Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.Салық түрлері, ҚР.ның салық жүйесі
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін ұйымдастыру
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
4. Мүлікке салық салу бойынша бюджетпен. есеп айырысу
5.Көлік құралдарына салық салу бойынша бюджетпен есеп айырысу
6.Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысудың бухгалтерлік есебін дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
1.Салық түрлері, ҚР.ның салық жүйесі
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін ұйымдастыру
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
4. Мүлікке салық салу бойынша бюджетпен. есеп айырысу
5.Көлік құралдарына салық салу бойынша бюджетпен есеп айырысу
6.Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысудың бухгалтерлік есебін дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ
ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Бухгалтерлік есеп және аудит кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі
(жер салығы, мүліктер салығы мен көлік салығы)
Орындаған :
УА-21к тобының студенті
Ғылыми жетекші:
Карағанды 2011ж
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.Салық түрлері, ҚР-ның салық жүйесі
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін
ұйымдастыру
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
4. Мүлікке салық салу бойынша бюджетпен. есеп айырысу
5.Көлік құралдарына салық салу бойынша бюджетпен есеп айырысу
6.Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысудың бухгалтерлік
есебін дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
1
2
3 Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір
сүріп,дамуының негізі болып табылады.
4 Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси
іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің
кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып
табылады.
5 Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында
көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды. Олар жаңа мамандар
мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның ішінде салық
салу жүйесін негіздеді.
6 Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың
жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың
пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-
пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі
қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Нарықтық қатынастар жағдайында салық жүйесі экономиканы мемлекеттік
реттеудің негізгі қаржы-несие механизмі, ең маңызды реттеушілердің бірі
болып табылады. Салық саясаты облысындағы негізгі бағыт: мемлекет пен салық
төлеушілер арасындағы қатынастардың жаңа типін қалыптастыру басты негізде
салық жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі он жылдан астам уақыт бойы
әрекет етуде және де осы уақытқа дейін қатаң сынаудың обьектісі болуын
жалғастырып келеді. Еліміздің жеке салық қызметінің ұйымдасқан күніне
бастағандығы он жыл ішінде біздің тәуелсіз мемлекетіміздің салық жүйесін
қалыптастырып және оның, әрі қарай дамуына сәйкес біршама жұмыстар
атқарылады.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен
саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің
кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып
табылады.
Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің
экономикасында көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды.Олар
жаңа мамандар мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның
ішінде салық салу жүйесін негіздеді.
Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына
жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың пайда болуы
табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-пайдаланушылар
қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі қаржылық
ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсат бюджетке төленетін басқа да
салықтардың мәнін ашып көрсету, салықтардың қалыптасуы мен дамуы туралы
ақпаратты енгізу, аудиттің негізгі мақсаттары мен міндеттерін айқындап
көрсету. Яғни осы курстық жұмыста жазылған мәліметтер салықтар жөнінде
жалпы мағлұмат береді.
1.Салық түрлері, ҚР-ның салық жүйесі
Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор.
Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар
әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде
көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты
қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады.
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң
жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін
қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі
болып табылады.
Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері
өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына
бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олар – дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса
жүреді.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай
алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Сонымен, салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке
тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер
болып табылады. [2]
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер
болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен
тұрады. Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект , салық көзі, салық
ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық
төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға. Қазақстан
Республикасының салық төлеушілері:
1) резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және
азаматтығы жоқ адамдар болып жіктеледі.
Салық объектісі – заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын
табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және тағы да басқа
көптеген тауарлық – материалдық игіліктер.
Салық көзі – салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық
жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы – бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар
тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді. Пайыздық салық ставкасы
прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Салықты төлеу мерзімі – салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің
бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі
белгілі бір дәйектілікті белгілейді.
Салықты төлеуді бақылау – салық заңдарының орындалуын, мемлекетке
түсетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді есептеу дұрыстығын және
олардың уақытылы төлену мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғаларды
тексеру. Салықты төлеуді басқаруды тек қана салық қызметі органдары жүзеге
асырады.[3]
Алғашқы салық жүйесінің көптеген кемшіліктері де болды. Атап айтқанда,
басқа елдерге қарағанда біздің салық жүйеміздің жинақталған ғылыми және
практикалық тәжірибелерінің жеткіліксіздігі, салық түрлерінің көптігі,
халықаралық салық салу қағидаларының назардан тыс қалуы, айналымды
анықтаудың қиындығы, дәлелсіз берілген жеңілдіктердің көптігі және тағы да
басқалары. Осыдан келіп еліміздің салық жүйесін реформалаудың қажеттігі
туындады.[5, 38б]
7 Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың
жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың
пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-
пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі
қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Салық– мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір
мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін
төлемдер. Салықтар – қайтарымсыз, баламасыз және тұрақты сипаттағы құқықтық
формадағы мемлекет арқылы белгіленген міндетті төлемдер.
Бюджетке салықтардың толығымен түсуі мен көлемін бағалау үшін, тбізге
мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігіне талдау жасау мүмкіндігі туды, сонымен
бірге мемлекеттік бюджеттің өзгерістері мен динамикасын зерттеу, қарастыру,
салықтардың мемлекеттік бюджетті құрауындағы рөлін анықтауға мүмкіндік бар.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетке түсетін салықтық
түсімдердің төмендегідей түрлері бар:
1. Табыс салығы. Салық төлеушiнiң табыстарына 10 проценттiк ставка
бойынша салық салынады.
Қазақстан Республикасындағы және одан тысқары жерлердегі көздерден
алынған дивидендтер түрiндегi табыстарға 5 проценттiк ставка бойынша салық
салынады.
Төлем көзінен салық салынатын табыстардың мынадай түрлері:
- қызметкердің табысы;
- жеке тұлғаның салық агентінен түсетін табыстары;
- жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетiн зейнетақы төлемдерi;
- дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыс;
- стипендиялар;
- жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс төлем көзінен салық
салынатын табыстарға жатады. Жиынтық жылдық табысқа салықтық жылда алынған
ақшалай немесе табиғи формалардағы табыстарының барлық түрлерi жатады.
Салық ставкасы (жеке тұлғалар үшін - 5-40%, заңды тұлғалар үшін - 30%)
салық салынған табыстың өсімін есептей отырып.
2. Төлемдер, жерді пайдалану салығы. Оған геологиялық жұмыстарды
жүргізу құқығына бонус – төлемдер жатады, Роялти - кен орындарын пайдалану
және жоғарғы пайдаға салықтық төлем.
Қ.Қ.С. (қосылған құн салығы). Қосылған құнға салынатын салық тауарларды
өндіру, жұмысты орнату немесе қызмет көрсету және олардың айналысы
барысында қосылған құн өсімінің бір бөлігін аудару, сондай-ақ осы елге
тауарлар импорты кезіндегі аударым болып табылады. Бұл ретте салық
объектісі болып табылады. Қосылған құнға салынатын салық Қосылған құнға
салынатын салық шотында есептеледі. Бұл пассивтік шот болғандықтан
кредитіне салынған салық сомасы, ал дебитіне бюджетке аударылған және
субъектінің жабдықтаушыларға тиісті түрде ресімделген салық шоты бойынша
төлеген сомалары жазылады.
Бюджетке төленуге тиісті қосылған құнға салынатын салық өткізілген
өнім, орындалған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін есептелген қосылған
құнға салынатын салықтың сомасы мен сатып алынған тауарлар, материалдар мен
жабдықтаушылардың көрсеткен қызметі, орындаған жұмысы үшін төленген
(есептелген) қосылған құнға салынатын салық сомаларының арасындағы айырма
ретінде айқындалады.
Қосылған құнға салынатын салық мөлшері Қазақстан Республикасының салық
заңында белгіленеді. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Салық кодексін қолданысқа енгізу
туралы Қазақстан Республикасы 100-IV-Заңына сәйкес Қосылған құ салығы 12 %.
Акциздер. Сатылатын тауардың бағасына қосылатын, сатып алушы төлейтін
салық болып табылады. Акциздік салық салынатын тауарларға Қазақстан
Республикасының аумағында шығарылатын немесе Қазақстан Республикасының
аумағына импортталған тауар, яғни спирттің барлық түрлері, темекі өнімдері,
құрамында темекісі бар басқа да өнімдер және күнделікті қолданылмайтын
басқа да бұйымдар жатады.
Қазақстан Республикасы аумағында акцизделуге жататын тауарларды
өндіретін немесе акциздеуге тиісті тауарларды импорттайтын немесе Қазақстан
Республикасы аумағында (акциздеуге) ойын бизнесін жүзеге асыратын барлық
заңды тұлғалар акциз салығын төлеушілер болып табылады.
3. Мүлік салығы. Мүлік салығы меншікке салынатын салықтар қатарына
жатады. Меншікке салынатын салықтар нарықтық экономика жағдайында мемлекет
иелігінен алу үшін және жекешелендіру процесінің дамуына қарай меншік
қатынастарындағы нақтылы өзгерістермен байланысты едәуір орын алады.
Меншікке салынатын салықтар негізінен жергілікті бюджеттерге есептеледі.
Мүлікке салынатын салық тікелей нақты салыққа жатады, оның мөлшері
мүліктің табыстылығына емес, төлеушілер мүлкінің құнына байланысты болады.
Салық мүлік иелеріне оны тиімді иеленуге түрткі болады. Коммерциялық емес
ұйымдар, әлеуметтік салада қызметін жүзеге асыратын ұйымдар, негізгі қызмет
түрі кітапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау болып
табылатын ұйымдар, ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындағы
функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорындар, мемлекеттік
суқоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да
су шаруашылығы құрылыстарының объектілері бойынша заңды тұлғалар, шаруа
қожалықтары мен ауыл шаруашылығы тауарларын өндіруші-заңды тұлғалардың
жерлерін суаруға пайдаланылатын су мелиорациялық құрылыстары бойынша салық
салу объектілерінің орташа жылдық құнына 0,1%. Бұл заңды тұлғалар
пайдалануға не жалға берілген салық салу объектілері бойынша 1%;
Жеңілдетілген декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданушы
заңды тұлғалар салық салу объектілерінің орташа жылдық құнының 0,5%;
4. Жер салығы. ҚР-ның Жер кодексінің 9 бабына сәйкес Қазақстанда жерді
иелену және жерді пайдалануға ақы төленеді; жер үшін ақы жер учаскесінің
сапасына, орналасуына және сумен қамтамасыз етуіне байланысты анықталатын
жер салығы нысанында алынады.
Жер салығы – меншікке салынатын салықтардың ішіндегі ең негізгі,
ауқымды, маңызы жағынан ерекшесі. Жер салығы жер иеленушілер мен жер
пайдаланушылар төлейтін тікелей, оның ішінде нақты салықтардың қатарына
жатады. Ол жергілікті бюджеттің бекітілген салықтарының бірі. Нарықтық
экономикасы дамыған елдерде жер салығы көбінесе дербес салық ретінде
қарастырылмайды, тек жер құны (баланстық құны) мүлікке салынатын салықтың
жалпы сомасына енеді.
Жер салығы жер учаскесінің орналасқан жері бойынша төленеді, салық
сомасы жергілікті өкімет органдарының құзырында қалады, яғни жер салығының
сомасы толығымен жергілікті бюджетке түсіп, жергілікті өкімет органдарының
салықты жинауға мүдделілігі арттырылады. Жер салығының негізгі базалық
ставкаларын республика үкіметі, ал нақты төлем мөлшерін жергілікті мәслихат
өз билігі шеңберінде белгілейді.
5. Мемлекеттік баж. Мемлекеттiк баж - уәкiлдiк берiлген мемлекеттiк
органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәнi бар iс-қимылдар
жасағаны үшiн және (немесе) құжаттарды бергенi үшiн алынатын мiндеттi
төлем.
Сонымен бірге, "Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне" сәйкес
республикалық бюджетке -түсетін кірістер мыналар болып табылады:
2010 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық қорына
мұнай секторы ұйымдарынан 2 256,3 млрд. теңге сомасында тікелей салықтар
түсті.
Кесте 1 - Өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 2010 ж.
мемлекеттік бюджет кірістерінің атқарылуы
мың. тенге
Төлемнің атауы 2009 2010 2010 Ауытқу % Ауытқу %
жылғы жылғы МБжылғы (4-бағ.(4-бағ(4-бағ.(4-бағ
МБ жоспары МБ -3-бағ..3-ба-2-бағ..2-ба
фактіс фактіс) ғ.) ) ғ.)
і і
1 2 3 4 5 6 7 8
Салықтық түсімдер 2 228 2 934 231 108,6 705 131,7 2 934
681 080 721 122 398 080
798 970 922 721
Корпоративтік табыс643 837 233 -10 98,7 193 130,1 837
салығы 668 485,8 697 564 233
527,8 959 958 485,8
Жеке табыс салығы 268 312 331 11 047103,7 43 607116,2 312
724 729,7 362 116 331
614,1 729,7
Әлеуметтік салық 232 253 829 10 808104,4 20 990109,0 253
839 912,8 280 227 829
685,8 912,8
Мүлікке салынатын 91 851107 917 3 562 103,4 16 066117,5 107
салық 110,7 342,8 108 232 917
342,8
Жер салығы 13 02213 467 542 104,2 444 103,4 13 467
133,4 103,4 281 970 103,4
Көлік құралдарына 17 52126 261 1 752 107,2 8 740 149,9 26 261
салынатын салық 354,3 779,1 821 425 779,1
Бірыңғай жер салығы578 761 155 125,6 183 131,7 761
140,0 649,3 290 509 649,3
Қосылған құн 515 677 229 86 794114,7 161 131,3 677
салығы, барлығы 933 029,1 671 295 229
455,6 574 029,1
1) Ішкі өндіріс 111 241 359 62 346134,8 130 216,9 241
тауарларға 278 887 367 081 359
салынатын ҚҚС 726 161 887
2) Импортталатын 404 435 869 24 448105,9 31 214107,7 435
тауарларға 654 142 304 413 869
салынатын ҚҚС 729 142
Кесте -1 жалғасы
Акциздер, барлығы 57 39361 423 -3 97293,9 4 029 107,0 61 423
428,8 118,0 925 689 118,0
1) Ішкі өндіріс 57 37447 809 2 966 106,6 -9 56583,3 47 809
тауарларына 851 490 645 361 490
салынатын акциздер
Табиғи және басқа 201 231 272 40 653121,3 30 087115,0 231
да ресурстарды 185 772,3 393 070 272
пайдаланғаннан 702,7 772,3
түсетін түсімдер
Алымдар 8 350 9 731 1 444 117,4 1 380 116,5 9 731
382,5 076,6 699 694 076,6
Ойын бизнесіне 2 375 5 307 1 527 140,4 2 932 223,5 5 307
салынатын салық 030,4 296,9 787 267 296,9
Халықаралық саудаға152 373 799 84 869129,4 221 245,6 373
және сыртқы 226 611,3 347 573 799
операцияларға 450,2 161 611,3
салынатын салықтар
Басқа да салықтар 14 5 551,2 -7 47242,6 -8 99038,2 5
541,6 551,2
Салықтық емес 136 104 398 10 989111,8 -31 76,7 104
түсімдер 175 205,8 242 777 398
506,6 301 205,8
БАРЛЫҒЫ кірістер (32 400 3 099 235 108,2 698 129,1 3 099
санат) 744 132 215 163 387 132
694 927 522 215
Трансферттердің 1 104 1 200 0 100,0 95 400108,6 1 200
түсімі 600 000 000 000
000,0 000,0 000,0
ЖИЫНЫ 3 505 4 299 235 105,8 793 122,6 4 299
344 132 215 163 787 132
694 927 522 215
Кедендік төлемдер 556 823 282 102 114,2 266 147,8 823
мен салықтар 899 382 378 382 282
758 082 624 382
Е с к е р т у – Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені негізінде
жасалды
Кестеде көріп отырғанымыздай, Мемлекеттік бюджетке түсімдер 2010 жылы
кірістерінде оң көрсеткіштерді байқауға болады, 2009 жылмен салыстырғанда
2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына салынатын салық 116,89 % өскен, және де
ойын бизнесіне салынатын салық 123,46% өскен, халықаралық саудаға және
сыртқы операцияларға салынатын салықтар 145,5%, ал ең төменгі көрсеткіш
ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер - 8,3%, басқа да салықтар
-38,24%, салықтық емес түсімдер -76,6, мемлекеттік баж 2,22%,
трансферттердің түсімі 8,63%, жер салығы 3,41%, әлеуметтік салық 9,01%
төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.
Кесте – 2. 2010 жылғы мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің
атқарылуы
Атауы Жоспар Факті Ауытқуы Атқарыл2009 Ауытқуы
(3-б. - уы, % жылғы (3-б. -
2-б.) факті 6-б.)
1 2 3 4 5 6 7
Салықтық түсімдер, 2 703,02 934,1 231,1 108,5 2 228,7705,4
жалпы
оның ішінде:
КТС 847,9 837,2 -10,7 98,7 643,7 193,5
ЖТС 301,3 312,3 11,0 103,7 264,0 48,3
Әлеуметтік салық 243,0 253,8 10,8 104,4 232,8 21,0
ҚҚС - жалпы 590,4 677,2 86,8 114,7 515,9 161,3
оның ішінде ІӨТ-ға 179,0 241,4 62,4 134,9 111,3 130,1
ҚҚС
Импортқа салынатын 411,4 435,8 24,4 105,9 404,6 31,2
ҚҚС
Табиғи ресурстарды 190,6 231,3 40,7 121,3 201,2 30,1
пайдаланғаны үшін
түсімдер
Халықаралық саудаға 288,9 373,8 84,9 129,4 152,2 221,6
және сыртқы
операцияларға
салынатын салық
Е с к е р т у – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2010 жылғы
мемлекеттік бюджеттің атқарылу қорытындылары туралы есебінің негізінде
жасалды
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті төлемдер (салықтар
және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер), ресми трансферттер,
мемлекетке өтеусіз негізде берілетін, қайтарылатын сипатта болмайтын және
мемлекеттің қаржы активтерін сатумен байланысты емес, бюджетке есептелуге
тиісті ақшалар болып табылады.
Салықтық емес түсімдер—бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын
төлемдер, сондай-ақ ресми трансферттерден басқа, бюджетке өтеусіз негізде
берілетін ақша.
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдерге мемлекеттік мекемелерге
бектіліп берілген мемлекеттік мүлікті, мемлекеттік материалдық резервтен
тауарларды, мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін жеке меншікке сатудан
немесе оларды тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға беруден, мемлекетке
тиесілі материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақшалар жатады.
Ресми трансферттердің түсімдері — бұл бюджеттің бір деңгейінен
екіншісіне Ұлттық қордан бюджетке түсетін трансферттердің түсімдері.
Сурет 1 – 2009-2010 жж. Салықтық төлемдердің құрылымы
Мемлекеттік бюджетке түсетін салықтық түсімдерге баға бере келе
төмендегідей қорытындылар жасадық:
- бюджет кірістерінің қөзі салықтар болып табылады.
- Салық– мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі
бір мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін
төлемдер.
- Салыққа жатпайтын түсімдер бойынша есепті кезеңге жоспардағы 93, 4
млрд. теңгенің орнына іс жүзінде 104,4 млрд.теңге түсті, жоспардың
орындалуы 111,8%-ды құрады.
- 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына
салынатын салық, халықаралық саудаға салынатын салықтар өскен.
- ең төменгі көрсеткіш ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер,
салықтық емес түсімдер, мемлекеттік баж, трансферттердің түсімі, жер
салығы, әлеуметтік салықтардан төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.
Қазақстан Республикасы салық жүйесін басқару Қазақстан Республикасы
Конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкіметке, Қаржы
Министрлігіне жүктеледі. Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы
Министрлігі Салық Комитетінен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар
мен қалалар бойынша салық комитеттерінен тұрады.
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін
ұйымдастыру
2009ж. Салық кодексіне еңгізілген жаңалық – Салықтық есеп саясаты
10баб. – салық есебін жүргізу тәртібімен ережелері көрсетілген
салықтөлеушінің құжатты, онда ережелермен қоса осы сала (бюджетке міндетті
төлемдер, салықтар) бойынша жаңа өзгерістерді еңгізу мақсатында ескі немесе
енді керек емес (ставкалар, салыққа салу объектілер) шаралар (әрекеттерді)
алып тастаудың жиынтық әрекеттері көрсетіледі.
Салық есебі (56баб.) - бұл салық төлеушінің бюджет алдында салықтар
бойынша міндеттемелеріне есеп беру үшін салыққа салынатын объектілердің,
салық есептемелердің, төлемдердің жүйелі құжаттық рәсімдеуі. Ал салықтарды
дұрыс есептеп, қажет қаржылық ақпараттарды жинақтап, тіркеп (белгілеп
жазу), өңдеп және беру үшін салықтөлеушілер Салық кодексін жетік білу
керек.
Салық есебінің негізгі мақсаты – салық міндеттемелерінің туындау кезі
мен мөлшерін дұрыс анықтау, есепті кезеңдерге кірістер мен шегерімдерді
дұрыс жеткізу және ең соңында, заңмен белгіленген мерзімде бюджетке төленуі
тиіс соманы алу болып саналады.
