚ мен уақытша тоқтаған өндірісті қамтуға кеткен шығындар;
• Егер де күмәнді қарыздар бойынша резервтер құрылып, пайдалану уақыты өтіп кеткен дебеторлық борыштарды есептен шығаруға байланысты зияндар;
• Себепті құжаттар болған жағдайлардағы, қарыздарды есептен шығарғаннан шеккен зияндар;
• Ұрланған және жеткіліксіздікке байланысты қарыздардан шеккен зияндар.

б) Мәнді қате болып, өткен жылдағы негізгі қызметтен түскен табыстың 5% көлеміндегі сома табылады. Ол таза табысты немесе есепті кезеңдегі зияндарды анықтау тәсілімен түзетіледі.

БЕС-4 “Ақша-қаражаттарының қозғалыс есебі”

Операциялық қызметтен ақша-қаражат қозғалысы тікелей әдіспен жасалады.

БЕС-5 “Табыс”

... жалғасы

Өндірістік есеп және оның кәсіпорынды басқарудағы ролі

Өндіріс шығындары есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері

Тауарлы балықтарды өсіру

Үстеме шығындардың есебі

Нарықтық экономика жағдайындағы өндіріс шығындарының есебін ұйымдастыруды жетілдіру

Дайын өнім

Мал шаруашылығының бухгалтерлік есебі

Шығындар есебін жүргізу мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдістері

МҰНАЙ ӨНДІРУДІҢ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

Директ-костинг әдісі туралы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс