Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық тұжырымдамасы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 102 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе . . . 3

І. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ . . . 7

1. 1. Экологиялық-экономикалық қатынастардың қалыптасу мәндері. . 11

1. 2. Экологиялық және экономикалық қауіпсіздік . . . 23

ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ 2004-2015 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ . . . 38

2. 1. Елдегі негізгі экологиялық дағдарыстағы мекендер . . . 40

2. 2. Экологиялық дағдырыстардың, бүлінулердің нәтижелері . . . 51

2. 3. Табиғат пайдаланудағы экономикалық өзара байланыстарды талдау . . . 59

ІІІ. ТАБИҒАТТЫ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК ЖӘНЕ ӨЗІН - ӨЗІ РЕТТЕУДІҢ ҚАЛЫПТЫ ДАМУЫНДАҒЫ МІНДЕТТЕРІ МЕН МҮМКІНДІКТЕРІ . . . 65

3. 1. Экономиканың тұрақты дамуы - экологиялық мәселелерді шешудің алғы шарттары . . . 76

3. 2. Табиғатты қорғау бойынша қызметтің экономикалық мазмұны, мәні және негізгі бағыттары . . . 88

3. 3. Атырау облысы бойынша қоршаған ортаны қорғау мәселелері және экологиялық ахуалды жақсарту жөніндегі кешенді бағдарламасы . . . 90

Қорытынды . . . 98

Қосымша материалдар . . . 100

Кіріспе

Экономикалық қиыншылықтарымызбен, саяси тартыстарымызбен және ұлттық кінәмшілдігімізбен әлек болып жүріп, біз кейде ақылымыздан айырылып, бәріміз бір кеменің жолаушылары екенімізді ұмытып кетеміз. Жер планетасын кемеге балау жыл өткен сайын метафорадан гөрі өмірдің қатігез шындығына жуықтап келеді.

Табиғат - Ана деген сөздің асқақтығы, табиғатқа деген ілтипат-бұл адамнның өзіне көрсетілген құрмет. Жаңа экологиялық мәдениет осыны мойындауға тиіс. Қазіргі әлемде экологиялық мәселелер өзінің қоғамдық мәнні жағынан алдыңғы қатардағы мәселелердің біріне айналды, тіпті ядролық соғыс қаупі де оның көлеңкесінде калып қойды. Адамзаттың ауылшаруашылық іс - әрекетінің қауырт дамуы, айналадағы ортаға үдемелі, көбінне бүлдірушілік сипатта әсер етуде. Адамның табиғатқа әсері мыңдаған жылдар бойына қалыптасқан табиғи жүйелерді өзгерту, сондай ақ топырақты, су көздерін, ауаны ластау арқылы жүзеге асуда. Бұл табиғат ахуалының күрт төмендеуіне әкеліп соқты, көп жағдайларда орны толмас зардаптар қалдырды. Экологиялыык дағдарыс шын сәніндегі кауіпті төндІріп отыр: іс жүзінде тез өріс алып бара жаткан дағдарыстық жағдайларды кез келген аймақтардан көруге болады.

Экологияның танымал сөзге айналғаны соншалық, оны не болса соған тазарту ғимараттарын салуға, жерді пайдалануды аймақтық деңгейде жоспарлауға, қағазды қайта өңдеуге және көкөністеді тек органикалық тыңайтқыштарды пайдалана отырып өсіруге айдар етіп таға салатын болды. Осы іс - әрекеттердің бәрі аса қажет екендігіне қарамастан, мұның ар жағында көбіне ойынды әдеттегі талай сыннан өткен ережелер бойынша жүргізбей, табиғат заңдарын сорақылықпен бұзғанымыз үшін табиғаттың өз үкімімен бізге берер соққысын жеңілдетумен лайықты жазаны аз да болса кешуілдетуге тырысуымыз керек. Американдык оқымысты Р. Риклефстің Жалпы экология негіздері, оқулығынан алынған осы үзінді, табиғатты ұтымды пайдаланудың өткір проблемаларын шешудегі экологияның ғылым саласы ретіндегі маңызын барынша айқын көрсетеді. Алайда, табиғат қорғаудың нақтылы мәселелерін шешуге тым бой алдырып, біз табиғаттың өмір сүру және даму заңдарын білмейінше, жұмсаған бар күш - жігеріміз табиғат пен адам арасындағы қайшылықтарды туғызған себептермен емес, оның зардаптарымен күресуге жүмсалатынын естен шығарып аламыз. Адамды құтқару дегеніміз - ең алдымен табиғатты сақтау. Бұл жерде тек биологтар ғана айтылған тезистің әділдігін мойындатар дәлелдер келтіре алады деп жазады Ф. Рамад «Қолданбалы экология негіздері» атты

еңбегінде. Жоғарыда айтылғандардан шығатын қорытынды айқын: адамды құтқару жолындағы әрекетті табиғаттың тіршілік ету және даму заңдылықтарын оқып - үйренуден бастау қажет. Р. Риклефстің «Егер біз табиғатпен қандай да бір үйлесімділікке қол жеткізгіміз келсе, онда көбіне көп ол ұсынған шарттарды қабылдауымызға тура келеді . . . » - деген сөзін еске алған жөн.

Диплом жұмысының өзектілігі:жалпы экология сөзі ерекше оісоs - мекен, үй, logos ғылым - тіршілік мекені туралы ғылым деген мағынада. Экология ғана табиғи ресурстарды пайдаланудың ғылыми негіздерін құрай алады. Бұл ретте, табиғи процестердің негізінде жатқан зандылықтарды ескермеу табиғат пен адам арасындағы елеулі кайшылықтарға әкеліп соқтырғанын айта кеткен жөн. Американ экологы Р. Рифлекс: «Табиғатқа келтірілген нұқсанда түзетудің ешқандай көпе - көрнеу жатқан әдістері жоқ екені айдан анық сонымен қатар қоршаған ортаға деген келеңсіз көзқарасы үшін адамға тағылатын кінә да, өзендерге шайынды суларды төгу, егістіктерге пестицидтерді бүрку, аңшылардың найзасы мен мылтығы, автомашиналардан шығатын түтін, қала іргесінің шексіз кеңеюі сияқты белгілі фактілерден құралмауы тиіс. Адамға табиғат экономикасы негізінде жатқан заңдарға тиесілі дәрежеде көңіл бөлмегендігі үшін айып тағылуы тиіс»- деп жазды.

Жұмыс объектісі:мемлекеттік, халықаралық және қоғамдық шаралар кешенін ескере отырып, табиғат қорғауды әдетте адамзат қоғамының игілігі үшін табиғатты оңтайлы пайдалануға, табиғи ресурстарды қалпына келтіруге, қорғауға және молайтуға бағытталған тәжірибенің бір саласы ретінде қарастырады. Бірақ табиғат қорғаудың әлеуметтік заттар алмасуын немесе табиғат пен қоғам арасындағы заттар алмасуын реттеуші ғылым ретінде түсіндірілетін кездері жиі ұшырасады. Қоғам мен табиғат беталды зат және энергия алмасуы интенсивтлігінің қазіргі кезде белен алғандығы соншалық адамзаттың бұған әрі тіршілік етуіне айтарлықтай қатер төніп отыр. Қоғам өзінің табиғатқа көрсетер ықпалының дәрежесі жағынан геологиялық күшке айналды. Кен өндіру және жер қазу жұмыстары нәтижесінде жыл сайын жер бетіне 5 текше километр тау жыныстары шығарылатынын айтсақ та жеткілікті: бұл біздің планетамыздың барлық өзендері мұхитқа ағызып жететін жыныстар көлемінен 3 есе ғана кем. Соңғы 500 жыл ішінде жер астынан ең кем дегенде 50 млрд. тонна көміртегі, 2 млрд. тонна темір алынды. Соңғы 100 жыл ішінде өнеркәсіп атмосфераға жалпы көлемі 360 млрд. Тоннаға жуық көмірқышқыл газын шығарды, бұл оның концентрациясын 13 пайыздай арттырды.

Қазіргі кезеңде адамдар мен табиғат арақатынастары жылдан - жылға шиеленісіп барады. Жер жүзіндегі халықтар санының тез өсуі мен мемлекеттерлің жаппай өнеркәсіпті дамыту жолына түсуі бұған себеп болып отыр. Соның салдарынан табиғат қорларын пайдалану бірнеше есе өсіп, адамдардың қоршаған ортаға тигізетін зияны үнемі көбейіп отыр. Пайдалы кендер қорының жақын арада таусылуы, өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің толыктай жоғалу қоршаған ортаның шектен тыс ластану қаупі төнді. Өнеркәсібі дамыған бірқатар елдерде қоршаған ортаның нашарлағаны сонша, енді адамзаттың денсаулығына кесірін тигізе бастады.

