Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы педагогикалық шарттар
Кіріспе
І. ИНФОРМАТИКА ПӘНІ БОЙЫНША СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІПТІК ҚҰЗЫРЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру негіздері
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері ... ..
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру құралдары
ІІ. СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІПТІК ҚҰЗЫРЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАР.
2.1. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың әдіс . тәсілдері
2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы
бақылау әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
І. ИНФОРМАТИКА ПӘНІ БОЙЫНША СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІПТІК ҚҰЗЫРЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру негіздері
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері ... ..
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру құралдары
ІІ. СТУДЕНТТЕРДІҢ КӘСІПТІК ҚҰЗЫРЛЫҚТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАР.
2.1. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың әдіс . тәсілдері
2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы
бақылау әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың әдіс –
тәсілдері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..3
І. Информатика пәні бойынша студенттердің
кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың
теориялық негіздері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері ... ..12
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...19
ІІ. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын
қалыптастырудағы педагогикалық шарттар ... ...30
2.1. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың
әдіс -
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы
бақылау әдістері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..5 5
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі кезде іскерлік әлемдегі жоғарғы тұрақтылық,
коммуникациялық – ақпараттық деңгейлердің өсуі, еңбек рыногында және
тұрмыста үздіксіз технологияларын жасау бір келкі бірыңғай ақпараттық
аймақтың қалыптасуы, информатикалық мамандарды даярлау құрамының өсу
деңгейі қажетті талаптардың мінез-құлқына сәйкес келеді, компьютерлік
білім берудің сапасын көтеру рыногтық шарттың өзектік мәселесі
информатикалық салада кәсіптік қорларды дәлелдеу саласында жүзеге
асады. Ол қазіргі таңда Ресей қоғамының және демократиялық өмірінде
барлық құрылымында адаптация мерзімінің қысқаруына ықпал етеді.
Түлектердің еңбектік тұлғалары олардың бәсекелестік жағдайын жоғарғы
дәрежеге көтеру. Бір жағынан алғанда информатикалық кадрларды даярлау
тапсырмаларының басты мақсаты білім беру класының, жоғарғы оқу
орындарының мамандары. Ол нақты студенттердің кәсіптік басқару
механизімінің процесі болып саналады. Ол қазір осындай механизмді
жоқтату жеткіліксіз ғылыми білім беру шартына кәсіптік компетенцияда
қайта өңделген. Индустриялдық кезеңге өту компьютерлік салада
ақпараттық - технология деп табылады. Ол бірінші жоспарға білім беру
және ақпарат болып саналады. Ол компьютерлік білім берудің жаңа
салалы білім беру деңгейін анықтайды. Ол қазіргі заманға сәйкес
ақпараттық- технологиялық оқу орындарында пайдаланылады. Жоғарғы білім
беру оқымыстыларының ақпараттары бойынша білім беру жүйесінің нақты
мүмкіндіктерімен байланысады, ол әрі студентке өзіне қажетті қазіргі
заманғы оқыту жоспары, сапаны жақсарту мәселелерін шешу кәсіптік
білім беру деңгейін тиімді көтеру. Ғылыми білім беруде қазіргі
кездегі мамандарды дайындау мәселелері ақпараттық құрылғыларды
игеру, ойлау қабілетінің спецификалық қырларына айтарлықтай назар
аударылды (Ю.С. Берновский, Т.В.Добулько, Т.А.Бручинина, И.Ю.Степановна
және басқалары).
Ақпараттық –технологияны кәсіптік білім беру тұлғасында
және білім беруде белсенді оқытудың басты мәселелерін іске
асырғандар; (В.И.Пугачев, А.Ю.Убаровым, О.Н.Бершибили, А.Л.Денисовой,
М.В.Макаровой). Оқу процесінде дербес компьютерді енгізу кәсіптік
білім беруді ұйымдастыру үшін жаңа мүмкіндіктерді ашады. Мүлкі жаңа
технологиялық өзгерістерді жаңа білім беру және оқытушылардың жаңа
педагогикалық шығармашылығы. Сол жағдайда ақпараттық құрылғыларды
жаңа білім беру тапсырмалары көп функционалды, ал, кәсіптік білім
беруде компьютерлік негізінде бастапқы принциптері. Сонымен қатар
білім беру үздіксіздігі интенсивтік үйлесімдік және дағдарыстық
ғылыми техникалық процесс жаңа ақпараттық ағымының өсуі барлық
компьютерлік аймақтағы автоматизацияны талап етеді. Оқытуды, өзіндік
оқытуды және жаңа білім беру ақпараттық-технологиялық аймақта тиімді
қолдану, олар үнемі кәсіптік тұлғаларда іске асады. Сонымен қатар
кәсіптік компьютермен мамандарды даярлау тиімсіз шешімдердің
салдарынан зиян бағасы айтарлықтай жоғарғы дәрежеде өсті. Ол
көрсетілмеген жағдайларда жүзеге асады. Оқу процесінің кейбір
деңгейлерінің автоматизациясы қоғамдық тұтынушылыққа әкеліп соғады.
Білім беру жүйесінде жеке білім беруді жүзеге асыру. Ақпараттық-
технологиялық білімдер және кәсіптік даярлау негізіндегі құру
құрылғылары информатикалық жоғарғы білім беру орындарында әр
студенттің интелектуалдық әріптесі болып табылады. Көп жоспарлау және
тұлға түрінің өзгеруіне байланысты информатика мамандарын даярлау,
төтенше шапшаң білім беру біліктілік және тағы да. Жоғарғы білім
беру орындарының түлектері кәсіптік құзырлықтарын өзгертеді. Ол
қазіргі кездегі компьютерлік аймақта әр түрлі ақпараттық қайтар
көздермен жұмыс жасай білу. Аналитикалық ақпараттық жүйеде
компьютерлік тапсырмаларды пайдалану және сұрыптау ақпараттық-
технологияны қолдану барысында құнды политиканы қайта өңдеу,
электрондық құжаттарды алмастыруды ұйымдастыру, қажет болған жағдайда
ақпараттық жүйе негізінде өндірісті басқару мүмкіндіктері.
Компьютерлік даярлау сұрақтары, компьютерлік сауаттылық, ақпараттық,
мәдениет және ақпараттық жабдықтау жұмысында кеңінен қолданды.
I тарау. Информатика пәні бойынша студенттердің
кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың теориялық
негіздері
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру негіздері
Құзырлық – бұл алынған білім негізінде әрекет жасау
қабілеттілігі. БЕД- пен (білім, естелік, дағды) айырмашылығы, құзырлық,
жан-жақты білімге сүйене отырып, өз бетінше әрекет ету тәжірбиесін
талап етеді.
Құзырлық – бұл, білім мен ептіліктің әлеуметтік
тәжірбиеде тіршілік етуі. Л.М.Долгова құзырлық- бұл, адамды іс-әрекетке
кірістіру шарасы (оның әлеуметтік кесегі). Құзырлықты таныстыру
қызметі түсіндіруші емес, біліктілікке баға беруші ретінде
қарастырылады. Құзырлық жөніндегі ұғым, баға беру мен біліктілік
жөніндегі пікірді өзгертеді. Жеке адамның ішкі дүниесінде бір
нәрсенің болуы маңызды емес, барды қолдана білу мүмкіндігі маңызды.
Б.Д.Эльконин.
Құзырлық – бұл бір нәрсені жақсы немесе тиімді етіп
жасау қабілеттілігі:
қабілеттілік – белгілі бір іс-қызметтерін орындау талаптарын
қанағаттандырады. Глоссарий Еуропалық білім қорынан. Құзырлық
негізделген білім беру – ол кез-келген белгілі бір рольді,
мамандықты, карьераны талап ететін, қарым-қатынасты, тәртіпті,
дағдыны, білімді, үйренуді мақсат тұтуды сипаттау болып табылады.
Глоссарий ЮНЕСКО.
Құзырлық – бұл күнделікті өмірде нақты жағдайларда
кездесетін әдеттегі мәселелер мен тапсырмаларды тиімді шешуге
жағдай жасайтын ерекше қабілеттілік. Жаңа эраның психологиясы:
құзырлық немесе шарасыздық.
Қазіргі ұғым бойынша құзырлық:
біріншіден, соңғы мақсаттарын айна –қатесіз көруі;
екіншіден, топ ішінде өз ісін шебер ұйымдастыра алуы негізінде
қойылған мақсатқа оңтайлы жолмен қол жеткізе білуден тұрады.
В.В.Шаповал.
Құзырлық – бұл кәсіби, сауатты пайымдау, баға беру,
пікір айтуларға мүмкіндік беретін білімдер мен ептіліктерді игеру
іспеттес. В.С.Безрукова. Құзырлық - жекеленген интегралданған, заттық,
құрал-саймандық ерекшеліктерінен құраушылардан тұратын жүйедегі
қабілеттілік. Құзырлық – бұл білімді игеру ғана емес, ол сол
білімдерін үздіксіз дамытып, жаңартуға тырысу және оны нақты
жағдайларға қолдана білу, яғни жедел және ұтымды білімдерді
меңгеру, икемді әдіс пен сын көзбен қарай білу жүзінде анағұрлым
ұшқыр және тиімді шешімдерді таңдау қабілетін танытып, жалғандарынан
бас тарту. М.А.Чошанов.
Құзырлықты анықтау – білімді пайдалану үшін қажетті
ептілік, тәжірибе, теориялық қолданбалы даярлықтарды қамтитын
білімдерден тұрады. В.М.Шепель.
Құзырлық – мәдениетке сай күрделі әрекеттер түрін жүзеге
асыратын жеке тұлғаның қабілеттілігі іспеттес. (Алайда, бұл түсінік
студенттердің құзырлығын қалыптастыру барысында шет тілін меңгеру
ісінде тек олардың қызметтік сауаттылығы саласына байланысты
қарастырылған.) Е.К.Юсеф.
Құзырлық пен кәсіби құзырлық ұғымын талқылауға арналған
түрлі сараптамалар барысында, сондай-ақ, олардың құзырлық құрамының
информатика пәні мұғалімінің кәсіби жетістігін сипаттайтын
құзырлықтары бірі ретінде ақпараттықкоммуникациялық құзырлықты
қарастыру ұсынылады. Қоғамдағы қазіргі заманғы өзгерістер жоғарғы
педагогикалық білімнің негізгі парагдимасы (сөздердің түрлену үлгісін
көрсететін жүйе) қайта қарауға алып келеді. Бүгінгі күні кәсіби
даярлық адамзаттың мәдени тәжірбиесін әлеуметтік ортада өз орнын
тапқан, өз шығармашылығын дамытуға ұмтылатын, болашақ кәсіби іс-
әрекетінде өзін-өзі жетілдіруге, өзін-өзі танып білуге бейім жеке
тұлғаны тәрбиелеу процесі ретінде жиі қарастырылып келеді. Болашақ
педагог- оқытушыны даярлау сапасының интегративті көрсеткіші болып,
мұғалімнің кәсіби құзырлығы белгіленуі мүмкін. Ол оның білімдері мен
ептілігі дәрежесінде анықталмаса керек, яғни, нақты бір жағдайда
адамның алған, жинаған тәжірибесін толығымен пайдалана білу
мүмкіндігі.
Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулерде құзырлық ұғымы
кәсіптік, әлеуметтік - педагогикалық, әлеуметтік - психалогиялық,
құқықтық және басқа да сипаттағы күрделі, сыйымды мағыналарды
біріктіре білуімен, сондай-ақ ,
- нақты бір пән саласында, нақты бір әрекетті орындауға
керектігімен және тар шеңберлі білімі мен ойлау қабілетін, дағдыларын
қоса алғанда өз ісіне жауап беру керек екенін ұғынуы;
- адамды әрекетке кірістіру шарасы түрінде, бұл ретте, білім -
мәліметтер жиынтығы ретінде емес, жағдайды ойша қайта құру құралы
ретінде;
- жеке тұлғаның өзара байланысты қасиеттерінің (білімі, ептіліктерді,
дағдыларды, әрекет ету тәсілдері) заттар мен процестердің белгілі
бір ортасына қатысты болатын және соларға қатысты сапалы әрі
жемісті әрекет ету үшін керекті жиынтық екендігімен түсіндіріледі.
Маманның кәсіби құзырлығы – жеке тұлғаның
қабілеттерінің, қасиеттері мен ерекшеліктерінің, сол сияқты, кез-келген
бір салада табысты кәсіби әрекет ету үшін қажетті білімдері мен
тәжірбиелерінің шоғырлану жиынтығын көрсетеді. (Л.И.Кобышева,
Н.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Г.В.Мухаметзянова, А.М.Новиков,
В.А.Сластенин, А.П.Тряпицына, С.Н.Чистякова және тағы басқалар).
Зерттеушілер маманды кәсіби тұрғыда даярлаудың келесі құрамдас
бөліктерін атап көрсетеді.
- кәсіби түрде өзін-өзі анықтау мен таңдай білу әрекеті, яғни
ол, сәтті кәсіби іс-әрекетке қол жеткізу шарттары болып табылуы
тиіс;
- кәсіби бағыттылық, студенттің мамандыққа деген сұранысы және
мәнді бағытын көрсететін кәсіби іс - әрекетке деген психалогиялық
бағдары ретінде;
- кәсіби даярлық, студенттің ғылыми - теориялық, психалогиялық,
практикалық дайындығын сипаттайтын күйі ретінде.
Техникалық білім даму сатысының бұл кезеңінде ең басты
өндірістік құндылық ретінде кәсіби іс санатының орнын құзырлық
алмастырады. Құзырлықты бағалау әдістері мен оның құраушы бөліктері
жөнінде әзірге бір жақты пікір қалыптаспағанын құзырлықты зерттеу
мәселелеріне қатысты әдебиеттер сараптамасы көрсетіп отыр. Отандық
және шет елдік зерттеушілердің көзқарастары мен студент құзырлығы
деген ұғымды егжей - тегжейлі қарастыра келіп, авторлар, құзырлыққа
баға беру жағдайында бағдарламалық және алгоритмдік жетілдірулер
негізінде құрымдық үлгі ұсынған болатын. Мысалы, техникалық жоғарғы
оқу орындарындағы студенттердің құзырлығын бағалау мен өлшем
әдістерін жетілдіру мәселелеріне арналған еңбектер топтамасының
жалғасы болып табылады.
Европа Кеңесі білім беру мақсатында студенттерді жоғарғы
оқу орындарында оқытуға тиісті құзырлықтың негізгі 8 тобын ашып
көрсетті:
1) Ана тілінде ой- пікір алмасып, ақпарат беру;
2) Шет тілінде байланыс орнату, ақпарат алмасу;
3)Математикалық машықтар (дағдылар), техникада
жаратылыстану ғылымдарандағы негізгі дағдылар;
4) Ақпараттық- байланыстық (коммуникациялық) технологиялар
саласындағы дағдылар;
5) Үздіксіз оқу - үйрену дағдылары;
6) Жеке адамдар қатынасы арасындағы дағдылар және құқықтық
құзырлық;
7) Кәсіпкерлік қабілеттілік;
8) Мәдениетті құзырлық.
Құзырлыққа бағытталған білім ( құзырлыққа негізделген
білім: competenctbased- education- CBE) 1965 жылы АҚШ- та Н.Хомский
ән-мәтінде қалыптасты. ХХ ғасырда 60-шы жылдарында – ақ құзырлық ұғымы
құзырлық пен құзырлықтық арасындағы түсінік айырмасын тудырып, соңғы
адамның интеллектуалдық әлеуметтік - кәсіпқойлық қарекеті мен
білімнің негізге алатыны жайында мәлімденген.
1-сурет. Студенттердің құзырлықтарын қалыптастырудың
құрылымдық үлгісі
Бүгінгі таңда студент құзырлығының дамуын бақылайтын
және бағалайтын тиімді жоба нұсқасы жасалған жоқ. Ол тікелей
құзырлық деңгейін өлшеудің күрделілігінен. Сондықтан оны өлшегеннен
гөрі жанама көрсеткіштер негізінде құзырлыққа баға беру немесе
көрсеткіштерді есептеу жөнінде әңгіме қозғаған жөн. Әдеби дерек
көздерді сараптау мен өзіміз жүргізген эксперименттік сынақтар
негізінде құзырлықтың құрамдас бөлігін өлшеу әдістері мен
әдістемелері анықталып, студенттердің құзырлығының құрылымдылық үлгісі
жасалады.
Кәсіби құзырлықты: Б.С.Гершунский жеке тұлғаның
онтогенетикалық дамуы тұрғысында қарастырады, ол бойынша жеке адамның
үздіксіз өрлеу нәтижесінде білім баспалдақтарын сатылай түсуді
игереді.
1- қарапайым және қызметтік сауаттылық;
2- жалпы білім;
3- кәсіби құзырлық;
4- үлкен мәдениетті игеру;
5- жеке ділдің (менталитет) қалыптасуы.
Д.Ж.Равен құзырлықты нақты салада және тар шеңберлі
білім мен заттың дағдыларды және ойлау тәсілдерін қоса алғанда
нақты әрекетті тиімді орындауға қажетті ерекше қабілеттілік ретінде
қарастырады.
Э.Фром адамның бақыт пен сәттілікке қол жеткізу
құқығын оның өзіне тән жақсы қасиеттерімен байланыстырады: дамуға
талпыну, өзінің күш-қуаты келетін мүмкіндіктерін жүзеге асыру.
Ал, Э.Эриксон, адам өзінің даму барысында қоршаған
ортамен белсенді түрде әрекеттесе отырып анағұрлым құзырлықты болып
қалыптасады деп санайды. Құзырлық – ақылға сиятын жүйені талап етуші,
соған сәйкес кездесетін мәселелермен тапсырмаларды шапшаң түрде
шешетін ойлау түрі, іс жүзінде әрекеттерді жүзеге асыру бейім
қабілеттілік. Білім беру тәртібі бастауыш, негізгі және жоғарғы
мектептерде сараптама жұмыстар тәрбиесі жөнінде ұсыныстар.
Қазіргі заманғы қоғамның шарттары бойынша
мамандарды даярлау мәселесі нәтижемен тенденцияны есепке алу, ғылыми
білім беруде жеткілікті іске асады. Ол ғылыми зерттеулердің
мөлшерімен түсіндіріледі. Әлеуметтік болжам бойынша адамдық өркениет
сапалы жағдайға өтуіне сәйкес, оның мінез - құлқы бойынша негізгі
азық - түлігі бойынша еңбектің ақпараттық нәтижесі. Кәсіптік даярлау
жүйесінде мұндай актуалдық мәселені қайта өңдеу студенттердің ойлау
қабілетінің дамуына әсер етеді. Кәсіптік аймақта қалыптасуды даярлауы.
Түлектердің еңбек нарығында бәсекелестік жағдайлардың
қамтамассыз ету қорытындысы бойынша қолданылады. Сол себепті білім
беру процесінің қазіргі тапсырмаларды шешуді талап етеді.
Біріншіден, ол кәсіптік даму компанентінің даму
негізінде қазіргі заманғы құрылғыларды қолдануды бағыттайды.
Екіншіден, жоғарғы компьютерлік білім беру орындарының
түлектері кәсіптік компаненттері қалыптасу үшін оқу бағдарламаларын
өңдеу міндетті түрде асырылуы керек.
Үшіншіден, әр пәнге қажетті компьютерлік техникаларды
қолдану негізінде білім беру процесін интенсификациялау әдетте.
Төртіншіден, білім беру аймағында ыңғайлы психалогиялық
жағдайларды туғызу үшін әр түрлі студенттерге арналған диагностиканы
қайта өңдеу процесін іске асыру.
Қазіргі кездегі жоғарғы мектепте ақпараттық- технологияны
оқыту методикасын техникалық құрылғылардың дамуына айтарлықтай
үлгермей жатыр. Ол әр ұлттық ғылымның ілімінің интеграциясының
жоқтығынан туатын процесс: психалогия, педагогика, кибернетика,
информатика.
Педагогика мәселелерін қайта өңдеу мәселелері потенциалдық
типтерінің бірі болып саналады және ақпараттық білім беру
психалогиялық мәселелерінің нақты мүмкіндіктері болып табылады.
Педагогикалық салада кәсіптік сауалнама жүргізудің көрсетілімдері
73 %-ға, олардың ішінде жұмыстың қиындылығы сезімді, ол ақпараттық
– технологияның байланысуына сәйкес келеді. Әр түрлі әлеуметтік
механизмді басқару ақпараттық жүйені қолданудың бір қыры. Ол бір
бизнеске біркелкі әдістерді құруға әкеп соғады. Қаржылық, іс-
жүргізушілік, есепке алу және бақылау информатиктердің жұмыс
орындарында міндетті түрде автоматизацияны талап етеді. Алынған
мәліметтерді, ақпараттық мәліметтерді даярлау қажеттілігі тағы да
студенттік жылдар, кәсіптік тұлға периодын, кәсіптік қысқарту
периодын қалыптастыру. Олардың қазіргі нарықтық шарттарын көтеру
жұмыстарын жүргізу. Педагогтар негізінде оқушылардың кәсіптік дамуына
ықпал ету, кең көлемдегі мүмкіндіктер идеясы, өзін-өзі адам - машина
қарсыластығына ықпал ету. Нақты уақыттағы қарсыластық күшінің жағдайы:
педагогикалық түлектерді даярлау арасындағы деңгейлі және қазіргі заманғы
талаптарға сәйкес жұмыс берушілермен тығыз қарым- қатынаста болу. Ең
жоғарғы дәрежеде кәсіптік нәтиже жетістігіне жету үшін жоғарғы білімді
қажет ету қосымшасы және шектеулі тұлғаны іске асыру мүмкіндігі, кәсіптік
тұлғаның тапсырмасы арасында және оқу қабылдау процесінің мінез - құлқы
әр түрлі студенттің педагогикалық мамандарды даярлау барысы көпшіліктің
қызметі.
Информатика пәнінің мұғалімі кәсіптік даярлау сапасының
талаптарына сәйкес өсу деңгейі арасындағы қысқа мерзімді мәселелерді дұрыс
шешу және профессор оқытушылар құрамының басқару процессінің
мүмкіндіктері. Профессор оқытушылар құрамының қабылдау мүмкіндіктері мен
қабілеттілігі туралы сұрақтары бойынша педагогикалық мамандар
даярлаудың жазбаша түрде жағдай жасау, біліктілігі педагогтар
сұраныс қоғамының арасындағы негізгі және ғылыми бағытталған
жүйелерді информатиктер аймағында бәсекелестік мамандар даярлау жүйесін
қалыптастыру. Біздің ғылыми зерттеулерімізде нақты мәселелерін шешу
жұмыстарына әкеп соғады.
Теориялық жоспар бұл –
ақпараттық құрылғылар қазіргі оқыту
процестерінде кәсіптік компаненттерде педагогикалық түлектерді
қалыптастыру мақсатындағы мәселесі болып табылады.
Зертханалық жоспар бұл – педагогикалық профилдегі мамандарды
даярлау құрылғыларды қалыптастыру және қайта өңдеу мәселесі болып
табылады.
Зерттеу объектісі: жоғарғы білім орындағыларында педагогтарды
даярлау процессі.
Зерттеу заты: болашақ информатик компьютерлерінің қалыптасу
құрылғылары.
Зерттеу мақсаты: теория – метадалогиялық қайта өңдеулер тәжірбие
қалыптасқан концепсия педагогикалық салада студенттерді даярлау
барысында ақпараттық – технологияны дұрыс пайдалану.
Зерттеу гипотезасы: болашақ педагогтарды оқыту қазіргі
ақпараттық құрылғыларды пайдалану арқылы кәсіптік аймақта жеке
тұлғаның дайындығына әсер ету. Ол кәсіптік тапсырмаларды шешу
мүмкіндігін қоғамдық сұранысқа талап етуге сәйкес келеді. Ол
педагогикалық шарттарда нарықтық қарым – қатынаста жүзеге асады.
Сонымен қатар педагогтық салада студенттерді даярлаудың кәсіптік
жүйеде жалпы алғанда берілген мамандық бойынша спецификалық
айырмашылықтар олардың бәсекелестік жағдайын төмендету. Ол кәсіптік
құзырлық жағдайда ескеріледі.
Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру
мүмкіндігі мыналар болып табылады, егерде:
- кәсіптік даярлау процессі студенттердің жеке моделдерінің
адеквациясы;
- болашақ кәсіптік тұлғаларды даярлау мазмұны аймақтық және жеке
көрсетілім арқылы жүзеге асады;
- ол болашақ педагогтарды даярлау кәсіптік қалыптасуына
арналған
шарттарды қамтамассыз етеді;
- кәсіптік жағдайда студенттерді даярлау қысқа мерзімде еңбекті
тұлғаларды қалыптастыру мүмкіндіктері болып табылады. Жоғарғы
оқу орындарындағы болашақ педагогтарды даярлау жүйесінің тиімділігі,
баға көрсетілімдігі қайта өңделеді, кәсіптік тұлға құрылғыларына
ықпал етеді.
Зерттеу тапсырмалары:
1. Информатика саласында студенттерді даярлау кәсіптік негізінде
процесстік концепсиялдық
қайта өңдеу.
2. Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтардың кәсіптік
құзырлығы түпкі мағынасы, құрылымы болып табылады.
3. Педагогикалық шарттарда жоғарғы оқу орындарында студенттерді
даярлау кәсіптік жүйеде тиімді әсер ететін ақпараттық құрылғылар.
4. Компьютерлік - технология оқу процессінде тиімді көрсеткіштерді
анықтау информатика аясында мамандар тұлғасының спецификасын
ескеріп отырады.
Қорғаныс жағдайлары:
1. Педагогикалық салада студенттерді оқыту қоғамында нарықтық
информатика шарттары бәсекелестікке әсер етеді. Әдетте білім беру
нақтылығы және әлеуметтік мамандарды даярлау қажеттілігі кәсіптік
тапсырмаларды шешу. Берілген процессті дайындауда кәсіптік әріптесті
құру, олар жеке жоғарғы оқу орнындағы болашақ педагогтар тұлғасы.
2. Студенттердің кәсіптік құзырлығын қалыптастыру
негізгі оның
интегративтік білім беру тұлғасы, біліктілік бетіне спецификалық
құрылғысы,
акциологиялық, когнетивтік, эмоциональды - өз бетінше,
мотивациялық және технологиялық процесстерді құрайды. Ақпараттық
технологиялық құрылғылардың дамуы арқылы қолданылады. Осы
қүрылғыларды дұрыс жасай білу болашақ мамандығының құрылымын,
тұлғасының мазмұнын көрсетілім негізінде
концептуалдық, қисындық ұйымдастыру педагогикалық білім беру
саласында жиі қолданылады.
3. Қажетті кәсіптік тұлғаны құрылымы қажетті өңдеу жағдайлары
бекітілген, анықталған шешімдер тұлғасының сапалы білім беруді іске
асырады. Жоғарғы оқу орындарында студенттерді даярлау негізінде
процесстік және концептуалдық талап етеді. Педагогикалық профиль
бойынша мамандарды даярлау кәсіптік компьютерлік аймақта құру,
оларды аппарат арқылы дұрыс таңдау мүмкіндігі талап етілген
мүмкіндік бойынша, кәсіптік тапсырмаларды шешуге арналған
бағдарламалар. Ол қазіргі заманға, қоғамға сәйкес қолданылады.
4. Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтарды даярлау кәсіптік
жүйені интегрифтік мазмұнға сәйкес болуы тиіс. Ол болашақ
мамандықты даярлау шартына сәйкес жүйелік принциптеріне сәйкес
жасалады. Пән аралық байланыс, модульдер, кәсіптік мағыналықтар,
диференциалдар, сонымен қатар түрлері мен әдістері, кәсіптік
құзырлығының қисында дамуы. Студенттердің қазіргі заманғы
құралдардың қолдануы, ол педагогикалық салада мамандарды даярлау
мақсатының сапасымен беріледі.
Сонымен жоғарғы оқу орындарында болашақ мамандардың деңгейін,
кәсіптік құзырлық түсінігінің түп тамыры және нақты ғылыми
көрсетілімдер, сол арқылы тұлғаның интерактивті тұлғасы анықталады.
Кәсіптік білім беруде білімнің, біліктіліктің және дағдының дамуына
байланысты әр маманның қазіргі кездегі компьютерлік құрылғыларды
қолдану арқылы айтарлықтай толық дәрежеде нақты еңбек тұлғасында өзін
- өзі көрсете білуі қажет.
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері
Ақпараттық қоғамның дамуының динамизмі бүгінгі жас маманның
кәсіби әрекеті оның бүкіл кәсіби өміріне арналмағанын, керісінше
үздіксіз оқып – үйреніп, өзінің кәсіби құзырлығын әрдайым жетілдіріп
отыруы керектігін шарт етеді. Жиі ауысып отыратын техналогиялармен
жағдайларға бейімделу қабілеті, әсіресе, информатика мұғалімдері үшін
өте маңызды. Қазіргі кезде болашақ маманды оқыту кезінің өзінде де
бағдарламалар мен ақпараттар жиі ауысып, жаңа ақпараттық техналогиялар
пайда болады, ғылым ретінде информатиканың мағынасы да өзгеріп,
анықталып отырады. Сондықтан информатика мұғалімін кәсіби даярлау
кезінде тек қана пәндік білімдер мен машықтарды қалыптастырып қана
қоймай, сонымен қатар түлектердің болашақта жаңа педагогикалық
мәселелерді шешуіне мүмкіндік беретін қабілеттерін де арттыруға әрекет
ету керек.
Ақпараттықкоммуникациялық технологиялық (АКТ) құзырлық бұл
оқушылардың ақпараттықкоммуникациялық сауаттылықтың барлық машықтарын оқу
процесінде немесе кәсіби өмірінде сенімді түрде қолдана алуы болып
есептеледі; оның ішінде, танымдық, этикалық және техникалық машықтардың
қалыптасуына аса зор көңіл бөлінеді. Ақпараттық және коммуникациялық
құзырлық терең білімді қажет ететін экономикалық кеңістікте лайықты өмір
сүріп, еңбек ете алуы үшін оқушылардың ақпаратты іздеуде, тануда, өңдеуде
және оны бағалай білуде, оларды жеткізу, таратуда ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолдана білу қабілеті десек те болады.
Өз кезегінде, ақпараттықкоммуникациялық сауаттылық дегеніміз жаңа
ақпараттық қоғамда еркін кәсіби әрекет етуі үшін сандық технологияларды,
әртүрлі коммуникациялық және желілік құралдарды пайдалана білуі, оларды
басқара білуі, оларды ақпарат көздерімен жұмыс істеуге пайдалана білуі.
Демек, АКТ(Ақпараттықкоммуникациялық технология) құзырлық ұғымы
АКТсауаттылық ұғымынан кең ұғым екен және өз аумағанда АКТсауаттылық
ұғымына сүйенеді. АКТсауаттылық студенттердің түрлі ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды пайдалана алу дәрежесін көрсетсе,
АКТқұзырлық студенттердің ақпаратты іздеу, өңдеу және талдау жұмыстарын
ақпараттық мәдениетті, этикалық нормаларды сақтай отырып орындау үшін жаңа
технологияларды оқыпүйрену қабілетінің дәрежесін көрсетеді.
