Міндеттемелер аудиті

Жоспар

Кіріспе

Міндеттемелер есебі
1.1 Банк және банктен тыс мекемелер несиелерінің есебі
Шетел валютасы түріндегі несиелер есебі
Банктен тыс мекемелерінің несиелері есебі
Басқадай несиелік операциялар есебі
1.2 Дивидендтер бойынша есеп айырысу операцияларының есебі
1.3 Бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебі
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы
1.4 Жабдықтаушы мен қызмет көрсетушілермен есеп айырысу есебі
Фактураланбаған жабдықтар есебі
1.5 Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептелген төлемдер есебі
Басқа да есептелген шығындар есебі

2.Міндеттемелер аудиті
2.1 Ағымдағы міндеттемелер аудиті
2.2 Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудиті
2.3 Кредиторлық берешектің арнайы бақылауы мен аудиті
2.4 Жабдықтаушылар және қызмет көрсетушілермен есеп айырысудың бақылауы мен аудиті
2.5 Бюджет пен есеп айырысудың бақылауы мен аудиті
2.6 Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың аудиті

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Арнайы бақылау мен аудиттің арнайы тағайындалуы шаруашылық тәжірибесінің,ғылыми ұйымның немесе жеке экономикалық субъектінің талаптарымен анықталады.Іс тәжірибеде арнайы аудит бағыттары және басқа түрлердің қорытындылары мен аудиторлық қызметті жинақтайды.
Осы жұмыста қаржылық есеп берудің негізгі элементтерінің бірі шаруашылық субъектіде қолданатын міндеттемелер ретінде арнайы бақылау мен аудитте жиі кездесетін жағдайларды қарастырамыз.
Міндеттемелер өткен мәмілелердің немесе оқиғалардың нәтижелері болып табылады және ағымдағы және ұзақ мерзімді болады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталмен қатар басқа қатыстырылған капиталды да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті материалдар мен шикізаттар алғаны үшін жабдықтаушы - мердігерлерінің алдында міндетті болса,саудамен айналысатын ұйвмдар өзінің сататын тауарын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін.тіпті өндіріспен де саудамен де айналыспайтын ұйымдардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еіңбегі үшін,сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін.Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер,банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз,несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан,сондай ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып,оларды қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып,аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі,яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейкесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардағы міндеттемелер есебі типтік шоттар кестесінің үшінші және төртінші міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.
Бақылауды тиімді ұйымдастыру кредиторлармен есеп айырысу жағдайына және тәртібіне, тапсырылған сұрыпталым мен сапада өнім жеткізу бойынша міндеттемелерді орындауға төлем тәртібін сақтау жауапкершілігін көтеруге және соңында шаруашылық субъектінің қаржылық жағдайын жақсартуға қабілеттілікті бекітуге көмектеседі. Аудитордың субъектінің кредиторлық берешегін тексерген кездегі басты мақсаты оны баланста бейнеленген көлемінің нақтылығы мен дәлдігін белгілеу болып табылады.

Міндеттемелер есебі
Кәсіпорындар мен ұйымдардың өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталмен қатар басқа қатыстырылған капиталды да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті материалдар мен шикізаттар алғаны үшін жабдықтаушы - мердігерлерінің алдында міндетті болса,саудамен айналысатын ұйвмдар өзінің сататын тауарын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін.тіпті өндіріспен де саудамен де айналыспайтын ұйымдардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еіңбегі үшін,сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін.Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер,банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз,несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан,сондай ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып,оларды қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып,аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі,яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейкесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардағы міндеттемелер есебі типтік шоттар кестесінің үшінші және төртінші міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.

0.1 Банк және банктен тыс мекемелер несиелерінің есебі
Несие - бір заңды тұлғаның екінші заңды тұлғаға немесе жеке адамның заңды тұлғаға әдетте келісілген мөлшерде пайыз,өсім алу үшін белгілі бір уақытқа заттай немесе ақшалай уақытша қаржы беруге байланысты пайда болатын қарым - қатынас жүйесі б.т.
Нарықтық экономика жағдайында несиенің екі түрі бар.
Комерциялық несие - бір кәсіпорынның екінші кәсіпорынға сатқан тауарының құнының алынатын құнының кейінге қалдырылуына байланысты туындайды.
Банк несиесі - ұйымға ақша түрінде өндірісін ұлғайтуға, ағымдағы қызметтеріне байланысты қарыздарын төлеу үшін беріледі.
Несие беру және оны қайтару тәртібі тиісті заңдарға сәйкес және кәсіпорынның банкімен немесе басқа да несие берушілермен жасалған келісім шарттары негізінде реттеліп жүргізіледі.Онда несие берілетін объекті, несие беру шарты мен тәртібі,оның өтелетін мерзімі,міндеттемесі,өзара қамтамасыз ету түрі,пайыздық өсім ставкалары мен оның толеу тәртібі,екі жақтың жауапкершілігі мен құқығы,толтырылатын және бір біріне беретін құжаттарының тізімі және тағы да бысқалары көрсетіледі.
Несиенің объективті қажеттілігі - бұл, кәсіпорынның өндірістік және сауда айналымы капиталының заңдылықтарына негізделеді.
Банк мекемелерінің несиелерінің есебі
Банк несиесі есебі қысқа және ұзақ мерзімді несие беру туралы ҚР ҰБ мекемесі бекіткен: қысқа және ұзақ мерзімді несие беру ережелеріне сай жүргізіледі.Қ.м. несие ұйымның айналым қаржысын құрайиын көздерінің бірі болып саналады.
Банк несиесі кәсіпорынның,яғни несие алушының есеп айырысу шоттарының қаражаттарының мөлшеріне қарамай ақ беріледі және қолма қол емес тәртіппен несие алушының қарыз шотынан оның есеп айырысу шотына ақша аудару арқылы жүргізіледі. Несиелік борышты өтеу тәртібі,нақты мерзімі,әдістері несиелік келісім шартта қарастырылады. Егер несие алушы келісім шартта көрсетілген мерзімде несиелік борышын өтей алмайтын болса,банк мекемесі алдын ала несие алушының рұқсатынсыз кепілдік берушінің шотынан қарыз сомасын қайтару жайлы талап қояды.
Кәсіпорын банк мекемесінен несие алған уақытында:
Д-т: Ақшалар немесе Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу және т.б.шоттар
К-т: Банк мекемесінің қарызы шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Ал бұл алынған несие қайтарылған уақытта:
Д-т: Банк мекемесінің қарызы шоты,
К-т: Ақшалар шоты түрінде жазылады.
Осы алынған несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: Сыйақы түріндегі шығын шоты,
К-т: Төленетін сыйақы шоты
Кәсіпорын бұл міндеттемені төлеген уақытында:
Д-т: Төленетін сыйақы шоты
К-т: Ақшалар шоты түрінде жазылады.
Шетел валютасы түріндегі несиелер есебі
Еліміздің экономикалық жағдайын котеру үшін сырттан инвестийия тартып,әр түрлі дүние жүзінің ірі банктерінен де несие алынады.Соның ішінде есептелетін пайызы мен берілетін мерзімі жағынан тиімді де маңызды болып саналатын халықаралық валюталық қордың мүше елдеріне берілетін СТЭД БАЙ несиесі б.т. Бұл қордың мүшелігіне енетін елдер кез келген уақытта халықаралық валюталық қордан келісілген уақыт ішінде белгілі бір соманы ұлттық валютадан шетел валютасына айырбастауына,кедендік төлемдерді төлеу мерзімін несие есебінен ұзартуға құқығы бар.
Шетелдік банктерден немесе басқалардан шетелдік валюта түрінде несие алған ұйымның бухгалтериясында:
Д-т:Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар немесе Шетелдердегі валюталық шоттардағы ақшалар шоттарының тиістісі,
К-т: Банк мекемесінің қарызы шоты түрінде жазылады.
Ал ұйым бұл несиені қайтарған уақытында:
Д-т: Банк мекемесінің қарызы шоты
К-т: Ел ішіндегі валюталық шоттардағы ақшалар немесе Шетелдердегі валюталық шоттардағы ақшалар шоттарының тиістісі түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Банктен тыс мекемелерінің несиелері есебі
Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы заңға сәйкес барлық кәсіпорындар өздерінің меншігіндегі ақшалардың қозғалысын еркін пайдалануға,яғни өз қалауы бойынша жұмсауға құқылы.Яғни өзінің бос тұрған ақшаларын кәсіпорын басқа кәсіпорынға инвестиция ретінде салуға немесе несиеге беруіне болады. Сондықтан да ұйымдар өзіне қажет ақшаны тек қана банк мекемелерінен ғана емес,басқа да заңды немесе жеке тұлғалардан несиеге,қарызға алуға болады.Ұйымдардың басқа кәсіпорындардан алған несиесчіне бухгалтерияда жазылатын екіжақты жазу банк мекемелерінен алынатын несиеге жазылатын жазуға ұқсас болып келеді:
Ұйым банктен тыс мекемеден несие алған уақытында:
Д-т: Ақшалар шоты
К-т: Банктен тыс мекеменің қарызы шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Ал бұл алынған несие қайтарылған уақытта:
Д-т: Банктен тыс мекемесінің қарызы шоты,
К-т: Ақшалар шоты түрінде жазылады.
Осы алынған несие үшін есептелген пайыз сомасына:
Д-т: Сыйақы түріндегі шығын шоты,
К-т: Төленетін сыйақы шоты
Кәсіпорын бұл міндеттемені төлеген уақытында:
Д-т: Төленетін сыйақы шоты
К-т: Ақшалар шоты түрінде жазылады.
Басқадай несиелік операциялар есебі
Коммерциялық банктер іс жүзінде көбінесе несиені нақты ақшалай емес,төлем қаржысы есебінде,яғни пайдаланатын вексель түрінде береді.Несие алушы ұйымдар мұндай вексельдерді өздерін материалдық қорлармен,тауарлармен жабдықтайтын,сондай ақ қызмет көрсететін жабдықтаушылармен есеп айырысу үшін пайдаланады.Әрбір вексельдің айналу мерзімі несие беруші банк мекемесімен несие алушы ұйымның арасындағы келісім шартта қарастырылып белгіленеді.Бұл айтылған вексельдер айналым мерзімі шегінде бір ұйымнан екінші ұйымға төлем құралы ретінде бірнеше рет берілуі мүмкін.Олардың пайдалану мерзімі аяқталғанда вексель ұстаушы ұйым оны банк мекемесіне төлем ретінде табыс етеді.Ал осы вексель түрінде несие алған ұйым несиелік келісімшарттың аяқталуына қарай банк мекемесіне алған несиесіне сәйкес есептелетін пайыз сомасын аударады.
Әрбір кәсіпорын өз қалауы бойынша Басқадай қарыздардеп аталатын шотта Басқа да қ.м.несиелер және Басқадай ұ.м.несиелердеп аталатын аралық шоттарын ашуларына болады.Сонымен қатар бұл шоттарда алынған несиелердің басқадай түрлері де есептеледі.Кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде нақты несиеге алынған ақшаларына:
Д-т: Ақшалар шоты
К-т: Басқадай қарыздар шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Ал бұл алынған қаржы бойынша есеплелген пайыз сомасына:
Д-т: Сыйақы түріндегі шығын шоты,
К-т: Басқадай қарыздар шоты түрінде екі жақты жазу жазылады.
Ал вексельдерді дисконттау бойынша операцияларға:
Д-т: Басқадай қарыздар шоты,
К-т: Алынған вексельдер шоты түрінде екі жақты жазу жазылады.
Кесте 1-Банк және банктен тыс мекемелердің қарыздары шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№
Операциялардың мазмұны
Д-т
К-т
1
2
3
4
1
Алынған банк несиелері кассаға немесе есеп айырысу шотына келіп түсті
1010
3010,4010
2
Жабдықтаушы мердігерлерге банк несиесінің есебінен қойылған аккредитивтер
1060
3010,4010
3
Жабдықтаушы мердігерлерге қарыз сома банк несиесінің есебіне төленді
3310
3010,4010
4
Жабдықтаушы мердігерлерге алдағы уақытта алынатын материалдық қорлар үшін банк несиесінің есебінен берілген аванс
1610,2110
3010,4010
5
Көрсетілген қызметі немесе орындайтын жұмысы үшін жабдықтаушы ұйымға банк несиесінің есебінен берілген аванс
1610,2110
3010,4010
6
Есептелген салық бойынша ұйымның бюджетке қарыз сомасы банк несиесінің есебінен аударылды
3110-3190
3010,4010
7
Вексельге алынған банк несиелері
1010
3010,4010
8
Кәсіпорынға банк мекемелерінен алынған несиелері бойынша қарызы есеп айырысу шотынан аударылды
3010,4010
1030
9
Банктен тыс мекемелерден алынған неселер
1010,1030
3020,4020
10
Банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебінен жабдықтаушы мердігерлерге қарыз сома төленді
3310,3350
3020,4020
11
Банктен тыс алынған несиелер бойынша қарыз қарыз есеп айырысу шотынан төленді
3020,4020
1030

0.2 Дивидендтер бойынша есеп айырысу операцияларының есебі
Дивиденд дегеніміз акционерлерге олардың акцияларыының саны мен түрлеріне қарай тиесілі акционерлік қоғам табысының бір бөлігі болып табылады.
Ал оның мөлшері осы қоғамның акционерлерінің жалпы жиналысында бекітіледі. Ескертетін жағдай,артықшылығы бар акциялар бойынша есептелетін дивиденд сомасының мөлшері ол акцияны шығарған кезде белгіленген мөлшерден және де жай акцияларға есептелетін дивиденд сомасы мөлшерінен кем болмауы тиіс.Сондай ақ акцияның артықшылығы бар деп аталатын түрі үшін кәсіпорын дивиденд сомасын есепті жылы табыс алғаны немесе алмағанына қарамастан есептеп төлеуі тиіс. Акционерлер мен оларға тиісті төленетін дивидендтер бойынша есеп айырысу есебі Дивидендтер бойынша есеп айырысу деп аталатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.Дивидендтер есептеген уақытта:
Д-т: Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зиян)шоты немесе есепті жылда алынған бөлінбеген табыс сомасы жетіспеген жағдайда Өткен жылдағы бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)шоты,
К-т: Қарапайым акциялар бойынша есеп айырысу немесе Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу деп аталатын шоттардың тиістілерінде түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады.
Акцияларға, дивиденд төлеу бойынша заң актілерінде немесе үлес қосушылардың құжаттарында қаралған міндеттемелер негізінде,бөлінбеген табыстың болмауынан немесе жетіспеушілігінен,резервтік капиталдың есебінен артықшылығы бар акцияларға есепателген дивиденд сомасына:
Дт : Резервтік капитал шоты
Кт: Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу деп аталатын шоттар түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады.
Акционерлерге есептелген дивиденд сомасынан ұсталатын табыс салығы сомасына:
Дт: Қарапайым акциялар бойынша есеп айырысу немесе Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу деп аталатын шоттардың тиістілері
Кт: Бюджетпен басқадай операциялар бойынша есеп айырысу деп аталатын шоттар түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады
Ал бұл есептелген табыс салығының сомасы бюджетке аударылған уақытта кәсіпорынның бухгалтериясында:
Дт: Бюджетпен басқадай операциялар бойынша есеп айырысу шоты
Кт: Ақшалар шоты түрінде екі жақты жазу жазылады
Жай және артықшылығы бар акциялар бойынша акционерлерге дивиденд төлеген уақытта:
Дт: Қарапайым акциялар бойынша есеп айырысу немесе Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу деп аталатын шоттардың тиістілері
Кт: Ақшалар шоты түрінде екі жақты жазу жазылады.
Сондай ақ, жай және артықшылығы бар акциялар бойынша акционерлерге дивиденд төлеген кезде,есеп айырысудың талдамалық есебі әрбір акционер бойынша есеп айырысу шоттары жөніндегі айналым тізімдемесінде жүргізіледі.
Кесте 2 - Дивидендтер бойынша есеп айырысу шоты арқылы жүргізілетін операциялар
№
Операциялар мазмұны
Дт
Кт
1
Есепті немесе алдыңғы жылғы бөлінбеген табыс есебінен қарапайым және артықшылығы бар акциялар бойынша есептелген дивидендтерге
5510,5530
3030,4130
2
Акцияларға, дивиденд төлеу бойынша заң актілерінде немесе үлес қосушылардың құжаттарында қаралған міндеттемелер негізінде,бөлінбеген табыстың болмауынан немесе жетіспеушілігінен, резервтік капиталдың есебінен, есептелген дивидендтеріне

5410,5460
3030,4130
3
Есептелген дивидендтерді төлеу
3030,4130
1010,1030
4
Дивиденд төлеу көздерінен ұсталуға тиісті салық сомасына
3030,4130
3190
5
Акционерлерге есептелген дивидендтерінің есебінен,босатылған тауарлардың,орындалған жұмыстың және көрсетілген қызметтің құнына
3030,4130
6010

0.3 Бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебі
Бюджет - жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөлініп пайдалану,жұмсау үшін құрылатын қаржы қоры. Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға,халықтың экономикалық әл ауқатын,мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланады.
ҚР салық кодексіне сәйкес және жеке заңды тұлғалардан алынатын салықтар,мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі б.т.
Әлеуметтік салық
Әлеуметтік салық Заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін салықтарының бірі. Оның ерекшелігі,бұл салық түрі кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың атқарған қызметі мен орындаған жұмысы үшін есептелетін еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорының белгілі бір пайызы түрінде есептеліп кәсіпорынның шығындарына қосылып отырады. Бірақ қызметкерлер мен жұмысшылар еңбекақысынан ұсталмайды. Әлеуметтік салықты төлеушілер қатарына барлық заңды тұлғалар мен кәсіпкерлікпен айналысатынжеке тұлғалар жатады.
Шаруашылық жүргізуші ұйымдарда әлеуметтік салық ағымдағы айдың еңбекақы төлеу қорының заңда қаралған пайызы негізінде есептеледі декелесі айдың 15 - ші жұлдызынан кешіктірілмей төленуі тиіс. Кәсіпорында әлеуметтік салық сомасы есептелгенде оның бухгалтериясында:
Дт: Жалпы және әкімшілік щығындар шоты
Кт: Әлеуметтік салық деп аталатын шот.
Сол сома бюджетке есеп айырысу шотынан төленгенде:
Дт: Әлеуметтік салық деп аталатын шоты
Кт: Ақшалар деп аталатын шоты түріндегі бух.жазу жазылады.
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы
Ұйым өзінің есепті жылда алған табысы бойынша табыс салығы сомасын есептеу барысында бух.есепте мына түрдегі екі жақты жазу жазылады:
Дт: Корпоративтік салық бойынша шығындар шоты
Кт: Төленетін корпоративті табыс салығы шоты.
Ал бұл сома бюджетке аударылғанда:
Дт: Төленетін корпоративті табыс салығы шоты
Кт: Ақшалардеп аталатын шоты түріндегі бух. жазу жазылады.
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы
Жеке тұлғалардан табыс салығы ұсталған кезде:
Дт: Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу шоты
Кт: Бюджетке төленетін басқадай салықтар,алымдар және міндетті төлемдер шоты.түріндегі жазу жазылады.
Акциздік салықтар
Кәсіпорында акциз салығы есептегенде:
Дт: Алынуға тиісті борыштар шоты
Кт: Акциз салығы шоты.түріндегі жазу жазылады.
Кесте 3 - Бюджетпен есеп айырысу бойынша жүргізілетін операциялар
№
Операциялардың мазмұны
Дт
Кт
1
2
3
4
1
Заңды ұйымдардан бюджетке алынатын ктс сомасына
7710
3110
2
Ұйымның есеп саясатының өзгеруіне немесе кеткен кемшіліктерді түзетуге байланысты,бөлінбеген табыстың бастапқы қалдығын реттеуге жататын салық сомасының:
oo ұлғаюына
oo азаюына

5530
3110

3110
5530
3
Төтенше жағдайларда және тоқтатылған операцияларға байланысты табыстар (зияндар) салығының сомасына
6310,6310
3110
4
Төтенше жағдайларда және тоқтатылғаноперациялардың салдарынан шеккен зиянға байланысты өзгерген салық сомасына
3110
6310
5
Заңды ұйымдардың бюджетке нақты аударған ктс сомасы
3110
1030
6
Ағымдағы кезеңде пайда болған немесе жойып жіберудің нәтижесінде уақытша айырмашылық алдағы уақытта төлеуге тиісті салық
7710
632
7
Кейінге қалдырылған табыс салығы шотына түзетулер енгізуге байланысты:
oo салық мөлшерін ұлғайтуға
oo салық мөлшерін азайтуға

7710
632

632
7710
8
Пайда болған немесе жойып жіберудің нәтижесінде кездескен уақытша айырма салық сомасына:
oo бюджетке төлеуге
oo зиянды жабу нәтижесіне есептелген

632
632

3110
7710
9
oo Активтерді қайта бағалауға байланысты салықсомасының үстеме өсімі,салық есебіндегі қайта бағалау үстемеөсімінен жоғары болған кезде,
oo Салық есебіндегі қайта бағалау үстеме өсімінің,бух.есептегі қайта бағалау үстеме өсімінен жоғары болған кезде
5420

632
632

7710
жалғасы кесте 3
10
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге сатылған өнім үшін талап етілген шот бойынша ққс сомасына
1210
3130
11
Орны толтырылатын ққс сомасы мен есептелген ққс сомасының өзара жабылуына
3130
1420
12
Бюджетке аударылған ққс сомасына
3130
1030
13
Жеке тұлғаларға есептелген табыс салығы сомасына
3350
3190
14
Серіктестерге қатысушылардың дивидендтерімен табыстарынан,олардың үлестеріне қарай,төленетін көздерінен ұсталуға тиісті,есептелген салық сомасына
3030,3340,4140
3190
15
Жеке тұлғалардың еңбекақысынан ұсталған табыс салығы сомасының бюджетке аударылғаны
3190
1030
16
Бюджетке артық аударылған салық сомасының қайтарылуы
1030
3110-3190
17
Есептелген әлеуметтік салық сомасы
7210
3150
18
Есептелген әлеуметтік салық сомасы бюджетке есеп айырысу шотынан аударылды
3150
1030
19
Есептелген акциз салық сомасы
1210,2110
3140
20
Есептелген акциз салығының сомасы бюджетке есеп айырысу шотынан аударылды
3140
1030
21
Есептелген мүлік салығы сомасы
7440
3180
22
Есептелген мүлік салығы сомасы есеп айырысу шотынан бюджетке аударылды
3180
1030
23
Есептелген көлік құралдары салығы сомасы
7440
3170
24
Есептелген көлік құралдары салығы сомасы есеп айырысу шотынан бюджетке аударылды
3170
1030
25
Есептелген жер салығы сомасы
7740
3160
26
Есептелген жер салығы сомасы есеп айырысу шотынан бюджетке аударылды
3160
1030

1.4 Жабдықтаушы мен қызмет көрсетушілермен есеп айырысу есебі
Кез келген кәсіпорын үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп тұруы үшін оны уақытылы керекті материалдарымен қамтамасыз етіп отырудың маңызы зор. Ұйымды экономикалық қормен жабдықтау экономикалық және әлеуметтік дамыту жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өнім өндіруші ұйымдармен, сондай ақ делдалдық ұйымдармен өзіне керекті материалдық қорлармен және техникалармен қамтамасыз ету жөніндегі келісім шарттар жасалады немесе өзінің делдалдары арқылы биржадан сатып алады.
Осы жоғарыда айтылған ұйымды керекті материалдармен және басқа да құндылықтармен жабдықтайтын кәсіпорындармен есеп айырысуының есебі Жабдықтаушы және мердігерлермен есп айырысу шотында жүргізіледі. Бұл шотта есеп айырысу сомасының деңгейіне және нысандарына қарамастан жабдықтаушылардан алынған материалдар мен қосалқы бөлшектер,олардың атқарған жұмыстары мен көрсеткен қызметтері үшін есептелінген қарыз сомаларының есебі жүргізіледі. Жабдықтаушы және мердігерлермен есп айырысу шотының кредитінде тиісті материалдық қорлар,шығындар бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот фактурасына сәйкес есептелген сомалар,ал дебеті бойынша ақшалар деп аталатын шотының және басқа да шоттардың кредитінен оларға төленген сомалар жазылады. Жабдықтаушы және мердігерлермен есп айырысу бойынша есеп номері 6 журнал ордерде жабдықтаушы мердігелердің әрбір шот фактурасы бойынша бөлек жүргізіледі. Бұл журнал ордерде жабдықтаушы мердігерлердің шот фактураларының акцептелуі, материалдық құндылықтардың, жұмыстар мен қызметтердің қабылдануы, олардың құнының төленуі жайлы мәліметтер жазылады.
Келіп түскен шот фактураларды алдымен үлгілі түрі М-1 Келіп түскен жүктер есебі журналына тіркейді. Бұл журнал бойынша ұйымда материалды құндылықтардың уақытылы келіп түсуіне бақылау жасалады. Журналға жазылуға тиісті мәліметтерді жабдықтау бөлімі тауар көлік жүкқұжаттары,кіріс ордерлері,материалды қабылдау туралы актілер негізінде кәсіпорын қоймасына материалдық құндылықтардың келіп түсуіне қарай жазып отырады. Журналға тек акцептелген шот фактурасы ғана жазылады.
Фактураланбаған жабдықтар есебі
Кей жағдайларда келіп түскен материалдық құндылықтардың құжаттары болмауы мүмкін. Мұндай құндылықтарды фактураланбаған жеткізілім деп атайды. Фактураланбаған жеткізілімдер фактураланған яғни шот фактураларымен бірге келген жеткізілімдер тәрізді әрбір жабдықтаушылар бойынша жеке көрсетіледі.Фактураланбаған жабдықтарды жазу үшін үлгісі М-7 Материалдарды қабылдау туралыактілер қолданылады,олар шот фактурамен рәсімделген материалдар,сондай ақ қабылдау кезінде артық шыққан тм құндылықтарға да жатқызылады. Төлем жасалған,бірақ айдың аяғына дейін кәсіпорынның қоймаларына түспеген тмқ шот фактуралары келген уақытында оларға бұрын азылған деректер сторно етіліп номері 6 журнал ордерге шот фактурадағы мәліметтер жазылады.
Кесте 4 - Жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№
Операциялардың мазмұны
Дт
Кт
1
Келіп түскен тмқ үшін жабдықтаушы мердігерлердің шот фактурасы акцептелді:
oo сатып алу құнына;
oo сатып алынған тауарларға есептелген ққс сомасына

1310,1330
1420

3310
3310
2
Жабдықтаушы мердігерлердің шоттары акцептелді:
oo материалды жеткізу және өңдеу қызметтерінің құнына;
oo ққс құнына

1310,1330
1420

3310
3310

жалғасы кесте 4
3
Орындалған құрылыс монтаж жұмыстары үшін мердігерлердің талап еткен шоттарына:
oo жұмыстың құнына
oo ққс сомасына

2930
1420

3310
3310
4
Тасымалдау ұйымдарының өнім сату бойынша көрсеткен қызметі үшін талап еткен шоты:
oo көрсетілген қызмет құнына
oo ққс сомасына

7110
1420

3310
3310
5
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің,орындалған жұмысқа,көрсетілген қызметке,оның ішінде, негізгі және өндіріс цехтары,жалпы өндірістік және шаруашылық қажеттері үшін берілген электроэнергиялары,булары,газдары,с улары және байланыс қызметтері үшін талап еткен шоттары:
oo жұмыстың және қызметтің құнына
oo ққс сомасына

8100
1420

3310
3310
6
Жабдықтаушы мердігерледен материалдарды қабылдаған кезде кем шыққан және бағасының сәйкес келмеуіне,арифметикалық жіберген қатесі және т.б. үшін қойылған шығым талап сомасына
1410
3310
7
Бух. есепте шот фактурасыз келіп түскен материалдарды көрсету
1310
3310
8
Жабдықтаушылардан келіп түскен шот фактураға сәйкес бұрыңғы шот фактурасыз кіріске алынған материалдардың құны сторно етіледі.
1310
3310
9
oo Құны төленген бір ақ айдың аяғында жолда қалған материалдардың немесе қоюшылардың қоймасынан әкетілмеген материалдардың құнына;
oo Келесі айдың басында бұл сомалар қызыл жызумен жазылып шығарылып тасталады.
1310

1310
3310

3310
10
Мердігерлік әдіспен жөндеу жүргізілген негізгі құралдардың:
oo жөндеу құнына
oo ққс сомасына

8310
1420

3310
3310
11
Жабдықтаушы мердігерлердің шоттары төленгенде
3310
1030
12
Жабдықтаушы мердігерлерге алдын ала берілетін аванс сомасы есептелінді
3310
1610,2910
1.5 Басқа да кредиторлық қарыздар мен есептелген төлемдер есебі
Жалдық міндеттемелер есебі
Бұл міндеттемелер есебі Жалдық міндеттеме деп аталатын шотта жүргізіледі. Бұл шот негізінен пассивті есеп айырысу шоты болып табылады. Шоттың кредиті бойынша жалға алушы кәсіпорынның негізгі құрал жабдықтарды ұзақ мерзімге жалға алғаны үшін жалға беруші кәсіпорынға қарызы көрініс табады. Ал Жалдық міндеттеме деп аталатын шот дебеті бойынша негізі құралдарды жалға беруші кәсіпорынға жалдық міндеттеме бойынша қарыздың төленуі көрсетіледі. Бұл шотта талдамалық есеп әрбір жалдық міндеттеме бойынша бөлек жүргізіледі.
Төленуге тиісті сыйақы есебі
Алынған несие, жалдық келісім шарт және шығарылған бағалы қағаздар бойынша төленуге тиісті пайыздардың есебі Төленуге тиісті сыйақы шотында жүргізіледі. Төленуге тиісті пайыздардың барлық түрлерін есептеген кезде:
Дт: Есептелетін сыйақылар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.