Қазақстан Республикасы білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МӘНІ МЕН ҚАЖЕТТІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялар, интернет технологиялар және ақпараттық жүйелерді жасау бойынша құрылымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Білім берудегі ақпараттық технологиялардың маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

2 ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ОҚЫТУДЫҒ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ..26
2.1 Жоғары білім беруде ақпараттық технологияларды қолданудың шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.2 Жоғарғы оқу орнындарындағы онлайндық технологиялар бағдарламасы.29

3 ПАРАСАТТЫ ЭКОНОМИКАДА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙСІНЕ ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
3.1 Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білім беру деңгейін көтеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
3.2 Жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы жас мамандар дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті
Экономикалық теория кафедрасы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Орындаушы:
5 курс студенті _______________________АлтынбековА. А.

Ғылыми жетекші
э.ғ.к. профессор ______________________Сарбасова Т.С.

Норма бақылаушы ______________________Абдилова Ә.Ч.

Қорғауға каф. меңгерушісімен
жіберілді
э.ғ.д.,докторы ______________________Төлегенова М.С.

Алматы 2007
РЕФЕРАТ

Жұмыстың тақырыбы. ҚР білім беру саласындағы ақпараттық
технологиялар.
Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы 3 тараудан 49 беттен тұрады. Онда
кесте келтірілген.Жұмысты жазу барысында 41 әдебиеттер,мерзімді басылымдар
мен Президент жолдаулары мен статистикалық мәліметтерді пайдаландым.
Кілт сөздер: білім беру, ақпараттық технология, инновация,
онлайндық технологиялар.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Осы тәуекелділікті қолдаған Елбасы
Нұрсұлтан Назарбаев өзінің 2007 жылғы қазақстан халқына жолдауында мына
жағдайға ерекше тоқталды: Әлемдік шаруашылық байланыстарына белсене
кіріккен барлық қазіргі заманғы бақуатты мемлекеттер парасатты экономика
сүйеніп жасалған. Ал осындай экономика жасақтау үшін ең алдымен өз
қалауымыздағы білім саласын, білімнің болашақ ортақ базасын жаңарту үшін
талаптар қойып инфрақұрылым қалыптастыру қажет және жаңа технологиялар
беруші ұжымдарға осы жаңа технологиялармен жұмыс істеуге тиіс Қазақстандық
құрамды міндетті түрде оқытуды ұсынған дұрыс. Осыған орай, Қазақстан
Республикасында қабылданған білім беруді дамыту тұжырымдамасы мемлекеттік
тәуелсіздікті қалыптастыру мен нығайтудың, елдің прогресшіл даму негізінің
құрамдас бөлігі –білім беру мемлекеттік саясаттың жалпы стратегиясын және
білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі бағыттарын,
міндеттерін және оларды жүзеге асырудың механизмдерін айқындайтын құжат
болып табылады.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МӘНІ МЕН
ҚАЖЕТТІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1 Білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялар, интернет технологиялар
және ақпараттық жүйелерді жасау бойынша
құрылымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ...6
1.2 Білім берудегі ақпараттық технологиялардың
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... .13

2 ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ОҚЫТУДЫҒ АҚПАРАТТЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 26
2.1 Жоғары білім беруде ақпараттық технологияларды қолданудың шетелдік
тәжірибесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.2 Жоғарғы оқу орнындарындағы онлайндық технологиялар бағдарламасы.29

3 ПАРАСАТТЫ ЭКОНОМИКАДА БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙСІНЕ ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ
ЕНГІЗУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...32
3.1 Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білім беру деңгейін
көтеру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
3.2 Жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы
жас мамандар
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...42

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..4 6

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..48

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі. 21 ғасырда адамның рухани қазынасын білім арқылы
қалыптастыра алмаған елдің тығырыққа тірелері анық.
Біздің болашақтың жоғары технологиялық және ғылыми қамтылған
өндірістері үшін мамандар қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім беру
жүйесінсіз әрі алысты барлап кең ауқымда ойлай білетін қазіргі заманғы
басқарушыларсыз біз инновациялық экономиканы ешқашан құра алмаймыз [1.19-
б.].
Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Осы тәуекелділікті қолдаған Елбасы
Нұрсұлтан Назарбаев өзінің 2007 жылғы қазақстан халқына жолдауында мына
жағдайға ерекше тоқталды: Әлемдік шаруашылық байланыстарына белсене
кіріккен барлық қазіргі заманғы бақуатты мемлекеттер парасатты экономика
сүйеніп жасалған. Ал осындай экономика жасақтау үшін ең алдымен өз
қарауымыздағы білім саласын, білімнің баршаға ортақ базасын жаңарту үшін
талаптар қойып, инфрақұрылым қалыптастыру қажет және жаңа технологиялар
беруші ұжымдарға осы технологиялармен жұмыс істеуге тиіс Қазақстандық
құрамды міндетті түрде оқытуды ұсынған дұрыс [2,13-б.,57-б.].
Осыған орай, Қазақстан Республикасында қабылданған білім беруді дамыту
тұжырымдамасы мемлекеттік тәуелсіздікті қалыптастыру мен нығайтудың, елдің
прогресшіл даму негізінің құрамдас бөлігі –білім беру мемлекеттік
саясаттың жалпы стратегиясын, негізгі бағыттарын, міндеттерін және оларды
жүзеге асыруының механизмдерін айқындайтын құжат болып табылады.
Тұжырымдамада Қазақстан Республикасының Конституциясында, Білім
туралы Қазақстан Республикасының заңында, Ғылым туралы Қазақстан
Республикасының заңында, Ұлттық қауыпсіздық туралы Қазақстан
Республикасының заңында, Қазақстан 2030 стратегиясында, Қазақстан
Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарында,
Қазақстанның 2015 жылға дейінгі индустриалдық –инновациялық даму
стратегиясында, Білім мемлекеттік бағдарламасында, Дакар шеңберіндегі
әрекеттер Білім баршаға, Білім берудегі ақпараттық технологиялар
жөніндегі конвенцияда, Еуропа өңірлеріндегі жоғары білімге қатысты
біліктілікті тану туралы Лиссабон конвенциясында, Жастардың құқықтары
туралы конвенциясында, Жоғары білім жөніндегі бүкіл дүниежүзілік
конференцияның декларациясында, Болоньядағы Еуропа елдері білім министрлері
кеңесінің ұсынымдарында, Тәуелсіз мемлекеттер достастығына қатысушы
мемлекеттердің білім министрлерінің және ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің
білім беру саласындағы ынтымақтастығы жөніндегі кеңесінің конференциясында,
Еуразия Экономикалық Қоғамдастығының Интеграциялық комитетінің жанындағы
Білім, ғылыми дәрежелер мен атақтар туралы құжаттарды өзара тану және
олардың баламалығы жөніңдегі кеңесте, БҰҰ Бас Ассамблеясының 2005-2015
жылдарда Тұрақты даму мүддесінде білім берудің он жылдығын өткізу туралы
қарарында белгілінген Қазақстанның білім беру саясатының негізгі
ұстанымдарын одан әрі дамытады.
Жаңа 21 ғасыр – бұл күнтізбедегі жаңа уақыт өткелі емес. Ол - өткенді
таразылап, өмірдің мәнін жаңаша түсінуге, болашақты барынша жете дұрыс
анықтайтын уақыт. Әсіресе, бүгін біз өз күшімізді жарқын болашаққа
жұмсауымыз керек. Мемлекеттің қарқынды дамуы көбінесе оның білім-ғылымымен
және мәдениетімен анықталады. Сондықтан, менің бітіру жұмысымдағы білім
беруді ақпараттандыру, яғни қоғамды мына күнде дамып отырған әлемге
дайындау – бүгінгі күннің ең негізгі және өзекті мәселесі болып табылады.
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен 21 ғасыр – ақпараттандыру ғасыры
деп алады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогресстің негізгі
белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қоғамды
ақпараттандыру – экономиканың,ғылым-білімнің,мәдение ттің дамуының негізгі
шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл жоғары оқу орны мен
мектепке жүктеледі. Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғалаған адам – ол
ақпараттық технология ауысуына және нарық талабына сай, терең білімді, әрі
жан-жақты адам.
Қазақстанның 50 елдің қатарына кіру үрдісінде білікті де білімді
жастардың маңызы өте зор. Ал білікті де білімді жастардың терең білім
алуында бүгінгі заманға сай енгізіліп жатқан ақпараттық технологиялардың
орны ерекше. Технология дамыған қазіргі заманда интернет желілерінің,
электронды оқулықтардың, ақпараттық технологиялармен оқытудың маңызы арта
түсуде. Осыған байланысты бітіру жұмысында қазіргі замандағы қоғамның
қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында кезек күттірмейтін
бір қатар мақсат-міндеттер қойылады. Бұл жерде негізгі мақсат – Қазақстан
Республикасы азаматтарының ақпараттық технологияларды меңгеруге
қызығушылығын ынталандыру. Алға қойылған мақсатқа қол жеткізу келесідей
шаралар жүйесін құру жолымен, яғни компьютерлік техниканы, интернет жүйесі,
электрондық және телекоммуникациялық құралдарды, электронды оқулықтарды,
интернет желісіндегі электрондық сервистердің аясын кеңету арқасында
қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды игеру арқылы жүзеге асырылады.
Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік
стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет - деп ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаев атап көрсеткендей жастарға білім беру жолында ақпараттық
технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы
зор.

