Қазақстан Халық Банкі Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынының жағдайын талдау

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КіРіСПЕ . 3

ТАРАУ 1 Несие қатынастарының мәні мен негізі . 6

Қазақстан Республикасында несие қатынастарының пайда болуының құқықтық негізі . 6
Несие қатынастарын басқарудағы несие саясатының ролі9
Несие қоржынын қалыптастыру және оның жағдайын бақылау…. 19

ТАРАУ 2 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынының жағдайын талдау . . 25

2. 1 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие саясаты. . 25

2. 2 "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынын бағалау. 32

2. 3 Несие операцияларының сапасын талдау. 44

ТАРАУ 3 Несие қайтарымсыздығының тәуекелін төмендетудегі кемшіліктерді шешу жолдары және проблемалық несиенің пайда болуы . . 46

3. 1 Проблемалық несиені басқару. . 46

3. 2 Тәуекелді төмендету әдісі. 52

ҚОРЫТЫНЫ . 56

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . 60

КІРІСПЕ

Қазірігі кезеңде Қазақстан Республикасында банк аясы серпінді түрде дамып келе жатқан экономикалық секторлардың бірі. Бұрын қатал түрде реттелетін коммерциялық банктер, бүгін дербес және үлкен банкаралық бәсеке жағдайында жұмыс істеп жатыр.

Дағдарысты құбылыстардан өтумен байланысты Қазақстан экономикасының қазіргі проблемалар тұрғысында банк жүйесінің алдағы уақыттағы дамуы мен жетілдірілуі үлкен тәжірибелік мәнділікке ие.

Қазірігі банктер клиенттерге қызметтің кең ауқымды спектірін ұсынып, банк операцияларының жаңа техникасын қолданылып, қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейімен қамтамасыз етіп отыр. Банктердің ең басты қызметі - несиелеу. Ол кәсіпорындардың, ұйымдардың және кәсіпкерлік фирмалардың тұтынушылық және инвестициялық мақсаттары үшін іске асырылады. Банктер өздерінің несие қызметін қаншалықты тиімді жүзеге асырса, соншалықты клиенттердің экономикалық жағдайына әсерін тигізеді. Себебі банктік қарыз жаңа кәсіпорындардың пайда болуына, жұмыс орны санының өсуіне мүмкіндік туғызады және олардың экономикалық өмір икемділігін қамтамасыз етеді.

Қазіргі банктік несиелеу жүйесі нарықтық қатынастарды қалыптастыру мен дамытуға, өндірістің тиімділігін арттыруға, мемлекет экономикасын нығайтуға, айналыстағы негізсіз ақша массасының өсуін шектеуге, инфляциялық процестердің алдын алуға және ұлттық валютаны нығайтуға бағытталған.

Кейінгі жылдары қаржы секторының тез арада дамуы мен нығайуы бұрын болған несие ресурстарының дефицитін қысқартты. Қазақстанның экономикалық өсуі мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің конструкциялық саясаты, қоғамдық сенімді арттырып, мемлекеттің банк секторының динамикалық дамуына мүмкіншілік туғызды. Несие ресурстары мен бәсеке өсуінің нәтижесінде Қазақстан банктері пайыздық мөлшерлеме және мерзімге байланысты банктік қарыз беру бойынша аса ыңғайлы жағдай ұсынуға ұмтылуда.

Бірақ Республикадағы банктердің қызметі әртүрлі факторлардың ықпалынан аса күрделі жағдайда жүзеге асырылады. Мысалға, жекелеген экономикалық секторлардың экономикалық тұрақсыздығы, төлем дағдарысы, төлем балансының дефициті және т. б. Осы факторлардың әр қайсысы берілген банктік несиелер бойынша қарызды уақытылы өтеу мүмкіншілігінің төмендеуінен банктердің несие қызметі үшін жағымсыз салдармен анықталады. Осының салдарынан банктің несие портфелі құрылымының төмендеуі, жіктелімді активтер бойынша резервтерді қалыптастыруға шығындардың тез өсуі, таза табыстың жалпы сомасының қысқартылуы байқалады. Бұл жағдайда банктер сәтті несие және пайыздық саясатын хеджирлеу стратегиясы және т. б. мүмкін тәсілдер механизмдерін әзірлеу көмегімен несие тәуекелдігін бәсеңдетуге ұмтылады.

Осы проблеманың маңыздылығы мен тәжірибе жүзіндегі мәнділігі дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауға себеп болды.

Дипломдық жұмыстың объектісі болып "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамы болып табылады.

Осы дипломдық жұмысты жазудың мақсаты тек қана теориялық аспектілер ғана емес, сонымен қатар банктің несие операцияларын жүргізудің тәжірибелік жақтары, банктің несие қоржынының жағдайы және пайда болған проблемаларды шешудің перспективалық бағыты табылады.

Бұл мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр:

Несие қоржынының ролін анықтау, банктің несие саясаты тиімділігі көрсеткіштерінің жүйесін және оны қамтамасыз ету механизмдерін әзірлеу.
"Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие қоржынына талдау жүргізу.
Несие қайтарымсыздығы тәуекелдігін төмендету саласында жобалық шешімдерді әзірлеу, "Қазақстан Халық Банкі" Ашық Акционерлік Қоғамының несие портфелінің көлемін көбейтуге мүмкіншілік беретін жаңа несие өнімдерін енгізуді бағалау, несиелеу кезінде пайда болған проблемаларды шешу жолдары.

Дипломдық жұмысты орындау кезінде заңдық, нормативтік актілер, әдістемелік сілтемелер мен нұсқаулықтар, отандық және шетел экономистерінің ғылыми еңбектері қолданылды.

ТАРАУ 1 Несие қатынастарының мәні мен негізі

Қазақстан Республикасында несие қатынастарының пайда болуының құқықтық негізі

Біздің елде банктердің несие қызметі Қазақстан Республикасы Президентінің құзіретіне қатысты сұрақтар бойынша Жарлықтары мен Заңдық актілерінің негізінде шығарылып, орындалатын Қазақстан Республикасының Заңдарымен, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің нормативтік-құқықтық актілерімен реттеледі.

Қазақстан Республикасындағы несие қызметін реттейтін ең басты Заңдық акт 1995 жылдың 31 тамызында шыққан №2444 Заң күші бар "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" (25. 04. 01 №179-II Қазақстан Республикасының Заңдарымен енгізілген өзгертулер және толықтырулармен қоса) Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы болып табылады.

"Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметі туралы" Заңның 34 бабында қарыз операциясының анықтамасы берілген. Мұнда, жеке банк операцияларын жүзеге асыратын банк немесе ұйым қаржыны басқа тұлғаларға мерзімділік, қайтарымдылық және төлемділік талабына сай береді.

Банктік қарыздың қайтарымдылығын қамтамасыз ету Заңның 35 бабымен реттеледі. Заң бойынша несие қайтарымдылығы (Заңға немесе шартқа сәйкес) тұрақсыздық айыбы, кепілдік, кепіл, кепілгерлік және т. б. тәсілдермен қамтамасыз етіле алады. Банк клиенттің несиені өтеу қабілеті мен сенімділігі жоғары болған жағдайда қарызды беру жөніндегі шешімді қамтамасыз етілмеген етіп қабылдауға құқылы (бланкілік несие) .

Заңның 36 бабында банк қарыз алушының төлеу қабілетсіздігіне қатысты шара қолдана алатыны қарстырлады. Бұл банкпен жаңа қарыздардың берілмеуі, қарыз алушының кез-келген шотындағы оның келісмінсіз қаражатын өндіріп алу немесе қарыз алушының төлем қабілетсіздігін мойындау жөнінде сотқа беру. /1, б. 18-19/

Несиелеу саласындағы екінші деңгейлі банктер қызметінің нормативтік-құқықтық базасын жетілдіру мақсатында, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 1996 жылдың 16 тамызында шыққан №276 "Екінші деңгейлі банктермен несиелеу бойынша құжаттамаларды жүргізу ережесін бекіту туралы" Қаулысын бекітті. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісімен, банк жүйесіндегі несие тәуекелін басқару жүйесін жетілдіру және банктердің қызметін инспектірлеу бойынша функцияларды орындау үшін талаптарды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы екінші деңгейлі банктеріне несиелеуге қатысты құжаттамаларды жүргізу бойынша талаптарды белгілейді. Айтылған Ережеде несиелеу тәжірибесінде қолданылатын дефинициялар берілген. Олар:

а) " негізгі қарыз "-банкпен қарызға берілген ақша сомасы;

ә) "банк қарызы бойынша сыйақы"-банкіге қатысты жылдық қаражат мөлшері есебінен негізгі қарызға (қарыз сомасына) қатысты пайызға шағылуында анықталатын берілген қарыз үшін төлем;

б) "қарыз шарты"-сыйақы мөлшері жөніндегі шартты, қарыз алушымен міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етуді, сонымен қатар жеке банктік қарыз бойынша тәуекелдікті төмендетуге бағытталған ерекше талаптарды қосқандағы берілген банктік қарызға қатысты шарт түрі. /2, б. 7/

Ережеде кез келген банктік қарызды беру кезіндегі қажетті құжаттамалар тізімі анықталған және банктік қарыз шартының міндетті талаптары ескертілген.

Қазақстан Республикасының банк жүйесін нығайту мақсатында және несие берушілердің мүддесін қорғауда Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі банктер үшін провизияларды ынталандырудың міндетті түрде болуын белгілейді. Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктері №218 1997 жылдың 23 мамырынан шыққан "Банк активтерінің классификациясы мен шартты міндеттемелері бойынша провизияны есептеу туралы" Ережесіне сәйкес Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі банктермен берілген қарыздарды классификациялайды. Банк активтерінің классфикация критерийлері болып мыналар табылады:

а) ағымдық қаржылық ақпарат негізінде қарыз алушының қаржылық жағдайын, активтер сапасын, олардың айналыс жылдамдығын, өтімділік көрсеткіштерін, жеке капиталы мен қарызға алынған қаражат арсындағы қатынасты, жалпы пайда мен таза табыстың пайыздық өсуін талдау;

ә) қарыз алушы мен банк арсындағы қарым-қатынас. Клиенттер банк қарызын алудың шартын түсінуі тиіс және оны міндетті түрде орындауы қажет;

б) банкіге берілген кепілдік және банк қарызын кепілдік есебінен өтеу жағдайында оның құны (оның өтімділігі) ;

в) негізгі қарыз сомасын және ол бойынша пайызды уақытылы өтеу. /3, б. 1-2/

Банктер шаруашылық қатынастар қатысушыларының қаржы делдалы болып, республика экономикасында үлкен рольді атқаратындықтан, нарықтық қатынастың дамуы банк заңдылықтарының жаңартылуына әкеліп соқты.

Осының нәтижесінде Қазақстан Республикасындағы банк қарызы айқын түрде қайта құрылды және нысаны мен мазмұны бойынша өркениетті болды деуге болады.

Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан монетарлық саясат, несие қызметі аумағындағы банктер жұмысының стилі мен әдісін халықаралық стандарт талаптары мен нормаларына қарай өзгертуді мәжбүр етуге жағдай туғызды.

Қазақстан Республикасындағы несие қатынастарының құқықтық негізін анықтаудан кейін, несие қатынастарын басқарудағы несие саясатының рөлін анықтау қажет.

Несие қатынастарын басқарудағы несие саясатының рөлі

Несие - қарыз капиталы қозғалысының нысаны болып саналады, яғни қарызға берілген ақша капиталы. Оның көмегімен кәсіпорындаодың, жеке секторлардың және мемлекеттің бос ақша капиталы мен табыстары уақытша қолдануға берілген қарыз капиталы үшін төлемге айналып, шоғырланады.

Банктермен несие беру кәсіпкерлік фирмалардың, жеке тұлғалар мен мемлекеттік ұйымдардың тұтынушылық және инвестициялық мақсаттарын қаржыландыру үшін іске асырылатын экономикалық функция болып табылады. Банктер өздерінің несие функцияларын қаншалықты жақсы іске асырса, соншалықты олар қызмет көрсететін аймақтардың экономикалық жағдайы тәуелді. Себебі, банк несиесі осы аймақтардағы жаңа кәсіпорындар мен жұмыс орындарының көбеюіне септігін тигізеді және олардың экономикалық өмір сүру қабілеттілігін қамтамасыз етеді.

Қазақстандық банктердің көбінде ссудалық шоттар жиынтық активтердің жартысынан кемін құрайды да, табыстың 2/3 бөлігін әкеледі. Одан гөрі банк тәуекелдігі несие портфелінде шоғырландырлу тенденциясына ие. Банктегі қаржылық қиындықтар қателі басқарушылық шешімдерді қабылдау салдарына, несиемен заңды емес манипуляцияға, дұрыс несие саясатын жүргізбеуден немесе болжанбаған экономикалық құлдырауға байланысты несие проблемалары есебінен туындайды. /4, б. 192/

Несие саясаты несиені орынды басқарудың көзі болып табылады. Ол қарыз бен несиені беретін және несие қоржынын басқаратын банк қызметкерлеріне жетекшілік етудегі объективті стандарттар мен параметрлерді анықтайды. Сонымен қатар, ол Директорлар Кеңесін, ішкі және сыртқы аудиторларды банк несиесін басқару сипаттамасын бағалауды жүргізу үшін базамен қамтамасыз етеді. Барлық ұйымдық деңгейде дұрыс қабылданатын несие саясатын мұқият тұжырымдау кезінде банк менеджменті тиесілі несие стандарттарын ұстануға, артық тәуекелден құтылу және бизнес перспективаларын баламалы бағалауға мүмкін. Банк жетекшілері сенімді, қағаз бетінде жазылған несиелеу саясаты, несие тәуекелін сапалы басқарудағы фундаменттің болуға тиіс екендігін санайды.

"Саясат" барлығына бірдей болуы тиіс, яғни кіші қызметкерден банк президентіне дейін. Кейде, саясатқа қатысты "шешімді алдын-ала қабылдау" термині қолданылады, бұл саясаттың әр шешімді қабылдаудағы белгіленген жалпы ереже болып табылатынын айқындайды. Қарыз беру шешім қабылдау екендігін білдіреді және алдын ала ойластырылған саясат, әрекеттің альтернативті бағытын төмендетеді де, шешім қабылдау үрдісін ықшамдап, жеделдетеді. /5, б. 5-7/

Несие саясатының негізгі мақсаты болып барлық процедураларды сақтап, банк үшін тиімді жағдайда несие ресурстарын орналастыру жолымен несие қызметінен түсетін табысты барынша көбейту болып табылады.

Банк қызметінің сапа индикаторының кепілі активтердің сапасы және бірінші орында қоржынды тиімді басқарудың көзі несие тәекелін дұрыс басқару болып табылады. Банк өзінің қарыз алушылары мен жобаларына қатысты тәуекелдік деңгейін тура білуі және өзі қабылдай алатын тәуекел деңгецін басқаруға жағдайы болуға тиіс, сонымен қатар несие шарты арқылы мүмкін тәуекедіктерден сақтану бойынша шара қолдануға, несиелерді жөнелту және берілген несиелерді мәжбүрлі түрде төлету бойынша шараларды жүргізуге тиіс.

Несие саясатын құру, соның ішінде несие жұмысын ұйымдастыру келесі принциптерге қарай негізделуі тиіс:

ерекшеліктерді ескеріп, жаңа банк қарыздарын (несиелерін) беру кезіндегі тәуекелді азайтуға бағыттылған несие қоржынын басқару тәсілдеріне, "нашар" несиелерді қайтарудың шаралары мен әдістерін әзірлеу жолымен проблемалық банк қарыздарын (несиелерін) жоюға, несие портфель сапасын радикалды жақсартуға;
ағымдағы мезетте қарыз алушымен қарым-қатынасқа;
қайтарылмаған банк қарызынан болған залалды өтуге адекватті резервтерді анықтауға;
бір экономикалық сегмент шамасында банк қарызының көлемін анықтау;
банк қарыздарының жеке түрлері бойынша несиелеу нормативтерін белгілеу.

Ресми құжатталған несие саясатының болмауы, ьанктің несие қызметкерлерінің банктің жалпы мақсаттарын түсінбей, өзінің жеке тәжірибесі мен теориялық біліміне сүйеніп, спонтандық түрде шешім қабылдауына әкеп соғады. /7, б. 2/

Әр банк несиелеу қызметінің сұрақтары бойынша мемлекеттің Заңдарына, соның ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік-құқықтық актілеріне сәйкес өзінің несиелеу Ережесін әзірлейді. Бұл Ереже несие қызметі аумағындағы шешім қабылдаудың жалпы басымдығын, стандарттары мен параметрлерін, несие тәуекелін басқарудың негізгі принциптерін және банктің несие қызметін келесі міндеттерді шешуге бағыттайды:

а) тұрақты жұмыс істеп тұрған шаруашылық қызмет етуші субъектілерді несиелеу есебінен сапалы несие портфелін қалыптастыру және перспективалық жобаларды қаржыландыру;

ә) несие қоржыны мен баланстан тыс міндеттемелердің оңтайлы құрылымы мен мөлшерін қамтамасыз ету;

б) банк активтерінің қауіпсіздігі мен орналастыру табыстылығын жоғарғы деңгейімен қамтамасыз ету;

Банктің несие стратегиясы келесіні қарастырады:

а) банк тәуекелін мұқият талдаудан кейін қабылдау;

ә) банктің бір немесе бірнеше ірі клиенттерінің алдында тәуелді болуына қарай тәуекелдің қолайсыздығы;

б) банк қарызының сапасын, активтер мен пассивтерін және негізгі құралдарға инвестицияның қысқартылуын жақсарту бойынша активті түрде жұмысты жүргізу;

в) банк қарызын беру жөніндегі шешімді тек қана кепілдікті қамтамасыз етуді бағалау негізінде ғана емес, сонымен қоса болашақтағы ақша ағымын және қарыз алушының принципиалды пайдалылығын есептеу, ұсынылған жобаның құқықтық жағын мұқият талдау негізінде қабылдау;

г) тәуекелді қысқарту мақсатында банк қарызының мөлшеріне, қарыз алушының саласы мен қызмет түріне байланысты несие портфелін диверсификациялау;

ғ) банкпен қабылданатын тәуекелдер салдарынан үлкен жоғалтуларға ұшыратпау қаупін болдырмау;

д) алынатын табыс жалпы тәуекел сомасын жабуы тиіс;

е) несие тәуекелі лимитін Несие Комитетімен белгілеу және оған бақылау жүргізу;

ж) банктің халықаралық несие рейтингін алуы.

Несие саясаты несиенің бағасы мен валютасы сияқты несиелеудің маңызды талаптарын анықтайды.

Несие бағасы басқа қаржы институттарымен ұсынылатын банктің активтері мен пассивтерінің экономикалық құны, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру мөлшерлемелері, несиеленетін жобалардың мазмұны және басқа факторлардың, нарықтағы қойылатын сыйақы (мүдде) мөлшерлемесіне байланысты қалыптасады.

Несие тәуекелін басқару принциптеріне қатысты банк берілетін несиенің валютасын өзінің қалауы бойынша анықтайды. /8, б. 52-56/

Несие саясаты бизнестің әр түрлілігіне байланысты мазмұны мен құрылымы бойынша ажыратылады, бірақ адекватті несие саясаты, кемінде, қызмет аясы бойынша сұрақтарды ашуға тиіс.

Сонымен қатар несие саясатын басқарылатын өзгерілім анықтайды.

Қазақстан Республикасының банктерінің тиімділік көрсеткіштер жүйесі мен несие саясатының тәуекелі.

Несие саясатының тиімділік көрсеткіштер жүйесін таңдау мыналарға байланысты:

біріншіден, банк дамуын стратегиялық жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттеріне (табыстылықты стратегиялық басқару) ;
екіншіден, нақты уақыт кезеңіндегі нақты мақсаттарға (табыстылықты оперативті басқару) .

Табысбылық сыйақының (мүдденің) пайыздық мөлшерлемесімен, өтімділік-мерзім және тәуекел дәрежесін ескеретін активті және пассивті операциялардың толық сәйкес келуімен анықталатыны айқын. /9, б. 25-29/

Баға тәрізді, сыйақы мөлшерлемесі сұраныс пен ұсыныстың нарықтық механизмі әсерінен қалыптасады. Сұраныс пен ұсыныстың ара салмағы қалыптасқан ақша нарығының конъюнктурасын көрсетеді де, оның барлық заңдылықтарының әрекетіне түседі. Несиеге деген сұраныс қарқынды болған сайын, оның баға деңгейі жоғарылайды. Ал сұраныстың төмендеуі банктердің сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне әкеп соғады.

Пайыздық саясаттың негізгі мақсаты активтер мен міндеттемелерді баланстандырылған пайдалы басқару жолымен пайыздық табысты (маржаны) алу болып табылады.

Таза пайыздық маржа банкпен тартылған пассивтер құнына байланысты активтерді пайдалану өлшемі ретінде былай анықталады:

Таза пайыздық маржа =алынған сыйақы-төленген сыйақы / табыс әкелетін активтердің орташа шамасы (1)

Таза пайыздық маржа, депозиттер бойынша ең аз пайыздық мөлшерлеме және несие бойынша ең жоғары мөлшерлеме филиалдарға дейін тоқсанына кемінде бір рет жеткізіледі. Филиалдар келісім-шартқа сәйкес тарту мен орналастырудың аймақтық жағдайын ескеріп, депозиттерге тіркелген және құбылмалы мөлшерлемені қолданады.

Тіркелген пайыздық мөлшерлемесі қарызды қолданудың бүкіл мерзімі бойы өзгеріссіз қалады. Құбылмалы пайыздық мөлшерлеме банкпен ақша нарығының жағдайына, сұраныс пен ұсынысқа, сонымен қатар қарыз алушының қаржылық жағдайы және экономикаға байланысты несие немесе депозиттік келісім-шарттың қызметінің бүкіл мерзім бойы өзгертіле алады.

Алынған пайыздық табысты детальді қарастыру үшін олардың бірнеше жылдар көрсеткіштерін салыстырып, талдау керек.

Несие базасының пайдалылық формуласын қолданып, табыстылықты талдауды жалғастыру қажет. Оның мақсаты операциялық маржаны көбейту болып табылады.

Несие базасының пайдалылығы, % = алынған сыйақы-төленген сыйақы / несие қоржыны (2)

Банк табысын пайыздық және пайыздық емес табыстарға топтастыру кезінде, пайыздық табыстың жалпы сомасындағы несие операцияларынан түсетін табыстың үлес салмағын анықтауға болады (бағалы қағаздар, депозиттер, қарыздар және басқа да табыстар бойынша) .

Несие операцияларынан түсетін табыстың үлес салмағы = несие операцияларынан түсетін табыс ∗ 100 / несие қоржыны (3)

Бұл коэффициент банкпен қолданылатын несие саясат түрін анықтауға мүмкіншілік береді. Егер коэффициенттің мәні 50 пайыздан жоғары болса, онда банк агрессивті несие саясатын қолданады. Бұл жағдайда банк шамадан тыс несие тәуекелінен аман қалу үшін активтерді диверсификациялауға көңілін бөлу керек. 30-дан 50 пайызға дейінгі коэффициент кезінде банк несиелеудің біркелкі саясатын және 30 пайызға дейінгі коэффициент кезінде консервативті саясатты қолданады. Соңғы жағдайда банк табыстың зиянына қарай, тәуекелі төмен операцияларына көңілін көп бөледі.

Демек, банк активтерінің табысты бөлігі аса тәуекелді, ол банк несиесінің қоржыны. Несиені беруден түскен табыс, банк операцияларының арасында бірінші орында тұрады.

Бірқалыпты төлем негізгі қарыз бен пайызды өтеумен бірге ай сайын жүргізіледі. Оның мөлшері мына формула бойынша анықталады:

РМ = Несие сомасы ∗ ( (1+i) ∗i / ( 1+i) -1 ) (4),

мұнда, РМ -дүркін-дүркін төлем, тенге;

i -дүркін-дүркін пайыздық мөлшерлеме, тенге;

n -несие мерзімі, күндер.

Активтердің жалпы сомасындағы несие қоржынының үлес салмағы =

несие қоржыны / баланс активтері (5)

Активтердің өсуі банк жағдайының индикаторы болып табылады. Бірақ, ол несие бойынша табыс сапасын бағалаудан бөлек қарастырыла алмайды.

Несие қоржынының сапасы = күмәнді және үмітсіз несие / несие

қоржыны (6)

Әлемдік тәжірибеде несие мекемесінде несие бойынша күмәнді және үмітсіз қарыздың 4-10 пайызының болуы дұрыс деп саналады.

Несие қоржынының сапасын жақсарту мақсатында және мерзімі өткен несиені болдырмау үшін мыналар жүргізіледі:

әр қарыз алушы мен қарыз түрі бойынша несие құрылымын тұрақты талдау;
банктің несие бөлімінің проблемалық несиемен жұмыс істеудің толықтылығы мен жеткіліктілігін талдау;
қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау. /10, б. 153/

Несие қызметінен түсетін табысты максимизациялау мен тәуекелді төмендету мақсатында табысты несие саясатын қамтамасыз ету механизмдерін қолданады.

Несиелеу саясатының тиімділік механизмінің бірі несие қоржынын басқару болып табылады: