Цунамидын пайда болу себептері

Жоспар

Жоспар:

1.Табиғи апат;
2.Цунами толқындарының пайда болу себептері;
3.Цунами апатын алдын ала болжау жүйесі;
ӘДЕБИЕТТЕР:

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті

Тақырыбы: - - - - - - - - - - - Цунами. Пайда болу себептері.

Орындаған: Бірқазақ Гүлден Э-113Г
Тексерген: Мәлік М.М.

Семей, 2012
Жоспар:

1.Табиғи апат;

2.Цунами толқындарының пайда болу себептері;

3.Цунами апатын алдын ала болжау жүйесі;

Көпшілік халық табиғи апаттарды кенеттен (күтпеген жерден) болатын оқиғаға жатқызады. Тіпті, жылда қайталанатын қыстың қара суығын да, оның аязы мен қарлы боранын, қатып қалған жылу құбырларын қоса, осы категорияға кіргіземіз. Ал, бұларға қарағанда, тым сирек болатын, болса да біздің елден қашықта орналасқан мұхит жағалауларында кездесетін, апатты құбылыстардың бір түрі - цунами, біз үшін табиғаттың экзотикалық құбылыстарының бірі сияқты болып көрінеді.
Дегенмен, кейінгі жылдары Азия континентінде болған екі жойқын цунами апаты - 2004 жылдың 26 желтоқсанында Суматра аралында (Индонезия) және 2011 жылдың 11 наурызында Жапония аралында - бүкіл Жер шарын дүрліктірді. Бірнеше сағаттар арасында мұхит жағалауында орналасқан елдерде мыңдаған адам қаза болып (Индонезия апаты - 300 мыңдай, Жапония апаты - 17 мыңдай), ел экономикасы аса жоғары мөлшерде шығынға ұшырады.
Цунами апаты жайлы деректер адамзатқа ертеден белгілі. Археологиялық деректер бойынша, біздің эрамызға дейінгі екі мың жыл бұрын қазіргі Сирия жерінде Рас-Шамра атаулы елді мекен болған. Кейінгі кезде осы жерде көне көмбелерді қазу жұмыстары нәтижесінде араб кітапханасының тақтасы табылып, онда осы аймақта орналасқан ескі Угарит мемлекетінің астанасын бұрын-соңды болмаған өте биік толқын басып, толық қиратқаны туралы деректер табылған. Мұндай деректер басқа да ескі хроникаларда кездеседі.
Цунами (жапон. цу - қойнау, нами - толқын) деп мұхит түбіндегі тектоникалық қозғалдыстардың әсерінен туындайтын апатты толқынды айтады.
Цунами атаулы сөз басқа да халықтар тілдерінде кездеседі: flutwellen (неміс), vloedgolven (дат), хай-и (қытай), maremoto (испан), vagues sismigues (француз), tidal waves (ағылшын). Орыс тіліне цунами атаулы сөз өткен ғасырдың екінші жартысында енген.
Цунами толқындарының пайда болу себептері
Цунами толқындары суасты жерсілкінісінен, суасты жанартау атқылауынан, суасты көшкінінен, суға жартастардың құлауы әсерінен, судағы арылыстардан туындайды. Дегенмен, апатты цунами толқындары, негізінен, ірі суасты жер сілкіністерінен пайда болады. Суасты жер сілкінісі кезінде жарылым боймен мұхит түбінің бір бөлігі төмен лықсып түсіп, мұхит түбінің бедері бұзылып, мұхит суының көлемі күрт өзгереді. Бұл құбылыс ашық мұхитта биіктігі ондаған сантиметр (50 см-ге дейін), жоталары бір-бірінен алшақ (өйткені, оның ауданы аса зор - ондаған шаршы километрге тең), толқындар тудырады (ашық мұхитта білінбеуі де мүмкін). Жан-жаққа араған
толқын саяз жерлерге (жағаға) жақындағанда, толқынның төменгі жағы су түбіне тиіп тежеледі,жоғарғы бөлігі ілгері ұмтылып, толқынның биіктігі күрт өседі (шауып келе жатқан атты тез тоқтату мақсатыңда жүгенін тартқанда оның шапшып, артқы аяқтарына тік тұратынына ұқсас).
Егер де мұхит жағалауы жазық емес шығанақ болса, онда толқынның биіктігі тіпті зор болуы ықтимал.Дегенмен әрбір суасты жерсілкінісінен цунами толқындары пайда болмайды. Тек қана ошағы мұхит түбінен аз тереңдікте орналасқан, күші (магнитудасы1) мұхит түбін қақ жарып лықсытатындай сілкіністерден ғана цунами толқындар туындайды. Жан-жақты зерттеулер, егер сілкініс ошағы мұхит түбінен айтарлықтай тереңде болмай, оның магнитудасы шамамен 7,8-ден астам болса, мұндай жерсілкіністері әсерінен, міндетті түрде апатты цунами толқындар туындайтынын айтады. Егер де жерсілкінісі магнитудасы 6-дан аз болса, онда апатты толқындар мүлде пайда болмайды.
1 магнитуда - дегеніміз жерсілкінісі ошағынан тараған сейсмикалық энергияның мөлшерін анықтайтын өлшемсіз шама. Ол ағылшын ғалымы, профессор Ч.Рихтер жасаған магнитуда шкала-кестесі бойынша анықталып, сілкініс ошағының қарқындылығын сипаттайды. Бүгінгі таңда, жер сілкінісі магнитудасының ең жоғарғы шегі 9-ға тең (М=9). Газет-журналдар бетінде сілкіністің жер бетіндегі күшін (балл) магнитуда өлшемімен шатастыру жиі кездеседі. Балл - дегеніміз сілкіністің жер бетіндегі әсері бойынша оның күшін анықтайтын өлшемсіз шама. Ол 12 баллдық шкала-кесте арқылы анықталып, сілкіністің жер бетіндегі қарқындылығын сипаттайды.
Ғалымдар цунами толқындарының пайда болу себебін литосфералық тақталар тектоникасымен байланыстырады. Осы концепцияға байланысты, жер қыртысы, жан-жағы жарылымдармен шектелген, ірі блоктарға (литосфералық тақталарға) бөлінген. Олар тек континенттерді ғана алып жатқан жоқ, сонымен қатар, оған іргелес орналасқан мұхиттық жер қыртысын да қамтиды. Тақтаның қалыңдығы мұхит астында бірнеші км-ден 80-90 км-ге дейін болса, құрлықта - 100-ден 350 км-ге дейін жетеді.
Литосфера астында қалыңдығы бірнеше жүз км болатын астеносфера атаулы жұмсақ (тұтқырлығы төмен) қабат орналасқан. Міне, осы астеносфера қабаты қатты литосфералық қабаттың төсеніші рөлін атқарып, оның үстімен жылжиды. Литосфералық тақталармен қоса оның үстіндегі континенттер де жылжиды (олардың жылжу бағыты мен жылдамдығы ғарыштық геодезия әдістерімен анықталады). Қазірде, көпшілік ғалымдар қолдаған осы концепцияға байланысты, жер бетінде және оның қойнауында жүріп жатқан геологиялық процестер осындай ірі литосфералық тақталардың қозғалысымен және олардың өзара әрекеттерімен анықталады.
Мұндай тақталар көлденең бағытта қатты денелер есебінде қозғалады. Сондықтан да ірі жер сілкіністер ошағы (90 пайыздан астам) мұхиттан континентке өтпелі облыстарда, субдукция деп аталатын белдемдерде орналасады. Бұл белдемде мұхиттық тақта континенттің астына сүңги еніп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.