1 БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МӘНІ МЕН ҚАЖЕТТІЛІГІ

1.1 Білім берудегі жаңа ақпараттық технологиялар, интернет
технологиялар және ақпараттық жүйелерді жасау бойынша құрылымдар

Ақпараттық технология теориясының пайда болуын әдетте, негізінен,
американдық ғалым К.Шенонның байланыстың математикалық теориясы (1948ж.)
атты іргелі еңбегінің жарыққа шығуымен байланыстырады . Дегенмен ақпараттық
технология теориасына оның жігін бұзбай , басқада ғалымдардың еңбектерінде
алынған нәтижелер енді. Мысалы, ең алғаш ақпараттың сан өлшемін ұсынған
(1928ж.) Р.Хартылидің үзіліссіз функцияның жекелеген сандық нүктелеріндегі
мәндерінің жинақтылығымен білу мүмкіндігі жайындағы аса маңызды теореманы
тұжырымдаған (1933ж.) және бөгеуілді ортада сигналдарды қабылдаудың тиімді
әдістерін ұсынған (1946ж.) академик В.А Котелниковтың ақпараттық технология
теориясының матетатикалық негізі болып табылатын тербелістердің статикалық
теориясына үлкен үлес қосқан (1941ж.) академик А.Н.Колмогоровтың нәтижелері
кіреді .
Келесі жылдарда ақпараттық технология теориясы шетел ғалымдарының
еңбектерінде ары қарай дами түсті.
Ақпараттық технология теориясы идеясын ғылымның әр түрлі саласында
кеңінен пайдалану әрекеттерінің жасалынуы оның өзінің негізгі математикалық
теория екендігіне байланысты. Оның негізгі ұғымдары ( энтропия , ақпарт
мөлшері , істеп шығару қаблеті) әр түрлі физикалық мазмұн беруі мүмкін
оқиғалыр ықтималдығы арқылы ғана анықталыды . Ақпараттық технология
теориясының негізгі идеяларын пайдалану тұрғысынан ғылымның басқа
салаларындағы зерттеу тәсілі теориялық- ақпараттық тәсіл деп аталады .
Көптеген жағдайларда осы тәсілді пайдалану жаңа теориялық нәтижелермен
құнды практикалық ұсыныстар алуға мүмкіндік береді. Дегенмен, мұндай
тәсілдің нақтылы шындыққа онша сай келе бермейтін үрдістер моделін құруға
әкелетін кезі сирек емес. Сондықтан хабарларды таратудың және сақтаудың
таза техникалық мәселелер төнірегінен тыс, кез келген зерттеулерде
ақпараттық технология теориясын үлкен сақтықпен пайдаланған жөн . Әсіресе
бұл адамның ақыл ой әрекетін моделдеуге , оның ақпараттық қабылдау және
өңдеу үрдістеріне қатысты болып келеді.
Ақпарат ұғымын түсіндірудегі бар айырмашылық, ақпарат әр қашан
материалдық – энергетикалық тұлғада , сигнал түрінде айқындалатыны даусыз.
Техникалық құралдардың көмегімен оны өңдеуді жүзеге асыру мүмкін болатын
тұлғаланған түрде берілген ақпаратты мәліметтер деп аталады. [3.17-б.]
Кез келген бизнес – білім беру, тұтастай алғанда, ұлттық бизнеске
және ұлттық білім беруге негізделеді.
Қазақстанның жедел дамып отырған адамзат қоғамының көшінен қалмай,
қазіргі заманға лайықты биіктен көрінуі ұлттық білім беру жүйесінің
деңгейіне тікелей байланысты.
Елдің ертеңгі өрісі биік, дүниетанымы кең кемел ойлы азаматтардын
дайындау үшін бүгінгі ұрпаққа ұлттық рухани қазынаны әлемдік озық ой
-пікірмен ұштастырған сапалы біліммен тәлім тәрбие қатар берілуі қажет
екендігі және еліміздің білім беру саласында жүріп жатқан өзгерістердің
бүгінгі мен болашағы туралы ой пікірлер бізге өте құнды болып саналады.
Ұлттық білім беру өз кезегінде көптеген ұлттық мәдениеттердің
ықпалында болды. Мәселен, Ресейлік білім беру (және онымен байланысты
қазақстандық білім беру) келесі белгілерді өзіне сіңірген:
- Германиялық білім берудің, ол қоғамдық мүддеге және тұлғаның ішкі
әлеміне бағыттала отырып, абстрактілі тұлғалық құндылықтарға
негізделген; ол, сонымен қатар білім беруге және тәрбиеге реалистік
көзқарасына ие болды; мақсаты – адамның гуманистік идеалы емес, сондай-
ақ практикалық қайраткер түрі де емес, мемлекеттік адам, шенеунік,
ғалым және бұл Ресей мемлекетімен мойындалды;
- Гуманистік идеалы бар романдық білім беру мәдениетінің;
-Прагматикалық, функционалдық, оқыту мен тәрбиеге діни өзгешеліктерден
арылған көзқарастары бар англосаксондық педагогиканың және оның
американдық нұсқасымен бірге алғанды.
- Жекелікке, тұлғаның өзіне практикалық танымдық іс - әрекетті жүзеге
асыруына мүмкіндік беруге, осы тұлғаның экстраверттілігіне, тұлғаның
қоғамдағы өмірге бейімделуіне жағдай жасауға басты назар қойған
американдық педагогиканың.
Кеңестік дәуірде білім беру жоғарыдан орнатылатын сананың қауымдық –
ұжымдық түрін, қоғамдық құндылықтардың жеке құндылықтардан басым келуін,
тиісті идеология мен авторитарлы оқытушылық әдістемелер бағытында
тәрбиеленуді бастан өткізді.
Сондықтан әртүрлі мәдениет пен өмір жағдайларының ықпалында бүгінгі
білім берудің сипаттық ерекшеліктері айқындалды: білім беруді оның барлық
деңгейінде ұйымдастырудағы және қаржыландырудағы мемлекеттік анықтаушы
рөлі; оқыту және тәрбиелеу мәселелерінде қалыптасқан қоғамдық мүдделердің
жеке мүдделерден басымдығы, рухани және идеологиялық компоненттерінің
жоғары үлесі; білімнің айрықша маңыздылығы, білімді тұлғаның жоғары беделі,
білімнің қуаттылығына деген сенім,политехнизм тұлғаға білім беру қызметінің
тұлғасы ретінде емес, нысаны ретінде дәстүрлі көзқарас; білім берудегі
авторитарлық; оқыту үрдісінде тұлғаға интровертті көзқарас, тұйық адамды
идеалды адам құндылықтары әлемінде тәрбиелеу.
Көрсетілген кейбір ерекшеліктер бизнес – білім беруде бейнелену
қажеттілігі толық негізделген. Әсіресе бұл мемлекеттің білім беру
сферасындағы анықтаушы рөліне байланысты. Мәселен, мемлекетпен білім беру
сапасы куәландырады, бұл мемлекеттік дипломдарды беру арқылы қамтамасыз
етіледі.
Көптеген абитуриенттер жоғарғы білім алуға кәсіптік қызмет түрі
ретінде емес, жалпы оқу ретінде қарайды. Дипломды алған соң, олар алынған
білімге қатысы жоқ жұмысқа тұрады. Осыдан келіп, екінші жоғарғы білім
алғысы келетіндер саны өсіп отыр.
Кәсіптік қайта даярлауды өтуді көбісі мансаптық өсудегі орынды нығайту
ретінде қарастырады.
Бизнес – құрылымдарындағы және мемлекеттік басқару органдарындағы оқу
дайындығының деңгейіне және кәсіптік білімге талап артып отыр. Қазіргі
жағдайларда білімнің ескіру қарқыны жеделдеп отыр. Мұның бәрі мамандарды
қайта даярлау қарқынын жоғарлату қажеттілігіне мүмкіндік туғызып отыр.
Нарықтық экономиканың іс - әрекет етуі, екінші жағынан, бизнес – білім
берудегі жекенің қоғамдықтан басымдылығын ұйғарады. Соңғысының қызметі -
пайдаға, мансаптық өсуге, кәсіпкерлік бағытта тәрбиеге бағытталған кадрлар
өндірісі үшін даярлау. Сонымен қатар адамдарды ұжымда жұмыс істеуді,
командалық жұмысқа үйрету қажет.
Осылайша, жоғарғы оқу орын білімінің кемшілігі әзірге бизнес заңдарын
білмеуінен, алынған білім негізінде шығатын ілімдер мен ептіліктің
болмауынан көрініп отыр.
Көрсетілген кемшіліктерді толтыру – бұл бизнес – білім берудің
қызметі. Екінші жағынан: жұмыс үрдісінде команададағы моральдік – этикалық
нормаларды сақтау үшін бизнес-білім беруде тыңдаушылар бизнес этикасы,
іскерлік және корпоративтік мәдениет және т.б. бойынша курстарды өтеді.
Қазақстанда нарықтық экономика бойынша білім алуды және қайта
даярлауды қажет ететіндер үшін МВА (Master of Business Administration)
бағдарламалары бойынша бизнес - білім беру ұйымдастырылған. Оның
сипаттамаларын атап өтейік:
- Біліктілік кез – келген жоғарғы білімі бар тұлғаларға беріледі.
- Оқу мерзімінің соңында магистр қолданбалы сипаттағы диссертация
жазады;
- Оның тәжірибемен, бизнес – кейстермен (case study) тығыз
байланысы;
- Нақты әйгілі компаниялардың қызметінен шығатын бизнес – жағдайларды
талдау тыңдаушылардың кәсіби ілімдерінің, сараптамалық
қабілеттіліктерінің дамуына көмектеседі.
МВА бағдарламаларының бүкіл курсының құны батыс бизнес - мектептерінде
30 – 100 мың долларға тең, ал Қазақстанда 5 – 8 мың долларға тең.
Бағдарламалардың міндетті компоненті – бұл оқу сапасын бақылау және
қолдау. Сондай – ақ оқытушылардың шетелдерде сынақ өткізуі, аккредитацияның
әлемдік тәжірибесін игеру және т.с.с. болжанып отыр.
Бизнес – білім беруде компаниялардың топ менеджерлерімен немесе
жоғарғы жетекшілерімен ұсынған. Vip-білім алушыларды бөліп көрсету міндетті
болып табылады. Негізінен, ондағы оқу қымбат, оқытушылардың үлкен еңбегі
мен көп күш жұмсауды талап етеді. Жұмыс көлемінің толықтығынан топ-
менеджерлер стандартты бағдарламалар мен сабақтарға үнемі қатыса алмайды.
Сондықтан оларды оқыту қысқартылған оқыту формаларды қолдана отырып,
демалыс күндері жүргізіледі. Осы мақсаттарда Executive МВА, DBA– Doctor of
Business Administration (әкімшілік іскер докторы) бағдарламалық өнімдер
қолданылады.
Қазақстанда жаңа ақпараттық технологияларды, ақпараттық жүйелерді,
жеке алғанда бағдарламалық қамтамасыз ету бойынша ақпараттық жүйелерді
жасау бойынша құрылымдарды құру қажет. Ұйымдастырушылық мүмкіндіктер
математика және механика, ақпараттандыру және басқару, жоғарғы оқу
орындарындағы ақпараттық жүйелер мен информатиканың тиісті кафедраларының
ғылыми-зеріттеу институты түрінде бар деп санайды.
Бағдарламалық қамтамасыз ету нарығының жоғарғы даму тиімділігі туралы
оның Про –Инвест Консалтинг ресейлік компанияның лидерінің тәжірибесі
дәлел болады.
- Ол инвестициялық жоспарлау, қаржылық талдау және болжау үшін қазіргі
заманғы компьютерлік бағдарламалардың толық пакеттерін дайындайды.
- Ол ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, корпоративті
жоспарлау жүйелерін енгізіп, консалтингтік қызметтер көрсетеді;
- Компанияның бағдарламалық өнімдерді пайдаланушылар 3000 – ға жуық
ұйымдар, соның ішінде халықаралық болып табылады.
- Оның қатысуымен жасалған жобалар бойынша жүздеген миллион долларға
инвестициялар тартылды.
Капитал салымының тиімді нысаны деп интернет пен интернет –
технологияларды санайды. Жақын болашақта интернет миллиардтан астам
компьютер пайдаланушыларын біріктіреді. Батыс Еуропада электрондық саудадан
түсетін жыл сайынғы табыс 300 миллиард доллар деңгейінде, ал АҚШ – та 900
миллиард доллар деңгейінде күтілуде.
Мамандардың бағалауы бойынша, білім беру қызметінің қалыптасқан
әлемдік нарығының көлемі 2005 жылы 90 млрд. долларды құрады. Білім берудің
бірінші әлемдік салонына 2000 жылы мамыр айы, Ванкувер, Канада 56 елден 458
жеке және мемлекеттік ұйымдардан 3000 кәсіби мамандар қатысты.
Алайда білім беруді коммерциялизациялау мен жаһандандыру үрдістері
білім берудің әлеуметтік және ұлттық – мәдени құрастырушыларының маңызын
жоя отырып, оның униформизациясы мен әрі қарай коммерциализациялануына
әкеледі. Еуропалықтарды американдық компаниялар мен оқу орындарының
экспансиясы, американдық жоғарғы оқу орындарының дистанциялық оқыту бойынша
курстары ерекше алаңдатады. Интернет каналдары мәліметі бойынша.
Білім беруді жаһандандыру үшін келесі шараларды жүзеге асыру қажет
болды:
- 1998 жылдың мамыр айында Франция, Германия, Ұлыбритания және
Италияның білім беру министрлерінің Еуропалық жоғарғы білім беру
жүйесін үйлестіру туралы ортақ декларация құжатын қабылдауы. Онда
барлық Еуропа елдерін ортақ Еуропалық жоғарғы білім беру кеңістігін
құруға мүмкіндік туғызуға шақырған;
- 1999 жылдың маусымында 30 еуропалық ел Болондық декларацияға қол
қойды. Онда еуропалық жоғарғы білім беру жүйесінің әлемдегі бәсекеге
қабілеттілігін жоғарлатуға ерекше көңіл бөлінген. Ол декларацияда
еуропалық жоғарғы білім беру аймағын құру бойынша және әлемде
еуропалық жүйенің таралуына көмектесуі бойынша шаралар белгіленген.
Француз министрі К.Аллегр Ванкуверлік салонда айтып өткендей: ...
әлемнің технологиялық дамуына қарсы тұруға болмайды, сондай-ақ либералды
дамудың логикасын тұтастай қабылдаудың қажеті жоқ. Қазіргі әлем
талаптарына бейімделудің өзіндік жолын табу қажет .
Сонымен, Болондық декларацияға қол қою елге қандай міндет жүктейді?
Бұл:
- дипломдардың салыстырмалылығын қамтамасыз ету;
- білім берудің қос сатылы жүйесін енгізу, яғни бакалавриат және
магистратура.
- Еуропада қабылданған өтетін сабақтар сағатын есепке алу және
сынақтық бірліктер жүйесін енгізу, модульді процесспен несиелер.
- оқу орындарының аттестациялануы мен аккредитациялануын қамтамасыз ету;
- оқу сағаттарын өтетін сабақтар көлемін несиелік есепке алу жүйесіне
ауыстыру;
- аттестация және сапаның мемлекеттік бақылау жүйесін құру және т.с.с.

Болондық декларацияға қол қойған елдер үшін 2010 жылға жоғарғы
мектептің біріңғай жүйесін құру міндетті болып табылады. Бұл үрдіске Ресей
мен Қазақстан Республикасы да қосылды.
Қазақстан Республикасындағы жоғарғы оқу орындарындағы білім беру батыс
әдістемесі – несие жүйесі бойынша құрылуда. Оған сәйкес студент міндетті
сабақтардан басқа бірқатар курстар мен оқытушыларды таңдауға құқылы. Ол оқу
барысында басқа оқытушыға ауыса алады және бұл оқытушылар арасында
студенттер үшін, оқытудың жақсы әдістемесі үшін, ең қызықты материалдар
үшін бәсекелестіктің негізіне айналады[4, 5 c].
Алайда Ресейде 2010 жылға жоғарғы білім беру қос сатылы жоғарғы білім
жүйесін, несиелер жүйесін және мемлекеттік стандарттарды қайта қарауды
енгізу жолымен халықаралық деңгейге өз бетінше ауысуы мүмкін деген жағдай
күмән туғызып отыр. Күмәндердің себебі ретінде жоғарғы мектептің қазіргі
қаржыландыру жағдайын, сондай – ақ жұмысшылардың еңбек ақылары көлемін
батыспен салыстырғанда, жоғарғы оқу орындарының жабдықталу сапасын және
т.б. қарастырады.
Болондық үрдістің жақтаушылары дәлел ретінде студенттердің жоғарғы
оқу орнын таңдаудағы немесе қалаған модульді оқудағы еркіндігін
қарастырады. Әрине, бұл жерде бітірушінің дипломының иесізделгендік
мәселесі және оның жұмыс берушілер үшін маңыздылығы туындап отыр.
Алайда элитарлық еуропалық жоғарғы оқу орындарының барлығы Болондық
үрдіске кірмеген, мәселен, Кембридж, Париж саяси ғылымдар институты және
т.б. мұндай жоғарғы оқу орындарына Ресейдің кейбір жоғарғы оқу орындары да
қосыла алады. Сонымен қатар, элитарлық жоғарғы оқу орындарының студенттері
мен олардың ұрпақтары ақпараттық қоғам элитасын құрады деп болжанып отыр.
Салдары келесідей болады: жоғарғы білім алуға тең жағдай жасалмайтын
болады: – біреулері артықшылыққа ие болса, екіншілері оған ие болмайды.
Бұған Франция тәжірибесі дәлел болады, мұнда 1950 жылы қарапайым
отбасынан шыққандар элитарлық жоғарғы оқу орындарында 30% - ды құрады, ал
1995 жылы 9% - ды құрады[21, 11 c].
Бірыңғай білім беру кеңістігін құру бірқатар оң мүмкіндіктерге ие.
Оларға жататындар:
- білім мен ақпаратты еркін алу мүмкіндіктері;
- әртүрлі елдердің жинаған тәжірибелерін, ілімдерін және білімдерін
алуды қамтамасыз ету;
- экономиканың кейбір сфераларындағы өсу мүмкіндіктері;
- әлемдік еңбек нарығын жетілдіру;
- әлемдік мәдениет пен адамдар арасындағы толеранттықты қалыптастыру;
- демократияны тарату және т.с.с.
Алайда көбісі мұндай процестің кері әлеуметтік- экономикалық салдарын
көрсетеді. Жекелей алғанда, бұлар:
- елдер арасындағы білім деңгейі мен сапасындағы айырмашылықтың
ұлғаюы;
- ақыл-ой ағымының өсуі және адам капиталының шығуы;
- қоғамдағы саяси және әлеуметтік тұрақсыздық;
- ғылыми-техникалық прогресс пен білім беруді монополияландыру
(жоғарғы білікті еңбек күшін ұдайы өндіру);
- ұлттық білім беру жүйесінің өзіндік ерекшелігін жоғалтуы;
Білім берудің тұжырымдамасы мен үлгісінен шығатыны, кез – келген қоғам
алдында жоғарғы білім беру жүйесін құру мәселесі болып табылады. Ол білім
берудің әлемдік даму деңгейі мен жеке мемлекеттің ұлттық мүдделерін
үйлестірер еді.
Сондықтан ең алдымен білімнің өсуі мен оның қолданылуының экономикаға
әсерін анықтап алайық. Бұл үшін кейбір мәліметтерді келтірейік.
Әлемдік банктың бағалауы бойынша, білім ел дамуының негізгі факторына
айналып отыр. Адам капиталы елдегі жалпы байлық көлемінің 64% - ға жуығын
құрайды. АҚШ-та ЖІӨ-нің 45%-ы ғылыми зерттеулер, білім беру, бағдарламалық
қамтамасыз ету өндірісі сферасында жасалады.
Ақпараттық технологияларды пайдалану Нью - Йорк биржасына өз
тиімділігін 400%- қа жоспарлатуға мүмкіндіктер берді. Қоғамның білімін
бір академиялық жылға арттыру ЕО экономикасын қысқа мерзімдік
переспективада 5% - ға және ұзақ мерзімдік перспективада 2,5% -ға өсуін
қамтамасыз етті.
Білім өз мәні жағынан демократиялық болғанымен, білім беру сферасында
жаһанды бәсекелестік болып отыр: қаржыландыру көлемі мен студенттер үшін
жоғарғы оқу орындары арасында, еңбек нарығындағы мамандар арасында, еңбек
ресурстары үшін елдер арасында.
Осындай жағдайда елдің экономикалық өсуі мен әлеуметтік бірлігіне
қалай қол жеткізуге болады? Әр елдер мәселесінің шешімін әрқалай табады.
Алайда Әлемдік банк мынандай ұсыныс беріп отыр: білім беруге салынатын
инвестицияның жалпы деңгейі ЖІӨ-нің 4-6%-ын құрауы тиіс. Орташа
есептегенде, ЕО елдері ЖІӨ-нің 5%-ын, АҚШ ЖІӨ-нің 6,6%-ын, Жапония 3,5 %
-ын, Ресей 0,62% -ын, ҚР ЖІӨ-нің 1%-дан аз ғылымға жұмсайды
[12, 32-45 c].
Білім беру сферасындағы 10 жылдық нарық реформалары білімді дамытуға
деген кәсіпкерлік көзқарастың кері жақтарын айқындады. Ең алдымен, бұл:
- білімге практикалық және тұтынушылық көзқарастарын нығайту, оның
руханилығы мен ағартушылығының маңызын жою ТҰК – мен монополиялар
жағынан ұлттық жүйелерге қауіп төндіреді, азаматтардың құқықтарына,
еркін білім алуға кедергі жасау;
-білім берудегі нарықтық бастамалар әр түрлі елдердегі элиталар үшін
мүмкіндіктердің жоғарғы теңдігіне, ал ел ішінде қоғамның күрт
әлеуметтік поляризациясына әкеледі;
- білім беру саласындағы мамандар мен саясаткерлер мемлекетті білім
беру саласынан шығару тенденциясына қарсы, өйткені мемлекет өзінің
қоғамдық маңыздылығынан айырылады: білім беруге таңдау,
бәсекелестік, стандарттар, еркіндік сияқты түсініктер маңызды
бола бастады;
- білім берудің нарық сұраныстарына бағытталуы сынға түсіп отыр:
мәселен, мектептік білім беру сферасындағы басымдықтар жұмыс табуға
мүмкіндік беретін мәселелерге, білімге және ептілікке шоғырлануға
фундаменталды білімі бар ерекше тұлғаны қалыптастырудан жылжып отыр;
- нарық жоғарғы білімді әлемдік нарықтарда қысқа мерзімдік бизнес
қажеттілктеріне сәйкес кадрларды даярлауға және зерттеулерді жүргізуге
бағыттайды және де экономика мен қоғамның әрі қарай дамуы үшін
фундаментін жоя отырып, табиғи және қоғамдық ғылымдар саласындағы
фундаментальды зерттеулерге зиян келтіреді;
- мамандарды сонымен бірге білім беру бағдарламаларында әлеуметтік
негіздің болмауы, білім беруді жалпы гуманитаризациясыздандыру да
алаңдатып отыр, бұл болашақта қоғамның, экономиканың мәселелерін ұзақ
мерзімде көруіне зиян әкеледі.
Сонымен, бүгінгі таңда жаһандану жағдайындағы қоғам дамуының ұлттық
ерекшеліктерін ескере отырып, жоғарғы технологияның қажеттіліктеріне сәйкес
білім берудің жаңа тұжырымдамасы мен үлгісін құру қажет.
Моделдің негізі – бұл үздіксіз білім беру немесе өмір бойы оқыту.
Осыған байланысты білім берудің дәстүрлі ұйымдастырылуы мен
институтционалдық құрылымын, мектептік, жоғары оқу орнындағы, жоғары оқу
орнынан кейінгі білім беруден және ересектерге білім беруден бастап
радикалды қайта құру керек.
Тұжырымдаманың жарияланған жобасында үздіксіз білім беру жүйесі деп
білім берудің барлық деңгейіндегі өзара іс-әрекет ететін оқу орнындары
жүйесіндегі бірінді, келісілген оқу бағдарламаларын, педагог қызметін,
тұлғаны дамыту, сондай-ақ педагогикалық кадрлардың біліктілігін көтеру және
қайта даярлау жүйесін дамыту жолдарының, тәсілдерінің және құралдарының
жиынтығын айтады. Тұжырымдамада, сонымен бірге, үздіксіз педагогикалық
білім берудің қағидалары анықталған, сондай – ақ буындарының жүйелілігі
негізінде білім берудің барлық 5 сатысының мазмұнын талдау келтірілген.
Тұжырымдаманы жүзеге асыру сатылары мен күтілетін нәтижелері табылды.
Білім беру жүйесіне қоғамдық жоба дәрежесін қайтару қажет, онда
барлығы үшін мүмкіндіктер теңдігі қамтамасыз етілер еді.
Жаңа әлеуметтік келісім-шарт жасау керек, мұнда мемлекет білім беру
қызметтерін алуға тұтынушылар құқығының, сондай-ақ азаматтардың өмір бойы
білім алуға құқығының кепілі ретінде шығады. Ал білім беру жүйесі
азаматтардың жекелеген және әр түрлі қажеттіліктеріне сай келуі тиіс.
Білім беру сапасын бақылауды мемлекет жүзеге асыруы қажет.
Осылайша, білім беру қазіргі жаңа әлемде қоғамдық игілік қызметін
өзіне қайтаруы тиіс, ал оның дамуына ұлттың әл-ауқаты байланысты[15, 9 c].

1.2 Білім беру жүйесіндегі ақпараттық технологиялардың маңызы.

Әлемде компьютерлік технологияларды пайдалану, соның ішінде интернетті
де негізінде вируалдық оқыту барған сайын кең қолданылуда. Бұған дәлел: On
– line режимінде бірнеше курстары бар жоғарғы оқу орындары санының артуы,
физикалық кампуссыз толық виртуалды оқу орындары құрылуда, виртуалды
оқытудың ғаламдық нарығы құрылуда, мұнда маңызды рөл коммерциялық білім
беру құрылымдары, телекоммуникациялық және мультимедиялық компаниялар
атқарады және т.с.с. Мысал ретінде 17 мың студенттері мен аспиранттары бар
университет базасында виртуалды халықаралық кибер университетті Оңтүстік
Кореяда құрылуын келтірейік. Ол онлайндық курстарды әлемнің әр түрлі
елдеріндегі басқа жоғарғы оқу орындарына жеткізіп отырады, әзірге бұл
курстар 30 жоғарғы оқу орындарына ұсынылып отыр.
Төменде виртуалды оқытудың жедел дамуының негізгі себептерін атап
өтейік:
- жоғарғы білімге ғаламдық сұраныс шексіз, планета халқының 40 % - ын
20 жасқа дейінгі жастар құрап тұрғанда, демографиялық жағдаймен
байланысты. Сондықтан дәстүрлі оқу орындарымен және дәстүрлі
әдістермен қатар компьютерлік технологиялар базасында дистанциялық
оқыту, оn – line режимінде оқыту қарқынды дамуда, осы түрдегі
қызметке маманданған жаңа құрылымдар пайда болуда.
- Виртуалды оқытуға деген сұраныс дамушы елдерде жоғары. Ұлыбритания 6
млн. доллар мен Еуропа елдері 7 млн. доллар демеушілік көрсеткен,
Африкалық виртуалды университеті құрылды. 2000 жылдың ақпан айында ол
14 елде 25 орталығы 12 мыңнан астам студенттері бар Тәуелсіз
коммерциялық емес институтқа өзгерді. Дистанциялық оқыту курстарын
онда АҚШ-тан және өзге дамыған елдерден келетін профессорлар
жүргізеді. Мақсат – білім беру саласында Африка елдерін дамыған
елдерден артта қалуын азайту.
- Ересектерді оқытуға,өмір бойы оқуға сұраныс өсіп отыр. Өйткені қазір
білім жылдам құнсыздануда. Мұнда да онлайндық оқыту үздіксіз оқыту
үрдісінде басты рөл атқаратын болады.
- Персоналды дайындау бағдарламалары бойынша корпорацияларда онлайндық
оқытуға сұраныс артып отыр. Мәселен, 2000 жылы АҚШ-та корпорацияларда
оқытудың 20%-ы электрондық форматта жүзеге асырылды, ал 2003 жылы
көрсеткіш 2 есе артады.
- Корпорацияларда онлайндық оқытуға сұраныстың өсуіне 2001 жылғы 11
қыркүйек оқиғасы да ықпалын тигізді, себебі көптеген адамдар
авиаұшудан қауіптенеді.
- Жоғарғы оқу орындарындағы онлайндық бағдарламаларды
пайдаланушылардың арасында үкіметтік ведомстволар да бар. Мәселен, АҚШ
қорғаныс министрлігі интернетте eArmyU порталын ұйымдастырды. Ол
арқылы әскери қызметкерлер 23 университет және колледждер
ұйымдастырған 90 шақты дәреже алу бағдарламаларына кіре алды; 2002
жылы бұл бағдарламалар бойынша 12 мыңнан астам адам, ал 2005 жылы 80
мың адам оқыды. 5 жылдың ішінде АҚШ қорғаныс министрілігінің онлайндық
бағдарламаларға жұмсайтын шығындары 453 млн. долларды құрайды.
- Оқу орындары, ірі медиакомпаниялар пайда алуға ұмтылып отыр, өйткені
виртуалдық оқыту қазіргі уақытта бизнестің өте преспективті бағыты
ретінде қарастырылады.
- Жоғарғы оқу орындары жеткіліксіз мемлекеттік қаржыландыру жағдайында
қосымша табыс алуға қамтылады және т.с.с. Дәстүрлі және виртуалды
оқытудың қатынасы туралы мәселе қызықтырады.
Оқытуға жұмсалатын шығындар тұрғысынан. Оқу бөлмелерін тиімді
пайдалану кезінде интернет – технологияларын қолдана отырып дистанциялық
оқытуды ұйымдастыру студенттер санын 13-не дейін артырады, ал бұл оқытуға
кететін үлестік шығындардың азаюына әкеледі. Жалпы, жоғарғы оқу орындарында
онлайндық курс шығындары дәстүрлі оқытумен салыстырғанда 20%-ға төмен.
Себебі дәстүрлі оқыту физикалық инфрақұрылымды қолдауға шығындарды қажет
етеді. Корпорациялар үшін On – line режимінде оқытуға жұмасалатын алғашқы
шығындар өте үлкен, нәтижесінде қала сыртындағы оқу орталығында оқытумен
салыстырғанда бір жұмысшыға 100 долларды құрау мүмкін.
Онлайндық оқытуға жұмсалатын шығындардың тиімділігін жоғарлату үшін
университеттер студенттердің үлкен көлемін тарту қажет.
Даму преспективасы тұрғысынан:
- Дәстүрлі жоғарғы оқу орындары онлайндық оқыту үшін нашар
жабдықталған. Олардың маркетинг және онлайндық білім беру қызметтерін
ұсыну саласында тәжірибелері жоқ. Сондықтан олар ірі мультимедиялық
компаниялардың пайдасына виртуалды оқыту сферасында үстем орынды
иеленуге ұмытылмау керек.
- Дәстүрлі жоғарғы оқу орындары үшін жоғарғы білім берудің негізгі
белгісі оқыту мен ғылыми зерттеулер арасындағы, жалпы білім беру мен
кәсіби даярлау арасындағы тығыз байланыс болып табылады. Электронды
білім беруді дамыту жоғарғы білім берудің әр түрлі бөліктерінің
байланысын үзуі мүмкін.
- Болашақта виртуалдық оқыту ең алдымен ересек жұмыс істеуші халықтың
қайта даярлығы мен біліктілігін жоғарлатуды ең жақсы түрде қамтамасыз
етеді. Ол өз бетінше оқуды қалайтындар үшін ерекше маңызды болуы
мүмкін. Батыс эксперттерінің пікірінше, оқу кезінде студенттер тұрақты
түрде тұратын кампустар жойылады. Әзірше, жоғарғы білім алу үшін On –
line режимінде оқитындар саны дәстүрлі әдіс бойынша оқитындармен
салыстырғанда көп емес. Сондықтан онлайндық оқыту бетпе-бет дәстүрлі
оқытуға қосымша болады.
Интернетте білім берудің негізгі құрылымы болып оқу анықтамалық
материалдардың деректер базасы білім базасы болып табылады. Студенттердің
оқытушымен баланысынсыз тиімді оқу жүйесі құрылмайды. Студенттер,
оқытушылар және оқу орнының әкімшілігінің байланысу түрлері есебінде пошта,
компьютерлік технологиялар теле-видео конференциялар, телефондық
технологиялар түріндегі аудио конференциялар, интернет жүйелер, интернет
желісі болып табылады.
Желілік технологияларда білім берудің әр түрлі әдістері қолданылады:
электронды оқулықтар, тестеуші жүйелер және қатысушылардың топтық
қатынастарын қамтамасыз ететін құралдар[16, 242-236 c].

Кесте 1 Виртуалды жоғарғы оқу орнындағы оқу үрдісін қамтамасыз
ететін сервистік қызметті талдау әр университетте іске асырылатын бір қатар
функцияларды анықтап оларды топқа бөлуге болады:

1. Ақпараттық ресурстар;
2. Қатынасу құралдары;
3. Тестік бағыныңқы жүйесі;
4. Оқу орнының хабарландыру тақтасы,
интерактивті анкета

Алынған көзі: [16, 242-236 c]
Аймақтық ақпараттық ортаны құрудың басты мақсаты – басты бағыты
оқушының білім алу қажеттілігін қанағаттандыратын түрлі оқу курстары,
мамндықтары, жалпы және арнайы білім алу бойынша, оқушының қайда тұруына
байланыссыз, соңғы информациялық және телекеммуникациялық технологияларды
пайдаланып білім алуын қамтамасыз ететін білім алу және мәдениет потенциал
туралы студентке ақпарат беру.

Кесте 2 Алға қойған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді
қарастырамыз:

1. Оқу үрдісін ұйымдастыру және жүргізу;
2. Оқу үрдісін құжаттандыруды сервистік
қызметпен жабдықтау;
3. Оқу орнының виртуалды
ақпараттарының құпиялылығы;
4. Білім ордасына енетін оқу орнының
ақпараттандыруды қамтамасыз ететін
ресурстарын бөлу процесін автоматтау;
5. Ғылыми және білім беру мамандарының
байланыс мүмкіндігін құру;
6. Оқу үрдісін қамтамасыз ететін әкімшілік
маркетингтік және т.б. жұмысында тең деңгейдің болуы;
7. Ортаның статистикалық және
интегралды көрсеткіштерін жинақтап,
ұсынуды автоматтау;
8. Ортаны мониторингтеу, ұсыныстар мен
ескертулерді жинақтау, оларды дамытуды
қамтамасыз ету;

Алынған көзі: [28,18 c.]
Құрылатын орта пайдаланушы оқу орның мамандардың дайындық деңгейіне
және орналасу орнына тәуелсіз оңай табатындай болу керек сондай-ақ ол нақты
мамандық бойынша білім алатын виртуалды әкімшілік арқылы оқу орындарының
тізімдерін кез-келген ақпараттық ресурстарды да еш қиындықсыз табуы тиіс.
Аймақтық виртуалды университетте ақпараттық ресурстар оқу орындары,
аймақтық оқу орындарының мамандықтар тізімі, оқу жоспары және бағдарламалар
және т.б. каталогтары болады. Мұндай ұйымдастыру интернеттік кез келген
нүктесінде ресурстарды талдауға болады. Оқу орындарының виртуалды
өкілеттіліктеріндегі бағдарламалық модульдер жиынтығы болады, олардың бір
бөлімі қажеттілік болған жағдайда бөлшектеніп, салаланады, ал келесі бөлімі
кез келген виртуалды өкілеттіліктің міндетті бөлімі болып саналады.

Кесте 3 Виртуалды өкілеттіліктердің негізгі жүйелері мынадай:

Әкімшілік жүйе.
Виртуалды өкілеттілік пайдаланушының
Жеке істерін жасау бойынша есептеу жүйесі.
Пайдаланушы өкілеттілігіне сәйкес
ақпараттық қорлардың жиналу сақтау
және ұсынуды қамтамасыз ететін жүйе.
Білімді тестілеу жүйесі.
Виртуалды өкілеттілік жұмысы
жөнінде статистикалық деректерді
қамтамасыз ететін жүйе.
Әртүрлі құжаттарды қағаз бетіне
шығарылымын қамтамасыз ететін құжаттау жүйесі.

Алынған көзі:[26, 7c]
Оқу орнының виртуалды өкілеттіліктердігі мұндай жүйелердің саны
оқытушылардың қажеттіліктері арқылы анықталады. Әрбір виртуалды
өкілеттіліктерде барлық пайдаланушылар: әкімшілер, оқытушылар және оқушылар
деп бірнеше категорияға бөлінеді. Категориялардың әрқасысында виртуалды
өкілдігінің типтік бағдарламалық жасаудың сервистік мүмкіндіктерінің
жиынтығы қарастырылған.
Аймақтық ақпараттық білім беру ортасының ақпараттық қорлары әртүрлі
іске асыру әдістері бойынша бірнеше қорлардан құралады. Мұнда компьютерлік
білім беру бағдарламалары, математикалық модельдер мультимедиа өнімдері
және т.б. болуы мүмкін.
Дистанциялық оқыту деп оқу орындарының қабырғасынан тыс балалар мен
ересектерді дәстүрлі емес оқытудың әр түрлі формаларын біріктіретін
түсінікті айтады. Оған оқушы мен мұғалімнің уақыты мен кеңістігіндегі бөлу
және тұлғааралық коммуникация мен бетпе бет қатынынасының әр түрлі
байланыс және технология құралдары көмегімен персонсыздандырылған қатынас
формасы мен ауыстырылу тән.
Бүгінде ол көптеген түрлі мемлекеттік және жеке оқу орындарын,
жоғарғы оқу орындары мен колледждердегі сырт дистанциялық факультеттері мен
экстернаттарға дейін, сонымен қатар фирмалар мен корпорациялардың
дистанциялық кәсіби оқыту бөлімшелерін қамтыған.
Дистанциялық оқытуда пайдаланылатын техникалық құралдар да тым әр
түрлі – бұл классикалық пошталық жіберу, радио және теледидарлық курстар,
телеконференциялар, электрондық пошта, видеоконференциялар, интернет.
Ғылыми әдебиеттерде дистанциялық оқытудың нақты бір анықтамасы жоқ.
Дистанциялық оқытудың жұмыс істеу тәжірибесін теориялық жалпылау әрекеті
қолданылған алғашқы жұмыстар 20ғ. 60 – жылдарында пайда болды. Солардың
бірі Германия зерттеушісі О. Петерстің білім беруді индустрализациялау
теориясы болды. Оның ойынша, дистанциялық оқытудың жаңа формасы ретінде
индустриялды кәсіпорын негізделген кағидаларға да негізделеді: оларға
рационализациялау, еңбек бөлінісі бағдарламалардың және курстардың
авторлары мен студенттердің білімін бағалаушылар арасындағы, еңбекті
механикаландыру, ауқымды өндіріс, алдын ала салынатын инвестициялар сияқты
және т.б. белгілер ортақ. Дистанциялық оқыту дәстүрлі жүйе қоғамның білімге
деген қажеттілігін қанағаттандыра алмайтын жерде ұйымдастырылған. Екінші
жағынан, дистанциялық оқытудың қатынасудың табиғи үрдісін бұзу сияқты
кемшіліктері жоқ емес, ал персоналаралық қатынас жасанды механикалық
субституттармен ауыстырылады.
Дистантанциялық оқыту үрдісінің аталған кемшіліктері оқытушы мен білім
алушының мінез- құлқының өзгеруін туғызады, бұл дәстүрлі оқыту формалары
мен әдістерін дистанциялық оқыту ерекшелігіне бейімделу мәселесін шешуді
талап етеді.
Жалпы алғанда, О.Петерс дистанциялық оқыту батыс қоғамындағы білім
беру құрылымдарын дамытудың соңғы сатысы ретінде және оқыту үрдісіндегі
таңдаулылық, иерархия персоналды коммуникация және орын, уақыт, кеңістік
бірлігі сияқты өзгеше белгілері бар жүйеден технологияға негізделген және
персоналды коммуникация шеңберімен, демек орын және уақытпен байланысты
емес демократиялық, ауқымды аудиторияларға ауысу ретінде қарастырылады.
Басқа Германиялық зерттеуші Р.М. Деллинг дистанциялық оқыту
техникалық байланыс құралдарының көмегімен жүзеге асырылатын жасанды
диалогты көреді. Негізгі рөлді ол сабақ беруге емес, студенттерді оқытуға
береді. Дистанциялық оқыту сондай-ақ таңдауды, дайындықты және оқушыға оқу
материалдарын ұсынуды жүзеге асыратын, оған қолдау көрсететін, жеткілікті
арақашықтықта материалдардың игерілуіне бақылау жүргізетін көмекші ұйым
ретінде қарастырады. Сонымен қатар дистанциялық оқыту үлкендер үшін білім
беру теориясы шеңберінен шығарады, себебі ол көмекші мәнге ие.
Американдық ғалым Ч.А.Ведемейер тәуелсіз оқыту теориясында
(тәуелсіз оқыту деп кеңістік және уақыт түріндегі шектеулерді бұзатын
білім беру формасын түсінген , яғни білім алушы тұрған жерде және оған
ыңғайлы уақытта оқыту) келтіргендей, мұндай оқыту білім алушының
қажеттіліктеріне сәйкес оқыту курстарын, форматын және әдістемесін таңдауға
мүмкіндік береді. Осылайша, тәуелсіз оқыту жекеленіп отыр.
Басқа американдық зерттеуші М.Дж. Мурдың ойынша дистанциялық оқыту
телеконференцияларды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін интерактивті жоғарғы
технологиялық телекоммуникацияларды пайдаланатын жүйе болып табылады.
Спутниктік, кабельдік және микротолқынды жүйелердің көмегімен барлық
деңгейлердегі, жергіліктіден халықаралыққа дейін байланысты қамтамасыз
ететін интерактивті компьютерлік желілерді, аудио- аудиографикалық және
видеожелілерді пайдалану маұғалім мен оқушы арасындағы диалогты
жеделдетті[28, 4 c].
Дистанциялық оқытуға қойылатын талаптар арасында төмендегілерді атауға
болады:
- білім алушының жетекшілікке деген қажеттілігімен емес, оқытушымен
дидактикалық бағытталатын диалогпен ұсынылатын кері байланыстың
қажеттілігі, Швед ғалымы Б. Холмберг.;
- оқу материалдарына қатысты: мазмұны жағынан нақты, қол жетерліктей
болуы қажет; оны игеру бойынша анық ұсыныстарды қамтуы тиіс,
материалдарды берудің диалогтік формасы және т.б.
- диалогы және оқушының жеке сұраныстарына сәйкес деңгейі бар
бағдарламалар – бұл хат жазысу бойынша бүкіл оқыту жүйесі, кері
байланысының болмауына қарай, радио және телевизиалық бағдарламалар
негізінде оқыту уақыты – ең қашық жатқандар үшін, М.Дж. Мур.
Қалған дискуссияға қатысушыларының дистанциялық оқыту туралы
пікірлерінің оқуға болатындығын айта кетейік.
Оқу орындарының топтары бойынша дистанциялық оқыту сипаттамасы
Британиялық зерттеуші Д. Киган дистанциялық оқытуда жүзеге асыратын
әртүрлі оқу орындарын 2 топқа бөлді: автономды оқу орындары және аралас
түріндегі білім беру мекемелері.
Бірінші топқа хат жазысу бойынша оқытуды жүзеге асыратын барлық
мемлекеттік және жеке мектептер мен колледждер жатады. Ондағы оқыту
мектептік емтихандық талаптарға бағытталған күндізгі бөлімде оқи алмайтын
оқушыларға есептелінген.
Бұған кәсіби даярлау немесе орташа техникалық білім беретін колледждер
де кіреді. Мұндай колледждерге Кембридждегі, Ұлыбритания Ұлттық сырттай
оқыту колледжі жатады: үйден оқыту бойынша ұлттық кеңеске біріккен барлық
колледждер мен кәсіби даярлауды жүзеге асыратын оқу орындары , АҚШ-та.
Бұларға ортақ нәрсе – оқушыларға баспа оқуы және дидактикалық
материалдарды, ал қазіргі кезде аудио және видео кассеталарды жіберу
жолымен оқушылармен хат жазысу бойынша іс - әрекет.
Бұл топқа сондай – ақ барлық дистанциялық жоғарғы оқу орындары да
жатады. Соңғылары Ұлыбритания Ашық университетінің 1969 жыл моделін
қайталап отыр: бұл жоғарғы білімнің демократиялығын білдірді, себебі оны
бәрі ала-алды: жұмысшылар, мүгедектер мен сырқаттар, әскери қызметкерлер,
үй шаруашылығымен айналысатындар, тіпті қамауда отырған тұлғалар да.
Бұл сонымен қатар дистанциялық оқыту дамуында жаңа кезеңіне айналды.
Шын мәнінде университет - басқа оқу материалдарын радио және
телекурстарды, компьютерлік ақпараттық технологиялар мүмкіндіктерін және де
жаздық мектептер барысында да студенттер мен оқытушы - кураторлар
арасындағы жеке байланыстары бар байланыс құралдарын тарататын
мультимедиалық оқу орны, аталған барлық мүмкіндіктер интегралдық
дистанциялық оқыту жүйесіне біріктірілген. Мұндағы жетекші жоғарғы оқу
орны – 170 елден 350 мың адамды қамтитын, бастапқы мектептік білімнен
бастап, университеттік білімге дейін беретін француздық Ұлттық орталық.
90 – жылдардың соңына қарай Британдық моделге сәйкес 25 ашық
университет құрылды.
Екінші топқа, аралас оқу орындарына дистанциялық оқытумен айналысатын
күндізгі жоғарғы оқу орындарының тәуелсіз бөлімшелері жатады. Дербес
бөлімшелердің сипаттамасы: кураторлық университет оқытушыларымен жүзеге
асырылатын дистанциялық оқыту курстары. Студенттерге баспа оқу
құралдарынан басқа аудио және видео кассеталар, СD-дисктер ұсынылады. Қазір
оны ұйымдастыруда телекоммуникациялық технологиялар пайдаланылады.
Болашақта – көптеген оқу орындары дистанциялық оқытуды ұйымдастыруы
бойынша өз ресурстарын арнайы консорциумға біріктіруде, оған бірнеше
университет немесе университет бөлімшемелері, мемлекеттік агенттіктері,
бизнес өкілдері, радио және телеөнімді өндірушілер мен мультимедиалық
фирмалар, сондай- ақ дистанциялық оқыту жүйесін ұйымдастыру үшін
провайдерлер кіреді.
Консорциум – бірнеше оқу орындарының бірлестігі немесе студенттерді
дайындауда ынтымақтастық туралы келісім. Оның шеңберінде оқу орны
консорциум көпшілігінің шешімін орындау міндетіне қарай, сонымен қатар
ресурстарды ортақ пайдаланудың арқасында белгілі бір автономияны жоғалтады.
Шешім студент оқитын жерге тиісті – консорциумда немесе жеке оқу орнында.
Мысалдар: Ұлттық техникалық университет, АҚШ 1995 жылы тыңдаушыларға
инженерлік мамандықтар бойынша 1300 курс ұсына отырып, 47 университетті
біріктірді. Ол өзінің дистанциялық жұмысында спутник байланысын
пайдаланады.
Дамушы елдерде Аргентина, Боливия, Бразилия, Чили және Парагвай
университеттері бағдарламаларды одан әрі сапалы және арзан қылу мақсатында
және де жаңа коммуникациялық мүмкіндіктерді кең пайдалана отырып,
университет аралық телеоқыту Кеприкон бағдарламасын ұйымдастырды.
Ресейде қазіргі заман гуманитарлық университеті Ресей Федерациясының
ондаған тұлғалары үшін спутниктік білім беру теледидар желісін
ұйымдастырды. СГУ мен Кембридж университеттері арасындағы келісім- шарт
негізінде әлемдегі беделді осы университет профессорлары Ресейдің кейбір
аймақтары үшін теледидарлық дәрістер оқиды. Алғашқы рет Ресей студенттері
тұрғылықты жері мен жұмысы бойынша Еуропалық және ағылшын құқығы саласында
дипломдалған мамандарына айналды. СГУ – да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.