Салық есебінің объектілеріне салық салынатын көрсеткіштердің мынадай үш
тобын жатқызуға болады:
• мүлік (ұзақ мерзімді активтер);
• кәсіпкерлік қызметтен алынатын кірістер (барлық түрлері);
• активтер құнын бағалаудағы айырма.
Салық есебінің функцияларына жатады: фискалдық; ақпараттық; бақылау.
Салық есебі бюджетке бекітілген типтік формалармен тапсырылады.
Салықтық формалар – салық есептіліктері, салықтық өтініштер және
регистрлер. Есептік құжаттар деген, ол бухгалтерлік құжаттар, салықтық
формалар, салықтық есеп саясаты және басқада салықтық объектілерін
анықтайтын құжаттар. Салықтық есеп бухгалтерлік есеп негізінде жасалады.
Бюджетпен салықтар бойынша есеп айрысудың есебі бухгалтерлік есеп
шоттарының үлгілік жоспарының І бөлімнің 1400 Ағымдағы салық активтері
шоттар (егер бюджетке артық төленсе) және бюджетке берешек бухгалтерлік
есеп шоттарының үлгілік жоспарының ІІІ бөлімнің 3100 Салықтар бойынша
міндеттемелер шоттары қарастырылған. Салықтар - ол, кәсіпорынның шығындары
болып танылады.
Салық кодексі бойынша жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:
1. Жеке табыс салығы (СК 6 бөлімі 18тарау, 153- 192 бабтар);
2. ҚҚС (қосымша құн салығы) (СК 8 бөлімі 28тарау,228-276 бабтар);
3. Акциздер (СК 9 бөлімі 38тарау,277-299 бабтар);
4. Әлеуметтік салық (СК 12 бөлімі 47тарау, 355-364 бабтар);
5. Жер салығы (СК 14 бөлімі 53тарау, 372- 393 бабтар);
6. Занды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық(СК 15 бөлімі
57тарау, 394- 410 бабтар);
7. Көлік құралдарына салынатын салық(СК 13 бөлімі 50тарау, 365-371
бабтар);
8. Ойыналатын бизнестің салығы (СК 16 бөлімі 59тарау,411-418 бабтар);
9. Тиісті салықтар (бильярдтық столдар, ұтымсыз автоматтар, боулинг,
(СК 17 бөлімі 60 тарау, 419-425 бабтар);
10. Корпоративтік табыс салығы (СК 4 бөлімі 10тарау, 81-152 бабтар);
Бұдан басқа СК – пен бюджетке міндетті төлемдермен алымдар бар, олар:
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларды
тіркегені үшін алым;
Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
Акциондық сатудан алынатын алым;
Лицензиондық алымдар;
Қоршаған ортаны дастаған үшін төлем;
Автокөлік құралдарының ҚР аймағында жүрген үшін төлем;
Радиожүйелік спекторын пайдаланған үшін тқлем; және т.б. салық кодексі
бойынша.
Осылардың ішінде салықтөлеушілерге ең керекті салық түрі ҚҚС. ҚҚС –
тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің өндірісі мен айналым процесінде
қосылған құн өсімі бөлігіндегі бюджетке аударылатын жанама салық. Бюджетке
төленуге тиіс ҚҚС өткізілген тауар, жұмыстар, қызметтер үшін көрсетілген
ҚҚС сомасы мен сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін төленуге
тиіс ҚҚС сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады.
ҚҚС ставкасы салық салынатын айналымның 12 % құрайды. Нөлдік ставка
бойынша салық салынатын айналымдар да бар. Есепке алуға қабылданатын ҚҚС
активтер 1420- ҚҚС шотында ескеріледі.
Сатып алынған құндылықтар, орындалған жұмыстар және көрсетілген
қызметтер үшін төленуге келісім берілген шоттар бойынша ҚҚС сомасына Д-т
1420 К-т 3310.
Есепке алуға қабылданған (субъектінің ҚҚС бойынша берешегін кемітуге
жатқызылған) ҚҚС сомасы Д-т 3130 К-т 1420.
Шаруашылық субектісінің ҚҚС бойынша бюджетке берешегі пассивтік 3130-
ҚҚС шотында ескеріледі.
Мысалы:
Өнім үшін салықтық шот-фактурасы ұсынылды 210 мың теңге,
ҚҚС есептелді – 24 мың теңге,
Барлық құн – 235 200 теңге.
Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны – 195 000 теңге.
Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны Д-т 7010 К-т 1320 – 195 000
теңге;
Өнімнің келісім құнына (ҚҚС-сыз) Д-т 1210 К-т 6010 – 210 000 теңге;
ҚҚС сомасына Д-т 1210 К-т 3130 – 25 200 теңге;
Бюджетке ҚҚС төленген Д-т 3130 К-т 1030 – 25 200 теңге;
Сатып алушылардың шоты төленді Д-т 1030, 1010 К-т 1210 – 235 200 теңге;
Жыл сонында:
а) шығыстар Д-т 5610 К-т 7010 – 195 000 теңге;
ә) кірістер Д-т 6010 К-т 5610 – 235 200 теңге. Д-т 5610 К-т 5510 –
15 000 теңге. Таза табыс 15 000 теңге құрады.
Есептік мерзімде жеткізушілерден алынған активтердің ҚҚС сома жиыны
340000тг. құрады, сатылған өнімдер, тауарлардың ҚҚС сома жиыны 525000тг.
құрады, бұл жерде кәсіпкерлік ұйым бюджетке 185000тг. ҚҚС-ті аударады
немесе берешек болады.
Ал, керсінше, сатылған өнімдер, тауарлардың ҚҚС сома жиыны 340000тг.
болып, кіріске алынған активтердің ҚҚС сома жиыны 525000тг. құраса
кәсіпкерлік ұйым бюджетке ҚҚС төлемейді, бұл жерде берешек жағдай
туындамайды, кіріске алынған активтердің ҚҚС 1420 Д-де көрсетілді, сатылған
өнімдер, тауарлардың ҚҚС 3130шоттың К-де көрсетілді, әр есептік мерзімнің
аяғында осы шоттар жабылады Д3130 К1420 болып, сонда 3130 қалдық қалатын
болса бюджетке берешек туындайды, 1420 қалдық қалатын болса берешек деген
жағдай туындамайды. І,ІІ бөлімдер шоттар активті шоттар кіріске алынады,
ІІІ,ІУ,У бөлімдердің шоттары пассивті шоттар К жазылады міндеттемелер
туындайды.
Жеке табыс салығы
Салық кодексінің 153 бабына сәйкес төлеушілер – бұл салық жылында салық
салынатын кірістері бар жеке тұлғалар (ҚР азаматтары, шетелдік азаматтар,
азаматтығы жоқ тұлғалар).
Салық салу объектісі – бұл жиынтық жылдық кіріс пен шегірімдер
арасындағы айырма ретінде есептелген салық салынатын кіріс.
Салық кодексінің 166-бабында табыс салығыны ставкасы келтіріледі Төлем
кезінде ұсталған табыс салығын есептеу салық жылының ішінде біркелкі (ай
сайын) жүргізіледі. Салық кодексі бойынша -ай сайынғы есептелген табыстан
міндетті зейнетақы қорына 10% азайтылғаннан кейін ҚР-сының ҚМ-гімен
бекітілген жылсайынғы ең төмен еңбекақы азайтылған сомадан 10% ұсталынады.
Салық кодексінде табыс салығы салынбайтын кірістер келтірілген және
кейбір тұлғаларға берілген жеңілдіктер салық кодексімен реттеледі. Жеке
тұлғалардан алынатын табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырсудың есебі
пассивтік 3120-Жеке табыс салығы шотында жүргізіледі.
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын ұстап қалған Д-т 3350 К-т 3120.
Табыс салығын аударған кезде Д-т 3120 К-т 1030,1010.
Мысалы, есептік мерзімде қызметкерге 50000тг. еңбекақы есептелді, ҚР-
сының ҚМ салық кодексіне, ережелеріне сәйкес ЖЗҚ ұсталымы ЖТС салынбайды,
сондықтан алдымен осы міндетті 10%-ды 5000тг. шегертеміз, қалды 45000тг. ҚР-
сының ҚМ салық кодексіне сәйкес осы жылға бекітілген ең төмен еңбекақы
сомасына азайтамыз 13470тг. қалады 31530тг. осы қалдықтың 10% ЖТС салық
болып танылады 3153тг. бұдан 1% кәсіби ұйымға ұсталым азайтылады басқа
ұсталымдар болмаса қызметкердің қолына беріледі 50000тг. -5000тг.-3153тг.-
500тг. = 41347тг.
Ең төмен еңбекақы 13470тг. қызметкердің еңбекақысынан ұсталынбайды, тек
ЖТС есептемсінде қолданылады (ЖТС ұстауға мемлекеттің берілген жеңілдігі),
ал ЖЗҚ ол қызметкердің өз жинақ ақшасы зейнеткерлікке шыққанда ЖТС
ұсталынады.
Акциздер
Төлеушілер - ҚР аумағында акцизделетін тауарлар өндіруші немесе осы
тауарларды импорттаушы және сатушы жеке және заңды тұлғалар.
Салық салу обектісі – акциздер қосылмаған бағалар бойынша анықталатын
тауар құны.
Үкімет ставканы тауардың құнына немесе өндірістің физикалық көлеміне
қатысты процентпен бекітеді. Акцизделетін тауарлар өзгерген кезде акциз
тауар (импорттықтан басқа) құнына қосылады. Акцизделетін тауарлар сатылған
кезде акциздердің есебі ҚҚС есебі сияқты жүргізіледі.
Сатып алушыларға шот ұсынған кездегі акциз сомасына Д-т 1210 К-т 3140.
Акциздерді бюджетке аударған кезде Д-т 3140 К-т 1030,1010.
Жер салығы
Төлеушілер – иелігінде немесе пайдалануында жер бар жеке және заңды
тұлғалар.
Салық салу объектісі – жер учаскісі.
Салық жер көлемінің бірлігі үшін жыл сайынғы тіркелгені төлемдер
түрінде белгіленеді.
Көлік құралдарына салынатын салық
Салық көлем сәтіндегі айлық есептік көрсеткіштен қоқғаушының көлеміне
қарай есептеледі 365-371бабатарға сәйкес.
Төлем мерзімі – 5 шілдеге дейін (салық көдексінде белгіленеді).
Төлеушілер – меншік құқығында, сенімгерлік басқаруында, шаруашылық
басқаруында немесе жедел басқаруында мемлекеттік есепте тұрған көлік
құралдары бар жеке және заңды тұлғалар.