Міне, сондыктан да табиғат корларына құнтты болу бұзылғандарын қалпына келтіріп отыру, оларды ұтымды пайдалану, ауаға, жерге, суға, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне қамқорлықты күшейту барлык азаматтардың борышы және абыройлы міндеті болып саналады.

Табиғаттағы өзгерістер өте баяу жүретін болғандықтан қоршаған ортаға келген зиян көзге көріне бермейді, бірнеше жыл өткесін ғана біліне бастайды. Осыған байланысты зиянды өзгерістерді тоқтату үшін алынған

шаралар тым кеш болып нәтиже бермей, болмаса мезгіл өтіп кеткен соң көп күш, қаржы мен материал жұмсауға тура келеді. Олай болса қолда барды сақтау мен ұтымды пайдалану - бүгінгі күн талабы екенін есте ұстаған жөн.

Өкінішке орай, табиғатпен арақатынаста бұл талап ұмытылып, бүгінгі пайдаға қызығып, ертеңді ойламайтын болдық. Адамдардың кінәсінен қоршаған ортаға талай - талай салып келеді, олардың зардаптары әлемге әйгілі. Мысалы: XX ғасыр ортасында Мәскеулік «білгіштер» Каспий теңізінің суы азаймас үшін Қарабұғаз шығанағын топырақтан бөгет салып теңізден бөліп тастауды ұсынды. Бөгет салушылар теңізді сақтауды ойлағанымен шығанақтың қоршаған ортаға әсерін ескермеді. Кеуіп қалған шығанақтан жыл сайын 120 140 млн. тонна шаң мен тозаң, тұз қалдықтарын жел мен дауыл көтеріп, Қазақстан, Түркіменстан, Түркия, Иран, Қытай, Ресей, Украина т. б. жерлерге жеткізіп жатты. Акылға симайтын бұл бөгет экономикаға көп зиян келтірді, шөптің егінінің өсімі азайды. Мал өнімдері кеміді, ауру сырқау мен өлім көбейді. Арада 25 - 30 жыл өткен соң Каспийдің суы қайта көтеріліп, жағадағы елді мекендерді, кәсіпорындарды баса бастады. Сөйтіп, теңіз суының көбеюі мен азаюы Қарабұғаз шығанағына байланысты еместігі аныкталды.

Елімізде екінші рет өткізілген Еуразиялык саммиттің болашағынан үміт үлкен. Қазіргідей аумалы - төкпелі заманда тұрактылықтан қымбат қазына жоқ. Әлемге әйгілі Давос форумының бір бұтағын Алматыға әкеп отырғызу арқылы Қазақстандағы ғана емес, Орта Азиядағы мүмкіндіктердің молдығына әлем назарын аударуды көздеген саясаттың дұрыстығы дәлелдене бастады. Тұралаған экономикасы орнынан қозғаушы күш инвестиция болса, ол бәрінен бұрын тұрақтылыкқы талап етеді. Тікелей шетелдік инвестиция игілігіне берілгені әзірге мұнай мен газ секторы ғана екені рас, табиғи байлыктарды игеруден басқа салаға тәуекел етушілер кемде - кем. Экономикалық даму жағынан Қазакстанның көрші елдерден көш алда келе жатқаны өзара ынтымақтасу мен көмектесудің кажеттілігін көлденең тартады. Израильдің «Ормат Индастриз» компаниясынын төрағасы Люсьен Броницки коммуналдық салаға озық технологияларды енгізу және нарыктық реформаға сай саланы дамыту мәселесін көрсетеді.

Табиғи байлықтарды тиімді пайдалану осы тасымалдауға да тәуелді. Каспий мұнайы мен газы қара теңіз аркылы тасылады. Баку - Жейхан бағытындағы жаңа жоба да накты шындыққа айнала бастады. Бұлардан басқа қандай мүмкіндіктер бар. Табиғи байлықтан түсер пайданы дұрыс есептеу, мәселе аймақта өмір сүріп жатқан адамдардың мүддесіне келіп тірелгенде, толық түсіністік табылды деп айта аламыз.

Дипломдық жұмысымның мақсаты мен міндетіне келер - болсақ, басты мақсатым - қоршаған ортаның қолайсыздығын азайту әдістері мен жолдарын анықтау, елдегі әлеуметтік экономикалық қатынастарды реттеудің мәселелерін қарау арқылы экологиялық қауіпсіздікті сақтау бағыттарын анықтау.

