Көне түркі тілі – түркі халықтарының алғашқы жазба - әдеби тілі

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттіқ университеті

ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

ЖАЛПЫ ТІЛ БІЛІМ КАФЕДРАСЫ

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

«КӨНЕ ТҮРКІ ТІЛІ - ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ АЛҒАШҚЫ ЖАЗБА - ӘДЕБИ ТІЛІ»

Орындаған:

4 курс студенті Сарыбаев К. А.

Ғылыми жетекші:

ф. ғ. д., проф. Аманжолов А. С.

Норма бақылаушы:

ф. ғ. к., Таусоғарова А.

Қорғауға жіберілді

«» 2006 ж.

Жалпы тіл білімінің

кафедрасының меңгерушісі Сулейменова Э. Д

Алматы 2006

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І Тарау

1. 1 Көне түркі жазба әдеби тілі . . . 4

1. 2 Түркі тілдерінің туыстастығы . . . 9

1. 3 Тілдердің туыстық қатынастарын анықтау . . . 10

ІІ Тарау

2. 1 Түркі тілдерінің дамуы . . . 38

2. 2 Түркі тілдерінің қалыптасуындағы дәуірлер . . . 43

Қорытынды . . . 51

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 52

РЕФЕРАТ

Жұмыстың тақырыбы: « Көне түркі тілі - түркі халықтарының алғашқы жазба - әдеби тілі».

Жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан және пайдаланылған әдебиеттен тұрады.

Жұмыстың көлемі: 53 бет

Пайдаланылған әдебиеттер саны: 36

Тірек сөздер: фонема, грамматика, салыстырмалы тарихи тәсіл, руника, фонетикалық сәйкестік, типологиялық ұқсастық, артикуляция, реконструкция т. б.

Зерттеудің нысаны: Түркі халықтарының жазба әдеби тілі.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Көне түркі халықтарының жазба әдеби тілін зерттеу. Жазу ескерткіштерін салыстырмалы тарихи тұрғыда талдау. Көне түркі тілдері фонетикасына, лексика жалпы грамматикасына салыстырмалы жұмыс жүргізу.

Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері Көне түркі халықтарының жазба әдеби тілін зерттеу салыстырмалы тарихи әдісті пайдалануды қажет етті.

Жұмыстың мазмұны: Көне түркі жазба ескерткіштер тілінің грамматикалық ерекшеліктерін жан-жақты сипаттау.

Жұмыстың мазмұны: Жұмыстың өзектілігі, нысаны, мақсаты мен міндеттері, әдіс-тәсілдері жайлы мәлімет беріледі. Негзгі бөлім екі тарауды қамтиды. Мұнда салыстырмалы - тарихи зерттеулердің әр тілдің ішкі заңдылығы есепке алынады. Қорытынды бөлімінде жұмыс барысында тәсілдерді салыстыру арқылы қарастырылған.

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі: Тіл қоғамдық құбылыс болғандықтан, ол қоғам мүшелерінің қатынас құрамы ретінде қызмет өтеп, сол қоғаммен бірге өтіп, дамып отырады. Сондықтан да әрбір тілдің өткен тарихи, қазіргі кездегі қалпы және болашағы бар. Тіл материалын салыстырғанда оның қазіргі жайын өткендегі тарихымен байланыстыра қараған жөн. Осыған орай ең көне түркі тілдерінің формасын анықтау. Жұмыстың өзектілігі болып табылады.

Тарихи зерттеулердің көбірек тілге тиек ететін, табан тірейтін фактілері - дыбыстар мен оның заңдылықтары, морфологиялық тұлғалар, сөйлем жүйесі және сөздердің лексикалық, грамматикалық мағыналары. Дыбыстар сөздердің, грамматикалық тұлғалардың материалдық негізі болып саналады. Бірақ олар да өзгермейтін дүние емес. Уақыт озуына, тіл дамуына байланысты сөздердің дыбысталуы да, мағынасы да өзгеріп отырады. Бірақ олардың (ескі мағына мен жаңа мағынаның; сөз жүйесінде өзгерген дыбыс пен о бастағы дыбыстың) арасында заңды байланыстар болады. Соңдықтан да салыстырылатын сөз бен грамматикалық тұлғалар түркі тілдеріне ортақ дәстүрлі заңдылық негізінде ғана қарастырылады.