Жоғарғы оқу орнының мұғалімінің студенттің АКТқұзырлығын тиімді
қалыптастыра білуі және оны дамыта білуі тікелей студенттердің білім алуда
өзіндік ізденістеріне, технологиялық машықтықтарын жетілдіре білуіне
байланысты. Сондықтан студенттер электрондық оқулықтарды және желілік
технологияларды төмендегі мақсаттарына пайдалана білуге үйренуі тиіс: жаңа
технологияны меңгеруде теориялық база болып табылатын ақпаратты тауып,
оқыпүйрену; жаңа технологияларды пайдалануға машықтандыратын электрондық
нұсқауларды қолдана білу; ақпараттық процестерге байланысты қандай да
болмасын жасалатын әрекеттердің негізгі шешуші идеяларын өздігімен
таныпүйрену.
Студенттерді өзіндік зерттеу жұмыстарына тартудың ең бір тиімді әдісі
оларды ақпараттықкоммуникациялық технология практикумы аясында
жүргізілетін жобаларға (курстық жұмыстар, дипломдық және шағын оқу
жобалары) қатыстыру. Мысалы, музыкалықкомпьютерлік технологиялар
мамандығы бойынша оқитын студенттердің Информатика және математика
курсында ақпараттық технологияларға қатысты білім беру стандартының
бірқатар мәселелерін студенттердің өздігімен оқыпүйрену жұмыстарын
ұйымдастыруға болады. Ол үшін әр студентке музыкалықкомпьютерлік
технологияларға қатысты бір программа немесе программалар топтамасын
өздігімен таңдауға беру керек. Жұмыс барысын студент бірнеше этапқа бөліп,
әр этаптың жұмысын құжатпен сипаттап, реттеп отыруы қажет. Нәтижесінде
әр студент музыкалық технологияларды меңгеруде жасаған өз жұмысы туралы
есеп береді, бұл есепте үйренген программалық құралдармен қатар жаңа
технологияларды пайдаланғаны жайлы өздері дайындаған демонстрациялық
мысалдарын көрсетеді. Осындай саналуан проектілерге қатыстыру арқылы
студенттердің АКТқұзырлықтарының деңгейін жоғарылатуға болады екен.
Көптеген оқуәдістемелік әдебиеттерде және басқа да ақпарат көздерінде
ақпараттық құзырлық және компьютерлік құзырлық терминдері жиі
қолданылып жүр. Ақпараттық құзырлық ұғымы ақпаратты,
өңдеу, өзі үшін және де басқа пайдаланушылар үшін ыңғайлы түрде таныту,
алған ақпаратты демонстрациялау, ол ақпарат туралы қандай да бір шешім
шығара білу машықтарына тікелей байланысты десек, компьютерлік құзырлық
алынған ақпаратты өңдеу үшін қажетті программалық құрылғыларды
студенттердің пайдалана білуге дайындығымен анықталады.
Оқушыны ақпараттық қоғамда еркін өмір сүре алуға үйретіп қана қоймай,
біз оларды саналуан ақпарат түрлерімен жұмыс істеуге машықтандырумен
қатар, алынған ақпаратты өңдеу үшін пайдаланылатын ақпараттық
технологияларды пайдалана білуге үйретуіміз қажет. Сондықтан, жоғарыда
аталған екі ұғымды негізге ала отырып, студенттің жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты іздеп тауып, оны өңдеп, оны сыни
тұрғыдан бағалай білу негізінде ақпарат туралы қандай да бір шешім
қабылдау қабілеті ретінде ақпараттықкоммуникациялық құзырлық ұғымын
қалыптастыруға болады.
Ақпараттықкоммуникациялық құзырлық қазіргі заман адамының
құзырлықтарының ең бір шешушісі екені аян. Ол, ең алдымен, жеке компьютерді
кәсіби өмірінде пайдалану кезінде, ақпаратты компьютерлік өңдеу үшін
қажетті құрылғыларды әртүрлі жағдайларға пайдалану кезінде байқалады.
Ақпараттандыру процесі қазіргі таңда барлық деңгейдегі оқу орындарын
түгелдей дерлік қамтиды. Ақпараттандыру процесінің бір оң нәтижесі ретінде
студенттердің ақпараттық құзырлықтарының пайда болуын қарастыруға болады.
Ақпараттық коммуникациялық құзырлық студенттерге төмендегідей
мүмкіндіктер жасау қажет:
▪ қазіргі заманғы ақпараттық және комуникациялық технологияларды
кез келген кәсіби сферада ақпараттпен жұмыс істеуге пайдалана білу;
▪ таңдаған кәсіби мамандығына дайындық деңгейін көтеру;
▪ ақпараттық қоғамда еркін өмір сүріп, еңбек ету.
Информатика пәнінің студенттердің ақпараттықкоммуникациялық
құзырлықтарын қалыптастыруда алатын орны ерекше. Студенттердің
ақпараттықкоммуникациялық құзырлықтарын қалыптастыру деңгейін анықтайтын
көрсеткіш ретінде төмендегі мәселелерді алуға болады:
▪ ақпараттың жетіспеушілігін сезіну және қандай да бір мәселені шешу
үшін сол ақпараттың қажеттілігін сезіну;
▪ қажетті ақпаратты әртүрлі ақпарат көздерінен (газет журнал,
әдебиет, Интернет т.б.) іздей білу;
▪ іздеп тапқан ақпаратты бағалау (ақпаратты талдай өңдеу, алынған
ақпаратқа сыни тұрғыдан қарау);
▪ ақпараттықкомуникациялық технологиялар құралдарымен жаңа ақпарат
құру;
▪ ақпаратты сақтау және жеткізу.
Осы көрсеткіштер негізінде АКТқұзырлықты төмендегідей 3 деңгейін
көрсетуге болады:
I деңгейде студент:
▪ ақпараттың жеткіліксіздігін және мәселені шешуде ақпараттың
қажеттілігін сезінбейді;
▪ ақпаратты іздеуде тек қана мұғалімнің көрсеткен ақпарат көзін
пайдаланады;
▪ алынған ақпаратты түсінгендігін көрнекілейді;
▪ жаңа ақпарат құру кезінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды
пайдалануда қиындықтарға тап болады.
II деңгейде студент:
▪ ақпараттың жеткіліксіздігін және мәселені шешуде ақпараттың
қажеттілігін жалпылай сезінеді;
▪ ақпаратты іздеуде тек қана мұғалім көрсеткен бірнеше ақпарат
көздерін пайдаланады;
▪ алынған ақпаратты тек қана берілген мәселе аясында көрсете алады;
▪ ақпараттықкоммуникациялық технология құралдарын стандартты білім
аясында ғана пайдалана алады.
III деңгейде студент:
берілген мәселені шешуге қажетті ақпараттың қайсысының
бар екенін, қайсысының жеткіліксіз екендігін жақсы түсінеді;
▪ қажетті ақпаратты алуда ақпарат көздерін өзі таңдай біледі;
▪ алынған ақпаратқа сыни тұрғыда баға бере алады;
▪ жаңа ақпарат құруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды еркін
пайдалана біледі және түрлі программалық кешендерді қатар пайдалана
біледі.
Қазіргі таңда студенттің ақпараттықкоммуникациялық құзырлығының
қалыптасу деңгейін көрсететін критерийлері мен көрсеткіштері аздыкөпті
анықталған болса, осы құзырлықты бақылапөлшеу материалдарын дайындау
мұғалімнен аянбай еңбектенуді қажет етеді. Әдетте, тестілеу жұмыстары
студенттердің алған теориялық білімдерін көрсеткенімен, оларды практикада
қолдана білу іскерліктерін, жұмысқа машықтықтарын толық көрсете алмайды.
Мұндай жағдайда тест өмірдің барлық кездейсоқ жағдайларына бейімделіп
құрылуға тиісті, яғни, тест тапсырмалары стандартты емес жағдай туындаған
кезде студент өздігімен шешім қабылдап, ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды тиімді пайдалана алуы қажет болатындай етіп құрылуы тиіс.
Мысал ретінде төмендегі тапсырманы қарастырайық (берілген практикалық жұмыс
мәтіндік процессорды оқып үйрену кезінде пайдаланылады):
Барлық жоғарғы кәсіптік білім беру иесінің тұлғасы несиелік
оқыту жүйесінің талаптарына сәйкес бәсекелестік мамандарды даярлауды
қамтамас етуге бағытталған. Қазіргі кездегі жоғарғы білім беруді
ұйымдастыру: жеке тұлғалық білім беруді іске асыру, спецификалық
мамандарды еске ала отырып, уақытылы мүмкіндіктер ашу. Жоғарғы оқу
орнының түлегі өз қызметінің кәсіптік маманы болу үшін, оның
анықталған деңгейіндегі құзырлығы болуы тиіс. Жалпы құзырлық ұғымын
қарастыру қажетті тұлғалар жетістіктердің мінездемелеріне сәйкес келеді.
Осы сызба бойынша кез-келген құзырлық кәсіптік білімнің берілуі
дағдылар, құрылымдар, арентациялар кез-келген жағдайда кәсіптік
тұлғаны іске асыру үшін болашақ маманды дайындауды қамтамас
ету.(Сонымен қатар стандарттық емес). Кәсіптік құзырлықтардың
жинақталуы жалпы жағдайда кәсіптік мамандарды құрастыру жүйесі немесе
сол басқа тұлғалық аймақтар, яғни сол жағдайда дағдылану кәсіптік
құзырлықты анықтау студенттерді үйрету, болашақ оқытушылар әдістемелік
шарттарды қолдану және нақты мазмұны бар лекциялық материал өзіндік
жұмыстарға тапсырмаларды даярлау. Оқыту курсын бейнелеу барысында
лекция оқитын адам студенттердің осы пәнді оқығаннан, кейін нені білуі
және нені үйренуі тиіс екенін анықтау. Информатика
мамандары орта мектептерде, лицейлерде, колледждерде жұмыс істей
алады. Сонымен қатар басқа мекемелерде менеджер болып жұмыс істеуі
мүмкін. Барлық жағдайларда жеке қасиеттер мен мүмкіндіктердің
тиімділігі:
- өзінің кәсіптік даму преспективасын ұғыну, жеке стилді
анықтау;
- табиғи интелектуалды деректемелерді максималды түрде қолдану:
- өзіндік білім беруге дайындалу және икемдігі:
- қисындық ойлау мүмкіндігі, сонымен қатар тапсырмалар,
мақсаттар, тәсілдер, құрылғылар және шарттар мен шешімдердің
себептік байланысын анықтау.
Болашақ информатика аймағындағы мамандары мен және болашақ
информатика пәндерінің мұғалімдері келесі жалпы мәдениеттік
құзырлықтарды профилдік сабақтар бойынша қажетті түрде іске асыру:
1. Ақпараттық құзырлық арнайы объектілер мен ақпараттық
технологияларды іске асыру арқылы өзіндік ізденістерді
пайдалану; қажетті ақпаратты анализді таңдау ол үшін оны
ұйымдастыру, сақтау беру қажет. Бұл құзырлық - студенттің ақпаратпен
тұлғалық жұмыс жасауын дағдылауын қамтамассыз етеді. Пәндік оқулық
мазмұндары аймағы және жалпы білім беру қоршаған әлем.
2. Коммуникативтік құзырлық, оның құрамында қажетті тілдерді
білу мүмкіндігі қоршаған ортамен адамдардың қарым- қатынас тәсілдері,
топпен жұмыс жасау, ұжымында әр түрлі әлеуметтік ролді игеру,
жоғарғы оқу орнында, ұжымында өзін- өзі дұрыс көрсетуі тиіс.
Сұрақ қою, өңделетін жобаны түсіну, дискуссияны жүргізу және тағы
басқа. Осы құзырлықты дұрыс игеру үшін оқу орнында нақты
құзырлықтың объектісі болып келеді. Арналған жұмыс жасау (пән
бойынша семестрлік жұмыстарды орындау, курстық жұмыстар мен
дипломдық жұмыстарды қорғау, кәсіптік, педагогикалық, тәжірибелік).
3. Регулятивтік құзырлық болашақ педагогтың өзін - өзі ұстай
білуі. Оның құрамына кіретіндер: жоспарлау, тұрақты белсенділік,
тұлғалық шешімнің бағасы, рефлекция.
Студент пәндік оқу барысында сәйкес деңгейде білімді іске
асырады ( Я.П.Гальпериннің түсінігі бойынша): ойлау, қолдану,
трансформация, түсіну. Студент лекцияны тыңдап отырған кезде алдына
қойған тапсырма мен түсіну мәселесімен таныса бастайды, содан соң
сандық әдіс, оның шешімін қолданады, өткен материалға сұрақ – жауап
іздейді, тестілер толтырады және ол тәсілдерді зертханалық
сабақтарда қолданады. Трансформация әдісін барлық студенттер игере
алмайды. Оны тек қана жақсы түсінген және қолдану модификациясы,
яғни берілген жағдайда шығармашылық дағдыны талап етеді.
Сонымен қатар бітіруші түлектер өздеріне қажетті оқытушы
қызметін таңдайды, ол үшін тек қана материалды білумен қатар
әдістемелік және педагогикалық дағды болуы керек.
Сандық әдіс пәні информатика мамандарын даярлау аймағында
және ақпараттық – технологияда жалпы математиканың бастапқы деңгейі
болып саналады. Бұл пән студенттерді дайындау дербес компьютердің
көмегімен есептеу алгоритм және информатикалық тапсырмаларды қолдану,
нақты әлемнің заңдарын зертханалық жұмыстарды пайдалану,
информатикалық моделдеу. Пәнді оқытудың негізгі мақсаты
информатикалық мәдениеттің негізін іске асыру есептеу
информатикасында тапсырмаларын шешу жолдарының тиімділігінің, сонымен
қатар студенттерді принциппен таныстыру, сандық әдіс шешімдерін
пакзионалдық стратегия негізінде іске асыру. Сандық әдіс пәнін
оқытудың негізгі тапсырманы студенттерде арнайы құзырлық жетілдіру
анықталған тәсілдерді қолдану сандық анализ және есептеу
информатикасының тәсілдері. Сандық әдіс курсын оқып біткеннен соң
студенттердің білуі тиіс: түзу және сызықтық алгебралық теңдеулердің
жүйесін шешу әдістері өзінің мағыналық мәселелерін шешу,
интерполерлік және жуық функциялық сандық әдістер және интегралды
табу және жай дифференциялдық шешімдер, жекеменшік өндірісте
жуықталған теңдеулерді шешу әдістері.
Студенттердің білуі тиіс: берілген информатикалық
моделдерге қажетті әдістерді таңдау, анықталған бағдарламалық тілде
бағдарлама құру, тестіден өту, бағдарламаны шешу, сандық шешімді
алу және оны анализдеу. Ол үшін: студенттер дербес компьютерді
қолдануы тиіс және бағдарламалау, информатикалық ақпараттар,
информатикалық анализдеу курсын оқу барысындағы алған білімдер,
алгебра, геометрия, дифференциалдық теңдеулер, математикалық физика
теңдеулері ережеге сәйкес студенттердің өзіндік жұмысының әр түрлі
болып келуі мүмкін.
Біріншіден, бұл дәстүрлік (аудиториядан тыс) студенттердің
өзіндік жұмысы, студенттік сағаттарға арналған ыңғайлы өзіндік
жұмыстарды қолдану.
Екіншіден, аудиториялық өзіндік жұмыс оқытушының бақылауымен.