Міндеттерім: елдегі экологиялық қауіпті мекендердіанықтау, олардың қазіргі жағдайларын білу, экологиялық дағдарыстан шығудың жолдарын айқындау және олардың алдын алу шараларын қалыптастыру.

I. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Ғаламдык жағдай барған сайын күрделеніп, өткір сипат алып барады, Сондықтан айналадағы ортаны қорғау мәселесі алға шығып отыр. Ғасырдың бас кезінде ақ В. И. Вернадский таяу болашақта Жердің табиғатындағы антропогендік сипаттағы, адамның қарекетінен болатын өзгерістер планеталық сипат алады деп болжаған еді. Бұл болжам нақты шындыққа айналып отыр.

Соңғы ғасыр ішінде дүниежүзілік өнеркәсіп өндірісі 50 еседен астам ұлғайды және осы өнімнін 5 - тен 4 бөлігі қазіргі кезеңге катысты. 50 - ші жылдардан бастап адамның өндірістік қарекеті ауқымынын және табиғатқа араласуының басқа да формаларының жорықсыз өсуі жағдайында ауа және су бассейндері барынша ластанып кетті. Атмосферада күкірт қос қышқылы, азот қышқылы, көміртегі кос қышқылы және басқа да органикалық қосындылар жиналып жатыр. Атмосфераның ластануы мен «қышқылды жаңбырлардың» салдарынан өнеркәсібі дамыған елдерде 31 млн. гектар жерлерге нұқсан келтірілді. Қалыптаскан тенденциялар сақталған жағдайда осы ғасырда планетаның ауа бассейндегі СО ₂ кұрамы индустрия болғанға дейінгі кезеңмен салыстырғанда екі есеге ұлғайады, мұның өзі «парниктік нәтиже» салдарынан климатты көп өзгертуі мүмкін. Ұлан ғайыр территорияларда қалдық пен қоқыс орасан көп мөлшерде жиналуда. Жануарлар мен өсімдіктер дүниесі азып барады. Жыл сайын 6 млн га жер құлазыған далаға айналуда, 11 млн орман кесілуде. Адамның, әсіресе материалдық өндіріс саласындағы қарекетінің табиғи ортаға тигізетін теріс әсері шын мәнінде дағдарысты сипат алып отыр. Бұл экономикалық механизмнің ұлттық шекараларда бұзылуы ғана емес, сонымен бірге су мен ауаның асып ластануы, табиғат жағдайларының ғаламдық көлемде нашарлауы.

Табиғи ортаның барған сайын соншалыкты ластануына қарсы, қоғам мен табиғат арасындағы қазіргі қайшылықтарды жоюдың тұтас бір концепциясы жасақталған жоқ. Адамдардың қолында экологиялык дағдарысқа жол бермеу және оның көріністерін бейтараптандыру жөніндегі іс кимылдың халықаралық ауқымда келісілген бағдарламасы жоқ. Айналадағы ортаны корғау саласындағы халықаралық концепция мен іс -қимыл бағдарламасын талдап белгілеу алуан түрлі ғылыми, техникалық, өндірістік және өзге де міндеттердің шешілуіне байланысты. Олардың арасынан экологиялық қорғаныштың экономикалық аспектілері бірінші орынға шығарылады. Ауа және су бассейндері тазалығының стандарттарын іс жүзіне асыру үшін, сондай ақ адам өмірінің басқа да экологиялық жағдайларын қамтамасыз етуі үшін қажет шаралардың ауқымдылығы тазарту құрылғыларының барлық түрін салуға, қазіргі заманғы технологиялық процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және тұтас алғанда табиғат қорғау қызметіне арналған шығындардың жалпы көлемі, сарапқа салынған деректер бойынша, экологиялық жағдайды тұрақтандырып алып, одан әрі жақсарту үшін кажет мөлшерден екі есе аз. XX ғасырдың аяғын да тіршілік ету ортасын сақтауға, оған келтірілген залалды жоюға, қазіргі және болашак ұрпақтар өмірінің қажетті сапасын қамтамасыз етуге қамқорлық жасай отырып, қоғам айналадағы ортаны қорғау жөніндегі жұмыстарды қаржыландырудың қалдықтық принципін бағдар ете алмайды.

Әрбір елдің тиісті ғылыми зерттеулер мен халықаралық келісімдер негізінде жалпы дүниежүзілік экологиялық мәселелердің шешілуіне қосатын үлесі ретінде «экологиялық бюджетін» жасап, орындап отырылуы күн тәртібіне қойылады. Көптеген табиғи ресурстарды реттейтін және ресурс үнемдейтін, қалдықсыз технологияларға көшуге ынталандыратын неғұрлым жоғары «экономикалық бөгеттер» жасау, адамның шаруашылык қарекетіне экологиялық бақылауды күшейту барған сайын көкейкесті қажеттілікке айналуда16.

Адам мен табиғат арасындағы өзара байланыстардың тарттысты сипаты мынадан да көрінеді: оның ресурстары экономикалық және демографиялык өсу үшін мүмкіндіктер ашып қана қоймайды, сонымен бірге белгілі бір шек қояды. Өсудің экономикалық шекаралары нақты шындыққа айналды, өйткені ендігі жерде ол шикізат пен энергияның қалпына келтірілмейтін ресурстарын, табиғи жүйелерге көп салмақ түсіретінін ескерместен, барған сайын мол өндіру мен лайдалануға негізделе алмайды. Бұлайша салмак салудың әрбір ұлттық шаруашылықтағы және тұтас алғанда дүниежүзілік шаруашылық көлеміндегі ұдайы өндіріс пен экономикалық өсуге тікелей қатысы бар. Олар табиғи ресурстарды пайдалануға деген жаңа, ұтымды көзқарастарды, Жер бетіндегі тіршілікті сақтап қалу мен бұдан былайғы әлеуметтік - экономикалық прогресс мүдделері үшін біздің планетамыздың экологиялык корғалуын қамтамасыз ету қажеттігін алға тартады.

Адамзаттың алдында сондай - ақ өзінің мәні жағынан экологиялық мәдениет болуы тиіс жаңа технологиялық мәдениетті қалыптастыру міндеті тұр. Бұл арада қалдықсыз технологиялар басым болуы тиіс. Солардың көмегімен өндіріс пен табиғат арасындағы қайшылықтарды бәсеңдетуге, ал кейінірек жоюға, экономикалық өсудің экологиялық шектеулерін алып тастауға, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануға болады. Қалдықтар өндірістің болмай қоймайтын салдары емес. Қалдық өндірістің жетілдірілмеуінің салдары ғана. Озық технологияларды жер - жерге тарату арқылы ғана ұлттық табыстың материал және энергия қажеттілігін бірнеше есе кемітуге болады.

1. 1. Экологиялық - экономикалық қатынастардың қалыптасу мәндері

Мемлекеттік экологиялық саясат мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Ол аймақтық, өнеркәсіптік, инновациялық және тағы басқа саясаттармен бірге Әлеуметтік-экономикалық өсудің тұрақтылығын қамтамасыз ету, қоршаған орта жағдайының нашарлауына жол бермеу мәселелеріне міндеттейді. Мемлекеттік экологиялық саясатты іске асыруда бірқатар құжаттар қабылданды Қазақстан дамуындағы ұзақ мерізімді стратегияның "Экология және табиғи ресурстар" деп аталатын бөлімі, Қазақстан Республикасы табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлігі гидрогеологиялық, ннженерлік-геологиялық, геоэкологиялық және тағы басқа мемлекеттік бағдарламалар жасады.

Экономикалық даму жалпы алғанда, табиғи ресурстар қорына тәуелді болғандықтан, экологиялық проблемаларды экономикалық жоспарлау шенберінде қарастыру қажет. Егер бұл жүйелердің біреуінде өзгеріс болса, екіншісіне әсер етеді, сондықтан да экономика мен табиғат байланысы маңызды орын алады. Экологиялық проблемалар жоспарлаудың барлық сатыларын қамтуы керек, ал экономиканың дамуы экологиядан тысқары қалса, жердңн тақырға айналуы мүмкін.

Экономикалық даму барысында табиғи шикізат өндірісі, кеніштерді игеру, жер қойнауындағы байлықтарды пайдалану, ауа-су ресурстарын ұтымды тұтыну мәселелері өндіргіш күштердің элементтерінің даму дәрежесіне, сипатына тәуелді нәрсе. Табиғат өнімдерін игеру касиеттеріне байланысты жасанды заттар түзу процесі экономикалық, ғылыми-техникалық процеспен тәуелді дамиды. Индустриалды қоғамның даму кезеңдерінде өз қасиетін ұзақ мерзімге жоя қоймайтын, табиғатқа зиянды өндіріс калдықтары мен заттар жүйесі қалыптасады, бұл енді жер койнауын тікелей бүлдірумен қатар оны улайтын, адам өміріне тікелей қауіп төндіретін катерге айналды.