Грамматикалық формалар мен сөйлемдердің қалыптасу, даму заңдылығын да осы тәсіл арқылы анықтауға болады. Бірақ бұл процесс өте күрделі талдауды, көп материалды салыстыруды талап етеді. Тіпті кейбір ерекшеліктерді анықтау қажетті материалдың жеткіліксіздігінен қиынға соғады.

Тілдің ішкі заңдылығы есепке алынуы керек. Жеке-жеке тіл болып саналатын түркі тілдері өзара ортақ заңдылықтармен астарласып, байланысып жатады. Ондай заңдылықтар тілдің фонетика және лексика саласыңда көбірек байқалады. Лексикадағы ерекшеліктер өзінің тез өзгеруімен (басқа салаларға қарағанда), ал фонетикалық ерекшеліктер баяу өзгеруімен көзге түседі. Сондықтан да олардың арасындағы заңдылық ұзақ сақталады.

Дереккөздер : Жұмыста М. Қашқари «Түбі бір түркі тілі», «Көне түркі қазба ескерткіштерінің тілі», сонымен қатар Баскаков, Щербак, Кононов, Радлов, Рамстедт сияқты орыс ғалымдарының еңбектері негізгі алынып түркі тілдерін салыстырып, олардың тарихи әдіс-тәсілдеріне әдеби жазба ескерткіштеріне айтқан пікірлері қарастырылды.

1 КӨНЕ ТҮРКІ ЖАЗБА ӘДЕБИ ТІЛІ

Түркі тілдерінің туыстастығы

Жазба ескерткіштерін ғылыми зерттеу қоғамының рухани мәдениетінің тарихын, тілін терең танып, байыпты білуге жол ашады. Осы мәреден қарасақ, түркітану ғылымының өнімді бір саласы - түркі филологиясы дербес пән болып қалыптасты. Оның зерттеу объектісі - әр түрлі түркі жазба текстерінің ертеден бүгінге дейін жасалған нұсқаларындағы тілідік, графикалық ерекшіліктерін анықтап, мәдени, әдеби және тарихи мәні мен мазмұнын көрсету екені бәрімізге аян. Қашанда халықтың рухани мәдениетін оның тілі мен жазба ескерткіштерінсіз, сондай-ақ заманадан замананы көктей өткен ауыз әдебиетінсіз толық тану да, түсіну де мүмкін емес. Бұлардың бір - бірімен іштей қабысып, кірігіп жатқандығын да естен шығармағанымыз абзал.

Түркі халықатарының әлденше ғасырға созылған жазу дәстүрлі мен жазба тіл тарихын сөз еткенде, ең алдымен тілге тиек болатыны көне түркі жазуы ескерткіштері. Мұндағы көне түркі руникалық (Орхон - Енисей) алфавиті графикалық жүйелігі жағынан аса бай жетілген жазу болғандығы мәлім.

Көне түркі руникалық жазу ескерткіштерінің кең қанат жайған аймағы - Оңтүстік Сібір. Моңғолия, Қазақстан мен Қырғызстанның - далалары мен тау шатқалдары. Сөз болып отырған жазу нұсқаларының ішінде екі жүзге жуығы тасқа қашалған, ал ондаған нұсқасы түрлі қорғандардан табылған металл, күйдірілген саз балшықтан жасалған бұйымдарға ойылса, сондай-ақ сиректе болса, ағаш пен сүйек сияқты заттар да қолданылғаны айқындалып отыр.

ҮІІ-ІХ ғасырларда көне түркі тайпалары руникалық жазуды кең түрде пайдаланған.

Сондықтан да осы дәуірден бастап түркі тілдерінің материалдарын салыстырмалы-тарихи зерттеулерге арқау етуге болады. Осы екі дәуір материалымен салыстыру нәтижесінде түркі тілдерінің әр дәуірдегі даму дәрежесін анықтауға болады. Түркі халықтары тарихына зер салар болсақ ру мен тайпалар одағы бірде қосылып, араласып жатса, бірде бөлініп шығып, өз алдына отау тігіп жататындығын байқауға болады. Түркі тайпалары да нақ осындай, кейде бірігіп, бір-бірімен араласып, тайпалар одағын жасап жатса, кейде жауласып, аралары алшақтап, алыстап кететін де болған.

Түрлі ру-тайпалардың бірігіп, тайпалар одағын құруы келешекте халықтың қалыптасуына негіз жасаған, осының нәтижесінде сол ру-тайпалардың тілдік ерекшелігі өзара жақындаса келіп, бір тұтас тілге айналады, яғни әр басқа тілде сөйлейтін ру мен тайпалардың бір тілде сөйлеуіне мүмкіндік туады. Әрине, бұл процесс түрлі әлеуметтік, экономикалық және тарихи жағдайлармен тығыз байланысты. Ал, тайпалар одағының ыдырауы өз ретімен жеке тайпалардың бөлініп шығуына және жеке тайпалық тілдердің жасалуына негіз болады. Кейде бұл сияқты қосылу, ыдырау - дифференциация, интеграция процестері бірнеше қайталанып отыруы да мүмкін. Тайпалар одағаның тұрақтылығын сақтағандығы ал кей тайпалар одағының тез ыдырап, бірнеше бөлініп кеткендігі тарихтан аян. Мысалы, оғыздар ұзақ уақыт бойына өздерінің Жетісу, Сырдария бойларындағы одағын бұзбай сақтап келіп, тек IX ғасырдың соңында ғана екіге (батыс және шығыс оғыздар болып) бөлінген. Тайпалар одағының ұзақ өмір сүруі сол тайпалардың этникалық құрамымен де, тарихи жағдайларымен де тікелей байланысты.

Түркі халықтарының көне тарихына көз жіберетін болсақ, олар бірнеше тайпа және тайпалар одағынан құралған; олар бірде одақтасып бірігіп отырса, бірде жауласып, араларын алшақтатып отырған. Алтай, Саян таулары мен қазіргі Монғолия жерінде орналасқан түркі тайпалары сөздік қоры мен грамматикалық құрылымы бір, негізі бір тілде сөйлеп, қарым-қатынас жасап келсе де, уақыттың озуымен байланысты өзіндік ерекшеліктері бар жеке-жеке түркі тілдеріне жіктеле бастайды, бірақсатылай байланысып, туыстығын сақтайды.

Туыстас тілдердің сатылай байланысуы, алыстауы мен жақындауы сол қауымдағы әрбір халықтың тарихына тікелей қатысты. Алғашқы ру, тайпа, тайпалар одағының қосылуы тарихи-қоғамдық процесс болса, әрбір ру мен тайпалардың қалыптасуы да сондай процесс. Кейбір тайпалар жеке рулардың бірлестігі негізінде құралады да, олардан бірте-бірте қол үзіп кетеді. Осыған орай тайпалар одағы қолданған жалпы тілде жеке рулар тіліндегі ерекшеліктердің сақталуы да, сақталмауы да мүмкін. М. Қашғари «Сөздігінде» кездесетін тайпалар тіліндегі ерекшелікті осы тұрғыдан түсіну керек.

Түбір сөздерде өзгерістер аз болады. Өзгерістер түбірдегі кейбір әріптердің алмасып айтылуытүкіп қалуы әріптердің алмасып айтылуы әрпімен басталған айтулар мен етістіктердің басқы ж әрпіне айналдырады. Сол себептен түріктер дейді; Түріктер йылығ сув-жылы су десе, олар жуғду десе, олар жұғду дейді.

Сөз ортасында немесе соңында келген й әрпін орғулар н әрпіне алмастырып айтады. Мыс: түріктер қой десе, олар чығон дейді. Түріктер қойу НЭҢ - қай нәрсе десе, олар қону НЭҢ дейді: Сөз басындағы м әрпін оғыз, қыпшақ және суворлар б әрпіне айналдрып олар бэн бордум дейді, түріктер сорпаны мун десе, олар бун дейді. Сөз құрамындағы т әрпін оғыздар мен оған жақын тойпалар д әрпіне алмастырып айтады. Мысалы, түйені түрікте тэвэй десе, оғыздар дэвэй дейді, түріктер өт десе, олар өд дейді.

Түркі тайпаларының көптеген сөздеріндегі д әрпі оғыздарда т болып айтылады. Мысалы, қонжарды түріктер буғду десе олар буктэ дейді, жидені түріктер йігдә десе, оғыздар йіктә дейді.