Үшіншіден, ақпараттық – коммуникативті студенттердің өзіндік
жұмысын ақпараттық – техналогияда жүзеге асыру оқу процессінде
ақпараттық – техналогияларды пайдалану оқу – танысу тұлғасын өзгерту.
Студенттердің өз жұмысын әр түрлі электрондық оқу
құрылғылары арқылы одан ары қарай дамыту. Ақпараттық – техналогияны
пайдалану үшін жоғарғы оқу орындарында студенттердің өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру:
- электрондық оқулық;
- өткен материалды қайталауға арналған арнайы бағдарламалар
немесе
білімді жүйелеу;
- банктерден және деректер базасында жойылған ақпараттарды
көруге
арналған бағдарлама;
- білім жүйесін бақылауды автоматтандыру мәтіндер дағдыларды
бағалау;
- база кешендері білімді тексеру және оқытуды біріктіру.
Оқу процессінде ақпараттық – технологияларды қолдану
электрондық оқулық басқаларының қайта өңдеудің қолданылуы, сонымен
қатар оқу теориялық материалдар электрондық зертханалық жұмыстар,
аудиторлық өзіндік жұмыстар кезінде, әр түрлі өзіндік жұмыстар және
де дистанциондық оқыту. Ақпараттық – коммуникативті қайта өңдеу
тенденциясы студенттердің өзіндік жұмыс формалары үлкен
қарастырылатын жеке тапсырмалар пәндік материалдар түсінігі оны
бақылау мінез – құлқы, қоғамның даму барысында өзгерістерді анықтау,
ақпараттық процессті белсенді коммуникативті қоғамды қосу МС:
электрондық зертханалық жұмыстар курсы сандық әдістер теориялық
материалды қайталауға ыңғайлы. Бірақта жеке тапсырманы орындау
анықталған бағдарламалау MATHCAD немесе MATLAB қосымшалардың
арқасында жүзеге асады.
Студенттердің өзіндік жұмысты орындау барысында ақпараттық –
технологиялар ақпараттық құрылғыларды қолдану тиімділігі әдістемелік
мінез – құлықтағы тапсырмаларды шешу, ақпараттық жүйелерді қолдану
тәсілдері. Осыған байланысты оқытудың ақпараттық жүйесі қолданылады.
Нақты оқыту бағдарламасын пайдалану пән мазмұнын анықтау, оқытудың
мақсаттары мен тапсырмалары бағдарламалық әдістемелік кешендер.
Осылайша білім беру процессін ұйымдастыру, бағытталған құзырлықты
жүзеге асыру, қазіргі заманғы сәйкес ақпараттық – технологияларды
қолдану шешімі. Олардың кешендік қолданылуы барлық білім беру
процесс формаларында аудиторлық және аудиториядан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру тиімділігі.
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру құралдары
Оқу құралдары оқу кабинеттерін жабдықтаудағы міндетті элементтер
болып саналады, сол сияқты әртүрлі типтегі және деңгейдегі мектептердің
оқуматериалдық базасының негізгі сыңарларының негізгісі болып есептеледі.
Информатика пәніне қатысты дәстүрлі оқу құралдарының ішіндегі жаңа
технологиялық құралдар ретінде компьютерлік және ақпараттық құралдар,
электрондық білім беру басылымдары, сандық ақпарат құралдары қазіргі
заманда кеңінен қолданылуда. Білім беру ресурстарының сандық құралдар
жиынтығы мына адрестен табуға болады: http:school-cjllection.edu.ru
Білім берудің компьютерлік технологиялық құралдарына төмендегі
құралдар жатады:
▪ интерактив ағылшын тілінен аударғанда интерфейс арқылы өзара
қарымқатынас деген ұғымды білдіреді;
▪ мультимедия оқыту барысында айтатын ойды, белгілі бір процесті
немесе объектіні дәстүрлі мәтіндік түрде емес, суреттер, графиктер,
дыбыстық және суретті анимациялар, бейнекөріністер түрінде беру;
▪ моделинг материялық әлемнің фрагментін көзге көрінетіндей,
түйсігімен сезетіндей етіп беру, мысалы, виртуалдық зертханадағы
жұмыс, музейлерге бару, қалада серуендеу арқылы беру;
▪ коммуникативтік бұл тікелей байланысты болу, ақпаратты
жеткізудегі жылдамдық, процестің ағымын бақылау;
▪ өнімділік бұл адам баласының көп уақытын, күшін қажет ететін
бірсарынды жұмыс түрлерін автоматтандыру.
http:www.it-n.ru “Шығармашылықпен айналысатын мұғалімдер
порталында сабақты тиімді өту үшін қажетті материалдар табуға болады.
Тиімді оқу әдістемелері мен оқу құралдары оқушыларға сапалы
білім беруде көп көмегін тигізеді. Осы құралдардың көмегімен мұғалім
сабақты ұйымдастыру түрлерін сәйкес таңдап, оқутәрбие процесінде оқушы
мен мұғалімнің арасындағы байланыстың оң нәтижесін береді.
Оқытудың дәстүрлі формалары (лекциялар, семинарлар, зертханалық
жұмыстар, өзіндік жұмыс, экскурсия) А.И. Бочкиннің еңбектерінде,
М.П.Лапчиктің, И.Г. Семакиннің, Е.К. Хеннердің (жаңа ақпаратты
түсіндіру сабақтары, жетілдіру сабақтары, алған білімді бекіту және
машықтану сабақтары, білімді, машықтықты тексеру сабақтары) еңбектерінде
сипатталған.
Оқыту процесін ұйымдастырудың жаңа формалары А.В. Хуторскийдің
еңбектерінде (Хуторский А.В. Современная дидактика: Учебник для вузов
А.В. Хуторский. СПб: Питер, 2001, 544) көрсетілген: жеке жұмыс жасау
(репетиторлық, тьюторлық, менторлық, отбасылық оқыту, өзінөзі
жетілдіру); коллективтіктоптық жұмыс (сабақтар, лекциялар, семинарлар,
конференциялар, олимпиадалар, экскурсиялар, іскерлік ойындар);
жекешелікколлективтік жұмыстар жүйесі( творчестволық апталықтар, ғылыми
апталықтар, жобалар).
Оқушылардың Интернет желісінде оқу ісін құру формасының тағы да
бір түрі оқытудың телекоммуникациялық жобасы. Бұл жобадағы ерекшелік
жобаға қатысатын барлық оқушылар бірбірімен компьютерлік
телекоммуникацияның көмегімен байланыста болып, ортақ мәселені шешуде
іздену жұмыстарын, зерттеу жұмыстарын, творчестволық ісәрекеттерін
бірге жүргізеді.
Оқушылардың өзіндік жұмыс жасау әдісі мектеп қабырғасында
информатика пәнін оқуда өте тиімді. Мұғалімнен немесе басқа ақпарат
көздерінен алған білімдерін тәжірибе жүзінде мұғалімнің көмегісіз
орындауы, оның оң нәтижесін көруі оқушы үшін үлкен табыс болып
есептеледі және өз бетімен ақпараттық құралдарды пайдалана білуге
машықтанады.
Информатика сабағында оқулықпен өзіндік жұмыс жасап үйрену де
оқушылардың жүйелі түрде оқулықпен жеке жұмыс жасап машықтануына
көмектеседі. Сабақ түсіндіру барысында оқушыларға оқулықтағы
анықтамаларды оқып, түсінбеген жерлері болса сұрақ қоя білуге, жаңа
тақырып немесе бөлімнің ең негізгі өзекті мәселесін анықтай білуін талап
етіп отыру қажет. Оқулықтағы тақырыпқа қатысты суреттер мен схемалар,
кестелермен жұмыс жасауға үйрету қажет. Өзіндік жұмысқа тек
жаттығуларды, тапсырмаларды беріп қана қоймай, оқулықтағы бүкіл
параграфты өз бетінше оқып, үйренулерін талап ету қажет. Мәтінді оқып
болған соң қойылатын тексеру сұрақтарынан кейін тұжырымдамаәңгіме
құрылады, содан соң қосымша тексеру сұрақтары қойылады да, мұғалім
оқушылар көмегімен сабақты қорытындылайды.
Студенттерде негізгі қажетті білімдерді игерулері және
ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдаланудың жеке
практикалық тәжірибелері жинақталып, оларды өз қызметтерінде қолдану
туралы сәйкес даярлығы қалыптасуы тиіс ( Сурет 3 ).
Сурет – 3. Студенттерді оқытуда ақпараттық – коммуникациялық
технологияларды пайдалану дайындығын қалыптастыру құрылымы.
Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды қолданудың психалогиялық – педагогикалық аспектілер
алуан түрлі, солардың ішінде дәстүрлі оқытуды нығайтатын келесі
түрлерін атап өтуге болады.
1. Ынталық аспект. Компьютерлермен жұмыс істеу арқылы
студент кез – келген оқу тапсырмасының шешімін табу үшін оқытудың
ықпалды жүйелерінің көмегімен қажетті ақпаратты алу мүмкіндігіне ие
болады. Компьютер оқу материалының мазмұнын ашу арқылы студенттердің
ынтасына әсер ете алады. Бұл студенттің оқуға оң қарым – қатынасын
қалыптастыруға мүмкіндік береді.
2. Оқу үдерісінің белсенділігін арттыру және тұлғалық
ерекшеліктерді ескеру. Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды қолдануда интерактивті сұхбаттасуды іске асыру, оқу
әрекетінің режимін өз бетінше таңдау мүмкіндігін беру арқылы оқыту
үдерісін жеке тұлғаға бағыттауға және саралауға мүмкіндік береді.
Компьютердегі студенттің дербес жұмысы бағдарламада қарастырылған
тапсырманы оңтайлы шешуіне жағдай туғызады.
3. Оқыту ақпаратын баяндау мүмкіндігін кеңейту. Ақпараттық -
коммуникациялық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері әрекеттің
нақты көрінісін ғана емес, нақты жағдайда байқалмайтын үдерістерін
де көрсету мүмкіндігін береді. Студентке баяндалатын ақпарат және
оқу мүмкіндіктері интерактивтік компьютерлік жүйелердің дамуы
негізінде тұрақты кеңеюде: ақпаратты беру ( дыбыс, мәтін, түс, көлем,
анимация) кешенін пайдаланатын мультимедиялық технологиялар; оқушының
танымдық дамуы шеңберін, әлеуметтік ортаның шекараларын кеңейтетін
телекоммуникациялар; оқытуды танымдық тәжірибе және зерттеу деңгейіне
дейін көтеретін жасанды интеллект жүйелері.
4. Оқу әрекетінің әдістері мен формаларын өзгерту. Оқу
пәндерін оқытуды жеңілдетуге, оқу әрекеті мен ақпараттық мәдениетті
қалыптастыруға белгіленген ( мәтіндік, графикалық, музыкалық редакторлар,
электрондық кестелер және т.б) объектілі – бағдарланған бағдарламалық
жүйелер өз бетінше оқу үдерісін ұйымдастыруды, оқу және
демонстрациялау қондырғысы ретіндегі ақпараттық – коммуникациялық
технологиялардың қызметін пайдалануды іске асырады. Сондай – ақ, оқу
үдерісінде оқу – ақпараттық, тәжірибелік – зерттеу әрекеттерін
ұйымдастыруға мүмкіндік беріп, ақпараттық – коммуникациялық
технологиялар орталарымен пәндік және өз бетінше оқу әрекеттерін
жүргізуді қамтамассыз етеді.
5. Студенттің әрекеттерін бақылау. Студентті оқыту дәстүрлі
формасын қуаттайтын оқу – ойын, қарапайым компьютерлік жаттықтырушы,
оқытушы және бақылаушы бағдарламаларда жұмыс істеу арқылы басталады.
Бұл кезде студенттер негізгі пайдаланушылық және өзіндік жұмыс
дағдыларын игеріп, маңызды пәндер бойынша білім сапаларын арттырады.
Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды
пайдалану келесі мақсаттарға бағытталады.
- ақпараттықкоммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін
іске асыру арқылы оқыту үдерісінің ықпалдылығы мен сапасының
деңгейін көтеру;
- танымдық әрекеттердің белсенділігін арттыратын ынталарды
қамтамассыз ету;
- қазіргі заманғы ақпарат өңдеу орталарын пайдалану
негізінде пән аралық байланысты тереңдету.
Жан – жақты зерттеулер жүргізуінің нәтижесінде К.М.Дурай-
Новакова студенттердің педагогикалық қызметінің кәсіптік дайындық
жүйесін дәлелдеді.
Студенттердің ақпараттықкоммуникациялық дайындығының
қалыптастырылуының маңыздылығы теориялық оқу және дидактика, тәрбие
теориясы мен тәлімдік жұмыс әдістемесі бағытындағы зерттеу
жұмыстарының нәтижелері арқылы көрінуде.
Аталған тұрғыда Р.Ж.Божбанова анықтап берген құрылымдық
кешендер мотивациялық, когнативтік, практикалық бағытта екенін оңай
аңғарамыз.
Ақпараттық – технологиялық аспект субъектінің білім
мазмұнының қайта құрылуы және түсінушінің танымдық қызметінің
деңгейі болса, мотивациялық аспект субъектінің орындалатын қызметінің
мағыналарын қабылдаудағы жүргізетін дайындық жұмысы мен оқу
материалдарымен танысудағы тиімді нұсқаудың құрылуы.
Мұнда жеке тұлғаға тән психалогиялық ерекшеліктердің маңызы
зор.
Ақпараттықкоммуникациялық технологиялар негізінде
информатика мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылығын қалыптастыру
үшін қажетті білім, біліктерді игерудегі психалогиялық жағынан
жасалатын іс - әрекеттеріне байланысты сыртқы және ішкі
әсерлерге келесі айтылғандарды жатқызуға болады:
- алға қойылған мәселені шешуге байланысты туындаған
қиындықтар, жаңалықтар, шығармашылық жетістіктер;
- айналадағы құбылыстарға байланысты іс - әрекеттер;
- ақпараттықкоммуникациялық технологиялардың іс - әрекеттерді
жақсартуға талпындыратын ерекшеліктері мен оның нәтижелері;
- жемісті нәтижелерге жету жолдары немесе басқа да
нәтижелерге жету жетістіктері;
- жетістіктерге қол жеткізуге ықтималдықтардың көрінісі;
- өз дайындығын өзі бағалай алуы;
- күрделі мәселелерді шешу барысында жинаған тәжірибелері;
- өзінің дайындық жағдайын басқару деңгейі;
- алға қойған мақсатқа жету үшін тиімді бақылаулар жүргізе
білуі және болашақ ісі бойынша тиімді шешімін таба білуі.
Білім беру – бұл студентті дамыту, атап айтқанда оның ой
мүмкіншіліктерін дамыту, кез – келген мәселені шешуде адамға берілген
сезім ақпараттарына ғана сүйенбей, сонымен қатар адамның бойында
оқу үдерісінде қалыптасатын бүкіл ойдың аналитикалық аппаратына да
сүйенуді қамтамассыз ету. Бұл үдеріске ақпараттықкоммуникациялық
техналогиялардың үлесі қаншалықты болатындығы талданды.
Педагогика және психалогия саласындағы көптеген мамандар
үшін П.Я.Гальперин есімі оның жетекшілігімен жасалған оқытудың іс -
әрекеттік теориясымен белгілі. П.Я.Гальперин оқушылардың ой - өрісін
дамытудың сақталуы тиіс негізгі жағдайларын жасады. Теорияның шешуші
шарттары ерекшеленіп, ақпараттықкоммуникациялық техналогияларды
зерттеудің дәстүрлі әдістемелерінің біріне оның шарттарының
орындалуын танимыз.
Психалогия мен педагогика іс - әрекет студенттер әрекетінің
негізгі бір бөлігі болып табылады. Педагогтың тапсырмасы студенттің
танымдық әрекеттерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тәсілдері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..3
І. Информатика пәні бойынша студенттердің
кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың
теориялық негіздері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері ... ..12
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру
құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...19
ІІ. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын
қалыптастырудағы педагогикалық шарттар ... ...30
2.1. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың
әдіс -
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
2.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы
бақылау әдістері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...48
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..5 5
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі кезде іскерлік әлемдегі жоғарғы тұрақтылық,
коммуникациялық – ақпараттық деңгейлердің өсуі, еңбек рыногында және
тұрмыста үздіксіз технологияларын жасау бір келкі бірыңғай ақпараттық
аймақтың қалыптасуы, информатикалық мамандарды даярлау құрамының өсу
деңгейі қажетті талаптардың мінез-құлқына сәйкес келеді, компьютерлік
білім берудің сапасын көтеру рыногтық шарттың өзектік мәселесі
информатикалық салада кәсіптік қорларды дәлелдеу саласында жүзеге
асады. Ол қазіргі таңда Ресей қоғамының және демократиялық өмірінде
барлық құрылымында адаптация мерзімінің қысқаруына ықпал етеді.
Түлектердің еңбектік тұлғалары олардың бәсекелестік жағдайын жоғарғы
дәрежеге көтеру. Бір жағынан алғанда информатикалық кадрларды даярлау
тапсырмаларының басты мақсаты білім беру класының, жоғарғы оқу
орындарының мамандары. Ол нақты студенттердің кәсіптік басқару
механизімінің процесі болып саналады. Ол қазір осындай механизмді
жоқтату жеткіліксіз ғылыми білім беру шартына кәсіптік компетенцияда
қайта өңделген. Индустриялдық кезеңге өту компьютерлік салада
ақпараттық - технология деп табылады. Ол бірінші жоспарға білім беру
және ақпарат болып саналады. Ол компьютерлік білім берудің жаңа
салалы білім беру деңгейін анықтайды. Ол қазіргі заманға сәйкес
ақпараттық- технологиялық оқу орындарында пайдаланылады. Жоғарғы білім
беру оқымыстыларының ақпараттары бойынша білім беру жүйесінің нақты
мүмкіндіктерімен байланысады, ол әрі студентке өзіне қажетті қазіргі
заманғы оқыту жоспары, сапаны жақсарту мәселелерін шешу кәсіптік
білім беру деңгейін тиімді көтеру. Ғылыми білім беруде қазіргі
кездегі мамандарды дайындау мәселелері ақпараттық құрылғыларды
игеру, ойлау қабілетінің спецификалық қырларына айтарлықтай назар
аударылды (Ю.С. Берновский, Т.В.Добулько, Т.А.Бручинина, И.Ю.Степановна
және басқалары).
Ақпараттық –технологияны кәсіптік білім беру тұлғасында
және білім беруде белсенді оқытудың басты мәселелерін іске
асырғандар; (В.И.Пугачев, А.Ю.Убаровым, О.Н.Бершибили, А.Л.Денисовой,
М.В.Макаровой). Оқу процесінде дербес компьютерді енгізу кәсіптік
білім беруді ұйымдастыру үшін жаңа мүмкіндіктерді ашады. Мүлкі жаңа
технологиялық өзгерістерді жаңа білім беру және оқытушылардың жаңа
педагогикалық шығармашылығы. Сол жағдайда ақпараттық құрылғыларды
жаңа білім беру тапсырмалары көп функционалды, ал, кәсіптік білім
беруде компьютерлік негізінде бастапқы принциптері. Сонымен қатар
білім беру үздіксіздігі интенсивтік үйлесімдік және дағдарыстық
ғылыми техникалық процесс жаңа ақпараттық ағымының өсуі барлық
компьютерлік аймақтағы автоматизацияны талап етеді. Оқытуды, өзіндік
оқытуды және жаңа білім беру ақпараттық-технологиялық аймақта тиімді
қолдану, олар үнемі кәсіптік тұлғаларда іске асады. Сонымен қатар
кәсіптік компьютермен мамандарды даярлау тиімсіз шешімдердің
салдарынан зиян бағасы айтарлықтай жоғарғы дәрежеде өсті. Ол
көрсетілмеген жағдайларда жүзеге асады. Оқу процесінің кейбір
деңгейлерінің автоматизациясы қоғамдық тұтынушылыққа әкеліп соғады.
Білім беру жүйесінде жеке білім беруді жүзеге асыру. Ақпараттық-
технологиялық білімдер және кәсіптік даярлау негізіндегі құру
құрылғылары информатикалық жоғарғы білім беру орындарында әр
студенттің интелектуалдық әріптесі болып табылады. Көп жоспарлау және
тұлға түрінің өзгеруіне байланысты информатика мамандарын даярлау,
төтенше шапшаң білім беру біліктілік және тағы да. Жоғарғы білім
беру орындарының түлектері кәсіптік құзырлықтарын өзгертеді. Ол
қазіргі кездегі компьютерлік аймақта әр түрлі ақпараттық қайтар
көздермен жұмыс жасай білу. Аналитикалық ақпараттық жүйеде
компьютерлік тапсырмаларды пайдалану және сұрыптау ақпараттық-
технологияны қолдану барысында құнды политиканы қайта өңдеу,
электрондық құжаттарды алмастыруды ұйымдастыру, қажет болған жағдайда
ақпараттық жүйе негізінде өндірісті басқару мүмкіндіктері.
Компьютерлік даярлау сұрақтары, компьютерлік сауаттылық, ақпараттық,
мәдениет және ақпараттық жабдықтау жұмысында кеңінен қолданды.
I тарау. Информатика пәні бойынша студенттердің
кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудың теориялық
негіздері
1.1. Информатика пәні бойынша құзырлықты қалыптастыру негіздері
Құзырлық – бұл алынған білім негізінде әрекет жасау
қабілеттілігі. БЕД- пен (білім, естелік, дағды) айырмашылығы, құзырлық,
жан-жақты білімге сүйене отырып, өз бетінше әрекет ету тәжірбиесін
талап етеді.
Құзырлық – бұл, білім мен ептіліктің әлеуметтік
тәжірбиеде тіршілік етуі. Л.М.Долгова құзырлық- бұл, адамды іс-әрекетке
кірістіру шарасы (оның әлеуметтік кесегі). Құзырлықты таныстыру
қызметі түсіндіруші емес, біліктілікке баға беруші ретінде
қарастырылады. Құзырлық жөніндегі ұғым, баға беру мен біліктілік
жөніндегі пікірді өзгертеді. Жеке адамның ішкі дүниесінде бір
нәрсенің болуы маңызды емес, барды қолдана білу мүмкіндігі маңызды.
Б.Д.Эльконин.
Құзырлық – бұл бір нәрсені жақсы немесе тиімді етіп
жасау қабілеттілігі:
қабілеттілік – белгілі бір іс-қызметтерін орындау талаптарын
қанағаттандырады. Глоссарий Еуропалық білім қорынан. Құзырлық
негізделген білім беру – ол кез-келген белгілі бір рольді,
мамандықты, карьераны талап ететін, қарым-қатынасты, тәртіпті,
дағдыны, білімді, үйренуді мақсат тұтуды сипаттау болып табылады.
Глоссарий ЮНЕСКО.
Құзырлық – бұл күнделікті өмірде нақты жағдайларда
кездесетін әдеттегі мәселелер мен тапсырмаларды тиімді шешуге
жағдай жасайтын ерекше қабілеттілік. Жаңа эраның психологиясы:
құзырлық немесе шарасыздық.
Қазіргі ұғым бойынша құзырлық:
біріншіден, соңғы мақсаттарын айна –қатесіз көруі;
екіншіден, топ ішінде өз ісін шебер ұйымдастыра алуы негізінде
қойылған мақсатқа оңтайлы жолмен қол жеткізе білуден тұрады.
В.В.Шаповал.
Құзырлық – бұл кәсіби, сауатты пайымдау, баға беру,
пікір айтуларға мүмкіндік беретін білімдер мен ептіліктерді игеру
іспеттес. В.С.Безрукова. Құзырлық - жекеленген интегралданған, заттық,
құрал-саймандық ерекшеліктерінен құраушылардан тұратын жүйедегі
қабілеттілік. Құзырлық – бұл білімді игеру ғана емес, ол сол
білімдерін үздіксіз дамытып, жаңартуға тырысу және оны нақты
жағдайларға қолдана білу, яғни жедел және ұтымды білімдерді
меңгеру, икемді әдіс пен сын көзбен қарай білу жүзінде анағұрлым
ұшқыр және тиімді шешімдерді таңдау қабілетін танытып, жалғандарынан
бас тарту. М.А.Чошанов.
Құзырлықты анықтау – білімді пайдалану үшін қажетті
ептілік, тәжірибе, теориялық қолданбалы даярлықтарды қамтитын
білімдерден тұрады. В.М.Шепель.
Құзырлық – мәдениетке сай күрделі әрекеттер түрін жүзеге
асыратын жеке тұлғаның қабілеттілігі іспеттес. (Алайда, бұл түсінік
студенттердің құзырлығын қалыптастыру барысында шет тілін меңгеру
ісінде тек олардың қызметтік сауаттылығы саласына байланысты
қарастырылған.) Е.К.Юсеф.
Құзырлық пен кәсіби құзырлық ұғымын талқылауға арналған
түрлі сараптамалар барысында, сондай-ақ, олардың құзырлық құрамының
информатика пәні мұғалімінің кәсіби жетістігін сипаттайтын
құзырлықтары бірі ретінде ақпараттықкоммуникациялық құзырлықты
қарастыру ұсынылады. Қоғамдағы қазіргі заманғы өзгерістер жоғарғы
педагогикалық білімнің негізгі парагдимасы (сөздердің түрлену үлгісін
көрсететін жүйе) қайта қарауға алып келеді. Бүгінгі күні кәсіби
даярлық адамзаттың мәдени тәжірбиесін әлеуметтік ортада өз орнын
тапқан, өз шығармашылығын дамытуға ұмтылатын, болашақ кәсіби іс-
әрекетінде өзін-өзі жетілдіруге, өзін-өзі танып білуге бейім жеке
тұлғаны тәрбиелеу процесі ретінде жиі қарастырылып келеді. Болашақ
педагог- оқытушыны даярлау сапасының интегративті көрсеткіші болып,
мұғалімнің кәсіби құзырлығы белгіленуі мүмкін. Ол оның білімдері мен
ептілігі дәрежесінде анықталмаса керек, яғни, нақты бір жағдайда
адамның алған, жинаған тәжірибесін толығымен пайдалана білу
мүмкіндігі.
Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулерде құзырлық ұғымы
кәсіптік, әлеуметтік - педагогикалық, әлеуметтік - психалогиялық,
құқықтық және басқа да сипаттағы күрделі, сыйымды мағыналарды
біріктіре білуімен, сондай-ақ ,
- нақты бір пән саласында, нақты бір әрекетті орындауға
керектігімен және тар шеңберлі білімі мен ойлау қабілетін, дағдыларын
қоса алғанда өз ісіне жауап беру керек екенін ұғынуы;
- адамды әрекетке кірістіру шарасы түрінде, бұл ретте, білім -
мәліметтер жиынтығы ретінде емес, жағдайды ойша қайта құру құралы
ретінде;
- жеке тұлғаның өзара байланысты қасиеттерінің (білімі, ептіліктерді,
дағдыларды, әрекет ету тәсілдері) заттар мен процестердің белгілі
бір ортасына қатысты болатын және соларға қатысты сапалы әрі
жемісті әрекет ету үшін керекті жиынтық екендігімен түсіндіріледі.
Маманның кәсіби құзырлығы – жеке тұлғаның
қабілеттерінің, қасиеттері мен ерекшеліктерінің, сол сияқты, кез-келген
бір салада табысты кәсіби әрекет ету үшін қажетті білімдері мен
тәжірбиелерінің шоғырлану жиынтығын көрсетеді. (Л.И.Кобышева,
Н.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Г.В.Мухаметзянова, А.М.Новиков,
В.А.Сластенин, А.П.Тряпицына, С.Н.Чистякова және тағы басқалар).
Зерттеушілер маманды кәсіби тұрғыда даярлаудың келесі құрамдас
бөліктерін атап көрсетеді.
- кәсіби түрде өзін-өзі анықтау мен таңдай білу әрекеті, яғни
ол, сәтті кәсіби іс-әрекетке қол жеткізу шарттары болып табылуы
тиіс;
- кәсіби бағыттылық, студенттің мамандыққа деген сұранысы және
мәнді бағытын көрсететін кәсіби іс - әрекетке деген психалогиялық
бағдары ретінде;
- кәсіби даярлық, студенттің ғылыми - теориялық, психалогиялық,
практикалық дайындығын сипаттайтын күйі ретінде.
Техникалық білім даму сатысының бұл кезеңінде ең басты
өндірістік құндылық ретінде кәсіби іс санатының орнын құзырлық
алмастырады. Құзырлықты бағалау әдістері мен оның құраушы бөліктері
жөнінде әзірге бір жақты пікір қалыптаспағанын құзырлықты зерттеу
мәселелеріне қатысты әдебиеттер сараптамасы көрсетіп отыр. Отандық
және шет елдік зерттеушілердің көзқарастары мен студент құзырлығы
деген ұғымды егжей - тегжейлі қарастыра келіп, авторлар, құзырлыққа
баға беру жағдайында бағдарламалық және алгоритмдік жетілдірулер
негізінде құрымдық үлгі ұсынған болатын. Мысалы, техникалық жоғарғы
оқу орындарындағы студенттердің құзырлығын бағалау мен өлшем
әдістерін жетілдіру мәселелеріне арналған еңбектер топтамасының
жалғасы болып табылады.
Европа Кеңесі білім беру мақсатында студенттерді жоғарғы
оқу орындарында оқытуға тиісті құзырлықтың негізгі 8 тобын ашып
көрсетті:
1) Ана тілінде ой- пікір алмасып, ақпарат беру;
2) Шет тілінде байланыс орнату, ақпарат алмасу;
3)Математикалық машықтар (дағдылар), техникада
жаратылыстану ғылымдарандағы негізгі дағдылар;
4) Ақпараттық- байланыстық (коммуникациялық) технологиялар
саласындағы дағдылар;
5) Үздіксіз оқу - үйрену дағдылары;
6) Жеке адамдар қатынасы арасындағы дағдылар және құқықтық
құзырлық;
7) Кәсіпкерлік қабілеттілік;
8) Мәдениетті құзырлық.
Құзырлыққа бағытталған білім ( құзырлыққа негізделген
білім: competenctbased- education- CBE) 1965 жылы АҚШ- та Н.Хомский
ән-мәтінде қалыптасты. ХХ ғасырда 60-шы жылдарында – ақ құзырлық ұғымы
құзырлық пен құзырлықтық арасындағы түсінік айырмасын тудырып, соңғы
адамның интеллектуалдық әлеуметтік - кәсіпқойлық қарекеті мен
білімнің негізге алатыны жайында мәлімденген.
1-сурет. Студенттердің құзырлықтарын қалыптастырудың
құрылымдық үлгісі
Бүгінгі таңда студент құзырлығының дамуын бақылайтын
және бағалайтын тиімді жоба нұсқасы жасалған жоқ. Ол тікелей
құзырлық деңгейін өлшеудің күрделілігінен. Сондықтан оны өлшегеннен
гөрі жанама көрсеткіштер негізінде құзырлыққа баға беру немесе
көрсеткіштерді есептеу жөнінде әңгіме қозғаған жөн. Әдеби дерек
көздерді сараптау мен өзіміз жүргізген эксперименттік сынақтар
негізінде құзырлықтың құрамдас бөлігін өлшеу әдістері мен
әдістемелері анықталып, студенттердің құзырлығының құрылымдылық үлгісі
жасалады.
