Орталық Азия қауіпсіздігінің мазмұны мен механизмдері шеңберіндегі мемлекеттік егемендік мәселесі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

I Орталық Азиядағы аймақтық ынтымақтастықтың қалыптасуының алғышарттары

1. 1 Интеграция мәселесіндегі теориялық-әдістемелік ерекшелік

1. 2 Аймақтық ынтымақтастық үрдістер: ішкі, сыртқы факторлар

1. 3 Орталық Азияның институционализациясы

II Орталық Азия қауіпсіздігінің мазмұны мен механизмдері шеңберіндегі мемлекеттік егемендік мәселесі

2. 1 Ұжымдық Қауіпсіздік жөніндегі Келісім Ұйымы

2. 2 Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы

2. 3 Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі

Кіріспе

XIX ғсырдың 90 жылдарынан бастап, Орталық Азияның мемлекеттері Еуропадағы интеграциялық үрдістің жетістіктерін көріп, аймақтағы жағдайды жақсарту мақсатымен интеграциялық үрдісті дамытуға бет алды.

Биполярлы жүйенің ыдырауынан кейін, Орталық Азия аймағында жаңа жағдайдың пайда болуына байланысты, Евразияның ең маңызды аймаққа айналу процессі жүріп жатыр. Аймақтың маңыздылығын анықтап тұрған басты факторлар, транспорт комплексінің потенциалы, аймақтың экономикалық кеңістікке интеграциялануы процессі болып табылады. Жұмыстың өзекті мәселелері, бұл басты әлемдік күштердің геосаяси, геостратегиялық қызығушылықтарының өзара байланыстылығы, сонымен қатар қауіпсіздік, аймақтағы интеграция мәселесіне сыртқы күштердің (Қытай, АҚШ, Ресей) араласуы және Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты сияқты факторлардың сабақтасуы болып табылады, сонымен бірге аймақтағы

геосаяси күштердің бәсекелестігі, орталық азиялық мемлекеттердің геосаяси және сыртқы саяси бағыттарымен сипатталады, Орталық Азиядағы басты геосаяси күштерді атайтын болсақ, бұл Ресей, АҚШ, ҚХР, ЕО мемлекеттері.

Жұмысты жазудағы көздеген мақсат- Орталық Азиядағы интеграциялық процесстерді жүйелі түрде сараптау және мемлекеттік егемендік мәселесін анықтау.

Көздеген мақсатты іс жүзіне асыру үшін бірнеше маңызды міндеттерді алдыма қойдым:

1. Жаһандану процессі арқылы аймақтық интеграцияның теориялық-әдістемелік негіздерін қарастыру;

2. ҚР-ның сыртқы саясаты негізінде Орталық Азиядағы аймақтық ынтымақтастықтың дамуына әсері тиетін ішкі, сыртқы факторларды айқындау;

3. Аймақтағы интеграциялық үрдістердің қарастыру;

4. Орталық Азия аймағында интеграция мәселесіндегі қауіпсіздік механизмдерін зерттеу.

Алдыма қойған міндеттерді жүзеге асыру үшін аймақтағы геосаяси жағдайды зерттеуге толық тоқталдым.

Орталық Азия, қазіргі таңда, маңызды рөлі бар аймаққа айналып жатыр. Бұрын егер обьект ретінде қарастырылса, енді белсенді субъект ретінде шығып жүр. Қазақстан Республикасы аймақтағы интеграцияның жаһандану жағдайында басты итермелейтін күш ретінде қарастырылады. ҚР аймақта көшбасшы рөліне ие. Евразиялық Экономикалық Қауымдастық, Ұжымдық Қауіпсіздік туралы келісім Ұйымы және Шанхай ынтымақтастық Ұйымдарының рөлі ерекше.

Қазақстанның аймақтағы дамушы ел ретінде күшеюі оның Ресей және Қытай сияқты күшті мемлекеттермен тығыз байланыста болуына итермелейді. Сонымен қатар ТМД, ЕО және т. б. ұлы күштердің аймаққа деген геосаяси әсері өсуде. ҚР геосаяси және аймақтағы ішкі саяси факторлардың қызметін қолдайды.

Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселесі күрделі болып табылады. Өйткені аймақта қауіпсіздікті тек бір держава қамтамасыз ете алмайды, бұл жерде күштер және қызығушылықтардың тепе-теңдігі ерекше рөл ойнайды.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жаңа интеграциялық комплекстер пайда бола бастады, бұлар батыс еуропалық, азия-тынық мұхиттық, орталық азиялық және т. б. КСРО ыдырап, СЭВ жойылғаннан кейін, шығыс еуропалық интеграциялық топтар өз қызметтерін тоқтатты. Сонда ЕО-ның

Шығысқа кеңею процессі басталды. Бұл процесстің институционалды

формалары: Еуропа Кеңесі, Батыс Еуропа Одағы, Көмір және Болат

Ұйымы, Еуразиялық Экономикалық Одақ және 1992 жылы Маастрихт келісімімен жасалған Еуропалық Одақ. 1

Қазіргі таңда интеграцияның саяси теориясы бірнеше негізгі параметрлерді бөліп қарастырады. Олар: өз ерігімен қызмет ету, конвергенция, гармонияға келу және т. б. Осыған орай, ЕО-тың аймақтық интеграция тәжірибесін пайдалана отырып, экономикалық интеграцияның мынадай заңдылықтарын бөліп қарастырамыз:

1. Эволюциялық жол;

2. Интеграциялық міндеттердің кезең-кезеңімен жүзеге асуы;

3. Экономикалық ортаның бір типтілігін құру;

4. Серіктіктің теңдігі.

Аймақтағы интеграцияда басты туындайтын мәселе- интеграция этапын, әсіресе, бастапқы этапын анықтаудағы пайда болатын

қиыншылықтар. Н. Исингириннің айтуынша, Орталық Азиядағы

аймақтық экономикалық одақтардың дамуы екі бағытта жүзеге асуы мүмкін:

Үшінші елдерге жабық зона ретінде болу; ішкі аймақтық мәселелерді оқшаулану арқылы шешу, нарыққа ешқандай сыртқы мемлекетті кіргізбеу;
Ашық түрде ынтымақтастық зонасына көшу арқылы ішкі өзара іс-әрекеттерді жасау арқылы бейбіт шаруашылық жүйесіне ену.

Дамудың екінші жолы- қазіргі кездегі ең дұрысы және әсері бар жол: ЕО-күрделі ұйымдасқан ұйым болып табылады, экономикалық құрылымы күшті. 2Оған мүше-елдер ВТО-ға ғана мүше емес, сонымен бірге басқа да халықаралық ұйымдарда мүшелікке ие бола отырып, онда өз талаптарын қою құқықтары бар. Көптеген елдер ЕО-қа мүше болуға ұмтылады. Бұл ұйымның қаншалықты күшті екенін көрсетеді. Сол сияқты Орталық Азиядағы интеграциялық процессті дамыту үшін бар ұйымдардың қызметінің сапасын көтеру керек. Олардың халықаралық сахнадағы рөлі жоғары деңгейге жету керек. Ал бұл мақсатты жүзеге асыру үшін мемлекеттердің ынтымақтастығы күшті бола отырып, жүргізетін сыртқы саясаттары ашық болу қажет.

Диплом жұмысының тақырыбын зерттеу барысында ресейлік, қазақстандық, шетел ғылыми әдебиеттердің көмегі көп тиді. Аймақтық интеграция мәселелері бойынша маңызды мәліметтер Қазақстанның мемлекеттік және саяси тұлғаларының ғылыми еңбектерінде көп жазылған: ҚР-ның Президенті Н. Ә. Назарбаев, Сол кездегСыртқы Істер Министрі К. Тоқаев және т. б. Сонымен қатар қазақ саясаткерлердің еңбектері аз емес:

Н. Исингирин, С. Пірімбетов, С. Әшімбаев, Г. Курганбаева, С. Смирнов т. б.

Орталық Азияға тікелей арналған еңбектерді атайтын болсақ, бұл М. Т. Лаумулиннің « Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика, политология» (2000), С. Кушкумбаевтың «Центральная Азия на путях интеграции: геополитика, этничность, безопасность» (2002), Қазақ стратегиялық зерттемелер институтының (КИСИ) қызметкерлерінің бірігіп жазған еңбегі «Северенный Казахстан на рубеже тысячелетий»(2001)

Ж. О. Ибрашевтың «Европейский Союз во внешней политике Казахстана» т. б. бөлуге болады.

Сонымен бірге Орталық Азияға әсері тиіп жатқан ұлы күштердің ұстанымдары, аймақтағы жүргізіп жатқан саясаттарына арнайы зерттемелер жүргізгентұлғаларға тоқталсақ: ҚР-ның Сыртқы Істер Министрі К. Тоқаевтың БҰҰ Бас Ассамблеясының 54 сессиясындағы сөйлеген сөзі (Нью-Йорк, 23-27 қыркүйек, 1999жыл) .

Олкотт М., Коэн А., Фуллер Г., Стар Ф., Бжезинский З., Бланк С., сияқты шетел авторларының еңбектері Орталық Азиядағы АҚШ геостратегиясына, қазақ-орыс қатынастарына, Қытай факторы және ЕО-тың аймақтағы басты акторлар ретінде саясаттарына арнайы жазылған. Сондай-ақ бұл авторлар Каспий теңізінің мұнайының үлкен рөліне көп тоқталды. Ең басты қозғалған тақырыптарды атасақ, бұл батыс елдердің энергетикалық қауіпсіздік мәселесі, Ресей, АҚШ, Қытай сияқты ұлы күштердің саясаты және т. б. болып табылады.

Е. П. Баглановтың «Актуальные темы международных отношений», «Новые Независимые Государства Центральной Азии», А. Задохин «Политические процессы на Востоке Евразии», К. Н. Кулматовтың «Приоритеты внешней политики России и современные международные отношения», Вл. Ф. Ли «Теория международного прогнозирования», Г. А. Рудовтың « Я, сердцем русский, духом евразиец» т. б. еңбектерінің көптеген керекті мәліметтерді жазуда көмектері тиді.

Деректер базасы 5 басты топқа бөлінеді:

1. Орталық Азия мемлекеттері және ұлы державалардың дипломатиялық құжаттары. Жұмыс жазу кезінде Қазақстан-Ресей, Қазақстан-ҚХР, Қазақстан-АҚШ, Қазақстан-Орталық Азия елдері арасындағы екіжақты келісімдерді қолдандым. Бұл топ арқылы 1991-2004 жылдар арасында аймақтағы халықаралық қатынастарды сараптауды жүзеге асырдым. Сонымен қатар, Қазақстан-Ресей, Қазақстан-Қытай, Қазақстан-Орталық Азия мемлекеттері келісімдері, біріккен хабарламалар, декларациялар қолданылды.

2. ТМД заңшығарушы актілері, сыртқы және ішкі саясаттың бағдарламалық құжаттары болып табылады.

3. Мемлекеттік және саяси тұлғалардың еңбектері, сөйлеген сөздері жатады. Бұл топ арқылы екіжақты және көпжақты қатынастардың басты бағыттарын анықтауға мүмкін болды. Олардың ішінен ҚР-ның Президенті Н. Назарбаевтың, И. А. Каримовтың, А. Ақаевтың аттарын бөліп айту жөн.

4. Статистикалық материалдар. Бұлар арқылы Орталық Азия мемлекеттерінің интеграциялық потенциалын бағалауға мүмкіншілік туды, сонымен бірге әлемдік қауымдастықтағы аймақтың рөлі, оны басқа топтармен салыстыру жүзеге асты.

5. Газет-журналдардағы басылған мақалалар, ақпараттық агенттіліктердің хабарламалары жатады. «Континент», «Дипломатиялық хабаршы», «Известия», «Қоғам және дәуір»,

«Аналитик», «Казахстанская правда», «Казахстан и мировое сообщество» және т. б. газеттердің мақалалары өте маңызды болды.