Автокөліктің қоқғаушының көлеміне (объем двигателя) қарай айлық есептік
көрсеткішті қолдана отырып анықталады. Мысалы, 1997жылы шығарылған Ford
scorpio 273i 16v марка автокөліктің 2295 (куб.см.)текше см. қоқғаушының
көлемі, салық есептерде салық кодекстің кестесінен 2000-2500
куб.см.қоқғаушының көлемі аралықпен қолданамыз, онда 5 АЕК (1273тг. ҚР
2009-2011ж.ж. республикалық бюджеті туралызаңы 2008ж. 04.12.№96-ІУ
8бабтың 4п.), ал осы аралықта қоқғаушының көлемі асқан мөлшерде 7тг.
есептеледі (СК 367б.2п.), сонда біздің жағдайда болады: ((5х1273)+ (295 х7)
= 8430тг.
Салық есептелген кезенде Д-т 7210 К-т 3170.
Салық төленгенде Д-т 3170 К-т 1030,1010.
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығына сәйкес жергілікті
салықтарға төмендегі салықтар жатады:
1) Жер;
2) Жеке және заңды тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
3) Көлік құралдарына салынатын салық;
4) Кәсіпкерлік қызмет айналысатын тұлғалар мен заңды тұлғаларды тіркеу
үшін жиындар;
5) Жеке қызмет түрлерімен айналысу үшін жиындар;
6) Аукциондық сатудан жиындар.
Жоғарыда айтылған салықтар Қазақстан аумағында алынады. Сонымен қатар
осы салықтарға нақты ставкалар жергілікті басқарудың құқықтық актіер мен
заңнамалармен анықталады. Жергілікті салықтарға аймақтық және қалалық
органдар мемлекеттік биліктің өкілеттіліктерінің шешімімен бекітілетін
салықтар мен жиындар (- жарнамаға салық, көлік сатуға салынатын салық және
т.б.).
ҚР-ның Жер кодексінің 9 бабына сәйкес Қазақстанда жерді иелену және
жерді пайдалануға ақы төленеді; жер үшін ақы жер учаскесінің сапасына,
орналасуына және сумен қамтамасыз етуіне байланысты анықталатын жер салығы
нысанында алынады.
Жер салығы – меншікке салынатын салықтардың ішіндегі ең негізгі,
ауқымды, маңызы жағынан ерекшесі. Жер салығы жер иеленушілер мен жер
пайдаланушылар төлейтін тікелей, оның ішінде нақты салықтардың қатарына
жатады. Ол жергілікті бюджеттің бекітілген салықтарының бірі. Нарықтық
экономикасы дамыған елдерде жер салығы көбінесе дербес салық ретінде
қарастырылмайды, тек жер құны (баланстық құны) мүлікке салынатын салықтың
жалпы сомасына енеді.
Жер салығы есептелген кезде Д-т 7210 К-т 3160 .
Жер салығы аударлған кезде Д-т 3160 К-т 1030,1010.
Салық салу мақсатында Қазақстанның барлық жерлері, олардың арналған
нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға:
– ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге;
– елді мекен жерлеріне;
– өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге ауыл
шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге;
– ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне сауықтыру,
қалпына келтіру, тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге;
– орман қорының жерлеріне;
– су қорының жерлеріне;
– запастағы жерлерге бөлінеді;
Жердің мынадай сипаттары:
– Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
– Орман қорының жерлері;
– Су қорының жерлері;
– Запастағы жерлер салық салуға жатпайды.
Жерге салық салу жердің бонитет балына байланысты.
Бонитет балы - топырақтың табиғи құнарлылығы мен сапасын бағалау, ол
жер учаскесінің орналасқан жеріне, сумен қамтамасыз етілуіне, кірме
жолдарға қолайлығына байланысты.
Жер салығын есептеуге негіз болып:
– меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз
уақытына жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар;
– жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган әр жылдың
1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік
сандық және сапалық есебінің деректері;
– жер учаскесін иелену және пайдалану бойынша құқықты іс
жүзінде жүзеге асырылуы табылады;
Жеке меншік және тұрақты пайдалануында немесе бастапқы өтеусіз уақытша
жер пайдалану құқығындағы салық салу обьектілері бар жеке және заңды
тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.
Жер салығын төлеушілер қатарына жатпайтындар:
– бірыңғай жер салығын төлеушілер;
– мемлекеттік бюдет есебінен ғана қамтылатын ұйымдар;
– уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы
түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары;
– тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан жер учаскелері, үй маңындағы жер
учаскелері, сол сияқты жеке үй (қосалқы) шаруашылығын,
бағбандық және саяжай құрылысы, о.і. құрылысқа арналған
жерлерді қоса, гараж алып жатқан жер учаскелері бойынша – Ұлы
Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар,
мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының
біреуі;
– тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан жер учаскелері, сол сияқты үй
жанындағы жер учаскелері бойынша – “Ардақты ана” атағына ие
болған, “Алтын алқа” алқасымен наградталған көп балалы
аналар;
– діни бірлестіктер;
Жоғарыдағы аталған салық төлеушілер пайдалануға немесе жалға берілген
жер учаскелері бойынша салық төлеуден босатылмайды.
Жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың
шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты болмайды.
Жер учаскесі салық салу обьектісі болып табылады.
Жер салығы бойынша салық салу обьектісіне мыналар енбейді:
– Елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері;
– Ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі
алып жатқан жер учаскелері;
– ҚР Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған обьектілер
орналасқан жер учаскелері.
Жер салығын анықтау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып
табылады.
Жер салығын есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. Жер салығы салық
төлеушіге жер учаскесі берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша салық олардың
осы жер учаскесіндегі үлесіне сәйкес есептеледі.
Заңды тұлғалар жер салығы сомаларын салық базасына тиісті салық
ставкасын қолдану арқылы дербес есептейді. Заңды тұлғалар салық кезеңі
ішінде жер салығы бойынша ағымдағы төлемдерді есептеуге және төлеуге
міндетті. Ағымдағы төлемдерді ағымдағы жылдың 20 ақпанынан, 20 мамырынан,
20 тамызынан және 20 қарашасынан кешіктірілмейтін мерзімдерде төленуге
тиіс.
Жыл ішінде жер салығын есептеу мен төлеу бойынша міндеттемелер
туындаған кезде салық төлеушілер салық міндеттемелері туындаған күннен
бастап 30 күн ішінде салық органдарына табыс етуге тиіс.
Жеке тұлғалар төлеуге жататын жер салығын есептеуді салық органдары
тиісті салық ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан
кешіктірмей жүргізіледі.
Жеке тұлғалар бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың 1 қазанынан
кешіктірмей төлейді.
Жер салығын есептеу мен төлеу үшін салық кезеңі болып күнтізбелік жыл
табылады.
Жер салығын төлеушілер осы салық бойынша декларацияны есеп берілетін
жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей салық салу объектілері
орналасқан жерлері бойынша салық органдарына табыс етеді.
Салық төлеуші салық кезеңінде декларация табыс ету мерзімі басталғаннан
кейін 10 күн мерзімнен кешіктірмей біржолата есеп айырысуды жүргізіп, жер
салығын төлейді.
Салықтық түсімдер, алымдар және басқа да міндетті төлемдер:
корпорациялық табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, соның ішінде
Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға, орындалған
жұмыстар мен көрсетілген қызметтерге және Қазақстанның аумағына
импортталатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы, импортталатын
тауарларға акциздер, газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнайға салынатын
акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері,
экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы, Қазақстан
Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдарының жүріп өткені үшін
алым, телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиілік спектрін
пайдалануға рұқсат бергені үшін алынатын алым, теңіз, өзен кемелері мен
шағын көлемді кемелерді, азаматтық әуе кемелерін, радиоэлектрондық
құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды, дәрілік заттарды мемлекеттік
тіркегені үшін алынатын алым, қалааралық және (немесе) халықаралық телефон
байланысын бергені үшін, радиожиілік сеьстрін, кеме жүретін су жолдарын
пайдаланғаны үшін төленетін төлем, әкелінетін және әкетілетін тауарларға
кеден баждары, отандық тауар өндірушілерді қорғау шаралары ретінде алынатын
баждар, консулдық алым, Қазақстан Республикасы азаматтарының паспорттары
мен жеке куәліктерін бергені үшін мемлекеттік баж, жүргізуші куәліктерін
және көлік құралдарын мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер бергені үшін
алынатын мемлекеттік баж, мемлекеттік нотариат кеңселері нотариустарының
нотариаттық іс-әрекет жасағаны үшін алынатын мемлекеттік баж және басқа
алымдар мен төлемдер;
2010 жылдағы мемлекеттік бюджеттің кірістері 4 064,0 млрд. теңге
жоспарда 4 299, 1 млрд. теңгені немесе 105,7 %-ды құрады.
2010 жылдағы корпоративтік табыс салығы бойынша жоспардағы 847, 9
млрд.теңгенің орнына бюджетке 837, 2 млрд.теңге түсті, орындау 98,7%-ды
құрады.
Жеке табыс салығы бойынша жоспар 103,7%-ға орындалды немесе 301,3 млрд.
теңге жоспарда бюджетке 312, 3 млрд.теңге түсті.
Әлеуметтік салық бойынша жоспар 104,4 %-ға орындалды, жоспардағы 243, 0
млрд. теңгенің орнына бюджетке 253, 8 млрд.теңге түсті.
Қосылған құн салығы бойынша жоспардағы 590, 4 млрд. теңгеде бюджетке
677, 2 млрд. теңге түсті немесе 114,7%, оның ішінде ішкі өндіріс
тауарларына салынатын ҚҚС бойынша жоспар 134,8%-ға орындалды немесе
жоспарланған 179, 0 млрд.теңгенің орнына бюджетке 241,3 млрд.теңге түсті.
Жоспардың артығымен орындалуына елеулі шамада бюджеттен ҚҚС қайтару
қарқынының баяулауы әсер етті.
Импортталатын тауарларға салынатын ҚҚС бойынша жоспардағы 411,4 млрд.
теңгенің орнына түсім 435,9 млрд.теңгені құрады немесе 105,9%-ға орындалды.
Кеден статистикасының жедел деректері бойынша импорт көлемі бекітілген
бюджетке қабылданған есеп айырысулардағы 4,7%-ды емес 7,7%-ды құрады.
Іштегі өндірілетін тауарларға салынатын акциздер бойынша жоспар 106,6 %-
ға орындалды немесе жоспардағы 44,8 млрд.теңгенің орнына түсімдер 47,8
млрд.теңгені құрады
Импортталатын тауарларға салынатын акциздер жоспардағы 20,5
млрд.теңгенің орнына іс жүзінде 13,6 млрд.теңге түсті немесе 66,2 %-ға
орындалды. Жоспардың орындалмауының себебі жекелеген акцизделетін тауа рлар
(сыра, автомобильдер) бойынша импорт көлемінің төмендеуі болып табылады.
Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшін түсімдер бойынша
жоспар 40, 6 млрд. теңгеге асыра орындалды немесе жоспардағы 190, 6 млрд.