Түркітанушы ғалымдар түркі тілдерінің даму кезеңдерін белгілі кезеңдерге бөліп, әрқайсысының өзіндік ерекшелігін анықтауға әрекет етіп келеді. Мысалы, Н. А. Баскаков түркі тілдерін дамуы мен қалыптасуына қарай әр кезеңге бөлген: 1) Алтай дәуірі; 2) Хун дәуірі (V ғасырға дейін) ; 3) Көне түркі дәуірі (Ү-Х ғасырлар) ; 4) Орта түркі дәуірі немесе негізгі түркі тайпаларының дамуы мен қалыптасу дәуірі (X-XV ғасырлар) ; 5) түркі дәуірі немесе түркі халықтарының қалыптасуы мен даму дәуірі. Н. А. Баскаковтың бұл пікірін ғалымдардың көбісі-ақ қолдайды, бірақ онымен келіспеушілер де жоқ емес. Мәселен, біраз ғалымдар түркі тілдерінің Алтай дәуірін мойындамайды. Алайда түркі тілдерінің қалыптасуын Н. А. Баскаковтын дәуірлерге бөлуіне сүйене қарастырамыз.

Түркі тілінің дамуындағы Алтай дәуірі - мерзімі жағынан әлі анықталмаған, ғалымдардың арасында дау туғызып келе жатқан мәселелердің бірі. Тілдерді салыстырмалы-тарихи тәсілмен зерттеп, туыстық жақындығын анықтағанда олардың ортақ белгілеріне сүйену қажеттігі жоғарыда айтылған болатын. Осындай туыстық белгілер түркі-монғол тілдерінің арасында да бар және олар фонетика жүйесінде де, лексика мен грамматикалық құрамында да кездесетіндігін ескере келіп, бір топ ғалымдар «түркі тілдері өз алдына бөлініп шыққанға дейін алтай тілдері тобында болған» деген топшылау айтады. Олар алтай тілдері тобындағы тілдерден: 1) түркі-монғол тілдері; 2) тунгус-маньчжур тілдері; 3) жапон-корей тілдері бөлініп шықты деген болжамды ортаға салады. Ал Х. Винклер, С. М. Широкогоров, Б. Колиндер, М. Рясянен, Д. Шинор, А. Дильачар сияқты ғалымдар тіпті алтай тіл бірлестігінен де арыға барып, орал-алтай тіл бірлестігі теориясын ұсынады.

Бұл жоба бойынша: бір кездерде, уақыт кезеңі анықталмаған дәуірде орал тілдері мен алтай тілдері генеологиялық жағынан туыстас болған. Тайпалар одағының ыдырауы негізінде орал тілдері алтай тілдерінен бөлініп шыққан. Өз ретінде, уақыттың өтуіне байланысты, орал тілдері екі топка (угро-финн және самоди) ыдыраған. Алтай тілдері жоғарыда айтылған үш тармаққа бөлінген.

Орал-алтай тіл бірлестігін халықтардың этникалык құрамы жағынан да дәлелдеуге болады. Эстон ғалымы Ф. Видеман угро-финн халықтары (чуд халықтары) ертеректе Орта Азияда татар, монғол, мәншіжүр халықтарымен көрші өмір сүрген деген жорамал айтса, М. Кастрен (алтай теориясының негізін салушылардың бірі) угро-финдер Алтай, Саян тауларының айналасында, Орта Азияда, Обь, Ертіс, Енисей өзендерінің сағаларында өмір сүрген дейді. Бірақ кейінгі археологиялық зерттеулер бұл пікірлерді әлі дәлелдеп бере алған жоқ.

Орал-алтай тіл бірлестігі жайындағы пікірлерге негіз болатын бұл тілдерде ұқсастықтар бар. Мысалы: дауысты дыбыстардың үндесуі, дауыстылардың ассимиляциясы, түбірдегі үнді дыбыстардың біршама ұқсастығы, жалғамалылық белгісі, жалпылық мағыналы түбірдің жекеше формасы арқылы беру мүмкіндігі, атау септігінің, тәуелдік жалғауының болуы, анықтауыш, пысықтауыш, толық-тауыштардың өздері қатысты сөздердің алдында тұруы, сандық сәйкестіктің болмауы, құрмалас сөйлемдердің көсемше, есімше формаларымен құрмаласуы, т. б. Бұл сияқты ұқсастықтар қаншалықты қызықты болғанымен, типологиялық ұқсастықтан асып түсе алмайды. Себебі бұл тілдер аралығында дыбыстық немесе формалық сәйкестік жоқ.

Орал-алтай тіл бірлестігінен гөрі «алтай тілдері» деген түсінік қазіргі тіл біліміне сіңісіп, көптеген қолдаушылар тауып отыр.