Диплом жұмысының методологиялық негізіне тоқталайық:Орталық Азия аймағының қалыптасуы мен дамуын, интеграциялық процесті ғылыми және объективті негізде зерттеу мақсатында жүйелілік, талдаудың тарихи-анықтамалық әдісі, функционалдық-құрылымдық талдау әдістері пайдаланылды. Бұл зерттеу әдістерінің көмегімен аймақтағы интеграциялық процесстің басталу тарихын, қалыптасу жолдарын, пайда болған ұйымдардың қызметтерін сараптау оңайға түсті.

Ал жұмыстағы қолданылған зерттеу тәсілдерін айтатын болсақ, бұл- саралау, талдау, әдісі, салыстырмалық, жүйелілік және структуралық әдістерді қолдандым. Аталған зерттеу тәсілдері арқылы аймаққа деген сыртқы күштердің ұстанымдарын анықтап, халықаралық ұйымдардың аймақтық ұйымдармен қызметтерін салыстыру оларды бағалау жүзеге асты.

Жоғарыда айтылған қайнар көздердің көмегімен, Орталық Азиядағы интеграциялық үрдістерді зерттеу, сонымен қатар мақсаттар мен міндеттер іс жүзіне асырылды.

Диплом Жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Интеграция мәселесіндегі теориялық-әдістемелік ерекшелік

Интеграция термині алғаш рет неміс және швед ғалымдарымен XX ғасырдың 30 жылдарында қолданылған болатын. Интеграция түсінігі қайта құру, қосылуды білдіретін «integratio» деген латын сөзінен шыққан. 3

Әлеуметтік тұрмыста қолданылатын интеграция түсінігі өте тар, ол мәдени, экономикалық, саяси және басқа салаларда болып тұратын құбылыстар мен процесстерді қамтиды. Интеграцияны топтық, әлеуметтік, этникалық, мемлекетаралық деп бөледі. Сонымен қатар әскери-саяси, ғылыми-техникалық, технологиялық және т. б. интеграциялар болады, яғни қазіргі социум қызметінің барлық жақтарын қамтиды. Интеграциялық процестерді зерттеудің саяси аспектілері, көбінесе, әрбір елдерде өтіп жатқан ішкі және сыртқы процестермен байланысты. Бізге қажетті проблематика, мемлекетаралақ интеграциямен байланысты және халықаралық қатынастар мәселесінің шеңберіне кіреді. Еларалық интеграциялық мәселелерді зерттеушілер, саяси проблематикаға қатысты мәселелердің ерекше жақтарын ашу үшін, саяси интеграция түсінігін жеке қарастыра бастады.

Көптеген зерттеушілер, «саяси интеграция» ұғымына толықтай анықтама берген американ саясаттанушысы Э. Хаас деп, есептейді. Ол бұл терминді ұлттық жүйелердегі саяси өмірдің қатысушылары, өздерінің қызметінің бір бөлігінен бас тартып, белгілі құзыреттілікке ие жаңа орталыққа бағытталады немесе мемлекеттерге көшетін процесс деген. Барановский В. Г. көрсеткендей: «шын мәнінде, әрбір зерттеушілердің саяси интеграция ұғымын қамтитын мәселелерді түсінбегендіктен, әр түрлі ұғымдар қалыптасқан»деген. Әйтсе де, Барановскийдің түсінігі мынадай болды: «бөлек, ерекше бөлшектердің біртұтастықпен байланысты жағдайы және осы процеске әкелетін жағдай». 4

Қазіргі кезде бұл анықтама, шын мәнісінде, көп қолдауға ие. Мысалы, құрылымдық функционализм негізін салушы Т. Парсонстың ұсынған интеграция түсінігі 2 бөлшектен тұрады. Біріншіден, интеграция элементтерінің ішкі сиымдылығы, екіншіден, интеграциялық жүйенің сыртқы қоршаған ортадан бөлініп шығу кезіндегі ерекше талаптарды сақтау мен қолдау. Сондай-ақ американ саясаттанушысы М. Капланның берген түсініктемесі, қысқа, нақты емес:

