Қазақстан биосферасы

Жоспар

Қазақстан биосферасы
Адамзат баласы тіршілік етуінің алғашқы кезеңінен бастап өздерінің күнделікті тіршілік өміріне керекті заттарының бәрін биосфера компоненттерінен . жерден, судан, өсімдіктер өлемінен, жануарлар дүниесінен, Жер қойнауынан алып келгені баршаға белгілі.
Биосфера барлық материалдық игіліктердің қайнар көзі. Оның байлықтары (Жер, су, ауа, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі) көне дәуірден бері қарай адамзат баласының барлық мұқтаждық.тарын өтеп келеді. Биосфераның бар сыйы біздің қоғамымыздың жан.жақты дамуына үлес қосады. Тіршіліктің негізгі көзі ретінде саналады.
Биосфера . тіршілік тірегі. Ол адамзат баласымен және ондағы қоғаммен тығыз байланыста болады (биосфера . адам . қоғам)
Сонымен биосфера дегеніміз . біздің айналамызды қоршаған орта. Оны адамзат баласы жасаған жоқ, ол адамзат баласының пайда болуынан әлде қайда бұрын жаралған.
Биосфсра көптеген компоненттерден тұрады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы да, құдіреттісі де . жер, оңың үстіңгі қабаты қара топырақ. Биосферадағы барлық тіршілік иелері . адамзат баласы, жан.жануарлар дүниесі, өсімдіктер әлемі жерден қуат, нәр алады. Бір сөзбен айтқанда Жер тіршіліктің тірегі. «Байлықтың атасы .еңбек, анасы . жер», дейді қазақ. «Жері байдың . елі бай, «жер таусылмайтын қазына» деген халықтың даналы сөздерінде қаншама философиялық мән жатыр десеңізші! Құнарлы жерлер үшін көне заманнан бері қарай көптеген қан төгістер, неше түрлі ауыр соғыстар, ұрыс.тартыстар болғанын қазақ елінің ауыз әдебиеттерінен (фольклорынан), аңыз.ертедегілерінен белгілі. «Жер дауы . жесір дауы» деген проблемалар ұзақ жылдар бойы шешімі табылмай келе жатқан проблемалардың бірі.
Жер . біздің асыраушы анамыз. Адамзат баласы жердің бергенін даяр күйінде пайдаланып қана қоймастан, тарихи даму үрдісінде оны озі де өңдеп, игере бастады.
Адамзат баласының нағыз егіншілік кәсіппен шұғылдануы тарихи деректерге қарағанда, біздің жыл санау мерзімізге дейін
8500 жыл бүрын қалыптасқан дүние. Жср өндеу мен егіншілік жұргізудің қарапайым тәсілдерін тіпті осы күнде де кездестіруге болады. Мәселен, Жаңа Гвинеяның ну ормандары арасында цивилизациядан шалғай жатқан кейбір тұрғындар қазірге дейін жер өңдеудің қарапайым әдістерін қолданады.
Біздің ата.бабаларымыз да жерді өңдеп, егін егудің осындай тәсілдерін қолдана білгені бізге мәлім.
Жердің құдіретті күшіне адамзат баласы тәуелді болып, оған үнемі бас иіп, тіпті құлшылық еткен.
Көне заманда адамдар егін өсіру алдында тасаттық жасап, құдайға жалбарынған. Егіннің жақсы өсіп, мол түсім беру үшін адамдар тәңірге құрбандық беріп отырған. Тіпті мұндай құрбан.дыққа адамды шалу да орын алған. Бертін келе құрбандыққа тұтқынға түскен әскери адамдарды шалу кеңірек қолданылады. Алай да, егіншілік ісінің кең тарала бастауына сәйкес енді басы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан биосферасы
Адамзат баласы тіршілік етуінің алғашқы кезеңінен бастап өздерінің
күнделікті тіршілік өміріне керекті заттарының бәрін биосфера
компоненттерінен – жерден, судан, өсімдіктер өлемінен, жануарлар
дүниесінен, Жер қойнауынан алып келгені баршаға белгілі.