теңгенің орнына іс жүзінде бюджетке 231,3 млрд. теңге түсті. Артығымен
орындау төлемдердің мынадай түрлері бойынша қамтамасыз етілді:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Бухгалтерлік есеп және аудит кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі
(жер салығы, мүліктер салығы мен көлік салығы)
Орындаған :
УА-21к тобының студенті
Ғылыми жетекші:
Карағанды 2011ж
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1.Салық түрлері, ҚР-ның салық жүйесі
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін
ұйымдастыру
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
4. Мүлікке салық салу бойынша бюджетпен. есеп айырысу
5.Көлік құралдарына салық салу бойынша бюджетпен есеп айырысу
6.Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысудың бухгалтерлік
есебін дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
1
2
3 Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір
сүріп,дамуының негізі болып табылады.
4 Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси
іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің
кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып
табылады.
5 Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында
көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды. Олар жаңа мамандар
мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның ішінде салық
салу жүйесін негіздеді.
6 Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың
жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың
пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-
пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі
қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Нарықтық қатынастар жағдайында салық жүйесі экономиканы мемлекеттік
реттеудің негізгі қаржы-несие механизмі, ең маңызды реттеушілердің бірі
болып табылады. Салық саясаты облысындағы негізгі бағыт: мемлекет пен салық
төлеушілер арасындағы қатынастардың жаңа типін қалыптастыру басты негізде
салық жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі он жылдан астам уақыт бойы
әрекет етуде және де осы уақытқа дейін қатаң сынаудың обьектісі болуын
жалғастырып келеді. Еліміздің жеке салық қызметінің ұйымдасқан күніне
бастағандығы он жыл ішінде біздің тәуелсіз мемлекетіміздің салық жүйесін
қалыптастырып және оның, әрі қарай дамуына сәйкес біршама жұмыстар
атқарылады.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен
саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің
кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып
табылады.
Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің
экономикасында көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды.Олар
жаңа мамандар мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның
ішінде салық салу жүйесін негіздеді.
Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына
жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың пайда болуы
табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-пайдаланушылар
қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі қаржылық
ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсат бюджетке төленетін басқа да
салықтардың мәнін ашып көрсету, салықтардың қалыптасуы мен дамуы туралы
ақпаратты енгізу, аудиттің негізгі мақсаттары мен міндеттерін айқындап
көрсету. Яғни осы курстық жұмыста жазылған мәліметтер салықтар жөнінде
жалпы мағлұмат береді.
1.Салық түрлері, ҚР-ның салық жүйесі
Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор.
Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар
әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде
көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты
қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады.
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң
жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін
қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі
болып табылады.
Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері
өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына
бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олар – дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса
жүреді.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай
алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Сонымен, салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке
тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер
болып табылады. [2]
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер
болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен
тұрады. Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект , салық көзі, салық
ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық
төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының
құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға. Қазақстан
Республикасының салық төлеушілері:
1) резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және
азаматтығы жоқ адамдар болып жіктеледі.
Салық объектісі – заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын
табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және тағы да басқа
көптеген тауарлық – материалдық игіліктер.
Салық көзі – салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық
жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы – бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар
тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді. Пайыздық салық ставкасы
прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Салықты төлеу мерзімі – салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің
бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі
белгілі бір дәйектілікті белгілейді.
Салықты төлеуді бақылау – салық заңдарының орындалуын, мемлекетке
түсетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді есептеу дұрыстығын және
олардың уақытылы төлену мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғаларды
тексеру. Салықты төлеуді басқаруды тек қана салық қызметі органдары жүзеге
асырады.[3]
Алғашқы салық жүйесінің көптеген кемшіліктері де болды. Атап айтқанда,
басқа елдерге қарағанда біздің салық жүйеміздің жинақталған ғылыми және
практикалық тәжірибелерінің жеткіліксіздігі, салық түрлерінің көптігі,
халықаралық салық салу қағидаларының назардан тыс қалуы, айналымды
анықтаудың қиындығы, дәлелсіз берілген жеңілдіктердің көптігі және тағы да
басқалары. Осыдан келіп еліміздің салық жүйесін реформалаудың қажеттігі
туындады.[5, 38б]
7 Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың
жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың
пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-
пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі
қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Салық– мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір
мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін
төлемдер. Салықтар – қайтарымсыз, баламасыз және тұрақты сипаттағы құқықтық
формадағы мемлекет арқылы белгіленген міндетті төлемдер.
Бюджетке салықтардың толығымен түсуі мен көлемін бағалау үшін, тбізге
мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігіне талдау жасау мүмкіндігі туды, сонымен
бірге мемлекеттік бюджеттің өзгерістері мен динамикасын зерттеу, қарастыру,
салықтардың мемлекеттік бюджетті құрауындағы рөлін анықтауға мүмкіндік бар.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетке түсетін салықтық
түсімдердің төмендегідей түрлері бар:
1. Табыс салығы. Салық төлеушiнiң табыстарына 10 проценттiк ставка
бойынша салық салынады.
Қазақстан Республикасындағы және одан тысқары жерлердегі көздерден
алынған дивидендтер түрiндегi табыстарға 5 проценттiк ставка бойынша салық
салынады.
Төлем көзінен салық салынатын табыстардың мынадай түрлері:
- қызметкердің табысы;
- жеке тұлғаның салық агентінен түсетін табыстары;
- жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетiн зейнетақы төлемдерi;
- дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыс;
- стипендиялар;
- жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс төлем көзінен салық
салынатын табыстарға жатады. Жиынтық жылдық табысқа салықтық жылда алынған
ақшалай немесе табиғи формалардағы табыстарының барлық түрлерi жатады.
Салық ставкасы (жеке тұлғалар үшін - 5-40%, заңды тұлғалар үшін - 30%)
салық салынған табыстың өсімін есептей отырып.
2. Төлемдер, жерді пайдалану салығы. Оған геологиялық жұмыстарды
жүргізу құқығына бонус – төлемдер жатады, Роялти - кен орындарын пайдалану
және жоғарғы пайдаға салықтық төлем.
Қ.Қ.С. (қосылған құн салығы). Қосылған құнға салынатын салық тауарларды
өндіру, жұмысты орнату немесе қызмет көрсету және олардың айналысы
барысында қосылған құн өсімінің бір бөлігін аудару, сондай-ақ осы елге
тауарлар импорты кезіндегі аударым болып табылады. Бұл ретте салық
объектісі болып табылады. Қосылған құнға салынатын салық Қосылған құнға
салынатын салық шотында есептеледі. Бұл пассивтік шот болғандықтан
кредитіне салынған салық сомасы, ал дебитіне бюджетке аударылған және
субъектінің жабдықтаушыларға тиісті түрде ресімделген салық шоты бойынша
төлеген сомалары жазылады.
Бюджетке төленуге тиісті қосылған құнға салынатын салық өткізілген
өнім, орындалған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін есептелген қосылған
құнға салынатын салықтың сомасы мен сатып алынған тауарлар, материалдар мен
жабдықтаушылардың көрсеткен қызметі, орындаған жұмысы үшін төленген
(есептелген) қосылған құнға салынатын салық сомаларының арасындағы айырма
ретінде айқындалады.
Қосылған құнға салынатын салық мөлшері Қазақстан Республикасының салық
заңында белгіленеді. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Салық кодексін қолданысқа енгізу
туралы Қазақстан Республикасы 100-IV-Заңына сәйкес Қосылған құ салығы 12 %.
Акциздер. Сатылатын тауардың бағасына қосылатын, сатып алушы төлейтін
салық болып табылады. Акциздік салық салынатын тауарларға Қазақстан
Республикасының аумағында шығарылатын немесе Қазақстан Республикасының
аумағына импортталған тауар, яғни спирттің барлық түрлері, темекі өнімдері,
құрамында темекісі бар басқа да өнімдер және күнделікті қолданылмайтын
басқа да бұйымдар жатады.
Қазақстан Республикасы аумағында акцизделуге жататын тауарларды
өндіретін немесе акциздеуге тиісті тауарларды импорттайтын немесе Қазақстан
Республикасы аумағында (акциздеуге) ойын бизнесін жүзеге асыратын барлық
заңды тұлғалар акциз салығын төлеушілер болып табылады.
3. Мүлік салығы. Мүлік салығы меншікке салынатын салықтар қатарына
жатады. Меншікке салынатын салықтар нарықтық экономика жағдайында мемлекет
иелігінен алу үшін және жекешелендіру процесінің дамуына қарай меншік
қатынастарындағы нақтылы өзгерістермен байланысты едәуір орын алады.
Меншікке салынатын салықтар негізінен жергілікті бюджеттерге есептеледі.
Мүлікке салынатын салық тікелей нақты салыққа жатады, оның мөлшері
мүліктің табыстылығына емес, төлеушілер мүлкінің құнына байланысты болады.
Салық мүлік иелеріне оны тиімді иеленуге түрткі болады. Коммерциялық емес
ұйымдар, әлеуметтік салада қызметін жүзеге асыратын ұйымдар, негізгі қызмет
түрі кітапханалық қызмет көрсету саласындағы жұмыстарды орындау болып
табылатын ұйымдар, ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындағы
функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорындар, мемлекеттік
суқоймаларының, су тораптарының және табиғат қорғау мақсатындағы басқа да
су шаруашылығы құрылыстарының объектілері бойынша заңды тұлғалар, шаруа
қожалықтары мен ауыл шаруашылығы тауарларын өндіруші-заңды тұлғалардың
жерлерін суаруға пайдаланылатын су мелиорациялық құрылыстары бойынша салық
салу объектілерінің орташа жылдық құнына 0,1%. Бұл заңды тұлғалар
пайдалануға не жалға берілген салық салу объектілері бойынша 1%;
Жеңілдетілген декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданушы
заңды тұлғалар салық салу объектілерінің орташа жылдық құнының 0,5%;
4. Жер салығы. ҚР-ның Жер кодексінің 9 бабына сәйкес Қазақстанда жерді
иелену және жерді пайдалануға ақы төленеді; жер үшін ақы жер учаскесінің
сапасына, орналасуына және сумен қамтамасыз етуіне байланысты анықталатын
жер салығы нысанында алынады.
Жер салығы – меншікке салынатын салықтардың ішіндегі ең негізгі,
ауқымды, маңызы жағынан ерекшесі. Жер салығы жер иеленушілер мен жер
пайдаланушылар төлейтін тікелей, оның ішінде нақты салықтардың қатарына
жатады. Ол жергілікті бюджеттің бекітілген салықтарының бірі. Нарықтық
экономикасы дамыған елдерде жер салығы көбінесе дербес салық ретінде
қарастырылмайды, тек жер құны (баланстық құны) мүлікке салынатын салықтың
жалпы сомасына енеді.