Бүкіл адамзаттық қоғамдық қатынастарының жиынтығы адамның еңбек қызметі, оның табиғатқа қатынасы негізінде жатыр.

Адам табиғатпен өзара әрекеттесе отырып еңбек құралдары көмегімен табиғи ортаны өзінің заттық әлемін құрады, тіршілік әрекетінің жағдайын ұдайы өндіреді. Адам мен таиғат арасында, жалпы адамзат еңбегнің өзара әрекеттесу нәтижесі болып көрінетін жасанды жолен құрылған «адамдық» таиғат дамиды және жұмыс істейді. Сонымен, еңбек процесі өркениеттің пайда болуынан бастап адамның қалыптасуының шешуші жағдайы ретінде ғана емес, сондайақ табиғатты жаңартушы фактор ретінде көрінеді. Адамдар өздерінің қоғамдасу әдістерімен, қоғамдық күштерді игеру арқылы ғана табиғаттың шынайы және саналы әміршісі бола алады. Қоғам адамның тіршілік әрекетінің тарихи формасы ретінде, жеке адамның қарапайым қосындысы емес және болмайды да. Ол адамның өндірістік, экономикалық, мәдени және басқа қоғамдық ұйымдардың өзара әрекектінің крделі жүйесі болып көрінеді.

Экологиялық проблемалар адамзаттың басты проблемасына айналды, ол барлығының және жекелеп алғанда әрбір адамнын мүддесіне тікелей қатысты. Қазіргі кезде дүниежүзілік барлық елдерінде қоршаған ортаны бүлдіру арқылы қоғам өз келешегін жоятынын мойындау түсінігі бірте-бірте өсіп келеді. Біз, адам өзінің техникалық жабдықталу жетістіктерінің арқасында бақты күшке ие болдық, ал шексіз кеңістік болып есептеліп келген жер шары аса Шсктеулі, тез тарылып қана қоймай, бірнеше сағатта жоқ болатын осал шарға айналған дәуірде өмір сүріп отырмыз. Әр түрлі континенттің адамдары өмірлік маңызды экологиялық байланыстың арқасында бір-біріне жалғасқандай болып шықты, қоршаған ортаны бұзу салдары әр түрлі халықтардың ортақ қасіретіне айналды.

Егемен еліміздің, тәуелсіздік алған мемлекетіміздің өсіп-өркендеп, әлемде еркениетті елдердің алдыңғы қатарына қосылуы оның экономикалық потенциалына көп байланысты. Бірақ, оған қарап экономикалық өсу ғана адамдардың аман-есен, сапалы өмір сүруіне кепілдік береді десек қателесеміз. "Тазалык - саулық негізі, саулық - байлық негізі" деген қазақ халқының мақалын естен шығаруға болмайды. Өйткені, бүгінгі күні экологиялық жағдайдын күрт нашарлауы адам өміріне және мемлекетіміздің дами түсуіне кәдімгідей қауіп төндіріп отыр.

Қазақстанның табиғи ортасы ерекше бай және зор алуан, оның өзі республиканың экономикалық тұрғыдан егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы үшін аса маңызды негіз болып табылады. Республика Президентінің Казақстан халқына Жолдауында атап керсеткеніндей. басты міндет: "оларды, табиғи байлықтарды дұрыс пайдалану". Қазакстанның орасан зор табиғи байлык потенциалын пайдаланумен бірге қоршаған ортаны өз қалпында сақтау - бүгінгі таңда республика алдында шүғыл шешілуге тиісті негізгі міндет. Бұл міндетті шешу оңай мәселе емес,

Қазіргідей ғылыми-техникалық прогрестің даму барысында қоршаған орта мен қоғам арасындағы қарым-қатынастың қарама-қайшылықтары айқын байқалуда. Жиырмасыншы ғасырдың аяғы адам баласының өз мекен ортасына бұрынды болмаған іс-әрекеттің ерекшелігімен сипатталады. Осының нәтижесінде адамзат табиғатты өзгертудің келеңсіз нәтижелерін сезінуде

Табиғат пен адам бір-бірінен бөліп қарауға болмайды. Табиғаттың адам тіршілігіне әсері. Табиғатта болып жаткан өзгерістердің көбі адам қолынан жасалады. Соның ішінде табиғатка зиян келтіретін келенсіз жақтары да бар. Бұл тұста жаңаның бәрі жақсылық емес дегек сөздің растығына көз жеткізгендей боласың. Табиғатпен өзара қарым-қатынастың бұзылуы экологиялык апаттарға әкеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.