Криминалистикалық сипаттамаманың элементтері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Менің бұл бітіру жұмысымның тақырыбы «Экономика саласындағы қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» деп аталады.

Менің бұл тақырыпты таңдап алу себебім, қазіргі кезеңде нарықтық экономикаға өту кезеңінде еліміздің экономикалық қауіпсіздігі әлі де толығымен қамтамасыз етілмеген. Оның себебін басқа мемлекеттермен нарықтық қатынастарды орнатуда және дамытуда тиісінше тәжірибенің жеткіліксіздігімен түсіндіруге болады.

Бұл диссертациялық жұмыста экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы қарастырылып, жан-жақты талданған. Диссертация кіріспе бөлімінен, үш тараудан, қосымшадан және қорытынды бөлімнен тұрады.

Диссертацияның бірінші бөлімінде қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының ұғымы, оның криминалистика ғылымында алатын орны, мәні мен мазмұны қарастырылған.

Жұмыстың екінші бөлімінде қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының құрылымдық элементтері, соның ішінде типтік тергеу ситуациясы, қылмыскер тұлғасының криминалистикалық ерекшеліктері, жәбірленуші тұлғасының криминалистикалық ерекшеліктері, қылмысты жасау және жасыру әдістері, қылмыстың жасалу механизмі, қылмыстық қол сұғушылықтың заты және т. б. элементтерге талдау жасалған.

Жұмыстың үшінші бөлімінде экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы беріліп, осы қылмыстарды тергеу кезінде тергеушілер мен жедел іздестіру қызметкерлерінің өзара қарым-қатынас мәселелері қарастырылған.

Қосымшада экономикалық контрабанда қылмыстары бойынша Алматы қалалық Кеден басқармасының статистикалық мәліметтері кесте түрінде көрсетілген.

Пайдаланған әдебиеттер ретінде осы саланы реттеуге бағытталған Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың мәселелеріне арналған әр түрлі ғалым-заңгерлердің жұмыстары қарастырылды.

Жоспар

Кіріспе

I тарау. Қылмыстардың криминалистикалық

сипаттамасының кейбір аспектілері.

1. 1. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының теориялық мәселелері, оның криминалистика ғылымы жүйесінде алатын орны

1. 2. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының

түсінігі, түрлері, мәні

II тарау. Криминалистикалық сипаттамаманың элементтері.

2. 1. Типтік тергеу ситуациялары

2. 2. Қылмыскердің тұлғалық ерекшеліктері

2. 3. Қылмысты жасау әдістері

2. 4. Қылмысты жасау механизмі

2. 5. Қылмыстыққол сұғушылықтың заты

2. 6. Өзге де құрылымдық элементтер

III тарау. Экономикалық қылмыстарды тергеудің

жалпы құрылымы.

3. 1. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық классификациясы

3. 2. Экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы

3. 1. Тергеушілер мен жедел іздестіру қызметкерлерінің Экономикалық контрабанда қылмыстарын ашу мен тергеудегі өзара қарым- қатынастарының мәселелері

Қорытынды

Қосымшалар

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Диссертантпен бұл жұмыста қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы, соның ішінде экономикалық қылмыстардың бір түрі болып табылатын экономикалық контрабанда қылмысын тергеудің жалпы ережелері криминалистика ғылымы тұрғысынан қарастырылын, талданған.

Жаңа қылмыстық саясаттың құрылуы қылмыстылыққа, соның ішінде экономикалық қылмыстарға бақылау жүргізу қажеттілігін білдіреді.

Экономикалық қылмыстылықтың өсуінің алдын алу үшін Егеменді Қазақстанның ішкі және сыртқы экономикалық қатынастарына бақылау жүргізу өте қажет. Ол үшін көлеңкелі экономиканы сәйкесінше зерттеу, мелекеттік және өзге де статистикалық есептің нысандарын жетілдіру қажет.

Жаңа қазақстандық экономиканың қалыптасуында шешуші рөлді атқаратын маңызды салалардың бірі болып Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметі табылады. Алайда жаңа сыртқы экономикалық қатынастарға өтудің тәжірибесі олардың салдары болып табылатын мемлекетке мәнді әрі кей кездері орны толмас экономикалық зиян және саяси залал тигізетін кеден және қылмыстық заңдардың бұзылуы ретінде көрініс табатын көптеген теріс құбылыстарды анықтап көрсетеді. Бұл бұзушылықтардың таралуына әсер ететін бірқатар шарттар бар. Ең алдымен ол, әрине, басқа мемлекеттермен нарықтық қатынастарды орнатуда және дамытуда тиісінше тәжірибенің жеткіліксіздігін атауға болады. Сонымен қатар Қазақстанның шекарасынан өнімді, тауарларды және шикізатты шығару құқығына лицензия беру тәртібі өрескел бұзылып жатады. Шекаралық өткізу орындары, кедендік қызметтер жақсы дамымағандықтан өткізілетін жүктер әр кезде де сапалы түрде тексерілмейді, ал ол құқық бұзушылықтардың орын алуына әсер етеді.