Алғаш рет орал-алтай тіл бірлестігі теориясының негізін салған I Пердің кезінде тұтқын болған швед офицері Ф. И. Табберт-Страленберг болатын. Сібірде ұзақ уақыт өмір сүріп, ол орал-алтай тілдерінің типологиялық ұқсастығына алғаш көңіл аударып, 1730 жылы өз еліне келген соң ол туралы еңбек жариялаған. Бұл теорияның қолдаушылары болғанымен, айтарлықтай табысқа ие бола қойған жоқ. Кей ғалымдар (мысалы, Ю. Немет, Б. Коллиндер, М. Рясянен) орал-алтай тілдерінің ұқсас белгілерін, даулы мәселелерін дұрыс көрсете білді. Мысалы, Ю. Немет 300-ге жақын орал-алтай тілдеріндегі ұқсас элементтерді тауып, олар не ертедегі туыстықтың бір белгісі, не ертедегі қарым-қатынасқа байланысты тіл арасындағы ауыс-түйіс болуы ықтимал деген қорытынды жасайды.

Салыстырмалы-тарихи зерттеулер алтай тілдерінің деректерінде көптеген ұқсас келетін тілдік материалдардың барлығын анықтады. Жалпы, алтай тілдері бірлігінің құрамына енген тілдерде дыбыс үндестігі, екпіннің тұрақылығы, жалғамалы тіл болуы, сөз алдынан келетін көмекші сөздердің (предлогтардың) болмауы, жыныс (род) категориясының болмауы, т. б. Көпшілік тілшілер алтай тіл бірлігін анықтауда дыбыстық сәйкестікке көбірек көңіл бөледі. Мысалы, Н. А. Баскаков осындай белгінің бірі ретінде тунгус тіліндегі т дыбысы мен мөншіжүр тіліндегі с дыбыстарының и дыбысының алдында түрғанда түркі тілдеріндегі ч, ш дыбыстарымен сәйкес келетіндігін көрсетеді [20, 149; 117; 112; 113] . Түркі, монғол және тұнғұс-мәншіжүр тілдерін салыстыратын болсақ, бұл типтегі фонетикалық сәйкестіктер баска дыбыстар арасында да байқалады. Мысалы, сөз басында түркі, монғол тіддеріндегі д дыбысына тұнғұс-мәншіжүр тілінде з, кәріс тілінде ч дыбысы сәкес келеді. Салыстырыңыз: түркі тілдерінде дуз (тұз), монғолша dabusun (dabu-sun), тунгус-маньчжур тілінде зujar, сөз басында к, к, х, п, б, сөз ортасында с, з, д, т дыбыстарының сәйкес келуі байқалады. А. М. Щербак алтай тілдеріндегі бұндай сәйкестікті типологиялық (генетикалық емес) сәйкестік деген де болатын. Мүндай салыстыра зерттеулер лексика, морфология және синтаксис салалары бойынша да жүргізілген. Г. И. Рамстедт сияқты ғалымдар алтай тілдерінің барлық саласы бойынша зерттеу жүргізіп, олардың баска да туыстық белгісін ашкдн. Бірақ алтай тілі теориясын қолдаушылардың барлығын да бірізді пікірде деуге болмайды. Бір топ алтайтанушылар (Б. Я. Владимиров, Д. Поливанов, Н. Н. Поппе, Г. И. Рамстедт т. б. ) алтай тілдерін тегі бір туыс тілдер деп санаса, екінші бір топ алтайтанушылар (В. Л. Котвич, Л. Лигети, Дж. Клоусон, т. б. ) алтай тілдеріндегі ұқсастық - типологиялық ұқсастық деп санайды. Кеңес ғалымдары ішінен алтай теориясына өз үлестерін қосып, түрліше пікір айтып келе жатқандар: А. Н. Баскаков, Г. Д. Санжиев, Дж. Киекбаев, Ш. Ш. Сарыбаев, В. И. Цинциус, О. П. Суник, К. А. Новикова, И. В. Кормушин, Д. М. Насилов тағы басқалар. Бұл теорияға байланысты Н. А. Баскаков, Дж. Киекбаев, т. б. еңбектерінен басқа [1; 20; 6; ] арнаулы жинақтар да жарық көрді.