« интеграция дегеніміз- екі немесе бірнеше бөлшектердің біртұтастыққа бірігуі немесе бір жүйенің екінші жүйені жұтып

алуы». осыған байланысты Барановский Г. интеграцияның 3 белгісін бөлді: 1. Кейбір мемлекеттер арасында бар, осы мемлекеттерге тән

біржақты байланыстар мен қатынастар жиынтығынан тұратын байланыстар мен қатынастарды бөлу, ерекшелеу жатады; 2. интеграциялық процестерде жүзеге асатын басқару, яғни ынтымақтастық, қимылдар, реттелушілік, осының барлығы ағымдардың, оқиғалардың стихиялы дамуынан ерекшеленеді; 3. Интеграциялық комплекстегі тұтастық пен құрылымдық бөлшектердің арақатынасы. Негізінде, егерде мәселелерде өзара байланыс немесе өзара келісімнің маңызды немесе қысқа мерзімді белгісі болмаса, онда интеграция да функционалды болмай қалады. Интеграцияны жүзеге асыру мүмкін, егерде жаңа уақыт талаптарына сай құрылымдық элементтерде жүйеленген және бір-бірін толықтырып отыратын стратегияны іске асыратын қажеттілік туса ғана. Бұл баспалдаққа өту мүмкіндігі бірқалыпты даму үшін тығыз, реттелмелі, басқарылатын және бағытталатын мемлекеттер арасындағы байланыс қажеттілігі пайда болуымен ғана, яғни интеграциялық топтар құрумен байланысты.

Өтіп жатқан процестерді талдау және теориялық қорытудағы алғашқы қажеттілік, батыс Еуропа және Солтүстік Америка елдерімен байланысты, интеграциялық аймақтарда пайда болатын. Құрастырылған концепциялар, көбінесе, жоғары дамыған индустриялы қоғамға арналуы заңдылық деп есептеуге тура келеді. Себебі, ол кезде әлемдік тәжірибеде басқа оқиғалар болмады, өйткені үшінші әлем елдерінің бытыраңқылығынан интеграциялық ағымдардың тууы мүмкін емес еді.

Аймақтық интеграция барыстарына алғашқы теориялық қорытынды беру талпыныстарын неолибералдық бағыт арнасында жұмыс істеген ғалымдар 1950жылдары жасаған болатын (А. Предоль, В. Репке) . 5Экономиканы ең тиімді реттеуші нарық концепцияларынан шыға отырып, олар, интеграция деп, бірнеше елдерді қамтитын ортақ геоэкономикалық кеңістікті құруды айтты. Осы мақсаттарға жету үшін сыртқы сауда мен валюта-қаржы салаларындағы мемлекеттің бақылауын толықтай алып тастау қажет болды. Бұл, көбінесе, батыс юриспруденциясы мен саяси ғылымдағы мемлекет қызметіне еркін көзқарастармен сәйкес келіп отырды.

Бұл бағыттың өкілдеріне интеграция мәселелері сыртқы экономикалық қызметтерді либерализациялау негізінде одақтасушы елдердің нарықтарын біріктіруімен байланысты болды. Яғни,

интеграциялық талпыныстардың тиімділігі, бұл арада, өздерінің

экономикасын біріктіруге талпынып отырған мемлекеттердің саяси еріктеріне тіреліп отыр. Бұл тәсілде 20 ғасырдың аяғында әйгілі болған

халықаралық қатынастардағы регионализм концепциясының көздерін

біршама байқауға болады. Бірақ одан әрі олар, біріншіден, ұлттық протекционизм ағымымен, екіншіден, даму көзқарасы жағынан әлемдік масштабта толық тиімсіз интеграциямен кездесуге тура келеді.

Әлемдік даму ағымдарының ұлттық мүдделерін қорғауда кейбір қарқында дамушы елдердің тиімді амалды іздестіруге әкелуі әділ еді. Неолибералдардың көзқарасы бойынша, аймақ ішіндегі ортақ кедендік жүйенің жұмыс істеуіне жағдайларды жасау және осыған байланысты үшінші елдерге бірыңғай шараларды дайындау басты элемент болуы мүмкін еді.

1960 жылы интеграция түрлеріне баға беру қайта қарастырыла бастады. Осыған байланысты американ ғалымы Б. Белаши интеграцияның екі түсінігін енгізді: біріншіден, процесс, екіншіден, жағдай ретінде. Осы экономикалық салаға қолданбалы интеграцияның кезеңдерін топтау ақырында біршама жақсы тарап кетті. Б. Белаши, ең алдымен, бірлестік пен интеграцияны ажыратып алуды ұсынды. Біздің ойымызша, ол «интеграция» түсінігін анықтауда маңызды ескерту жасаған сияқты. Егер бірлестік процесі әр түрлі дискриминация түрін азайтуға бағытталған қимылдарды жүргізуді білдірсе, интеграция процесі дискриминация процесін жоюды білдірді. Содан Б. Белаши интеграцияның 5 түрін бөліп көрсетті:6

1. Еркін сауда аймағы- мүше елдер арасында мөлшерлік және сандық шектеулер алынған;

2. Кедендік одақ- жоғарғылардан басқа, үшінші елдермен саудада ортақ өлшем енгізген;

3. Ортақ нарық- саудаға шек қоюлармен қатар, өндірістік факторлардың жылжуына шек қоюлар алынып тасталынады;

4. Экономикалық одақ- тауар мен өндірістік факторлардың қозғалу еркіндігі дискриминацияны жою үшін жасалатын ұлттық саясат белгілі түрде сәйкестендірумен толықтырылады;

5. Толық экономикалық интеграция, ұлттық экономикалық саясаттар толықтай жүйеленеді және ұлттық шеңберден шыққан билік мекемелері құрылады, басқаша айтқанда, саяси одақ.

Сыртқы саясат және ұлттық қауіпсіздік сияқты ұлттық егемендіктің басты салалары, ұлттық шеңберден шыққан мекемелердің қарауына беріледі. Бұл тәсіл, саяси интеграцияны талдауға қолданылмаста еді, егер ол елеулі бөлшекпен толықтырылмағанда. Белашидің айтуынша, саяси-құқықтық механизмдердің рөлі басқа халықаралық экономикалық бірлестіктерден интеграцияны бөліп тұрады. Белаши «неолибералдық» пен «дирижистік» көзқарастың арасында

бейтараптық позицияны ұстанғандықтан, бұл жорамалды одан әрі дамыта алмады.

Қазіргі әлемдегі интеграциялық процестерді зерттеуге қызығушылық, соғыстан кейінгі жылдары байқала бастады. Зерттеушілер интеграция құбылысына деген мұндай қызығушылықты, ең алдымен, аймақтық интеграцияның шиеленіскен халақаралық мәселелерді шешуде бейбіт шаралармен дұрыс ықпал ету мүмкіндігімен түсіндіреді.

Аймақтық интеграцияны зерттеудің теориялық жағына сүйене отырып, мамандар көп интеграция концепцияларының ішінен 3 ірі бағытты анықтап отыр. Біріншісі, батыс еуропалық мемлекеттердің тарихи, экономикалық, саяси мүдделерінің ортақтық идеясына сүйеніп отыр. Осыны алдыға тарта отырып, бұл ағымның жақтаушылары институцияланған бірлестікті құрудың қажеттілігін айтады. 20 ғасырдың 50 жылдары американ және еуропалық біраз саясаттанушылар әр түрлі мемлекеттердің федерацияға бірігу идеясына негізделген концепцияны ұсынды. Саяси ғылымда бұл ағым федерализм деген атқа ие болды, өйткені оның жақтаушылары, биліктің федералистік жүйесі бірлестікке кірген ұлттық мемлекеттердің тұрақты, әрі қауіпсіз дамуын қамтамасыз етуге, екіншіден, федерация субъектілерінің саяси, әкімшілік мекемелері мен ұлттық шеңберден шыққан мекемелердің құзыреттіліктерін нақты заңдастыру мен шектеу жағдайында ғана әр елдің өзгеше ерекшеліктерін сақтау мүмкін деп ойлайды. Ал Этционидің айтуы бойынша, мемлекетаралық интеграцияның басты мақсаты, «саяси қоғамдастықты қуу болып саналады». 7Саяси қоғамдастық ретінде ол тіркестірілген саяси биліктің 3 қосымшасын немесе интеграцияның 3 түрін айтады:

1. Зорлық жасау шараларына тиімді бақылау орнату;

2. Шешім қабылданатын беделді орталықтың болуы;

3. Бірлестікке кірген азаматтар арасында ортақ анықтамалық бағыттың пайда болуы.