Биосфера барлық материалдық игіліктердің қайнар көзі. Оның байлықтары
(Жер, су, ауа, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі) көне дәуірден бері
қарай адамзат баласының барлық мұқтаждық-тарын өтеп келеді. Биосфераның бар
сыйы біздің қоғамымыздың жан-жақты дамуына үлес қосады. Тіршіліктің негізгі
көзі ретінде саналады.
Биосфера – тіршілік тірегі. Ол адамзат баласымен және ондағы қоғаммен
тығыз байланыста болады (биосфера – адам – қоғам)
Сонымен биосфера дегеніміз – біздің айналамызды қоршаған орта. Оны
адамзат баласы жасаған жоқ, ол адамзат баласының пайда болуынан әлде қайда
бұрын жаралған.
Биосфсра көптеген компоненттерден тұрады. Олардың ішіндегі ең
маңыздысы да, құдіреттісі де – жер, оңың үстіңгі қабаты қара топырақ.
Биосферадағы барлық тіршілік иелері – адамзат баласы, жан-жануарлар
дүниесі, өсімдіктер әлемі жерден қуат, нәр алады. Бір сөзбен айтқанда Жер
тіршіліктің тірегі. Байлықтың атасы -еңбек, анасы – жер, дейді қазақ.
Жері байдың – елі бай, жер таусылмайтын қазына деген халықтың даналы
сөздерінде қаншама философиялық мән жатыр десеңізші! Құнарлы жерлер үшін
көне заманнан бері қарай көптеген қан төгістер, неше түрлі ауыр соғыстар,
ұрыс-тартыстар болғанын қазақ елінің ауыз әдебиеттерінен (фольклорынан),
аңыз-ертедегілерінен белгілі. Жер дауы – жесір дауы деген проблемалар
ұзақ жылдар бойы шешімі табылмай келе жатқан проблемалардың бірі.
Жер – біздің асыраушы анамыз. Адамзат баласы жердің бергенін даяр
күйінде пайдаланып қана қоймастан, тарихи даму үрдісінде оны озі де өңдеп,
игере бастады.
Адамзат баласының нағыз егіншілік кәсіппен шұғылдануы тарихи
деректерге қарағанда, біздің жыл санау мерзімізге дейін
8500 жыл бүрын қалыптасқан дүние. Жср өндеу мен егіншілік жұргізудің
қарапайым тәсілдерін тіпті осы күнде де кездестіруге болады. Мәселен, Жаңа
Гвинеяның ну ормандары арасында цивилизациядан шалғай жатқан кейбір
тұрғындар қазірге дейін жер өңдеудің қарапайым әдістерін қолданады.
Біздің ата-бабаларымыз да жерді өңдеп, егін егудің осындай тәсілдерін
қолдана білгені бізге мәлім.
Жердің құдіретті күшіне адамзат баласы тәуелді болып, оған үнемі бас
иіп, тіпті құлшылық еткен.
Көне заманда адамдар егін өсіру алдында тасаттық жасап, құдайға
жалбарынған. Егіннің жақсы өсіп, мол түсім беру үшін адамдар тәңірге
құрбандық беріп отырған. Тіпті мұндай құрбан-дыққа адамды шалу да орын
алған. Бертін келе құрбандыққа тұтқынға түскен әскери адамдарды шалу
кеңірек қолданылады. Алай да, егіншілік ісінің кең тарала бастауына сәйкес
енді басы байлаулы құлдарды, тұтқындарды құрбандыққа шалудан гөрі, оларды
жер өңдеуге. егін өсіруге пайдаланудың тиімді екендігі-айқын байқала
бастады.
Биосферамыздың көлемімен алғанда құрлық оның елде қайда аз бөлігін
алады. Цифрлар тілімен айтатын болсақ 15 миллион шаршы километрдей ғана
өңделіп, ауыл шаруашылығы өндірісіне пайдаланады. Міне біздің Жер деп
аталатын планетамыздың бетіндегі жерді өңдеп, егін егіп, өнім алып,
халықтар өсіп-өнуде.
