Үйсіндер мен қаңлылар (б.з.б.II-б.з.Vғ.ғ).

Жоспар

1. Үйсіндердің саяси құрылымы.
2. Шаруашылығы.
3. Қаңлылар.
4. Қаңлылырдың қоғамдық құрылысы.
5. Шаруашылығы.
6. Қаңлылардың діні.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Үйсіндер мен қаңлылар (б.з.б.II-б.з.Vғ.ғ).

1. Үйсіндердің саяси құрылымы.

2. Шаруашылығы.

3. Қаңлылар.

4. Қаңлылырдың қоғамдық құрылысы.
5. Шаруашылығы.

6. Қаңлылардың діні.

Б.з.б. II ғ. Қытай жазба деректемелерінің хабарына қарағанда Жетісу жерінде
атақты Үйсін тайпалары өмір сүрген. Жазба деректер бойынша үйсіндерді алғаш
рет тарих ғылымына таныс еткен Н.В. Кюнер мен академик Н.Я. Бичурин.
Бұлардың аудармаларын және басқа да деректерді пайдалана отырып академик В.
Бартольд өзінің атақты Жетісу тарихының өчеркі атты еңбегінде үйсіндердің
қысқаша тарихын жазды.

Үйсін тайпаларының тарихи өмір тіршілігін қалыптастыруда, археологиялық
материалдарды жазба деректермен салыстыра отырып, зерттеуде еңбек еткен
ғалымдар академиктер Ә. Марғұлан мен А. Бернштам болды. Қазіргі кезде сақ-
үйсіндер тарихымен ұзақ жылдардан бері айналасып жүрген К.А.Акишев. Ол
үйсін тайпалардың қоғамдық құрылысы мен әлеуметтік–экономикалық жағын бір
жүйеге келтіріп, үйсіндер мемлекеттік дәрежеде таптық құрылыста өмір сүрген
деген қорытындыға келді.

Үйсін деген сөз Қытай деректері арқылы белгілі. Сөздің мағнасы осы уақытқа
шейін белгісіз. Жазба деректерде үйсіндер ат жақты, аққұбаша, сары шашты
болып бейнеленеді.

Зерттеушілердің біразы үйсіндер шығыс Иран тайпаларынан шыққан деп, екінші
біреулері үйсіндер – түріктердің арғы аталары, олар түрікше сойлеген деп
есептеді. Бірақ, қалай болсада, әйтеуір қазақтың ең ірі тайпаларының бірі
үйсін деп аталады.

Үйсіндердің саяси құрылымы.

Біздің заманымыздаң бұрын II ғасырда 177 жыл шамасында үйсіндердің
мемлекеттік бірлестігі қалыптасты. Олардың ордасы қызыл алқап (Чигучен)
Ыстық көлдің жағасына орналысты. Ол жағалай қыстақтары бар бекіністі қала
еді.

Үйсіндердің негізгі территориясы Іле алқабында болды. Олардың батыс
шекарасы Шу мен Талас арқылы өтедідағы, қаңлылармен шектеседі. Шығысында
хундармен ортақ шекара болды, ал Онтүстігінде олардың иелігі Ферганамен
ұштасып жатты.

Үйсіндердің мемлекет басшысы Гуньмо (Ұлы бек) деп аталды. Өкімет билігі
атадан балаға мұрагерлік жолмен ауысып отырды. Гуньмоға бағынышты ұсақ ру
басшылары кіші гуньмолар (бек) деп аталды. Бұлардан басқа жоғарғы және
төменгі лауазымдар, қызмет адамдары және вассал князъ, тархан, хоубай
деген әлеуметтік атаулар болған. Басты өндіруші тап құлдар мен қарапайым
шаруалар болды.

Қытай тарихшысы Сюй-Сунаның қалдырған дерегіне қарағанда үйсіндер көшпелі
мемлекет болған. Олар өзімен көрші жатқан Қытай сияқты ірі елдермен тең
құқықты дәрежеде саяси және сауда қарым-қатынасын жасаған. Үйсіндердің
Гуньмолары Қытай ханшаларына үйленіп отырған.

Үйсіндерде жоғары деңгейде тұрған әскери үйым болды. Әскерлері жақсы
қаруланған салт аттылардан тұрды. Мәселен, Қытай императоры Удидің 138 ж.
батысқа жіберілген елшісі князь Чжыньцянь үйсіндер иелігінде 630 мың адам
бар және айқасқа 188 мың жауынгер шығара алады деп жазады. Жазба деректер
үйсін билеушілерінің сараланған (қаруланған) 30 мың атты нөкері жене оларға
бағынатын 10 мың садақшысы туралы мәлімет қалдырған.

Шаруашылығы.

Үйсіндердің негізгі шаруашылығы көшпелі мал шаруашылығы болды. Сонымен
бірге олар егін шаруашылығымен де айналысты. Жерге жеке меншік орнап, ол
мұрагерлік жолмен атадан балаға қалып отырды. Үйсіндер жылқы, қой, ешкі,
сиыр, түйе және басқа малды өсірген.

Тұтыну бұйымдардың ішінде күнделікті тұрмысқа қажетті қыш ыдыстар көп
кездеседі. Олар формасы жағынан алуан түрлі. Тамақ ішуге керекті түрлі аяқ
– ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.