Трансұлттық қылмыстылық экономика мен экология саласына белсенді түрде енді, өйткені Қазақстан Республикасының табиғи және жер ресурстары ол үшін үлкен қызығушылық туғызады. Кез келген мемлекеттің кеден саясаты оның экономикасына байланысты болады. Сондықтан мемлекет бір тауарлар, заттар және құндылықтар үшін кеден шекарасынан өтудің еркін режимін белгілесе, екіншілерге арнайы ережелер белгілейді.

Капиталистік мемлекеттерде экономикалық қылмыс қылмыстың басқа түрлеріне қарағанда қоғамға көбірек залалын тигізеді және олардың салдары жалпы қоғам үшін де, оның жеке мүшесі үшін де өте қауіпті деп танылады. Осыған байланысты бұл мәселеге мелекеттік органдар да, ғалымдар да үлкен назарын аударуда.

Зерттелу дәрежесі, Қазақстанда мұндай кешенді зерттеу алғаш рет жүргізіліп отыр. Кеңес дәуірінің жұмыстарын талдау көрсеткендей, олардың көпшілігі, негізінен, контрабанданың жалпы түсінігі мәселелеріне арналғандығын және ол криминалистика ғылымында тиісті дәрежеде теориялық түрде жасалмағандығын көреміз. Экономикалық қылмыстардың,

соның ішінде экономикалық контрабанданың теориялық-құқықтық аспектілері М. Б. Поняевтің, Б. Свенсонның, А. М. Яковлевтің, В. М. Шевчуктің, Б. М. Угаровтың, А. Н. Долгованың, С. В. Дьяковтың, А. Ф. Лубиннің, А. А. Федосеевтің және т. б. еңбектерінде қарастырылған.

Бұл мәселені қарастыруда үлкен үлес қосқан қазақстандық ғалымдар қатарына: Б. М. Нұрғалиевті, Г. Б. Саматованы, М. А. Алиевті, И. И. Роговты, Е. Ғ. Джакишевті және т. б. жатқызуға болады.

Диссертацияның мақсаты мен міндеті. Бұл диссертациялық зерттеудің негізгі мақсаты болып контрабанда қылмыстарымен криминалистикалық әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып күресудің негізгі теориялық мәселелерін кешенді түрде зерттеу, соның негізінде ұсыныстар құру табылады.

Бұл мақсатқа жету үшін автор келесі сұрақтарды қарастыруды мақсат етіп қойды:

- экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасын беру;

- контрабанда жөніндегі істер бойынша сот-тергеу тәжірибесін зерттеу және жинақтау;

- контрабандамен күрес жөнінде мемлекетаралық әріптестіктің тәжірибесін зерттеу;

- жүргізілген зерттеу негізінде талданған қылмыспен күрестің тиімділігін арттыратын сәйкесінше ұсыныстар беру.

Диссертациялық зерттеудің әдістемелік және теориялық негізі ретінде философияның, логиканың, қылмыстық құқықтың, қылмыстық іс жүргізудің және криминалистиканың ережелері көрініс тапты. Жұмысты орындау кезінде диалектикалық, статистикалық, салыстырмалы-құқықтық, логикалық-құқықтық зерттеу әдістері қолданды. Нормативтік негізін Конституцияның және Қазақстан Республикасының заңдарының негізгі ережелері, экономикалық контрабандамен күрестің мәселелерін реттейтін заң, сот және атқару биліктерінің нормативтік актілері құрады.

Қорғауға шығарылған ережелер. Жүргізілген диссертациялық зерттеу нәтижесінде қорғауға келесі негізгі ережелер шығарылады:

- қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының түсінігі, түрлері, мәні;

- криминалистикалық сипаттаманың элементтері;

- экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың криминалистикалық классификациясы;

- экономикалық контрабанданың криминалистикалық сипаттамасы;

- тергеушілер мен жедел іздестіру қызметкерлерінің экономикалық контрабанда қылмыстарын ашу мен тергеулегі өзара қарым-қатынастарының мәселелері.

Теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Диссертацияда көрініс тапқан ұсыныстар:

- экономикалық контрабандамен күрес жүргізетін сот, құқық қорғау және өзге де мелекеттік органдардың тәжірибелік қызметінде;

- қылмыстық құқық және криминалистика саласында ғылыми зерттеу жүргізу барысында;

- экономикалық қылмыстылықпен күрес жүргізу барысында жоспарларды, бағдарламаларды және өзге де шараларды құру барысында;

- қылмыстық құқық, криминалистика пәндері бойынша бағдарлама мен дәрістік курстарды құру кезінде пайдаланылуы мүмкін.

Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Диссертацияның көлемі қойылған талаптарға сәйкес келеді. Диссертацияның құрылымы кіріспе бөлімнен, төрт тараудан, қорытындыдан, қосымшадан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Диссертациялық зерттеу нәтижесінің апробациясы. Диссертант 28 желтоқсан 2003 жылы «Актуальные проблемы участия РК в межгосударственном сотрудничестве» атты Қазақстанның жас ғалымдары конференциясына қатысты. Зерттеу нәтижелері «Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының кейбір теориялық аспектілері» деген мақалада жарияланды.

I. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАНЫҢ КЕЙБІР АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының теориялық мәселелері, оның криминалистика ғылымы жүйесінде алатын орны.

Криминалистикалық сипаттаманың мәнін анықтауға ғалымдар мен тәжірибе қызметкерлерінің біраз жекелеген мақалалары мен жұмыстары арналған. Қылмыстарды тергеу әдістемесіндегі олардың криминалистикалық сипаттамасының сұрақтарының маңыздылығы туралы олардың үш Бүкіл кеңестік ғылыми - теориялық конференцияларда - Москвада 1976 және 1984 жылдары және Свердловскіде 1978 жылы - талқылау пәні болғандығының өзі көрсетеді.

Алайда осыған қарамастан қазіргі кездің өзінде-ақ бірқатар ережелерге байланысты жақын келетін ғылыми позициялар жоқ. Осыған сәйкес А. Г. Филипповтың пікірімен келісуге болады: «Әдістемелік ұсыныстарды құру біршама қиындаған, өйткені әлі күнге дейін криминалистикалық әдістеменің бірқатар маңызды мәселелері, соның ішінде қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы мен тергеулік ситуация ұғымдарымен және осы ұғымдардың арақатынасымен байланысты мәселелер шешімін тапқан жоқ». [1. с. 22] .

Криминалистикалық сипаттаманың эр түрлі аспектілері бойынша көзқарастардың сәйкес келмеуі зерттелетін объектінің күрделілігі мен көп қырлығымен ғана емес, сондай-ақ зерттеушілердің көпшілігінің жалпы, бастапқы мәселелерді шешпей жатып бірқатар жеке мәселелерді шешуге тырысатындығымен түсіндіріледі [2. с. 15] .

Криминалистикалық сипаттама-криминалистика ғылымының әзірше жаңа категориясы. Ол бұрын тергеу тәжірибесін зерттеудің сәйкес әдістемелерінің қолданбағандығымен, ал бар әр түрлі мәліметтердің жүйе ретінде түсіндіріледі.

Жоғарыда аталған жалпы сұрақтардың ішіндегі ең негізгісі - ол «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» ұғымын анықтау болып табылады.

Ұғымдардың ғылымның дамуында үлкен рөл атқаратындығы белгілі. «Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» ұғымын анықтау үшін ол қандай ғылыми және тәжірибелік міндеттерді шешуге арналғандығын, қылмыстың қандай белгілерін көрсету керек екендігін ескеру керек.

Криминалистикалық сипаттама, біздің ойымыз бойынша, тергеудің нақты міндеттерін шешу үшін тергеулік жорамалдарды жасап, оны тексеруге қызмет ететін және қылмыстың берілген түрінің Криминалистикалық мәні бар белгілердің арасындағы заңи байланысты көрсететін мәліметтер жүйесі.

Келесі қарастыратын бір мәселе - ол криминалистикалық сипаттамадағы типтік ұғымын анықтау. Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасына берілген алғашқы анықтамаларда ол қылмыстың типтік белгілерін көрсетуі керек делінген еді. [3. с. 28, с. 9-10] .

Криминалистикалық сипаттамаға қатысты бұл ұғымды нақтылап алған дұрыс болар еді. Мұндағы «типтік» деген сөздің өзі бірнеше мағына беретіндігін айта өткен жөн.