Жер салығы жер учаскесінің орналасқан жері бойынша төленеді, салық
сомасы жергілікті өкімет органдарының құзырында қалады, яғни жер салығының
сомасы толығымен жергілікті бюджетке түсіп, жергілікті өкімет органдарының
салықты жинауға мүдделілігі арттырылады. Жер салығының негізгі базалық
ставкаларын республика үкіметі, ал нақты төлем мөлшерін жергілікті мәслихат
өз билігі шеңберінде белгілейді.
5. Мемлекеттік баж. Мемлекеттiк баж - уәкiлдiк берiлген мемлекеттiк
органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәнi бар iс-қимылдар
жасағаны үшiн және (немесе) құжаттарды бергенi үшiн алынатын мiндеттi
төлем.
Сонымен бірге, "Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне" сәйкес
республикалық бюджетке -түсетін кірістер мыналар болып табылады:
2010 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық қорына
мұнай секторы ұйымдарынан 2 256,3 млрд. теңге сомасында тікелей салықтар
түсті.
Кесте 1 - Өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 2010 ж.
мемлекеттік бюджет кірістерінің атқарылуы
мың. тенге
Төлемнің атауы 2009 2010 2010 Ауытқу % Ауытқу %
жылғы жылғы МБжылғы (4-бағ.(4-бағ(4-бағ.(4-бағ
МБ жоспары МБ -3-бағ..3-ба-2-бағ..2-ба
фактіс фактіс) ғ.) ) ғ.)
і і
1 2 3 4 5 6 7 8
Салықтық түсімдер 2 228 2 934 231 108,6 705 131,7 2 934
681 080 721 122 398 080
798 970 922 721
Корпоративтік табыс643 837 233 -10 98,7 193 130,1 837
салығы 668 485,8 697 564 233
527,8 959 958 485,8
Жеке табыс салығы 268 312 331 11 047103,7 43 607116,2 312
724 729,7 362 116 331
614,1 729,7
Әлеуметтік салық 232 253 829 10 808104,4 20 990109,0 253
839 912,8 280 227 829
685,8 912,8
Мүлікке салынатын 91 851107 917 3 562 103,4 16 066117,5 107
салық 110,7 342,8 108 232 917
342,8
Жер салығы 13 02213 467 542 104,2 444 103,4 13 467
133,4 103,4 281 970 103,4
Көлік құралдарына 17 52126 261 1 752 107,2 8 740 149,9 26 261
салынатын салық 354,3 779,1 821 425 779,1
Бірыңғай жер салығы578 761 155 125,6 183 131,7 761
140,0 649,3 290 509 649,3
Қосылған құн 515 677 229 86 794114,7 161 131,3 677
салығы, барлығы 933 029,1 671 295 229
455,6 574 029,1
1) Ішкі өндіріс 111 241 359 62 346134,8 130 216,9 241
тауарларға 278 887 367 081 359
салынатын ҚҚС 726 161 887
2) Импортталатын 404 435 869 24 448105,9 31 214107,7 435
тауарларға 654 142 304 413 869
салынатын ҚҚС 729 142
Кесте -1 жалғасы
Акциздер, барлығы 57 39361 423 -3 97293,9 4 029 107,0 61 423
428,8 118,0 925 689 118,0
1) Ішкі өндіріс 57 37447 809 2 966 106,6 -9 56583,3 47 809
тауарларына 851 490 645 361 490
салынатын акциздер
Табиғи және басқа 201 231 272 40 653121,3 30 087115,0 231
да ресурстарды 185 772,3 393 070 272
пайдаланғаннан 702,7 772,3
түсетін түсімдер
Алымдар 8 350 9 731 1 444 117,4 1 380 116,5 9 731
382,5 076,6 699 694 076,6
Ойын бизнесіне 2 375 5 307 1 527 140,4 2 932 223,5 5 307
салынатын салық 030,4 296,9 787 267 296,9
Халықаралық саудаға152 373 799 84 869129,4 221 245,6 373
және сыртқы 226 611,3 347 573 799
операцияларға 450,2 161 611,3
салынатын салықтар
Басқа да салықтар 14 5 551,2 -7 47242,6 -8 99038,2 5
541,6 551,2
Салықтық емес 136 104 398 10 989111,8 -31 76,7 104
түсімдер 175 205,8 242 777 398
506,6 301 205,8
БАРЛЫҒЫ кірістер (32 400 3 099 235 108,2 698 129,1 3 099
санат) 744 132 215 163 387 132
694 927 522 215
Трансферттердің 1 104 1 200 0 100,0 95 400108,6 1 200
түсімі 600 000 000 000
000,0 000,0 000,0
ЖИЫНЫ 3 505 4 299 235 105,8 793 122,6 4 299
344 132 215 163 787 132
694 927 522 215
Кедендік төлемдер 556 823 282 102 114,2 266 147,8 823
мен салықтар 899 382 378 382 282
758 082 624 382
Е с к е р т у – Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені негізінде
жасалды
Кестеде көріп отырғанымыздай, Мемлекеттік бюджетке түсімдер 2010 жылы
кірістерінде оң көрсеткіштерді байқауға болады, 2009 жылмен салыстырғанда
2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына салынатын салық 116,89 % өскен, және де
ойын бизнесіне салынатын салық 123,46% өскен, халықаралық саудаға және
сыртқы операцияларға салынатын салықтар 145,5%, ал ең төменгі көрсеткіш
ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер - 8,3%, басқа да салықтар
-38,24%, салықтық емес түсімдер -76,6, мемлекеттік баж 2,22%,
трансферттердің түсімі 8,63%, жер салығы 3,41%, әлеуметтік салық 9,01%
төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.
Кесте – 2. 2010 жылғы мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің
атқарылуы
Атауы Жоспар Факті Ауытқуы Атқарыл2009 Ауытқуы
(3-б. - уы, % жылғы (3-б. -
2-б.) факті 6-б.)
1 2 3 4 5 6 7
Салықтық түсімдер, 2 703,02 934,1 231,1 108,5 2 228,7705,4
жалпы
оның ішінде:
КТС 847,9 837,2 -10,7 98,7 643,7 193,5
ЖТС 301,3 312,3 11,0 103,7 264,0 48,3
Әлеуметтік салық 243,0 253,8 10,8 104,4 232,8 21,0
ҚҚС - жалпы 590,4 677,2 86,8 114,7 515,9 161,3
оның ішінде ІӨТ-ға 179,0 241,4 62,4 134,9 111,3 130,1
ҚҚС
Импортқа салынатын 411,4 435,8 24,4 105,9 404,6 31,2
ҚҚС
Табиғи ресурстарды 190,6 231,3 40,7 121,3 201,2 30,1
пайдаланғаны үшін
түсімдер
Халықаралық саудаға 288,9 373,8 84,9 129,4 152,2 221,6
және сыртқы
операцияларға
салынатын салық
Е с к е р т у – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2010 жылғы
мемлекеттік бюджеттің атқарылу қорытындылары туралы есебінің негізінде
жасалды
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті төлемдер (салықтар
және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер), ресми трансферттер,
мемлекетке өтеусіз негізде берілетін, қайтарылатын сипатта болмайтын және
мемлекеттің қаржы активтерін сатумен байланысты емес, бюджетке есептелуге
тиісті ақшалар болып табылады.
Салықтық емес түсімдер—бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын
төлемдер, сондай-ақ ресми трансферттерден басқа, бюджетке өтеусіз негізде
берілетін ақша.
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдерге мемлекеттік мекемелерге
бектіліп берілген мемлекеттік мүлікті, мемлекеттік материалдық резервтен
тауарларды, мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін жеке меншікке сатудан
немесе оларды тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға беруден, мемлекетке
тиесілі материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақшалар жатады.
Ресми трансферттердің түсімдері — бұл бюджеттің бір деңгейінен
екіншісіне Ұлттық қордан бюджетке түсетін трансферттердің түсімдері.
Сурет 1 – 2009-2010 жж. Салықтық төлемдердің құрылымы
Мемлекеттік бюджетке түсетін салықтық түсімдерге баға бере келе
төмендегідей қорытындылар жасадық:
- бюджет кірістерінің қөзі салықтар болып табылады.
- Салық– мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі
бір мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін
төлемдер.
- Салыққа жатпайтын түсімдер бойынша есепті кезеңге жоспардағы 93, 4
млрд. теңгенің орнына іс жүзінде 104,4 млрд.теңге түсті, жоспардың
орындалуы 111,8%-ды құрады.
- 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына
салынатын салық, халықаралық саудаға салынатын салықтар өскен.
- ең төменгі көрсеткіш ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер,
салықтық емес түсімдер, мемлекеттік баж, трансферттердің түсімі, жер
салығы, әлеуметтік салықтардан төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.
Қазақстан Республикасы салық жүйесін басқару Қазақстан Республикасы
Конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкіметке, Қаржы
Министрлігіне жүктеледі. Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы
Министрлігі Салық Комитетінен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар
мен қалалар бойынша салық комитеттерінен тұрады.
2.Салық төлеушіде басқа да салықтар бойынша қаржылық және салық есебін
ұйымдастыру
2009ж. Салық кодексіне еңгізілген жаңалық – Салықтық есеп саясаты
10баб. – салық есебін жүргізу тәртібімен ережелері көрсетілген
салықтөлеушінің құжатты, онда ережелермен қоса осы сала (бюджетке міндетті
төлемдер, салықтар) бойынша жаңа өзгерістерді еңгізу мақсатында ескі немесе
енді керек емес (ставкалар, салыққа салу объектілер) шаралар (әрекеттерді)
алып тастаудың жиынтық әрекеттері көрсетіледі.
Салық есебі (56баб.) - бұл салық төлеушінің бюджет алдында салықтар
бойынша міндеттемелеріне есеп беру үшін салыққа салынатын объектілердің,
салық есептемелердің, төлемдердің жүйелі құжаттық рәсімдеуі. Ал салықтарды
дұрыс есептеп, қажет қаржылық ақпараттарды жинақтап, тіркеп (белгілеп
жазу), өңдеп және беру үшін салықтөлеушілер Салық кодексін жетік білу
керек.
Салық есебінің негізгі мақсаты – салық міндеттемелерінің туындау кезі
мен мөлшерін дұрыс анықтау, есепті кезеңдерге кірістер мен шегерімдерді
дұрыс жеткізу және ең соңында, заңмен белгіленген мерзімде бюджетке төленуі
тиіс соманы алу болып саналады.
Салық есебінің объектілеріне салық салынатын көрсеткіштердің мынадай үш
тобын жатқызуға болады:
• мүлік (ұзақ мерзімді активтер);
• кәсіпкерлік қызметтен алынатын кірістер (барлық түрлері);
• активтер құнын бағалаудағы айырма.