Федерализм идеясы XX ғасырдың екінші жартысында англо-саксондық саяси ойдың ішінде бірқатар бағытталған доктриналардың пайда болуына әсер тиді. Мысалы, белгілі сенатор У. Фулбрайт, оған қоса, Г. Киссинджер атлантизм теориясының арнасында АҚШ пен Батыс Еуропа елдерін қамтитын мемлекеттердің Атлантикалық Одағын құруды ұсынған болатын. Ағылшын саясаттанушысы Х. Аллен Канада, Австралия және Жаңа Зеландияны бірге қосып, одан ауқымды конфедерация құруды ұсынған еді.

Федералистік интеграция идеясының кейбір көрсеткіштері, тәжірибе

жүзінде, ең жақсы дамыған интеграциялық құрылым - Еуропалық Одақта байқалатын сияқты. Әйтсе де, ұлттық егемендік құқықтар мен ортақ интеграциялық құрылымдарды қайта бөлу кедергісіз болмайтындығын қазіргі тәжірибе көрсетіп отыр.

Сонымен, интеграция идеясының негізгі теориялық тәсілдерін қарастырып өттік.

Аймақтық ынтымақтастық үрдістер

XX ғасырдың екінші жартысында интеграциялық топтар жер шарының әр түрлі бөліктерінде пайда бола бастады. Назар аударатын жәйт, бұл интеграциялық бірлестіктер индустриялы шаруашылықтардың жоғары және орта даму аймақтарында қарқынды жүрді. Мысалы, Солтүстік американ Еркін Сауда Ассоциациясы (НАФТА), Азия-Тынық мұхит Кооперациясы (АТЭК), Оңтүстік-Шығыс Азия елдері Ассоциациясы (АСЕАН), Ортақ американдық жалпы Рынок (ЦАОР) . Сонымен қатар әлемнің артта қалған аймақтарында да бірлестіктер қалыптасуда: Батыс африкандық Экономикалық Қауымдастық (ЭКОВАС), Оңтүстік африкандық Даму және координациялық конференциясы (ЮАКРК) және т. б. (32)

Орталық Азия аймағы да интеграциялық процестерді жүзеге асыруда. Ю. Борко атап өткендей, интеграцияның мынадай басты бөлімдерін сақтау жөн:

1. Аймақтық интеграция қаншалықты қажет болса да, асығысты жақтырмайды. Алдыға қойған міндкттер мен іс-әрекеттің ретінің қандай жағдайда болып, оны бұзуға ұмтылушылық, интеграция идеясының сәтсіздігіне әкеледі. Сондықтан бұл істегі табыс, нақты тәжірибелік іс-әрекеттің жоспарының қаншалықты дәйекті жасалғанына байланысты болады;

2. Интеграцияның негізгі тұрақты міндеті, процесске қатысушы мемлекеттердің мүдделерінің үндестігі болып табылады;

3. Еуропалық Одақтың өмір сүруі және дамуы ондаған жылдар бойы қалыптасып, жетілдірілген институттардың нормаларының, әдістер мен процедуралардың толық жүйесімен қамтамасыз етіледі;

4. Біртұтас Еуропаны қалыптастыруда қоғамдақ қолдау механизмінің рөлін ерекше атап өту жөн. 8

Қоғамның еуропалық құрылысқа қатысуы бір жағынан дәстүрлі демократиялық институттар-партиялар, кәсіподақтар, әр түрлі ассоциациялар, ұлттық парламенттер баспасөз арқылы жүзеге асса, екінші жағынан, ЕО аумағында арнайы құрылған институттар арқылы қамтамасыз етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.