Кәсіби құзырлықты: Б.С.Гершунский жеке тұлғаның
онтогенетикалық дамуы тұрғысында қарастырады, ол бойынша жеке адамның
үздіксіз өрлеу нәтижесінде білім баспалдақтарын сатылай түсуді
игереді.
1- қарапайым және қызметтік сауаттылық;
2- жалпы білім;
3- кәсіби құзырлық;
4- үлкен мәдениетті игеру;
5- жеке ділдің (менталитет) қалыптасуы.
Д.Ж.Равен құзырлықты нақты салада және тар шеңберлі
білім мен заттың дағдыларды және ойлау тәсілдерін қоса алғанда
нақты әрекетті тиімді орындауға қажетті ерекше қабілеттілік ретінде
қарастырады.
Э.Фром адамның бақыт пен сәттілікке қол жеткізу
құқығын оның өзіне тән жақсы қасиеттерімен байланыстырады: дамуға
талпыну, өзінің күш-қуаты келетін мүмкіндіктерін жүзеге асыру.
Ал, Э.Эриксон, адам өзінің даму барысында қоршаған
ортамен белсенді түрде әрекеттесе отырып анағұрлым құзырлықты болып
қалыптасады деп санайды. Құзырлық – ақылға сиятын жүйені талап етуші,
соған сәйкес кездесетін мәселелермен тапсырмаларды шапшаң түрде
шешетін ойлау түрі, іс жүзінде әрекеттерді жүзеге асыру бейім
қабілеттілік. Білім беру тәртібі бастауыш, негізгі және жоғарғы
мектептерде сараптама жұмыстар тәрбиесі жөнінде ұсыныстар.
Қазіргі заманғы қоғамның шарттары бойынша
мамандарды даярлау мәселесі нәтижемен тенденцияны есепке алу, ғылыми
білім беруде жеткілікті іске асады. Ол ғылыми зерттеулердің
мөлшерімен түсіндіріледі. Әлеуметтік болжам бойынша адамдық өркениет
сапалы жағдайға өтуіне сәйкес, оның мінез - құлқы бойынша негізгі
азық - түлігі бойынша еңбектің ақпараттық нәтижесі. Кәсіптік даярлау
жүйесінде мұндай актуалдық мәселені қайта өңдеу студенттердің ойлау
қабілетінің дамуына әсер етеді. Кәсіптік аймақта қалыптасуды даярлауы.
Түлектердің еңбек нарығында бәсекелестік жағдайлардың
қамтамассыз ету қорытындысы бойынша қолданылады. Сол себепті білім
беру процесінің қазіргі тапсырмаларды шешуді талап етеді.
Біріншіден, ол кәсіптік даму компанентінің даму
негізінде қазіргі заманғы құрылғыларды қолдануды бағыттайды.
Екіншіден, жоғарғы компьютерлік білім беру орындарының
түлектері кәсіптік компаненттері қалыптасу үшін оқу бағдарламаларын
өңдеу міндетті түрде асырылуы керек.
Үшіншіден, әр пәнге қажетті компьютерлік техникаларды
қолдану негізінде білім беру процесін интенсификациялау әдетте.
Төртіншіден, білім беру аймағында ыңғайлы психалогиялық
жағдайларды туғызу үшін әр түрлі студенттерге арналған диагностиканы
қайта өңдеу процесін іске асыру.
Қазіргі кездегі жоғарғы мектепте ақпараттық- технологияны
оқыту методикасын техникалық құрылғылардың дамуына айтарлықтай
үлгермей жатыр. Ол әр ұлттық ғылымның ілімінің интеграциясының
жоқтығынан туатын процесс: психалогия, педагогика, кибернетика,
информатика.
Педагогика мәселелерін қайта өңдеу мәселелері потенциалдық
типтерінің бірі болып саналады және ақпараттық білім беру
психалогиялық мәселелерінің нақты мүмкіндіктері болып табылады.
Педагогикалық салада кәсіптік сауалнама жүргізудің көрсетілімдері
73 %-ға, олардың ішінде жұмыстың қиындылығы сезімді, ол ақпараттық
– технологияның байланысуына сәйкес келеді. Әр түрлі әлеуметтік
механизмді басқару ақпараттық жүйені қолданудың бір қыры. Ол бір
бизнеске біркелкі әдістерді құруға әкеп соғады. Қаржылық, іс-
жүргізушілік, есепке алу және бақылау информатиктердің жұмыс
орындарында міндетті түрде автоматизацияны талап етеді. Алынған
мәліметтерді, ақпараттық мәліметтерді даярлау қажеттілігі тағы да
студенттік жылдар, кәсіптік тұлға периодын, кәсіптік қысқарту
периодын қалыптастыру. Олардың қазіргі нарықтық шарттарын көтеру
жұмыстарын жүргізу. Педагогтар негізінде оқушылардың кәсіптік дамуына
ықпал ету, кең көлемдегі мүмкіндіктер идеясы, өзін-өзі адам - машина
қарсыластығына ықпал ету. Нақты уақыттағы қарсыластық күшінің жағдайы:
педагогикалық түлектерді даярлау арасындағы деңгейлі және қазіргі заманғы
талаптарға сәйкес жұмыс берушілермен тығыз қарым- қатынаста болу. Ең
жоғарғы дәрежеде кәсіптік нәтиже жетістігіне жету үшін жоғарғы білімді
қажет ету қосымшасы және шектеулі тұлғаны іске асыру мүмкіндігі, кәсіптік
тұлғаның тапсырмасы арасында және оқу қабылдау процесінің мінез - құлқы
әр түрлі студенттің педагогикалық мамандарды даярлау барысы көпшіліктің
қызметі.
Информатика пәнінің мұғалімі кәсіптік даярлау сапасының
талаптарына сәйкес өсу деңгейі арасындағы қысқа мерзімді мәселелерді дұрыс
шешу және профессор оқытушылар құрамының басқару процессінің
мүмкіндіктері. Профессор оқытушылар құрамының қабылдау мүмкіндіктері мен
қабілеттілігі туралы сұрақтары бойынша педагогикалық мамандар
даярлаудың жазбаша түрде жағдай жасау, біліктілігі педагогтар
сұраныс қоғамының арасындағы негізгі және ғылыми бағытталған
жүйелерді информатиктер аймағында бәсекелестік мамандар даярлау жүйесін
қалыптастыру. Біздің ғылыми зерттеулерімізде нақты мәселелерін шешу
жұмыстарына әкеп соғады.
Теориялық жоспар бұл –
ақпараттық құрылғылар қазіргі оқыту
процестерінде кәсіптік компаненттерде педагогикалық түлектерді
қалыптастыру мақсатындағы мәселесі болып табылады.
Зертханалық жоспар бұл – педагогикалық профилдегі мамандарды
даярлау құрылғыларды қалыптастыру және қайта өңдеу мәселесі болып
табылады.
Зерттеу объектісі: жоғарғы білім орындағыларында педагогтарды
даярлау процессі.
Зерттеу заты: болашақ информатик компьютерлерінің қалыптасу
құрылғылары.
Зерттеу мақсаты: теория – метадалогиялық қайта өңдеулер тәжірбие
қалыптасқан концепсия педагогикалық салада студенттерді даярлау
барысында ақпараттық – технологияны дұрыс пайдалану.
Зерттеу гипотезасы: болашақ педагогтарды оқыту қазіргі
ақпараттық құрылғыларды пайдалану арқылы кәсіптік аймақта жеке
тұлғаның дайындығына әсер ету. Ол кәсіптік тапсырмаларды шешу
мүмкіндігін қоғамдық сұранысқа талап етуге сәйкес келеді. Ол
педагогикалық шарттарда нарықтық қарым – қатынаста жүзеге асады.
Сонымен қатар педагогтық салада студенттерді даярлаудың кәсіптік
жүйеде жалпы алғанда берілген мамандық бойынша спецификалық
айырмашылықтар олардың бәсекелестік жағдайын төмендету. Ол кәсіптік
құзырлық жағдайда ескеріледі.
Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру
мүмкіндігі мыналар болып табылады, егерде:
- кәсіптік даярлау процессі студенттердің жеке моделдерінің
адеквациясы;
- болашақ кәсіптік тұлғаларды даярлау мазмұны аймақтық және жеке
көрсетілім арқылы жүзеге асады;
- ол болашақ педагогтарды даярлау кәсіптік қалыптасуына
арналған
шарттарды қамтамассыз етеді;
- кәсіптік жағдайда студенттерді даярлау қысқа мерзімде еңбекті
тұлғаларды қалыптастыру мүмкіндіктері болып табылады. Жоғарғы
оқу орындарындағы болашақ педагогтарды даярлау жүйесінің тиімділігі,
баға көрсетілімдігі қайта өңделеді, кәсіптік тұлға құрылғыларына
ықпал етеді.
Зерттеу тапсырмалары:
1. Информатика саласында студенттерді даярлау кәсіптік негізінде
процесстік концепсиялдық
қайта өңдеу.
2. Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтардың кәсіптік
құзырлығы түпкі мағынасы, құрылымы болып табылады.
3. Педагогикалық шарттарда жоғарғы оқу орындарында студенттерді
даярлау кәсіптік жүйеде тиімді әсер ететін ақпараттық құрылғылар.
4. Компьютерлік - технология оқу процессінде тиімді көрсеткіштерді
анықтау информатика аясында мамандар тұлғасының спецификасын
ескеріп отырады.
Қорғаныс жағдайлары:
1. Педагогикалық салада студенттерді оқыту қоғамында нарықтық
информатика шарттары бәсекелестікке әсер етеді. Әдетте білім беру
нақтылығы және әлеуметтік мамандарды даярлау қажеттілігі кәсіптік
тапсырмаларды шешу. Берілген процессті дайындауда кәсіптік әріптесті
құру, олар жеке жоғарғы оқу орнындағы болашақ педагогтар тұлғасы.
2. Студенттердің кәсіптік құзырлығын қалыптастыру
негізгі оның
интегративтік білім беру тұлғасы, біліктілік бетіне спецификалық
құрылғысы,
акциологиялық, когнетивтік, эмоциональды - өз бетінше,
мотивациялық және технологиялық процесстерді құрайды. Ақпараттық
технологиялық құрылғылардың дамуы арқылы қолданылады. Осы
қүрылғыларды дұрыс жасай білу болашақ мамандығының құрылымын,
тұлғасының мазмұнын көрсетілім негізінде
концептуалдық, қисындық ұйымдастыру педагогикалық білім беру
саласында жиі қолданылады.
3. Қажетті кәсіптік тұлғаны құрылымы қажетті өңдеу жағдайлары
бекітілген, анықталған шешімдер тұлғасының сапалы білім беруді іске
асырады. Жоғарғы оқу орындарында студенттерді даярлау негізінде
процесстік және концептуалдық талап етеді. Педагогикалық профиль
бойынша мамандарды даярлау кәсіптік компьютерлік аймақта құру,
оларды аппарат арқылы дұрыс таңдау мүмкіндігі талап етілген
мүмкіндік бойынша, кәсіптік тапсырмаларды шешуге арналған
бағдарламалар. Ол қазіргі заманға, қоғамға сәйкес қолданылады.
4. Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтарды даярлау кәсіптік
жүйені интегрифтік мазмұнға сәйкес болуы тиіс. Ол болашақ
мамандықты даярлау шартына сәйкес жүйелік принциптеріне сәйкес
жасалады. Пән аралық байланыс, модульдер, кәсіптік мағыналықтар,
диференциалдар, сонымен қатар түрлері мен әдістері, кәсіптік
құзырлығының қисында дамуы. Студенттердің қазіргі заманғы
құралдардың қолдануы, ол педагогикалық салада мамандарды даярлау
мақсатының сапасымен беріледі.
Сонымен жоғарғы оқу орындарында болашақ мамандардың деңгейін,
кәсіптік құзырлық түсінігінің түп тамыры және нақты ғылыми
көрсетілімдер, сол арқылы тұлғаның интерактивті тұлғасы анықталады.
Кәсіптік білім беруде білімнің, біліктіліктің және дағдының дамуына
байланысты әр маманның қазіргі кездегі компьютерлік құрылғыларды
қолдану арқылы айтарлықтай толық дәрежеде нақты еңбек тұлғасында өзін
- өзі көрсете білуі қажет.
1.2. Студенттердің кәсіптік құзырлықтарын қалыптастыру мәселелері
Ақпараттық қоғамның дамуының динамизмі бүгінгі жас маманның
кәсіби әрекеті оның бүкіл кәсіби өміріне арналмағанын, керісінше
үздіксіз оқып – үйреніп, өзінің кәсіби құзырлығын әрдайым жетілдіріп
отыруы керектігін шарт етеді. Жиі ауысып отыратын техналогиялармен
жағдайларға бейімделу қабілеті, әсіресе, информатика мұғалімдері үшін
өте маңызды. Қазіргі кезде болашақ маманды оқыту кезінің өзінде де
бағдарламалар мен ақпараттар жиі ауысып, жаңа ақпараттық техналогиялар
пайда болады, ғылым ретінде информатиканың мағынасы да өзгеріп,
анықталып отырады. Сондықтан информатика мұғалімін кәсіби даярлау
кезінде тек қана пәндік білімдер мен машықтарды қалыптастырып қана
қоймай, сонымен қатар түлектердің болашақта жаңа педагогикалық
мәселелерді шешуіне мүмкіндік беретін қабілеттерін де арттыруға әрекет
ету керек.
Ақпараттықкоммуникациялық технологиялық (АКТ) құзырлық бұл
оқушылардың ақпараттықкоммуникациялық сауаттылықтың барлық машықтарын оқу
процесінде немесе кәсіби өмірінде сенімді түрде қолдана алуы болып
есептеледі; оның ішінде, танымдық, этикалық және техникалық машықтардың
қалыптасуына аса зор көңіл бөлінеді. Ақпараттық және коммуникациялық
құзырлық терең білімді қажет ететін экономикалық кеңістікте лайықты өмір
сүріп, еңбек ете алуы үшін оқушылардың ақпаратты іздеуде, тануда, өңдеуде
және оны бағалай білуде, оларды жеткізу, таратуда ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолдана білу қабілеті десек те болады.
Өз кезегінде, ақпараттықкоммуникациялық сауаттылық дегеніміз жаңа
ақпараттық қоғамда еркін кәсіби әрекет етуі үшін сандық технологияларды,
әртүрлі коммуникациялық және желілік құралдарды пайдалана білуі, оларды
басқара білуі, оларды ақпарат көздерімен жұмыс істеуге пайдалана білуі.
Демек, АКТ(Ақпараттықкоммуникациялық технология) құзырлық ұғымы
АКТсауаттылық ұғымынан кең ұғым екен және өз аумағанда АКТсауаттылық
ұғымына сүйенеді. АКТсауаттылық студенттердің түрлі ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды пайдалана алу дәрежесін көрсетсе,
АКТқұзырлық студенттердің ақпаратты іздеу, өңдеу және талдау жұмыстарын
ақпараттық мәдениетті, этикалық нормаларды сақтай отырып орындау үшін жаңа
технологияларды оқыпүйрену қабілетінің дәрежесін көрсетеді.