Салық есебінің функцияларына жатады: фискалдық; ақпараттық; бақылау.
Салық есебі бюджетке бекітілген типтік формалармен тапсырылады.
Салықтық формалар – салық есептіліктері, салықтық өтініштер және
регистрлер. Есептік құжаттар деген, ол бухгалтерлік құжаттар, салықтық
формалар, салықтық есеп саясаты және басқада салықтық объектілерін
анықтайтын құжаттар. Салықтық есеп бухгалтерлік есеп негізінде жасалады.
Бюджетпен салықтар бойынша есеп айрысудың есебі бухгалтерлік есеп
шоттарының үлгілік жоспарының І бөлімнің 1400 Ағымдағы салық активтері
шоттар (егер бюджетке артық төленсе) және бюджетке берешек бухгалтерлік
есеп шоттарының үлгілік жоспарының ІІІ бөлімнің 3100 Салықтар бойынша
міндеттемелер шоттары қарастырылған. Салықтар - ол, кәсіпорынның шығындары
болып танылады.
Салық кодексі бойынша жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:
1. Жеке табыс салығы (СК 6 бөлімі 18тарау, 153- 192 бабтар);
2. ҚҚС (қосымша құн салығы) (СК 8 бөлімі 28тарау,228-276 бабтар);
3. Акциздер (СК 9 бөлімі 38тарау,277-299 бабтар);
4. Әлеуметтік салық (СК 12 бөлімі 47тарау, 355-364 бабтар);
5. Жер салығы (СК 14 бөлімі 53тарау, 372- 393 бабтар);
6. Занды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық(СК 15 бөлімі
57тарау, 394- 410 бабтар);
7. Көлік құралдарына салынатын салық(СК 13 бөлімі 50тарау, 365-371
бабтар);
8. Ойыналатын бизнестің салығы (СК 16 бөлімі 59тарау,411-418 бабтар);
9. Тиісті салықтар (бильярдтық столдар, ұтымсыз автоматтар, боулинг,
(СК 17 бөлімі 60 тарау, 419-425 бабтар);
10. Корпоративтік табыс салығы (СК 4 бөлімі 10тарау, 81-152 бабтар);
Бұдан басқа СК – пен бюджетке міндетті төлемдермен алымдар бар, олар:
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларды
тіркегені үшін алым;
Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
Акциондық сатудан алынатын алым;
Лицензиондық алымдар;
Қоршаған ортаны дастаған үшін төлем;
Автокөлік құралдарының ҚР аймағында жүрген үшін төлем;
Радиожүйелік спекторын пайдаланған үшін тқлем; және т.б. салық кодексі
бойынша.
Осылардың ішінде салықтөлеушілерге ең керекті салық түрі ҚҚС. ҚҚС –
тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің өндірісі мен айналым процесінде
қосылған құн өсімі бөлігіндегі бюджетке аударылатын жанама салық. Бюджетке
төленуге тиіс ҚҚС өткізілген тауар, жұмыстар, қызметтер үшін көрсетілген
ҚҚС сомасы мен сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін төленуге
тиіс ҚҚС сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады.
ҚҚС ставкасы салық салынатын айналымның 12 % құрайды. Нөлдік ставка
бойынша салық салынатын айналымдар да бар. Есепке алуға қабылданатын ҚҚС
активтер 1420- ҚҚС шотында ескеріледі.
Сатып алынған құндылықтар, орындалған жұмыстар және көрсетілген
қызметтер үшін төленуге келісім берілген шоттар бойынша ҚҚС сомасына Д-т
1420 К-т 3310.
Есепке алуға қабылданған (субъектінің ҚҚС бойынша берешегін кемітуге
жатқызылған) ҚҚС сомасы Д-т 3130 К-т 1420.
Шаруашылық субектісінің ҚҚС бойынша бюджетке берешегі пассивтік 3130-
ҚҚС шотында ескеріледі.
Мысалы:
Өнім үшін салықтық шот-фактурасы ұсынылды 210 мың теңге,
ҚҚС есептелді – 24 мың теңге,
Барлық құн – 235 200 теңге.
Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны – 195 000 теңге.
Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны Д-т 7010 К-т 1320 – 195 000
теңге;
Өнімнің келісім құнына (ҚҚС-сыз) Д-т 1210 К-т 6010 – 210 000 теңге;
ҚҚС сомасына Д-т 1210 К-т 3130 – 25 200 теңге;
Бюджетке ҚҚС төленген Д-т 3130 К-т 1030 – 25 200 теңге;
Сатып алушылардың шоты төленді Д-т 1030, 1010 К-т 1210 – 235 200 теңге;
Жыл сонында:
а) шығыстар Д-т 5610 К-т 7010 – 195 000 теңге;
ә) кірістер Д-т 6010 К-т 5610 – 235 200 теңге. Д-т 5610 К-т 5510 –
15 000 теңге. Таза табыс 15 000 теңге құрады.
Есептік мерзімде жеткізушілерден алынған активтердің ҚҚС сома жиыны
340000тг. құрады, сатылған өнімдер, тауарлардың ҚҚС сома жиыны 525000тг.
құрады, бұл жерде кәсіпкерлік ұйым бюджетке 185000тг. ҚҚС-ті аударады
немесе берешек болады.
Ал, керсінше, сатылған өнімдер, тауарлардың ҚҚС сома жиыны 340000тг.
болып, кіріске алынған активтердің ҚҚС сома жиыны 525000тг. құраса
кәсіпкерлік ұйым бюджетке ҚҚС төлемейді, бұл жерде берешек жағдай
туындамайды, кіріске алынған активтердің ҚҚС 1420 Д-де көрсетілді, сатылған
өнімдер, тауарлардың ҚҚС 3130шоттың К-де көрсетілді, әр есептік мерзімнің
аяғында осы шоттар жабылады Д3130 К1420 болып, сонда 3130 қалдық қалатын
болса бюджетке берешек туындайды, 1420 қалдық қалатын болса берешек деген
жағдай туындамайды. І,ІІ бөлімдер шоттар активті шоттар кіріске алынады,
ІІІ,ІУ,У бөлімдердің шоттары пассивті шоттар К жазылады міндеттемелер
туындайды.
Жеке табыс салығы
Салық кодексінің 153 бабына сәйкес төлеушілер – бұл салық жылында салық
салынатын кірістері бар жеке тұлғалар (ҚР азаматтары, шетелдік азаматтар,
азаматтығы жоқ тұлғалар).
Салық салу объектісі – бұл жиынтық жылдық кіріс пен шегірімдер
арасындағы айырма ретінде есептелген салық салынатын кіріс.
Салық кодексінің 166-бабында табыс салығыны ставкасы келтіріледі Төлем
кезінде ұсталған табыс салығын есептеу салық жылының ішінде біркелкі (ай
сайын) жүргізіледі. Салық кодексі бойынша -ай сайынғы есептелген табыстан
міндетті зейнетақы қорына 10% азайтылғаннан кейін ҚР-сының ҚМ-гімен
бекітілген жылсайынғы ең төмен еңбекақы азайтылған сомадан 10% ұсталынады.
Салық кодексінде табыс салығы салынбайтын кірістер келтірілген және
кейбір тұлғаларға берілген жеңілдіктер салық кодексімен реттеледі. Жеке
тұлғалардан алынатын табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырсудың есебі
пассивтік 3120-Жеке табыс салығы шотында жүргізіледі.
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын ұстап қалған Д-т 3350 К-т 3120.
Табыс салығын аударған кезде Д-т 3120 К-т 1030,1010.
Мысалы, есептік мерзімде қызметкерге 50000тг. еңбекақы есептелді, ҚР-
сының ҚМ салық кодексіне, ережелеріне сәйкес ЖЗҚ ұсталымы ЖТС салынбайды,
сондықтан алдымен осы міндетті 10%-ды 5000тг. шегертеміз, қалды 45000тг. ҚР-
сының ҚМ салық кодексіне сәйкес осы жылға бекітілген ең төмен еңбекақы
сомасына азайтамыз 13470тг. қалады 31530тг. осы қалдықтың 10% ЖТС салық
болып танылады 3153тг. бұдан 1% кәсіби ұйымға ұсталым азайтылады басқа
ұсталымдар болмаса қызметкердің қолына беріледі 50000тг. -5000тг.-3153тг.-
500тг. = 41347тг.
Ең төмен еңбекақы 13470тг. қызметкердің еңбекақысынан ұсталынбайды, тек
ЖТС есептемсінде қолданылады (ЖТС ұстауға мемлекеттің берілген жеңілдігі),
ал ЖЗҚ ол қызметкердің өз жинақ ақшасы зейнеткерлікке шыққанда ЖТС
ұсталынады.
Акциздер
Төлеушілер - ҚР аумағында акцизделетін тауарлар өндіруші немесе осы
тауарларды импорттаушы және сатушы жеке және заңды тұлғалар.
Салық салу обектісі – акциздер қосылмаған бағалар бойынша анықталатын
тауар құны.
Үкімет ставканы тауардың құнына немесе өндірістің физикалық көлеміне
қатысты процентпен бекітеді. Акцизделетін тауарлар өзгерген кезде акциз
тауар (импорттықтан басқа) құнына қосылады. Акцизделетін тауарлар сатылған
кезде акциздердің есебі ҚҚС есебі сияқты жүргізіледі.
Сатып алушыларға шот ұсынған кездегі акциз сомасына Д-т 1210 К-т 3140.
Акциздерді бюджетке аударған кезде Д-т 3140 К-т 1030,1010.
Жер салығы
Төлеушілер – иелігінде немесе пайдалануында жер бар жеке және заңды
тұлғалар.
Салық салу объектісі – жер учаскісі.
Салық жер көлемінің бірлігі үшін жыл сайынғы тіркелгені төлемдер
түрінде белгіленеді.
Көлік құралдарына салынатын салық
Салық көлем сәтіндегі айлық есептік көрсеткіштен қоқғаушының көлеміне
қарай есептеледі 365-371бабатарға сәйкес.
Төлем мерзімі – 5 шілдеге дейін (салық көдексінде белгіленеді).
Төлеушілер – меншік құқығында, сенімгерлік басқаруында, шаруашылық
басқаруында немесе жедел басқаруында мемлекеттік есепте тұрған көлік
құралдары бар жеке және заңды тұлғалар.
Автокөліктің қоқғаушының көлеміне (объем двигателя) қарай айлық есептік
көрсеткішті қолдана отырып анықталады. Мысалы, 1997жылы шығарылған Ford
scorpio 273i 16v марка автокөліктің 2295 (куб.см.)текше см. қоқғаушының
көлемі, салық есептерде салық кодекстің кестесінен 2000-2500
куб.см.қоқғаушының көлемі аралықпен қолданамыз, онда 5 АЕК (1273тг. ҚР
2009-2011ж.ж. республикалық бюджеті туралызаңы 2008ж. 04.12.№96-ІУ
8бабтың 4п.), ал осы аралықта қоқғаушының көлемі асқан мөлшерде 7тг.
есептеледі (СК 367б.2п.), сонда біздің жағдайда болады: ((5х1273)+ (295 х7)
= 8430тг.
Салық есептелген кезенде Д-т 7210 К-т 3170.
Салық төленгенде Д-т 3170 К-т 1030,1010.
3.Жер салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу
Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығына сәйкес жергілікті
салықтарға төмендегі салықтар жатады:
1) Жер;
2) Жеке және заңды тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
3) Көлік құралдарына салынатын салық;
4) Кәсіпкерлік қызмет айналысатын тұлғалар мен заңды тұлғаларды тіркеу
үшін жиындар;
5) Жеке қызмет түрлерімен айналысу үшін жиындар;
6) Аукциондық сатудан жиындар.
Жоғарыда айтылған салықтар Қазақстан аумағында алынады. Сонымен қатар
осы салықтарға нақты ставкалар жергілікті басқарудың құқықтық актіер мен
заңнамалармен анықталады. Жергілікті салықтарға аймақтық және қалалық
органдар мемлекеттік биліктің өкілеттіліктерінің шешімімен бекітілетін
салықтар мен жиындар (- жарнамаға салық, көлік сатуға салынатын салық және
т.б.).
ҚР-ның Жер кодексінің 9 бабына сәйкес Қазақстанда жерді иелену және
жерді пайдалануға ақы төленеді; жер үшін ақы жер учаскесінің сапасына,
орналасуына және сумен қамтамасыз етуіне байланысты анықталатын жер салығы
нысанында алынады.
Жер салығы – меншікке салынатын салықтардың ішіндегі ең негізгі,
ауқымды, маңызы жағынан ерекшесі. Жер салығы жер иеленушілер мен жер
пайдаланушылар төлейтін тікелей, оның ішінде нақты салықтардың қатарына
жатады. Ол жергілікті бюджеттің бекітілген салықтарының бірі. Нарықтық
экономикасы дамыған елдерде жер салығы көбінесе дербес салық ретінде
қарастырылмайды, тек жер құны (баланстық құны) мүлікке салынатын салықтың
жалпы сомасына енеді.
Жер салығы есептелген кезде Д-т 7210 К-т 3160 .
Жер салығы аударлған кезде Д-т 3160 К-т 1030,1010.
Салық салу мақсатында Қазақстанның барлық жерлері, олардың арналған
нысанасы мен тиесілілігіне қарай мынадай санаттарға:
– ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге;
– елді мекен жерлеріне;
– өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге ауыл
шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге;
– ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне сауықтыру,
қалпына келтіру, тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге;
– орман қорының жерлеріне;
– су қорының жерлеріне;
– запастағы жерлерге бөлінеді;
Жердің мынадай сипаттары:
– Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
– Орман қорының жерлері;
– Су қорының жерлері;
– Запастағы жерлер салық салуға жатпайды.
Жерге салық салу жердің бонитет балына байланысты.
Бонитет балы - топырақтың табиғи құнарлылығы мен сапасын бағалау, ол
жер учаскесінің орналасқан жеріне, сумен қамтамасыз етілуіне, кірме
жолдарға қолайлығына байланысты.
Жер салығын есептеуге негіз болып:
– меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз
уақытына жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар;
– жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган әр жылдың
1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік
сандық және сапалық есебінің деректері;
– жер учаскесін иелену және пайдалану бойынша құқықты іс
жүзінде жүзеге асырылуы табылады;
Жеке меншік және тұрақты пайдалануында немесе бастапқы өтеусіз уақытша
жер пайдалану құқығындағы салық салу обьектілері бар жеке және заңды
тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.
Жер салығын төлеушілер қатарына жатпайтындар:
– бірыңғай жер салығын төлеушілер;
– мемлекеттік бюдет есебінен ғана қамтылатын ұйымдар;
– уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы
түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары;
– тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан жер учаскелері, үй маңындағы жер
учаскелері, сол сияқты жеке үй (қосалқы) шаруашылығын,
бағбандық және саяжай құрылысы, о.і. құрылысқа арналған
жерлерді қоса, гараж алып жатқан жер учаскелері бойынша – Ұлы
Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар,
мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының
біреуі;
– тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан жер учаскелері, сол сияқты үй
жанындағы жер учаскелері бойынша – “Ардақты ана” атағына ие
болған, “Алтын алқа” алқасымен наградталған көп балалы
аналар;
– діни бірлестіктер;
Жоғарыдағы аталған салық төлеушілер пайдалануға немесе жалға берілген
жер учаскелері бойынша салық төлеуден босатылмайды.
Жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың
шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты болмайды.
Жер учаскесі салық салу обьектісі болып табылады.
Жер салығы бойынша салық салу обьектісіне мыналар енбейді:
– Елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері;
– Ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі
алып жатқан жер учаскелері;
– ҚР Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған обьектілер
орналасқан жер учаскелері.
Жер салығын анықтау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып
табылады.
Жер салығын есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. Жер салығы салық
төлеушіге жер учаскесі берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша салық олардың
осы жер учаскесіндегі үлесіне сәйкес есептеледі.
Заңды тұлғалар жер салығы сомаларын салық базасына тиісті салық
ставкасын қолдану арқылы дербес есептейді. Заңды тұлғалар салық кезеңі
ішінде жер салығы бойынша ағымдағы төлемдерді есептеуге және төлеуге
міндетті. Ағымдағы төлемдерді ағымдағы жылдың 20 ақпанынан, 20 мамырынан,
20 тамызынан және 20 қарашасынан кешіктірілмейтін мерзімдерде төленуге
тиіс.
Жыл ішінде жер салығын есептеу мен төлеу бойынша міндеттемелер
туындаған кезде салық төлеушілер салық міндеттемелері туындаған күннен
бастап 30 күн ішінде салық органдарына табыс етуге тиіс.
Жеке тұлғалар төлеуге жататын жер салығын есептеуді салық органдары
тиісті салық ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан
кешіктірмей жүргізіледі.
Жеке тұлғалар бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың 1 қазанынан
кешіктірмей төлейді.
Жер салығын есептеу мен төлеу үшін салық кезеңі болып күнтізбелік жыл
табылады.
Жер салығын төлеушілер осы салық бойынша декларацияны есеп берілетін
жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей салық салу объектілері
орналасқан жерлері бойынша салық органдарына табыс етеді.
Салық төлеуші салық кезеңінде декларация табыс ету мерзімі басталғаннан
кейін 10 күн мерзімнен кешіктірмей біржолата есеп айырысуды жүргізіп, жер
салығын төлейді.
Салықтық түсімдер, алымдар және басқа да міндетті төлемдер:
корпорациялық табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, соның ішінде
Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға, орындалған
жұмыстар мен көрсетілген қызметтерге және Қазақстанның аумағына
импортталатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы, импортталатын
тауарларға акциздер, газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнайға салынатын
акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері,
экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы, Қазақстан
Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдарының жүріп өткені үшін
алым, телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиілік спектрін
пайдалануға рұқсат бергені үшін алынатын алым, теңіз, өзен кемелері мен
шағын көлемді кемелерді, азаматтық әуе кемелерін, радиоэлектрондық
құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды, дәрілік заттарды мемлекеттік
тіркегені үшін алынатын алым, қалааралық және (немесе) халықаралық телефон
байланысын бергені үшін, радиожиілік сеьстрін, кеме жүретін су жолдарын
пайдаланғаны үшін төленетін төлем, әкелінетін және әкетілетін тауарларға
кеден баждары, отандық тауар өндірушілерді қорғау шаралары ретінде алынатын
баждар, консулдық алым, Қазақстан Республикасы азаматтарының паспорттары
мен жеке куәліктерін бергені үшін мемлекеттік баж, жүргізуші куәліктерін
және көлік құралдарын мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер бергені үшін
алынатын мемлекеттік баж, мемлекеттік нотариат кеңселері нотариустарының
нотариаттық іс-әрекет жасағаны үшін алынатын мемлекеттік баж және басқа
алымдар мен төлемдер;
2010 жылдағы мемлекеттік бюджеттің кірістері 4 064,0 млрд. теңге
жоспарда 4 299, 1 млрд. теңгені немесе 105,7 %-ды құрады.
2010 жылдағы корпоративтік табыс салығы бойынша жоспардағы 847, 9
млрд.теңгенің орнына бюджетке 837, 2 млрд.теңге түсті, орындау 98,7%-ды
құрады.
Жеке табыс салығы бойынша жоспар 103,7%-ға орындалды немесе 301,3 млрд.
теңге жоспарда бюджетке 312, 3 млрд.теңге түсті.
Әлеуметтік салық бойынша жоспар 104,4 %-ға орындалды, жоспардағы 243, 0
млрд. теңгенің орнына бюджетке 253, 8 млрд.теңге түсті.
Қосылған құн салығы бойынша жоспардағы 590, 4 млрд. теңгеде бюджетке
677, 2 млрд. теңге түсті немесе 114,7%, оның ішінде ішкі өндіріс
тауарларына салынатын ҚҚС бойынша жоспар 134,8%-ға орындалды немесе
жоспарланған 179, 0 млрд.теңгенің орнына бюджетке 241,3 млрд.теңге түсті.
Жоспардың артығымен орындалуына елеулі шамада бюджеттен ҚҚС қайтару
қарқынының баяулауы әсер етті.
Импортталатын тауарларға салынатын ҚҚС бойынша жоспардағы 411,4 млрд.
теңгенің орнына түсім 435,9 млрд.теңгені құрады немесе 105,9%-ға орындалды.
Кеден статистикасының жедел деректері бойынша импорт көлемі бекітілген
бюджетке қабылданған есеп айырысулардағы 4,7%-ды емес 7,7%-ды құрады.
Іштегі өндірілетін тауарларға салынатын акциздер бойынша жоспар 106,6 %-
ға орындалды немесе жоспардағы 44,8 млрд.теңгенің орнына түсімдер 47,8
млрд.теңгені құрады
Импортталатын тауарларға салынатын акциздер жоспардағы 20,5
млрд.теңгенің орнына іс жүзінде 13,6 млрд.теңге түсті немесе 66,2 %-ға
орындалды. Жоспардың орындалмауының себебі жекелеген акцизделетін тауа рлар
(сыра, автомобильдер) бойынша импорт көлемінің төмендеуі болып табылады.
Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшін түсімдер бойынша
жоспар 40, 6 млрд. теңгеге асыра орындалды немесе жоспардағы 190, 6 млрд.
теңгенің орнына іс жүзінде бюджетке 231,3 млрд. теңге түсті. Артығымен
орындау төлемдердің мынадай түрлері бойынша қамтамасыз етілді:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz