ТПБАЖ және диспетчерлік басқару

Жоспар

Қазіргі заманғы ТПБАЖ (технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі) бұл көпсатылы адам машина басқару жүйесі. БАЖ.ды (АСУ) күрделі технологиялық процестермен жасағанда техникалық құралдар мен бағдарламалық жасаулардың(прог.обеспечение) дамуымен бірге жетіле түсетін автоматты ақпараттық жүйелер пайдаланылады.
ТПБАЖ және диспетчерлік басқару
Жаңа ғылыми идеялар мен техникалық құралдардың пайда болуына байланысты ТПБАЖ дамуын үш кезеңге бөлуге болады. Уақыт барысында объектілер мен басқару әдістері, автоматтандыру құралдары және басқа компоненттердің мінездемесі өзгереді. Олар қазіргі басқару жүйесінің мазмұнынын құрайды.
• Бірінші кезең автоматтық реттеу жүйелерінің (АРЖ) енгізілуін бейнелейді. Бұл кезеңдегі басқару объектілері . жеке параметрлер, құрылғылар, агрегаттар.Тұрақтандыру, бағдарламалық басқару, қадағалау міндеттерін шешу адамнан АРЖ.ге көшеді. Адамда тапсырманы есептеу және реттегіштердің реттеу параметрлері функциялары пайда болады.
• Екінші кезең . технологиялық процестерді автоматтандыру.Кеңістікте бөлініп орналасқан жүйе басқару объектісі болып табылады . АРЖ көмегімен бұрынғыдан күрделі басқару заңдары жүзеге асырылады, оптимальды және адаптивті басқару тапсырмалары орындалады, объект пен жүйе күйін идентификациялау жүргізіледі. Бұл кезеңнің өзіндік ерекшелігі . технологиялық процесті басқаруға телемеханика жүйелерін ендіру. Адам басқару объектісінен алыстай түседі, объект пен диспетчер арасында өлшеу жүйелері, орындаушы механизмдер, телемеханика құралдары, мнемосхемалар және басқа да ақпаратты бейнелеу құралдарының (АБҚ) тізбегі құралады.