Кеңес мамандары арасында да, шетел ғалымдары ішінде де алтай тілі теориясына сенімсіздікпен қарайтындар да жоқ емес. Мысалы, белгілі түрколог А. И. Щербактың пікірінше, алтай тілдеріндегі ұқсастықтар олардың генетикалық туыстығына байланысты емес, олар ұзақ мерзімді қарым-қатынастың негізінде ғана пайда болған делінеді. «Түркі, монғол және тұнғұс-мәншіжүр тілдерінің арасындағы ұқсастықтар қандай қатынас негізінде қалыптасты?» деген сауалға ол өзінше жауап береді [11] . Түркі халықтарының тарихында монғол тайпалары мен түркі тілдес тайпалардың араласып, бір мемлекет құрамына еніп немесе одақтаса өмір сүріп, тығыз қатынаста болғаны белгілі. Алғаш Орталық Азияда өмір сүрген тайпалар туралы деректерде (түркі тілдес хунну , монғол тілдес дун-ху, палеазиат тілдес дун-и тайпалар) көрші өмір сүріп, бірі екіншісін жаулап алып отырған. Мұндай қатынас соңғы хун дәуіріне де жалғасады.

Түркі-монғол тайпаларындағы жоғарыдағыдай аралас-құралас отырған жағдайларды да есепке алған жөн. Дж. Клоусонның пікірін негізге ала отырып, А. М. Щербак түркі тілдері мен монғол тілдері арасындағы 3 түрлі араласуды атап көрсетеді. Олар: IV-VII ғасыр; VIII-XII ғасыр және ХІІІ-ХІ ғасыр аралығындағы араласулар 6] . Монғолдар мен түркі тайпаларының араласуы бұл дәуірлерден кейін де болғандығы тарихтан мәлім. Мысалы, қазіргі тувалардың дархаттармен, буряттардың якуттармен, ойраттар мен Алтайда тұратын түркі тілдес халықтардың арасындағы қатынас соңғы кезге дейін үзілмей келді. Сондай-ақ «Ақтабан шұбырынды» кезіндегі ойрат-қалмақтар мен қазақтардың тілдік тоғысуын мысал ретінде көрсетуге болады. Бірақ тілдік қасиеттер тілдердің ұқсастығына негіз бола алмайды және олар тілдің барлық. деңгейлерінде байқалмайды. Егер ондай ұқсастық байқалса, олар белгілі бір заңдылыққа бағынбайды, жүйелілікке ие бола алмайды. Соңдықтан да соңғы кездерде түркі-монғол тілдерінің қандық туыстығы бар деген пікірді қолдаушылардың саны көбейді.

Сөйтіп, алтай тілдерінің туыстығы туралы пікірді жинақтап, екі топқа бөлуге болады. Бір топ ғалымдар Г. И. Рамстедтің пікіріне қосылып, алтай тобына енетін тілдердің (түркі-монғол, түнғұс-мәншіжүр, көріс-жапон) қандық туыстығын мойындайды. Олар (В. В. Владимиров, Е. Д. Поливанов, Н. Н. Поппе, Н. А. Баскаков, О. П. Суник, І. Кеңесбаев, Ш. Ш. Сарыбаев, т. б. ) алтай тілдері бір негізден тараған, сондықтан да ортақ негізді мойындауға олар мүмкіндік береді десе, екінші бір топ ғалымдар В. А. Котвичтің пікіріне сүйеніп, о баста өзара көрші орналасқан тілдер генеологиялық жағынан туыстығы болмаса да, талай ғасыр бойы араласу негізінде жаңа қасиетке ие болған дейді. Сондықтан да олар (Л. Лигети, Г. Д. Санжиев, Т. А. Бертағаев, т. б. ) алтай тілдеріндегі ұқсастық туыстық қандық негізде емес, кірме материалдар негізінде қалыптасқан деп тұжырымдайды. Дегенмен де түркі және монғол тілдерінде кездесетін жүздеген, мыңдаған ортақ қасиеттердің бәрін де кірме материалдар деп қарауға болмайтын сияқты. Біріншіден, мұндай ортақ қасиеттердің саны өте көп. Екіншіден, ортак элементтердің бәрі де белгілі бір (фонетикалық, грамматикалық) заңдылықтар бойынша қайталанып отырады. Үшіншіден, ортақ ұқсастықтар тілдің барлық деңгейінде, әсіресе негізгі түбір құрамында көптеп кездеседі. Егер оған диалектілердегі ұқсас белгілерді қоссақ, ортақ дүниенің едәуір көбейетіндігіне күмән жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.