Біріккен Ұлттар Ұйымының ашық баспа беттерінде жарияланған деректеріне
қарағанда, Жер бетінде 6 миллиардтан астам адам өмір сүріп отыр. Осыған
байланысты азық-түлік өндірісі де артгырылуы тиіс. Бұл проблема – Жердің
берерін тиімді пайдаланып, оның құнарлығын сақтауда және ұдайы артырып
отыруды қажет етеді.
Қазақ мемлекетінде 35 миллион гектардай жыртылған егін егуге жарайтын
жер бар. Сонымен бірге, 187 миллион гектар жерді шабындық пен жайылым алып
жатады. Бұл көрсеткіш, сөз жоқ, зор байлық.
Жерді барынша күтіп, құнарлығын үнемі арттырып отыру қазақстан
халықтарының ардақты борыштарының бірі.
Биосфераның басты элементтерінің бірі – су. Біздің плане-тамызда өзен,
көл, мұхит, мұздық, бұлт және тұман жер асты сулары және т.б. түрінде кең
таралған. Тіпті, тірі ағзаларының 65-70 пайызын су құрайды.
Осынау бір дәмсіз, иіссіз және түссіз зат барлық жандыға қуат беріп,
тіршілікті сақтап тұратыны аян. Осыншама зор қасиеті бар, бүкіл тіршілікті
өз қолында ұстап тұрған зат – судың гажап күші кімді де болса өзіне бас
идіреді. Судың ғажап күшін адамдар ежелден түрлі мақсаттарға пайдалана
білген. Олар судың күшін келтіріп, әдеуір жерлерді суаруға мүмкіндік алды.
Адамның өмір сүруі, өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік етуі үшін
жеткілікті мөлшерде тұщы су қоры болуы қажет. Тұщы су қоры биосферада
біркелкі мөлшерде таралмағап. Бір жерде тұщы су қоры мол , ал бір жерде өте
аз.
Биосферадағы тіршілік иелерінің бәрі де табиғаттағы ен асыл да бағалы
зат – судың қатынасыуымен өтіп отырады. Су барлық тірі ағзалардың құрамдас
бөлігі бола отырып, тұрмыста алуан түрлі үрдістерге қатысады. Тіпті
биосферадағы тіршіліктің өзі алғаш рет суда пайда болып, суда өсіп өнгені,
дамығаны туралы қолымызда ғылыми деректер бар. Сулы жер, нұрлы жер, дейді
қазақ. Су өмір нәрі. Судың келуімен құлазыған шел далаға жан бітіп, көкорай
шалғынға ораньш, жайқалған оазиске айналады.
Адамзат баласы көне заманнан бері қарай суды өте бағалап, оның
бастауын-таза ұстап, бұлақ, қайнар кездерін үнемі тазартып отырған.
Адамзат баласының қоныс тебу орыны су, бұлақ, өзен жағаларына
жайғасқан. Сонымен су көздерін қорғау, оларды таза ұстау көне заманнан-ақ
адамзат баласының күнделікті назарында болып келеді.
Сонымен Жер бетінде тіршіліктің пайда болып, онан әрі дамуында біз
өзімізді суға қарыздармыз деп санаймыз. Су дегеніміз – тіршілік, тіршілік
дегеніміз – су десек артық айтпаған болар едік, өйткені алғашқы тіршіліктің
өзі суда пайда болған ғой. Демек, су – тіршілік тірегі.
Биосферадағы тіршілік атаулының өзегі және қайнар көзі болып саналатын
өсімдіктер әлемі аса алуан түрлі және нағыз әсем тірі дүние және ағза.
Жер бетінде күннен келіп түсетін сәуле энергиясы орасан зор. Осындай
көп энсргияны бостан-босқа жібермей, қорға жинақтай алатын өсімдіктер
әлемі жыл сайын 450 миллион тонна органикалық заттар (белок, май, крахмал,
органикалық қышқылдар, неше түрлі витаминдер және т.б.) органикалық
қосылыстар түзетінін ғалым-биологтар (физиологтар) есептеп шығарды. Керемет
көлемдегі мұндай қызметті атқаратын жердің жасыл желегі күн сәулесі
энергиясының көмегімен бұкіл биосферадағы тірі организмдерге қажетті
өнімдерді ғана алады.
Тынымсыз бұл еңбектердің тіршілік үрдісі нәтижесінде биосферада жыл
сайын 150 миллиард тонна көмір қышқыл ғазы сіңіріліп, 120 миллиард тонна
оттек атмосфералық ауаға бөлініп шығады. Ғылыми деректерге қарағанда
атмосфералык, ауадағы барлық оттектің қорының жиналуы өсімдіктердің оттекті
бөліп шығарғаннан болғанын ғалымдар ғылыми тұрғыдан дәлелдеп берді.
Осы кездс табиғи байлық қорлары – жер, су, өсімдіктер әлемі мен
жануарлар дүниесін, пайдалы қазбаларды қорғау керек болып отыр. Оларды
қорғау дегеніміз – табиғи байлықтарды ұқыпты, тиімді пайдалану, ұқыпсыздық
пен ысырапшылдыққа жол бермеу, табиғи байлықтың болашағын байқау,
келешегіне зиян жасамау.
Биосфераның ауа, жер, су, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі. Бұл
компоненттердің қай-қайсысы болмасын адамзат баласының дамуында шешуші роль
атқарады.
Биосфера байлық қоры – бар игіліктің бастауы, тіршілік тірегі, білім
бұлағы.
Биосфера – өз үйіміз, оның бар байлығы адамзат баласына қызмет етуге
тиістігін, биосфераға деген кез келген жағымсыз әрекетінің қоғамға жат
құбылыс екендігін әрбір саналы және сауатты азаматтың есте сақтағаны жөн.
Бірте-бірте биосфераның берерін бір жақты алып отырудың зардаптары да
біліне бастады. Ұзақ жылдар бойы бір жерге егін, бау-бақша өсіре
бергендіктен жердің құнарлығы төмеңдеп отырады. Көптеген орман-тоғайлар
алқаптары өрт қоюдың әсерінен мүлде жойылып кетті. Андардың, балықтардың
кейбір түрлері азая түсті. Тіпті өзен, көл, сулары да бара-бара жарамсыз
болып қалатын жағдайлар орын алды. Дегенмен адамның өзгертушілік әрекеті
әлі де болса кең көлемде болмағаңдықтан, мұндай өзгерістерді биосфераның
өзі-ақ қалпына келтіріп отырды.
Көне дәуірде жабайы адамдар биосфераның тек дайын түрдегі өнімдерін
пайдаланған болса, осы кездегі адам, ракета, компьютер, космос заманында
біз оның алуан түрлі құпия жатқан байлықтарын тауып, барлық тіршілікке
жаратудамыз.
Көне заманныц жабайы адамдары биосфера байлығын шексіз ғой деп
ойлаған. Оларды адам айтқысыз ысырапсыз пайдалану жағдайында адамзат баласы
биосферадағы экологиялық-биология-лық тепе-тендікті, бұзып, биосфера
компоненггерін (өсімдіктер әлемін, жануарлар дүниесін, жер, су, ауа және
т.б.) кейбір түрлерін жойып жібергенін бүгінгі танда біздер ертеде өмір
сүргсн, осы уақытта тек қазбалардан табылған жануарлар мен өсімдіктердің
қалдықтарынан көругс болады. Мәселен, XX ғасырдың алпысыншы жылдарына дейін
бүкіл жер шарының биосферасында жайқалып өскен ит тұмсығы өтпсйтін орман
тоғайлардың үштен екісі, сүтқоректілердің 105 түрі, оның ішінде соңғы елу
жылға 40 түрі жойылғандығы бұл күндері кімдерді болса ойландыруға тиіс.
Мұндай қасіретті жағдайға құстарда ұшырағанын айтпай кетуге болмайды.
Өйткені соңғы екі жүз жылда ғана бір ғана бір уақытта орман-тоғай, бау-бақ,
көлдер мен өзендердің көркі болған әнші-жыршы және басқадай лайдалы
құстардың 44 түрі биосферадан мүлдем жойылып кетті.
Біздің ғасыр – техникалық, ғылымның барынша еркендеген заманы. Алуан
түрлі механизмдермен машинаяар заманы екені ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.