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Қазіргі заманғы ТПБАЖ (технологиялық процесті басқарудың
автоматтандырылған жүйесі) бұл көпсатылы адам машина басқару жүйесі. БАЖ-
ды (АСУ) күрделі технологиялық процестермен жасағанда техникалық
құралдар мен бағдарламалық жасаулардың(прог.обеспечение) дамуымен бірге
жетіле түсетін автоматты ақпараттық жүйелер пайдаланылады.
ТПБАЖ және диспетчерлік басқару
Жаңа ғылыми идеялар мен техникалық құралдардың пайда болуына
байланысты ТПБАЖ дамуын үш кезеңге бөлуге болады. Уақыт барысында
объектілер мен басқару әдістері, автоматтандыру құралдары және басқа
компоненттердің мінездемесі өзгереді. Олар қазіргі басқару жүйесінің
мазмұнынын құрайды.
• Бірінші кезең автоматтық реттеу жүйелерінің (АРЖ) енгізілуін
бейнелейді. Бұл кезеңдегі басқару объектілері – жеке параметрлер,
құрылғылар, агрегаттар.Тұрақтандыру, бағдарламалық басқару,
қадағалау міндеттерін шешу адамнан АРЖ-ге көшеді. Адамда
тапсырманы есептеу және реттегіштердің реттеу параметрлері
функциялары пайда болады.
• Екінші кезең – технологиялық процестерді автоматтандыру.Кеңістікте
бөлініп орналасқан жүйе басқару объектісі болып табылады . АРЖ
көмегімен бұрынғыдан күрделі басқару заңдары жүзеге асырылады,
оптимальды және адаптивті басқару тапсырмалары орындалады, объект
пен жүйе күйін идентификациялау жүргізіледі. Бұл кезеңнің өзіндік
ерекшелігі – технологиялық процесті басқаруға телемеханика
жүйелерін ендіру. Адам басқару объектісінен алыстай түседі, объект
пен диспетчер арасында өлшеу жүйелері, орындаушы механизмдер,
телемеханика құралдары, мнемосхемалар және басқа да ақпаратты бейнелеу
құралдарының (АБҚ) тізбегі құралады.
• Үшінші кезең – технологиялық процестерді басқарудың
автоматтандырылған жүйелері – технологиялық процестерді басқаруға
есептеуіш техникасын енгізумен сипатталады. Алғашқыда –
микропроцессорларды қолдану, басқарудың жеке фазаларында есептеуіш
жүйелерді қолдану, кейінірек адам – машина басқару жүйелерін,
инженерлік психологияны, операцияларды зерттеу әдістері мен
модельдерін дамыту, және соңында - қазіргі есептеуіш кешендер мен
автоматты ақпараттық жүйелерді қолдану негізіндегі диспетчерлік
басқару.
Кезеңнен кезеңге технологиялық процестің регламенттік қызмет етуін
қамтамасыз ететін адамның (оператор диспетчер) қызметі өзгеріп отырды.
Басқару сатысында шешілетін тапсырмалар көбейеді; технологиялық
процесті басқарудың тікелей қажеттілігмен шектелген тапсырмалар
жиынтығы бұрын көмекші мәнге ие болған немесе басқарудың басқа
сатысына жатқызылған жаңа тапсырмалармен толығады.
Көпсатылы ТПБАЖ-дегі диспетчер ЭЕМ мониторынан немесе ақпаратты
бейнелеудің электрондық жүйесінен ақпарат алып, телекоммуникациялық
жүйе, контроллер мен интеллектуалды орындау механизмдері көмегімен
өзінен айтарлықтай қашықтықтағы объектілерге әсер етеді.
Айқын динамикалық сипаттағы диспетчерлік басқаруды тиімді жүргізудің
негізгі шарты – ақпаратпен жұмыс істеу. Яғни ақпаратты жинау, өңдеу,
тасымалдау, бейнелеу процестері. Енді диспетчер тек технологиялық
процесті, оны басқару негіздерін ғана біліп қоймай, сонымен бірге одан
ақпараттық жүйелерде жұмыс істеуі, аппатты жағдайларда шешім қабылдау
талап етіледі.
Диспетчерлік басқару туралы айтқанда, технологиялық тәуекел (риск)
мәселесін қозғамауға болмайды. Энергетика, мұнай-газ және тағы бірқатар
салаларда технологиялық процестер потенциалды қауіпті және апат
болғанда адам шығынына және айтарлықтай материалдық және экологиялық
зардаптарға әкеледі. Статистика бойынша отыз жыл ішінде әр он жыл сайын
апат саны екі есе көбейеді. Кез-келген апат негізінде (табиғат апаттарын
қоспағанда) адамның қателігі жатыр.
Өнеркәсіпте, энергетикада және көліктің барлық түрінде болған
апаттарға анализ жүргізу нәтижесінде қызықты мәліметтер алынды. 60-
жылдары адам қателігі тек 20 % апаттың себебі болса, 80-жылдары адамдық
фактор үлесі 80 %-ға жетті. Мұның себептерінің бірі – күрделі басқару
жүйелерін құруға ескі дәстүрлі көзқарас, яғни жаңа техникалық және
технологиялық жетістіктерді қолданып, адамға (диспетчерге) бағытталған
адам-машиналық интерфейсін құру қажеттілігін бағалай алмау.
Оператор (диспетчер) мен оның міндетіне бағытталған жүйелер құруда
жаңа көзқарас пайда болуының алғышарттарының бірі – диспетчерлік
басқару жүйесінің сенімділігін арттыру.
SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition – диспетчерлік
басқару және мәлімет жинау) концепциясы басқару жүйесінің дамуы мен
ғылыми техникалық прогресс нәтижелерімен анықталған. SCADA –
технологияларын қолдану ақпаратты жинау, өңдеу, тасымалдау, сақтау және
бейнелеу мен басқару жүйелерін жасау тапсырмаларын шешуде
авоматтандырудың жоғары деңгейіне жетуге мүмкіндік береді.
SCADA жүйе беретін экрандағы ақпараттың толықтығы, басқару
рычагтарының қол жеткіліктілігі, көмек алу қолайлығы және т.б. –
диспетчердің жүйемен байланыс тиімділігін арттырып, оның басқарудағы
қателіктерін нөлге теңестіреді.
SCADA концепциясы сонымен бірге осыған дейін шешілмейді деп
есептелінген бірқатар міндеттерді ( автоматтандыру бойынша жобалардың
жасалу мерзімін және тікелей қаржылық шығындарды қысқарту) шешуге
мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде SCADA күрделі динамикалық жүйелерді
автоматтандырылған басқарудың негізгі әдісі болып табылады.
Батыс елдерінде SCADA жүйелері негізінде технологиялық процесті
басқару 80 жылдары басталды. Қолдану аймағы күрделі электр және сумен
қамтамасыз ету объектілерін, химиялық, мұнай-химиялық, мұнай өңдеу
өнеркәсіптерін, темір жол көлігін, мұнай және газ тасымалын т.б. қамтиды.
Ресейде технологиялық процесті диспетчерлік бақылау негізінен
оперативті-диспетчерлік қызметкерлер тәжірибесіне сүйенеді. Сондықтан
SCADA жүйе негізіндегі басқаруға көшу кейінірек жүзеге асты. Ресейде
SCADA жүйесін игерудегі қиындықтарға пайдалану тәжірибесінің
жоқтығымен қатар, әртүрлі SCADA жүйелер туралы ақпараттық аздығын
жатқызуға болады. Дүние жүзінде SCADA жүйелерін дайындау және өндірумен
ондаған компаниялар айналысады. Әр SCADA жүйе бұл компанияның “Know-how”-ы,
сондықтан жүйелер туралы мәліметтер онша көп емес.
Қазіргі заманғы диспетчерлік басқару жүйелерін енгізуде мына
тапсырмаларды шешу үлкен маңызға ие:
• SCADA – жүйені таңдай (технологиялық процес ерекшеліктеріне және
талаптарына байланысты)
• Кадрлік қамтамасыз ету.

Кейбір критерийлерді ақпарат жоқтығына байланысты бағалай алмаумен
қиындатылған көпкритерийлік жағдайда SCADA жүйені таңдай – айтарлықтай
күрделі тапсырма. SCADA бағдарламалық жасау (прог. обеспечение) негізінде
басқару жүйесін және пайдалану бойынша мамандар дайындау әр түрлі
фирмалардың мамандандырылған курстарында, квалификация көтеру курстарында
жүргізіледі. Қазір кейбір техникалық университеттердің жоспарына SCADA
жүйелерді оқытатын пәндер енгізіле бастады. Бірақ SCADA жүйелер бойынша
арнайы әдебиет жоқ, тек жекелеген мақалалар мен жарнамалық проспекттер
бар.
Бақылау және басқару жүйелерінің компоненттері мен олардың арналуы
Автоматтандырылған бақылау және басқару жүйелерінің (ББЖ)
жобаларының көбі оны жүзеге асырудың жалпылама схемасын көрсетуге мүмкіндік
береді.

Көбіне бұл екі деңгейлі жүйе. Бұл деңгейлерде технологиялық процесті
басқару тікелей жүзеге асырылады. Әр нақты басқару жүйесінің
ерекшеліктері әр деңгейде қолданылатын бағдарламалы – ақпаратты
платформамен анықталады.
● Төменгі деңгей – объет деңгейі (контроллерлік) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.