Жоғарғы оқу орнының мұғалімінің студенттің АКТқұзырлығын тиімді
қалыптастыра білуі және оны дамыта білуі тікелей студенттердің білім алуда
өзіндік ізденістеріне, технологиялық машықтықтарын жетілдіре білуіне
байланысты. Сондықтан студенттер электрондық оқулықтарды және желілік
технологияларды төмендегі мақсаттарына пайдалана білуге үйренуі тиіс: жаңа
технологияны меңгеруде теориялық база болып табылатын ақпаратты тауып,
оқыпүйрену; жаңа технологияларды пайдалануға машықтандыратын электрондық
нұсқауларды қолдана білу; ақпараттық процестерге байланысты қандай да
болмасын жасалатын әрекеттердің негізгі шешуші идеяларын өздігімен
таныпүйрену.
Студенттерді өзіндік зерттеу жұмыстарына тартудың ең бір тиімді әдісі
оларды ақпараттықкоммуникациялық технология практикумы аясында
жүргізілетін жобаларға (курстық жұмыстар, дипломдық және шағын оқу
жобалары) қатыстыру. Мысалы, музыкалықкомпьютерлік технологиялар
мамандығы бойынша оқитын студенттердің Информатика және математика
курсында ақпараттық технологияларға қатысты білім беру стандартының
бірқатар мәселелерін студенттердің өздігімен оқыпүйрену жұмыстарын
ұйымдастыруға болады. Ол үшін әр студентке музыкалықкомпьютерлік
технологияларға қатысты бір программа немесе программалар топтамасын
өздігімен таңдауға беру керек. Жұмыс барысын студент бірнеше этапқа бөліп,
әр этаптың жұмысын құжатпен сипаттап, реттеп отыруы қажет. Нәтижесінде
әр студент музыкалық технологияларды меңгеруде жасаған өз жұмысы туралы
есеп береді, бұл есепте үйренген программалық құралдармен қатар жаңа
технологияларды пайдаланғаны жайлы өздері дайындаған демонстрациялық
мысалдарын көрсетеді. Осындай саналуан проектілерге қатыстыру арқылы
студенттердің АКТқұзырлықтарының деңгейін жоғарылатуға болады екен.
Көптеген оқуәдістемелік әдебиеттерде және басқа да ақпарат көздерінде
ақпараттық құзырлық және компьютерлік құзырлық терминдері жиі
қолданылып жүр. Ақпараттық құзырлық ұғымы ақпаратты,
өңдеу, өзі үшін және де басқа пайдаланушылар үшін ыңғайлы түрде таныту,
алған ақпаратты демонстрациялау, ол ақпарат туралы қандай да бір шешім
шығара білу машықтарына тікелей байланысты десек, компьютерлік құзырлық
алынған ақпаратты өңдеу үшін қажетті программалық құрылғыларды
студенттердің пайдалана білуге дайындығымен анықталады.
Оқушыны ақпараттық қоғамда еркін өмір сүре алуға үйретіп қана қоймай,
біз оларды саналуан ақпарат түрлерімен жұмыс істеуге машықтандырумен
қатар, алынған ақпаратты өңдеу үшін пайдаланылатын ақпараттық
технологияларды пайдалана білуге үйретуіміз қажет. Сондықтан, жоғарыда
аталған екі ұғымды негізге ала отырып, студенттің жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы ақпаратты іздеп тауып, оны өңдеп, оны сыни
тұрғыдан бағалай білу негізінде ақпарат туралы қандай да бір шешім
қабылдау қабілеті ретінде ақпараттықкоммуникациялық құзырлық ұғымын
қалыптастыруға болады.
Ақпараттықкоммуникациялық құзырлық қазіргі заман адамының
құзырлықтарының ең бір шешушісі екені аян. Ол, ең алдымен, жеке компьютерді
кәсіби өмірінде пайдалану кезінде, ақпаратты компьютерлік өңдеу үшін
қажетті құрылғыларды әртүрлі жағдайларға пайдалану кезінде байқалады.
Ақпараттандыру процесі қазіргі таңда барлық деңгейдегі оқу орындарын
түгелдей дерлік қамтиды. Ақпараттандыру процесінің бір оң нәтижесі ретінде
студенттердің ақпараттық құзырлықтарының пайда болуын қарастыруға болады.
Ақпараттық коммуникациялық құзырлық студенттерге төмендегідей
мүмкіндіктер жасау қажет:
▪ қазіргі заманғы ақпараттық және комуникациялық технологияларды
кез келген кәсіби сферада ақпараттпен жұмыс істеуге пайдалана білу;
▪ таңдаған кәсіби мамандығына дайындық деңгейін көтеру;
▪ ақпараттық қоғамда еркін өмір сүріп, еңбек ету.
Информатика пәнінің студенттердің ақпараттықкоммуникациялық
құзырлықтарын қалыптастыруда алатын орны ерекше. Студенттердің
ақпараттықкоммуникациялық құзырлықтарын қалыптастыру деңгейін анықтайтын
көрсеткіш ретінде төмендегі мәселелерді алуға болады:
▪ ақпараттың жетіспеушілігін сезіну және қандай да бір мәселені шешу
үшін сол ақпараттың қажеттілігін сезіну;
▪ қажетті ақпаратты әртүрлі ақпарат көздерінен (газет журнал,
әдебиет, Интернет т.б.) іздей білу;
▪ іздеп тапқан ақпаратты бағалау (ақпаратты талдай өңдеу, алынған
ақпаратқа сыни тұрғыдан қарау);
▪ ақпараттықкомуникациялық технологиялар құралдарымен жаңа ақпарат
құру;
▪ ақпаратты сақтау және жеткізу.
Осы көрсеткіштер негізінде АКТқұзырлықты төмендегідей 3 деңгейін
көрсетуге болады:
I деңгейде студент:
▪ ақпараттың жеткіліксіздігін және мәселені шешуде ақпараттың
қажеттілігін сезінбейді;
▪ ақпаратты іздеуде тек қана мұғалімнің көрсеткен ақпарат көзін
пайдаланады;
▪ алынған ақпаратты түсінгендігін көрнекілейді;
▪ жаңа ақпарат құру кезінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды
пайдалануда қиындықтарға тап болады.
II деңгейде студент:
▪ ақпараттың жеткіліксіздігін және мәселені шешуде ақпараттың
қажеттілігін жалпылай сезінеді;
▪ ақпаратты іздеуде тек қана мұғалім көрсеткен бірнеше ақпарат
көздерін пайдаланады;
▪ алынған ақпаратты тек қана берілген мәселе аясында көрсете алады;
▪ ақпараттықкоммуникациялық технология құралдарын стандартты білім
аясында ғана пайдалана алады.
III деңгейде студент:
берілген мәселені шешуге қажетті ақпараттың қайсысының
бар екенін, қайсысының жеткіліксіз екендігін жақсы түсінеді;
▪ қажетті ақпаратты алуда ақпарат көздерін өзі таңдай біледі;
▪ алынған ақпаратқа сыни тұрғыда баға бере алады;
▪ жаңа ақпарат құруда ақпараттықкоммуникациялық технологияларды еркін
пайдалана біледі және түрлі программалық кешендерді қатар пайдалана
біледі.
Қазіргі таңда студенттің ақпараттықкоммуникациялық құзырлығының
қалыптасу деңгейін көрсететін критерийлері мен көрсеткіштері аздыкөпті
анықталған болса, осы құзырлықты бақылапөлшеу материалдарын дайындау
мұғалімнен аянбай еңбектенуді қажет етеді. Әдетте, тестілеу жұмыстары
студенттердің алған теориялық білімдерін көрсеткенімен, оларды практикада
қолдана білу іскерліктерін, жұмысқа машықтықтарын толық көрсете алмайды.
Мұндай жағдайда тест өмірдің барлық кездейсоқ жағдайларына бейімделіп
құрылуға тиісті, яғни, тест тапсырмалары стандартты емес жағдай туындаған
кезде студент өздігімен шешім қабылдап, ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды тиімді пайдалана алуы қажет болатындай етіп құрылуы тиіс.
Мысал ретінде төмендегі тапсырманы қарастырайық (берілген практикалық жұмыс
мәтіндік процессорды оқып үйрену кезінде пайдаланылады):
Барлық жоғарғы кәсіптік білім беру иесінің тұлғасы несиелік
оқыту жүйесінің талаптарына сәйкес бәсекелестік мамандарды даярлауды
қамтамас етуге бағытталған. Қазіргі кездегі жоғарғы білім беруді
ұйымдастыру: жеке тұлғалық білім беруді іске асыру, спецификалық
мамандарды еске ала отырып, уақытылы мүмкіндіктер ашу. Жоғарғы оқу
орнының түлегі өз қызметінің кәсіптік маманы болу үшін, оның
анықталған деңгейіндегі құзырлығы болуы тиіс. Жалпы құзырлық ұғымын
қарастыру қажетті тұлғалар жетістіктердің мінездемелеріне сәйкес келеді.
Осы сызба бойынша кез-келген құзырлық кәсіптік білімнің берілуі
дағдылар, құрылымдар, арентациялар кез-келген жағдайда кәсіптік
тұлғаны іске асыру үшін болашақ маманды дайындауды қамтамас
ету.(Сонымен қатар стандарттық емес). Кәсіптік құзырлықтардың
жинақталуы жалпы жағдайда кәсіптік мамандарды құрастыру жүйесі немесе
сол басқа тұлғалық аймақтар, яғни сол жағдайда дағдылану кәсіптік
құзырлықты анықтау студенттерді үйрету, болашақ оқытушылар әдістемелік
шарттарды қолдану және нақты мазмұны бар лекциялық материал өзіндік
жұмыстарға тапсырмаларды даярлау. Оқыту курсын бейнелеу барысында
лекция оқитын адам студенттердің осы пәнді оқығаннан, кейін нені білуі
және нені үйренуі тиіс екенін анықтау. Информатика
мамандары орта мектептерде, лицейлерде, колледждерде жұмыс істей
алады. Сонымен қатар басқа мекемелерде менеджер болып жұмыс істеуі
мүмкін. Барлық жағдайларда жеке қасиеттер мен мүмкіндіктердің
тиімділігі:
- өзінің кәсіптік даму преспективасын ұғыну, жеке стилді
анықтау;
- табиғи интелектуалды деректемелерді максималды түрде қолдану:
- өзіндік білім беруге дайындалу және икемдігі:
- қисындық ойлау мүмкіндігі, сонымен қатар тапсырмалар,
мақсаттар, тәсілдер, құрылғылар және шарттар мен шешімдердің
себептік байланысын анықтау.
Болашақ информатика аймағындағы мамандары мен және болашақ
информатика пәндерінің мұғалімдері келесі жалпы мәдениеттік
құзырлықтарды профилдік сабақтар бойынша қажетті түрде іске асыру:
1. Ақпараттық құзырлық арнайы объектілер мен ақпараттық
технологияларды іске асыру арқылы өзіндік ізденістерді
пайдалану; қажетті ақпаратты анализді таңдау ол үшін оны
ұйымдастыру, сақтау беру қажет. Бұл құзырлық - студенттің ақпаратпен
тұлғалық жұмыс жасауын дағдылауын қамтамассыз етеді. Пәндік оқулық
мазмұндары аймағы және жалпы білім беру қоршаған әлем.
2. Коммуникативтік құзырлық, оның құрамында қажетті тілдерді
білу мүмкіндігі қоршаған ортамен адамдардың қарым- қатынас тәсілдері,
топпен жұмыс жасау, ұжымында әр түрлі әлеуметтік ролді игеру,
жоғарғы оқу орнында, ұжымында өзін- өзі дұрыс көрсетуі тиіс.
Сұрақ қою, өңделетін жобаны түсіну, дискуссияны жүргізу және тағы
басқа. Осы құзырлықты дұрыс игеру үшін оқу орнында нақты
құзырлықтың объектісі болып келеді. Арналған жұмыс жасау (пән
бойынша семестрлік жұмыстарды орындау, курстық жұмыстар мен
дипломдық жұмыстарды қорғау, кәсіптік, педагогикалық, тәжірибелік).
3. Регулятивтік құзырлық болашақ педагогтың өзін - өзі ұстай
білуі. Оның құрамына кіретіндер: жоспарлау, тұрақты белсенділік,
тұлғалық шешімнің бағасы, рефлекция.
Студент пәндік оқу барысында сәйкес деңгейде білімді іске
асырады ( Я.П.Гальпериннің түсінігі бойынша): ойлау, қолдану,
трансформация, түсіну. Студент лекцияны тыңдап отырған кезде алдына
қойған тапсырма мен түсіну мәселесімен таныса бастайды, содан соң
сандық әдіс, оның шешімін қолданады, өткен материалға сұрақ – жауап
іздейді, тестілер толтырады және ол тәсілдерді зертханалық
сабақтарда қолданады. Трансформация әдісін барлық студенттер игере
алмайды. Оны тек қана жақсы түсінген және қолдану модификациясы,
яғни берілген жағдайда шығармашылық дағдыны талап етеді.
Сонымен қатар бітіруші түлектер өздеріне қажетті оқытушы
қызметін таңдайды, ол үшін тек қана материалды білумен қатар
әдістемелік және педагогикалық дағды болуы керек.
Сандық әдіс пәні информатика мамандарын даярлау аймағында
және ақпараттық – технологияда жалпы математиканың бастапқы деңгейі
болып саналады. Бұл пән студенттерді дайындау дербес компьютердің
көмегімен есептеу алгоритм және информатикалық тапсырмаларды қолдану,
нақты әлемнің заңдарын зертханалық жұмыстарды пайдалану,
информатикалық моделдеу. Пәнді оқытудың негізгі мақсаты
информатикалық мәдениеттің негізін іске асыру есептеу
информатикасында тапсырмаларын шешу жолдарының тиімділігінің, сонымен
қатар студенттерді принциппен таныстыру, сандық әдіс шешімдерін
пакзионалдық стратегия негізінде іске асыру. Сандық әдіс пәнін
оқытудың негізгі тапсырманы студенттерде арнайы құзырлық жетілдіру
анықталған тәсілдерді қолдану сандық анализ және есептеу
информатикасының тәсілдері. Сандық әдіс курсын оқып біткеннен соң
студенттердің білуі тиіс: түзу және сызықтық алгебралық теңдеулердің
жүйесін шешу әдістері өзінің мағыналық мәселелерін шешу,
интерполерлік және жуық функциялық сандық әдістер және интегралды
табу және жай дифференциялдық шешімдер, жекеменшік өндірісте
жуықталған теңдеулерді шешу әдістері.
Студенттердің білуі тиіс: берілген информатикалық
моделдерге қажетті әдістерді таңдау, анықталған бағдарламалық тілде
бағдарлама құру, тестіден өту, бағдарламаны шешу, сандық шешімді
алу және оны анализдеу. Ол үшін: студенттер дербес компьютерді
қолдануы тиіс және бағдарламалау, информатикалық ақпараттар,
информатикалық анализдеу курсын оқу барысындағы алған білімдер,
алгебра, геометрия, дифференциалдық теңдеулер, математикалық физика
теңдеулері ережеге сәйкес студенттердің өзіндік жұмысының әр түрлі
болып келуі мүмкін.
Біріншіден, бұл дәстүрлік (аудиториядан тыс) студенттердің
өзіндік жұмысы, студенттік сағаттарға арналған ыңғайлы өзіндік
жұмыстарды қолдану.
Екіншіден, аудиториялық өзіндік жұмыс оқытушының бақылауымен.
Үшіншіден, ақпараттық – коммуникативті студенттердің өзіндік
жұмысын ақпараттық – техналогияда жүзеге асыру оқу процессінде
ақпараттық – техналогияларды пайдалану оқу – танысу тұлғасын өзгерту.
Студенттердің өз жұмысын әр түрлі электрондық оқу
құрылғылары арқылы одан ары қарай дамыту. Ақпараттық – техналогияны
пайдалану үшін жоғарғы оқу орындарында студенттердің өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру:
- электрондық оқулық;
- өткен материалды қайталауға арналған арнайы бағдарламалар
немесе
білімді жүйелеу;
- банктерден және деректер базасында жойылған ақпараттарды
көруге
арналған бағдарлама;
- білім жүйесін бақылауды автоматтандыру мәтіндер дағдыларды
бағалау;
- база кешендері білімді тексеру және оқытуды біріктіру.
Оқу процессінде ақпараттық – технологияларды қолдану
электрондық оқулық басқаларының қайта өңдеудің қолданылуы, сонымен
қатар оқу теориялық материалдар электрондық зертханалық жұмыстар,
аудиторлық өзіндік жұмыстар кезінде, әр түрлі өзіндік жұмыстар және
де дистанциондық оқыту. Ақпараттық – коммуникативті қайта өңдеу
тенденциясы студенттердің өзіндік жұмыс формалары үлкен
қарастырылатын жеке тапсырмалар пәндік материалдар түсінігі оны
бақылау мінез – құлқы, қоғамның даму барысында өзгерістерді анықтау,
ақпараттық процессті белсенді коммуникативті қоғамды қосу МС:
электрондық зертханалық жұмыстар курсы сандық әдістер теориялық
материалды қайталауға ыңғайлы. Бірақта жеке тапсырманы орындау
анықталған бағдарламалау MATHCAD немесе MATLAB қосымшалардың
арқасында жүзеге асады.
Студенттердің өзіндік жұмысты орындау барысында ақпараттық –
технологиялар ақпараттық құрылғыларды қолдану тиімділігі әдістемелік
мінез – құлықтағы тапсырмаларды шешу, ақпараттық жүйелерді қолдану
тәсілдері. Осыған байланысты оқытудың ақпараттық жүйесі қолданылады.
Нақты оқыту бағдарламасын пайдалану пән мазмұнын анықтау, оқытудың
мақсаттары мен тапсырмалары бағдарламалық әдістемелік кешендер.
Осылайша білім беру процессін ұйымдастыру, бағытталған құзырлықты
жүзеге асыру, қазіргі заманғы сәйкес ақпараттық – технологияларды
қолдану шешімі. Олардың кешендік қолданылуы барлық білім беру
процесс формаларында аудиторлық және аудиториядан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру тиімділігі.
1.3. Информатика мамандығы студенттерінің құзырлықтарын
қалыптастыру құралдары
Оқу құралдары оқу кабинеттерін жабдықтаудағы міндетті элементтер
болып саналады, сол сияқты әртүрлі типтегі және деңгейдегі мектептердің
оқуматериалдық базасының негізгі сыңарларының негізгісі болып есептеледі.
Информатика пәніне қатысты дәстүрлі оқу құралдарының ішіндегі жаңа
технологиялық құралдар ретінде компьютерлік және ақпараттық құралдар,
электрондық білім беру басылымдары, сандық ақпарат құралдары қазіргі
заманда кеңінен қолданылуда. Білім беру ресурстарының сандық құралдар
жиынтығы мына адрестен табуға болады: http:school-cjllection.edu.ru
Білім берудің компьютерлік технологиялық құралдарына төмендегі
құралдар жатады:
▪ интерактив ағылшын тілінен аударғанда интерфейс арқылы өзара
қарымқатынас деген ұғымды білдіреді;
▪ мультимедия оқыту барысында айтатын ойды, белгілі бір процесті
немесе объектіні дәстүрлі мәтіндік түрде емес, суреттер, графиктер,
дыбыстық және суретті анимациялар, бейнекөріністер түрінде беру;
▪ моделинг материялық әлемнің фрагментін көзге көрінетіндей,
түйсігімен сезетіндей етіп беру, мысалы, виртуалдық зертханадағы
жұмыс, музейлерге бару, қалада серуендеу арқылы беру;
▪ коммуникативтік бұл тікелей байланысты болу, ақпаратты
жеткізудегі жылдамдық, процестің ағымын бақылау;
▪ өнімділік бұл адам баласының көп уақытын, күшін қажет ететін
бірсарынды жұмыс түрлерін автоматтандыру.
http:www.it-n.ru “Шығармашылықпен айналысатын мұғалімдер
порталында сабақты тиімді өту үшін қажетті материалдар табуға болады.
Тиімді оқу әдістемелері мен оқу құралдары оқушыларға сапалы
білім беруде көп көмегін тигізеді. Осы құралдардың көмегімен мұғалім
сабақты ұйымдастыру түрлерін сәйкес таңдап, оқутәрбие процесінде оқушы
мен мұғалімнің арасындағы байланыстың оң нәтижесін береді.
Оқытудың дәстүрлі формалары (лекциялар, семинарлар, зертханалық
жұмыстар, өзіндік жұмыс, экскурсия) А.И. Бочкиннің еңбектерінде,
М.П.Лапчиктің, И.Г. Семакиннің, Е.К. Хеннердің (жаңа ақпаратты
түсіндіру сабақтары, жетілдіру сабақтары, алған білімді бекіту және
машықтану сабақтары, білімді, машықтықты тексеру сабақтары) еңбектерінде
сипатталған.
Оқыту процесін ұйымдастырудың жаңа формалары А.В. Хуторскийдің
еңбектерінде (Хуторский А.В. Современная дидактика: Учебник для вузов
А.В. Хуторский. СПб: Питер, 2001, 544) көрсетілген: жеке жұмыс жасау
(репетиторлық, тьюторлық, менторлық, отбасылық оқыту, өзінөзі
жетілдіру); коллективтіктоптық жұмыс (сабақтар, лекциялар, семинарлар,
конференциялар, олимпиадалар, экскурсиялар, іскерлік ойындар);
жекешелікколлективтік жұмыстар жүйесі( творчестволық апталықтар, ғылыми
апталықтар, жобалар).
Оқушылардың Интернет желісінде оқу ісін құру формасының тағы да
бір түрі оқытудың телекоммуникациялық жобасы. Бұл жобадағы ерекшелік
жобаға қатысатын барлық оқушылар бірбірімен компьютерлік
телекоммуникацияның көмегімен байланыста болып, ортақ мәселені шешуде
іздену жұмыстарын, зерттеу жұмыстарын, творчестволық ісәрекеттерін
бірге жүргізеді.
Оқушылардың өзіндік жұмыс жасау әдісі мектеп қабырғасында
информатика пәнін оқуда өте тиімді. Мұғалімнен немесе басқа ақпарат
көздерінен алған білімдерін тәжірибе жүзінде мұғалімнің көмегісіз
орындауы, оның оң нәтижесін көруі оқушы үшін үлкен табыс болып
есептеледі және өз бетімен ақпараттық құралдарды пайдалана білуге
машықтанады.
Информатика сабағында оқулықпен өзіндік жұмыс жасап үйрену де
оқушылардың жүйелі түрде оқулықпен жеке жұмыс жасап машықтануына
көмектеседі. Сабақ түсіндіру барысында оқушыларға оқулықтағы
анықтамаларды оқып, түсінбеген жерлері болса сұрақ қоя білуге, жаңа
тақырып немесе бөлімнің ең негізгі өзекті мәселесін анықтай білуін талап
етіп отыру қажет. Оқулықтағы тақырыпқа қатысты суреттер мен схемалар,
кестелермен жұмыс жасауға үйрету қажет. Өзіндік жұмысқа тек
жаттығуларды, тапсырмаларды беріп қана қоймай, оқулықтағы бүкіл
параграфты өз бетінше оқып, үйренулерін талап ету қажет. Мәтінді оқып
болған соң қойылатын тексеру сұрақтарынан кейін тұжырымдамаәңгіме
құрылады, содан соң қосымша тексеру сұрақтары қойылады да, мұғалім
оқушылар көмегімен сабақты қорытындылайды.
Студенттерде негізгі қажетті білімдерді игерулері және
ақпараттық коммуникациялық технологияларды пайдаланудың жеке
практикалық тәжірибелері жинақталып, оларды өз қызметтерінде қолдану
туралы сәйкес даярлығы қалыптасуы тиіс ( Сурет 3 ).
Сурет – 3. Студенттерді оқытуда ақпараттық – коммуникациялық
технологияларды пайдалану дайындығын қалыптастыру құрылымы.
Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды қолданудың психалогиялық – педагогикалық аспектілер
алуан түрлі, солардың ішінде дәстүрлі оқытуды нығайтатын келесі
түрлерін атап өтуге болады.
1. Ынталық аспект. Компьютерлермен жұмыс істеу арқылы
студент кез – келген оқу тапсырмасының шешімін табу үшін оқытудың
ықпалды жүйелерінің көмегімен қажетті ақпаратты алу мүмкіндігіне ие
болады. Компьютер оқу материалының мазмұнын ашу арқылы студенттердің
ынтасына әсер ете алады. Бұл студенттің оқуға оң қарым – қатынасын
қалыптастыруға мүмкіндік береді.
2. Оқу үдерісінің белсенділігін арттыру және тұлғалық
ерекшеліктерді ескеру. Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық
технологияларды қолдануда интерактивті сұхбаттасуды іске асыру, оқу
әрекетінің режимін өз бетінше таңдау мүмкіндігін беру арқылы оқыту
үдерісін жеке тұлғаға бағыттауға және саралауға мүмкіндік береді.
Компьютердегі студенттің дербес жұмысы бағдарламада қарастырылған
тапсырманы оңтайлы шешуіне жағдай туғызады.
3. Оқыту ақпаратын баяндау мүмкіндігін кеңейту. Ақпараттық -
коммуникациялық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері әрекеттің
нақты көрінісін ғана емес, нақты жағдайда байқалмайтын үдерістерін
де көрсету мүмкіндігін береді. Студентке баяндалатын ақпарат және
оқу мүмкіндіктері интерактивтік компьютерлік жүйелердің дамуы
негізінде тұрақты кеңеюде: ақпаратты беру ( дыбыс, мәтін, түс, көлем,
анимация) кешенін пайдаланатын мультимедиялық технологиялар; оқушының
танымдық дамуы шеңберін, әлеуметтік ортаның шекараларын кеңейтетін
телекоммуникациялар; оқытуды танымдық тәжірибе және зерттеу деңгейіне
дейін көтеретін жасанды интеллект жүйелері.
4. Оқу әрекетінің әдістері мен формаларын өзгерту. Оқу
пәндерін оқытуды жеңілдетуге, оқу әрекеті мен ақпараттық мәдениетті
қалыптастыруға белгіленген ( мәтіндік, графикалық, музыкалық редакторлар,
электрондық кестелер және т.б) объектілі – бағдарланған бағдарламалық
жүйелер өз бетінше оқу үдерісін ұйымдастыруды, оқу және
демонстрациялау қондырғысы ретіндегі ақпараттық – коммуникациялық
технологиялардың қызметін пайдалануды іске асырады. Сондай – ақ, оқу
үдерісінде оқу – ақпараттық, тәжірибелік – зерттеу әрекеттерін
ұйымдастыруға мүмкіндік беріп, ақпараттық – коммуникациялық
технологиялар орталарымен пәндік және өз бетінше оқу әрекеттерін
жүргізуді қамтамассыз етеді.
5. Студенттің әрекеттерін бақылау. Студентті оқыту дәстүрлі
формасын қуаттайтын оқу – ойын, қарапайым компьютерлік жаттықтырушы,
оқытушы және бақылаушы бағдарламаларда жұмыс істеу арқылы басталады.
Бұл кезде студенттер негізгі пайдаланушылық және өзіндік жұмыс
дағдыларын игеріп, маңызды пәндер бойынша білім сапаларын арттырады.
Оқыту үдерісінде ақпараттықкоммуникациялық технологияларды
пайдалану келесі мақсаттарға бағытталады.
- ақпараттықкоммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін
іске асыру арқылы оқыту үдерісінің ықпалдылығы мен сапасының
деңгейін көтеру;
- танымдық әрекеттердің белсенділігін арттыратын ынталарды
қамтамассыз ету;
- қазіргі заманғы ақпарат өңдеу орталарын пайдалану
негізінде пән аралық байланысты тереңдету.
Жан – жақты зерттеулер жүргізуінің нәтижесінде К.М.Дурай-
Новакова студенттердің педагогикалық қызметінің кәсіптік дайындық
жүйесін дәлелдеді.
Студенттердің ақпараттықкоммуникациялық дайындығының
қалыптастырылуының маңыздылығы теориялық оқу және дидактика, тәрбие
теориясы мен тәлімдік жұмыс әдістемесі бағытындағы зерттеу
жұмыстарының нәтижелері арқылы көрінуде.
Аталған тұрғыда Р.Ж.Божбанова анықтап берген құрылымдық
кешендер мотивациялық, когнативтік, практикалық бағытта екенін оңай
аңғарамыз.
Ақпараттық – технологиялық аспект субъектінің білім
мазмұнының қайта құрылуы және түсінушінің танымдық қызметінің
деңгейі болса, мотивациялық аспект субъектінің орындалатын қызметінің
мағыналарын қабылдаудағы жүргізетін дайындық жұмысы мен оқу
материалдарымен танысудағы тиімді нұсқаудың құрылуы.
Мұнда жеке тұлғаға тән психалогиялық ерекшеліктердің маңызы
зор.
Ақпараттықкоммуникациялық технологиялар негізінде
информатика мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылығын қалыптастыру
үшін қажетті білім, біліктерді игерудегі психалогиялық жағынан
жасалатын іс - әрекеттеріне байланысты сыртқы және ішкі
әсерлерге келесі айтылғандарды жатқызуға болады:
- алға қойылған мәселені шешуге байланысты туындаған
қиындықтар, жаңалықтар, шығармашылық жетістіктер;
- айналадағы құбылыстарға байланысты іс - әрекеттер;
- ақпараттықкоммуникациялық технологиялардың іс - әрекеттерді
жақсартуға талпындыратын ерекшеліктері мен оның нәтижелері;
- жемісті нәтижелерге жету жолдары немесе басқа да
нәтижелерге жету жетістіктері;
- жетістіктерге қол жеткізуге ықтималдықтардың көрінісі;
- өз дайындығын өзі бағалай алуы;
- күрделі мәселелерді шешу барысында жинаған тәжірибелері;
- өзінің дайындық жағдайын басқару деңгейі;
- алға қойған мақсатқа жету үшін тиімді бақылаулар жүргізе
білуі және болашақ ісі бойынша тиімді шешімін таба білуі.
Білім беру – бұл студентті дамыту, атап айтқанда оның ой
мүмкіншіліктерін дамыту, кез – келген мәселені шешуде адамға берілген
сезім ақпараттарына ғана сүйенбей, сонымен қатар адамның бойында
оқу үдерісінде қалыптасатын бүкіл ойдың аналитикалық аппаратына да
сүйенуді қамтамассыз ету. Бұл үдеріске ақпараттықкоммуникациялық
техналогиялардың үлесі қаншалықты болатындығы талданды.
Педагогика және психалогия саласындағы көптеген мамандар
үшін П.Я.Гальперин есімі оның жетекшілігімен жасалған оқытудың іс -
әрекеттік теориясымен белгілі. П.Я.Гальперин оқушылардың ой - өрісін
дамытудың сақталуы тиіс негізгі жағдайларын жасады. Теорияның шешуші
шарттары ерекшеленіп, ақпараттықкоммуникациялық техналогияларды
зерттеудің дәстүрлі әдістемелерінің біріне оның шарттарының
орындалуын танимыз.
Психалогия мен педагогика іс - әрекет студенттер әрекетінің
негізгі бір бөлігі болып табылады. Педагогтың тапсырмасы студенттің
танымдық әрекеттерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz