Жасанды мутагенез

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жасанды мутагенез

Мутациялық өзгергіштік көп өзгергіштіктің бір түрі ғана болып табылады . Тірі организімдердің маңызды қасиеттерінің ең елеулісінің бірі ұрпақтан - ұрпаққа таралатын өзгергіштің пайда болуы . Мутация сонымен қатар көптеген апаттың себебі болып табылады : әртүрлі аурулардың қоздырғыштарының эпидемиясы , қатерлі ісіктер , тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуы . т.б. Сонымен қатар мутация өсімдіктер , жануарлар және микрорганизімдер селексиясында қолданылатын көптеген пайдалы өзгерістер береді. Мутация деген атауды , Мендел заңдарын қайта ашушылардың бірі голлондиялық ботоник Гуго де Фриз ( 1848-1935) кенеттен пайда болған тұқым қуатын өзгерістерді сипаттау үшін қолданды. Негізінде бұл сөздің шығу тегі әріректе жатыр. Көне Рим имперясында Август патшаның билік етуі заманында ( біздің жыл сануымызға дейінгі 63-64) сауда орталықтарымен қалалардың арасындағы байланысты ұйымдастыру үшін пар атты көлік қолданылған . Жол бойында қалалармен енді пунктерінде ( бекеттерде жолаушыларға арналған демалатын мансио деп аталатын сарайлар болған . Бұл мансиолардың ерекше аттары болмағандықтан олардың орналасқан нүктелері мен бағыттары ғана көрсетілген . Осыдан барлық европалық тілдерде почта деген сөз шыққан . Осы мансиолардың араларында мутацио деп аталатын шаршаған аттарды ауыстыратын бекеттер болған . Міне мутацио деген сөздің шығу тегі осылай болған .

Мутагенездің жалпы ерекшеліктері . Қолданылатын атаулар .
Мутагенез (лат мутацио - өзгеруі, генезес - тегі) әртүрлі физикалық және химиялық факторлардың әсерінен организімде тұқым қуатын өзгерістің мутацианың пайда болу працесі . Мутация - клеткадағы геннің табиғи не жасанды жолмен өзгеруі . Тірі табиғаттағы вирустар микроорганизімдермен бастап жоғары сатыдағы өсімдік , жануар адам барлығы да мутацияға ұшырайды . Жыныс клеткаларымен спораларында пайда болған мутациялар тұқым қуады . Дене клеткаларында болатын (сомалық ) мутациялар тұқым қумайды . Дене клеткаларында мутанта ткані бар өкілдерді мозаиктер немесе химерлер деп атайды . Вегетативтік жолмен көбейетін организімге сомалық мутацианың үлкен маңызы бар. Организімнің табиғи не әртүрлі факторлар әсерінен тұқым қуатын өзгеріске бейімділігі мутабилдік деп аталады. Мутацияға бейім болу көптеген себептерге - организімнің жас мөлшеріне , даму сатысына температурасына генотиптік ерекшеліктеріне байланысты . Гендердің мутацияға бейімділігі бірдей болмайды , оларды стобильді және мутабилді деп бөледі . Жеке гамолгты храмасомаларда орналасқан аллель жұптары бір мезгілде ұшырамайды. Генотиптегі гендер мутацияға жиі ұшырайды. Жеміс шыбынының бір ұрпағында 100 гаметаға бір мутация сәйкес келеді . Тышқанның радиация әсеріне мутабилділігі дрозофиладан жоғары . Маймылдар рентген сәулесіне тышқаннан гөрі 2-3 есе сезімтал келеді . Генетикалық факторларға байланысты болғандықтан мутабилділікті қолдан сұрыптау арқылы арттырып не кемітіп отыруға болады. Қазіргі кезде селексиялық жолмен мутабилділігі жоғары жаңа линиялар шығарылуда . Мутагендер - деп мутацианың жүруіне әсер ететін заттарды атайды . Бұған физикалық әсерлер ( ультракүлгін сәуле , рентген сәулесі нейтрондар, химиялық заттар алколойдтар, нуклейн қышқылдарының аналогтары жатады . мутагендеодің әсері , олардың табиғатына , мөлшеріне әсер ету жағдайына сондай - ақ организмнің генотипіне , даму сатысына және физиологиялық жағайына байланысты . Тұқым қуалайтын өзггергіштің түрлері .
1. Ядролық немесе хромосомалық , ядролардан тыс немесе хромосомадағы қатысы жоқ цитоплазмалық
2. Хромосомалар санының өзгеруі : полиплойттар , анеуплойдтар , гетероплойдтар
3. Генетикалық хабардың өзгеруі : Мутациалар , Рекоминациалар
Мутациалар: Нүктелік мутациалар , ірі қайта құрылулар
Нүктелік мутациалар : Негіздердің түсіп қалуы , негіздердің кіруі , негіздердің ауысуы .
Ірі қайта құрылулар : Делециалар , транцлокациалар , инверциалар .
Ақырыеда мутациаларды өте жиі олардың фенотиптік көрінісіне , яғни өзгерген жағдайларға сәйкес топтастырады: леталды морфологиялық , биохимиялық мінездік сезімталдылық ,төзімділік т.с.с. Бұл мутациаларды топтастырудың шұбалаң түрі болғандықтан арнаулы әдебиеттерде жиі кездеседі . Жалпы түрде мутация дегеніміз - генетикалық материалдардың тұқым қуатын өзгерісі . Оның әректіне белгілердің өзгергенін білуге болады.
Генотип бойынша мутациалардың жалпыға бірдей қабылданған Топтастыруы бар :
1. Геномдық
2 . Хромосомалық
3 .Гендік
4 .Цитоплазмалық
Геномдық мутациалар - клеткадағы хромосома санының өзгеруіне байланысты. Оның пайда болу себептері әр түрлі. Әрбір түр үшін хромосоманың саны , формасы мен мөлшері жүйелік белгі болып табылады. Кариотиптің негізгі бірлігі хромосомалардың гаплойдты жиынтығы , яғни гамолгты хромосомалардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.