«Типтік» бір жерлерде «объективті дүниенің берілген нақты жүйесі үшін барынша қалыпты, үлгілі және ең ықтимал» деп анықталса, екінші бір әдебиеттерде «белгілі бір топтың, кластың объектісі үшін маңызы бар барлық белгілерден тұратын жиынтық» ретінде қарастырылады. [4. с. 13, 24; с. 595] .

Ал криминалистикалық сипаттама тергеу тәжірибесі үшін маңызды бір белгілердің басқа белгілермен қатар болуының ықтималдылығының әр түрлі деңгейі жөнінде мәліметтерден тұрады.

Орыс тілінің сөздігінде «типтік» деген:1. белгілі бір типке тән ерекшеліктер мен қасиеттерге ие; 2. нағыз бір нәрсенің белгілері бар» деген мағына беріледі. [5. С. 796]

Келесі қарастырылатын бір мәселе - ол криминалистикалық сипаттама мен тергеулік ситуация ұғымдарының арақатынасына қатысты.

Әдебиеттерде кейде тергеулік ситуация мен криминалистикалық сипаттамасы ұғымдары бір түсінік пе әлде олардың біреуінің мазмұны екіншісінен «кең бе» деген де пікірлер кездесіп қалады [6] .

Криминалистикалық сипаттама тергелетін қылмыс жөніндегі ақпараттан тұрмайды, ол қылмыстық істердің және т. б. қайнар көздердің массиві бойынша өндеудің нәтижесінде алынған жүйеленген ақпаратты енгізеді.

Ал, тергеулік ситуация - қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесіне жататын ұғым. Ол тергеудің белгілі бір кезеңіндегі дәлелдемелік, жеделдік (оперативтік) және анықтамалық ақпараттың көлемімен анықталады.

Криминалистикалық сипаттамаға байланысты ол ақпараттың жаңа құрылымын құрайтын оның элементтерінің бір түрін білдіреді. Сондықтан да мұндай сұрақтың орын аяуының өзі дұрыс емес деп ойлаймыз, өйткені бұл - екі бөлек ұғым болып табылады.

Сондықтан да Криминалистикалық сипаттамаға тергеулік ситуацияларды енгізу-теріс түсінік деп есептейміз. Себебі, ол Криминалистикалық сипаттама ұғымының қажетсіз кеңеюіне, Криминалистикалық сипаттама мен қылмыстың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесі арасындағы айырмашылықтарды негізсіз жоюға алып келеді.

А. Н. Колесниченко «Тергеулік ситуация дегеніміз белгілі бір дәлелдемелер мен ақпараттық материялдың болуымен сипатталатын және осыған сәйкес оны жинап және тексерудегі нақты пайда болатын міндеттердің болуымен сипатталатын қылмысты тергеудегі белгілі бір жағдай». [7. с. 214] .

Ал И. Ф. Герасимов «тергеулік ситуация-тергеудің бір кезеңінде қалыптасқан іштей өзгеруге бар тергеуді сипаттайтын материалдық ақпараттың және т. б, факторлардың жиынтығы және тергеудің негізгі бағыттарын, шешімді қабылдау мен әрекеттің әдістерін таңдауды шарттандыратын бағасы. [8. с. 173] .

Қылмыстардың Криминалистикалық сипаттамасы криминалистиканың теориясында да, сондай-ақ ЖОО-»(ВУЗ) бағдарламасында да айтарлықтай орынға, мәнге ие болды. Ал оның өзі криминалистика ғылымының дамуы мен оның оқыту әдістемелерінің жетілгендігін куәландырады. Алайда бұл жағдай қанағаттанарлық емес. Өйткені Криминалистикалық сипаттама ұғымының өзі даулы, яғни дискуссиялық болып отыр.

Криминалистикалық сипаттамаға берілген анықтамалардағы айырмашылықтар оның мәні мен криминалистика ғылымындағы алатын орнына да, тсонымен қатар оның мазмұнын құрайтын элементтерге де қатысты.

Авторлардың бірі қылмыстардың Криминалистикалық сипаттамасын «ғылыми категория» ретінде [9. с. 17; с. 57] қарастырады, екіншілері оны «қылмыс оқиғасының құрамы» деп есептейді [10. с. 100], ал ғалымдардың үшінші бір тобы «Криминалистикалық сипаттаманы қылмыстардың Криминалистикалық классификациясының екінші нысаны» ретінде қарастырады [11. с. 26] . Криминалистикалық сипаттаманың ғылым құрылымында алатын орнын анықтай отырып, бір авторлар қылмыстарды тергеудің нақты әдістемелері үшін» оның негізгі мәні» туралы айтса [12], екінші бір авторлар оны жалпы криминалистикалық әдістемесінің ерекше дербес жүйесіне жатқызады [13. с. 22] .

Қазіргі кезенде «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» ұғымы қылмыстарды тергеу әдістемесімен байланысты қазіргі криминалистикалық теория мен тәжірибеге мықты енді. Бұл қазіргі криминалистика ғылымының негізгі ұғымдарының бірі болып табылады және теориялық және оқу-әдістемелік әдебиеттерде кеңінен қолданылып жүр. Қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесін құру және жетілдіру кезінде авторлар бұл мәселелерге тоқтамай кетпейді, сөйтіп, өздерінің мақалаларында, монографияларында және диссертациялық жұмыстарындағы бір тарауын не болмағанда бір сұрағын осы қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасына арнайды. Ол криминалистика ғылымына кіру үшін белгілі бір түрде «визиттік карточка» ретінде көрініс тауып қалды десек те болады.

Қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы ілім аяқ асты өздігінен не біреудің еркімен пайда болған жоқ, ол криминалистика ғылымының даму процесі нәтижесінде пайда болды. Р. С. Белкин көрсетіп өткендей, «криминалистикалық сипаттама» термині алғаш қолданыла бастағанға дейін жекелеген криминалистикалық әдістемелерде оның жекелеген элементтері сөз етіліп, тергеудің ұйымдастырылуы мен бағытын тандау үшін оның рөлі көрсетілетін.

Мұндай элементтердің қатарына қылмысты жасау және жасыру әдістері [14. с. 169; с. 25], қылмыстың жасалу жағдайы: орны, уақыты, өзге де жағдайлар [15. с. 49; 14. с. 25; с. 29-31; с. 10], мүмкін қылмыскердің тұлғасы туралы мәліметтер [ Іб. с. 110], бастапқы ақпараттың сипаттамасы (оны кейбір авторлар тергеулік ситуация деп те атайды) [17. с. 33; 14. Гл. ІІ; раздел II] .

Өткен ғасырдың 70-ші жылдарының ортасына таман қылмыстық процестің қосымшасы ретінде танылып келген криминалистика ғылымы қылмыстық істі тергеу үшін маңызы бар қылмыстың белгілері мен ерекшеліктерін жүйелеу үшін «дәлелдеуге жататын мән-жайлар» деген қылмыстық процессуалдық категорияны пайдаланды. Осы кезеңдегі криминалистика пәні бойынша оқулықтарда қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесі қылмыстық іс жүргізу заңдарымен көзделген жиынтығында қылмыстық іс бойынша дәлелдеу пәнін құрайтын дәлелдеуге жататын мән-жайлардың сипаттамасынан басталып отырғандығын көреміз.

Криминалист-ғалымдар қылмыстарды тергеу тәжірибесің зерттеп, жиынтықтай отырып, жылдар бойы қылмыстардың белгілі бір түрлерінің жасалуының жекелеген мән-жайларына тән белгілер мен ерекшеліктерді жүйелі түрде анықтап, жинақтады. Қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесіндегі ерекшеліктер мен криминалистикалық маңызы бар белгілердің жүйеленіп, жинақталуымен қылмыстың криминалистикалық сипаттамасында оларды қылмыстық-құқықтық аспектілерен оқшалау және дербес криминалистикалық сипаттаманы құру қажеттілігі туындайды. Криминалистика ғылымының ішінде өзіндік ғылыми теориялар мен ілімдердің, соның ішінде қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы туралы ілімнің құрылуы және дамуы оның мәртебесінің өзгеруіне және криминалистиканың қосымша ғылымнан дербес ғылымға айналуына әсер етті.

Одан кейінгі жылдары қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының сұрақтары криминалист-ғалымдардың көңілін өзіне аударта бастайды. 1974 жылы өткізілген криминалитика кафедраларының жетекшілерінің Бүкіл кеңестік семинары қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасын заң факультеті бар жоғарғы оқу орындары үшін криминалистика курсының оқу бағдарламасына енгізуді ұсынды. Осыған сәйкес 1976 жылдан бастап криминалистика оқулықтарында қылмыстардың жекелеген түрлерін тергеу әдістемесінің құрамдас бөлігі ретінде міндетті түрде осындай бөлімдер оқытылады.

1. 2. Криминалистикалық сипаттаманың түсінігі, түрлері, мәні

Тергеуге қатысушылардың қызметін және жалпы жоспарды құру кезіндегі олрдың біріккен қызметі үшін алдымен тергеу кезіндегі олардың өзара біріккен қызметі үшін алдымен тергеу процесі барысында шешілуі тиіс болатын негізгі сұрақтарды нықтап алу керек, сондай-ақ дәлелдеу дігін, оның параметрлерін анықтау керек. Әрине, тергеу-жедел тобының қатысушылары негізінен қылмыстық процессуалдық заңда көрініс тапқан анықталуға жататын сұрақтар тізімін алады (ҚР ҚІЖК. 117 бап) . Алайда заңда көрсетілген бұл тізім жалпы әрі толық анықталмағандықтан, тізімнің әр пунктісі нақты қылмыс құрамының ерекшеліктерін ескере отырып құрылуы керек; ол үшін қылмыстық құқықтық анализ жасалуы керек. Алайда мұның өзі жеткіліксіз, өйткені анықталуға жататын мән-жайлардың жеткілікті тізімін анықтау мүмкін емес: қылмыстық заңның нормаларында тергеулік ситуация, қылмысты жасау және жасыру әдістері, қылмыс жасалған жағдайлар көрсетілмей, тек қылмыстың мәнді белгілері мен қасиеттері көрсетілген. Біз И. Ф. Герасимов пен В. К. Гавлоның [12. С. 5] және сондай-ақ т. б. авторлардың [18. с. 14; 19. с. 124-125] қылмыстық құқықтық критерийлер дәлелденуге жататын мән-жайларды анықтау үшін маңызы бар және қылмысты ашу үшін қажетті қылмыстық әрекеттің барлық ерекшеліктерінің ескертілуін қамтамасыз ете алмайды деген ой-пікірлерімен келісеміз. Ал ол дегеніміз-криминалистикалық сипаттама дәлелдеуге жататын мән-жайлар ретіндегі тергеу әдістемесінің элементін толығымен жұтпайды (өзіне сіңірмейді), керісінше ол бұл жағдайларды анықтаудың әдісі ретінде пайдаланылады. Қазіргі уақытта қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасының теориясына арналған монографиялық еңбектер болмағанымен, әдебиеттерде криминалистикалық сипаттамаға берілген анықтамалар жеткілікті. Ғалымдардың көпшілігі криминалистикалық сипаттаманы олардың анализі қылмысты ашу мен тергеудің тиімді жолдары туралы қорытынды жасауға мүмкіндік беретін қылмыстың белгілі бір санатының типтік белгілері туралы мәліметтер жүйесін түсінеді [20. с. 339Д05; 11] .

Криминалистикалық сипаттама туралы ең алғашқы ойды ЛМУ-нің профессоры П. И. Люблинский 1927 жылы айтады. Қылмыстарды жемісті түрде ашып, тергеу үшін қажетті өзге де шарттармен қатар логика мен дәлелдемелерді техникалық зерттеу туралы ілімдерді білу және шебер түрде қолдана білу ерекше айтылып көрсетілген. Мұндағы П. И. Люблинский дәлелдемелерді техникалық зерттеуге криминалистиканы, сот медицинасын, криминалдық психологияны және соттық психопатологиясын енгізген еді, «оның негізінде, деп көрсетті П. И. Люблинский, тергеу керек болатын оқиғаның криминалистикалық сипатгамасы құрылуы керек. Мұндай сипаттаманың схемасын ойлап шығарудың қажеті жоқ, өйткені оны бізге ежелгі римляндықтар жеті бөліктен тұратын формула түрінде берген: кім, нені, қай жерде, кімнің көмегімен, не үшін, қалай, қашан. Тергеу аяқталғаннан кейін дұрыс криминалистикалық сипаттаманы құру үшін барлық әрекеттер дұрыс жасалды ма, аталған формуланы құрайтын сұрақтарға жеткілікті негізді түрде жауаптардың алынған - алынбағандығына әр қашан көз жеткізу керек».

Міне, осыдан барып көріп отырғанымыз, П. И. Люблинский «криминалистикалық сипаттаманы нақты қылмыстың жасалуының мән-жайларының сипаттамасы «ретінде түсінгендігін көреміз. П. И. Люблинский «қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы» ұғымын енгізуді ұсынғанымен, оның мазмұны қазіргі кезде қолданылатын криминалистикалық сипаттама ұғымына толығымен сәйкес келмейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.