Кредиторлық берешек аудитінің есебі

Жоспар

Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

I Бөлім. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны, жіктелуі, ұйымдастыру және ақпарат көздерімен қамтамасыз етілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны және жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2. Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелердің аудитін ұйымдастыру және ақпарат көздерімен қамтамасыз етілуі ... ... 8

II Бөлім. Кредиторлық берешек аудитінің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1. Ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер есебінің аудиті ... ... ..15
2.2. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айрысу аудиті ... ... ... ... .16
2.3. Бюджетпен есеп айрысу міндеттемелерінің аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

III. Бөлім. Аудиторлық қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I Бөлім. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны, жіктелуі, ұйымдастыру және
ақпарат көздерімен қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..4
1.1. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны және
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелердің аудитін ұйымдастыру және
ақпарат көздерімен қамтамасыз
етілуі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
II Бөлім. Кредиторлық берешек аудитінің
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .15
2.1. Ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер есебінің
аудиті ... ... ..15
2.2. Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айрысу
аудиті ... ... ... ... .16
2.3. Бюджетпен есеп айрысу міндеттемелерінің
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
III. Бөлім. Аудиторлық
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..

Кіріспе

Аудиттің ақпараттық негізі бухгалтерлік есеп болып табылатындықтан
ұйымдарды тексеретін аудиторлар бухгалтерлік есептеме нақтылығымен олардың
аудиторлық дәлелдерін және өндірісті жетілдіру мақсатындағы шығындарды,
қаржыларды жетілдіру жөніндегі ұсыныстарды, жобаларды, бизнес жоспарлармен
жоспарларды жасау үшін дәйекті ақпаратты алу және қызмет процесін
басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында басқа іс-шараларды жүзеге асыру
үшін тексерудің арнаулы әдістері мен тәсілдерін қолдана білу керек.
Қазақыстан Республикасының бүкіл шаруашылығының нарықтық экономикаға
өтуі, кәсіпкерліктің жедел дамуы, ұйымдардың жаңа ұйымдастыру-құқықтық
нысандары мен меншіктің сан қырлы нысандарының пайда болуы экономикалық
бақылау жүйелері механизімдеріне түбегейлі әсер етті.
Аудиторлық қызмет негізгі қағидаларды сақтау негізінде жүргізіледі. Қысқа
мерзімді міндеттемелер аудитінің мақсаты - бұл кредиторлық қарыздардың заң
мен белгіленген талапқа сәйкес пайда болуы мен өтелуіне, сонымен қатар
төлемдер мен есеп - айырысулардың дұрыс жүргізілуіне қатысты бухгалтерлік
есеп пен ішкі бақылау жүйесі туралы аудитордың өз пікірін білдіруі.
Мен өз курстық жұмысымда кредиторлық берешектердің қысқа мерзімді
міндеттемелер бөлігін қарастырдық.
Менің курстық жұмысымда мынадай нәрселерді қарастырамыз:
1) ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелері бойынша есеп
жазуларының негізі болып табылатын бастапқы құжаттардың дұрыс рәсімделуі
мен қолда барын тексеру;
2) синтетикалық және аналитикалық есепті, өзара байланысы мен олардың бас
кітап пен қаржылық есептілікте көрсетілуін, сәйкесінше жаңа шот жоспарының
дұрыс қолданылуын тексеру;
3) міндеттемелер бойынша есеп - айырысудағы ішкі бақылауды бағалау;
4) ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелерінің тиісінше сыныпталуын
тексеру;
5) ұйымның тартылған қаражаттарды тиімді қолдануын бақылау жүйесін
бағалау.
Курстық жұмыс құрамы: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Бірінші бөлімінде, Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны, жіктелуі және
ұйымдастыру қарастырылады.
Екінші бөлімінде, Кредиторлық берешек аудитінің бағдарламасы және есебі
қарастырылады.

I Бөлім. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны және жіктелуі.

1. Кредиторлық берешек аудитінің мазмұны.
Кредиторлық берешек – кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғаларға
міндеттемелері.
Пайда болу сипатына қарай кредиторлық берешек қалыпты және ақталмаған
болып бөлінеді.
Қалыпты кредиторлық берешек пен кәсіпорынның бизнес-жоспарын орындау
барысына, сондай-ақ есеп айрысудың іс жүзіндегі формалармен байланысты.
Бұларға төлеу мерзімі келмеген акцептелген есеп-қисап құжаттары бойынша
жабдықтаушыларға берешек және бюджетке төлемдері өтіп кеткен берешек және
т.б.
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айрысу бойынша –
қаржы органдарына, еңбекті өтеу бойынша – кәсіпорын қызметкерлеріне,
мерзімінде төленбеген есеп-қисап құжаттары бойынша – жабдықтаушыларға және
т.б. мерзімі өткен берешектер саналады.
Кредиторлық берешектерді тексерудің басты міндеттері мыналар:
1) Төлем тәртібін сақтауды тексеру.
2) Есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа құнды
көрсеткіштердің негізділігін тексеру.
3) Кредиторлық берешек сомасының шынайылығын тексеру.
4) Есептеулерді реттеу мен кредиторлық берешекті азайту жөніндегі
ұсыныстарды дайындау.
Кредиторлармен есеп айрысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру келісім-шарттық
және есептік тәртіптің нығаюына тапсырылған ассортиментте және төлемдік
тәртіпті сақтау үшін жауапкершілікті арттыру сапасымен өнімді жеткізу
жөніндегі міндеттемелерді орындауға, кредиторлық берешкті қысқартуға және
соған орай шаруашылық жүргізуші субъектінің қаржылық жағдайын жақсартуға
мүмкіндік береді.
Кредиторлық берешектің есепті кезеңнің басы мен аяғындағы жағдайы
баланста мынадай баптардың қалдықтарымен сипатталады:
1. Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер.
2. Алынған аванстар.
3. Салықтар бойынша берешек.
4. Төленуге тиісті дивидедтер.
5. Негізгі компания мен еншілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі
операциялар бойынша берешек.
6. Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына берешек.
7. Басқадай кредиторлық берешек.
Төленуге тиісті шотар мен вексельдер бабын тексергенде аудитор оның
қалдығын Төленетін шоттар шотымен салыстыру қажет, ол мыналар үшін
жабдытаушылармен және мердігерлермен есеп айрысу жөніндегі ақпаратты
жинақтап қорытуға арналған:
а) алынған ТМҚ мен айналымнан тыс активтер, орындалған жұмыстар мен
тұтынылған қызметтер;
ә) алынған ТМҚ, айналымнан тыс активтер, есеп-қисап құжаттары әлі
түспеген (фактураланбаған жеткізілімдер) жұмытар мен кірістелетін
қызметтер;
б) қабылдау кезінде табылған ТМҚ артығы мен айналымынан тыс активтер;
в) тасымалдау мен т.с.с. бойынша алынған қызметтер.
Бұл шот бойынша есептеулерді мындай екі бағыт бойынша жүргізу қажет:
1. Қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыс пен
көрсетілген қызмет үшін төлемнің дұрыстығын таңдау.
2. Жабдықтаушылардан алынған ТМҚ кіріске алудың толықтығын талдау.
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айрысуды тексеру
бағдарламасын жасағанда, ішкі бақылау мен есеп жағдайын анықтайтын ішкі
аудит жұмысына да жүргізілген жұмысқа қаншалықты сүйенетінідігін айқындауы
тиіс.

1.2 Кредиторлық берешек аудитінің жіктелуі
Кредиторлық берешектер - өткен мәмілелердің немесе өткен оқиғалардың
нәтижесі. Олар ұзақ мерзімді және ағымдағы болып жіктеледі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге мыналар жатады:
– банктердің ұзақ мерзімді қарыздары;
– банктен тыс ұзақ мерзімді қарыздар;
– мерзімі шегерілген корпоративтік табыс салығы.
Банктердің және банктен тыс мекемелердің ұзақ мерзімді қарыздары 1 жылдан
астам мерзімге, әдетте, жаңа техниканы енгізу шығындарына, өндірісті
кеңейтуге, оны қайта құруға, қымбат бағалы жабдықты алға және басқа
мақсатты бағдарламаларға беріледі.
Қарыздарды алу және өтеу бойынша операциялардың арнайы аудитін өткізу
үшін келесі көрсетілген шоттар: 4010 Ұзақ мерзімді банктік қарыздар,
4020 Ұзақ мерзімді алынған қарыздар және 4000 бөлімшенің Ұзақ мерзімді
қаржылық міндеттемелер, 4030 Өзге ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
қолданылады. Оларға Ұзақ мерзімді қарыздар мен Қысқа мерзімді қарыздар
аралық шоттар 1000 бөлімшенің Банктердегі аккредитивтердегі, чектердегі,
карт-шоттардағы және басқа шоттардағы ақша, 4120 Еншілес(тәуелді)
ұйымдарға кредиторлық берешек, 4110 Жеткізушілер мен мердігерлерге
берілетін ұзақ мерзімді берешек және басқа шоттармен кореспонденция
алынған қарыздар сомалары кредит бойынша, ал дебет бойынша – ақша есебі
жүргізілетін шоттармен корреспонденцияда өтелген қарыздар осмасы беріледі.
Қарыздар беру мен өтеуге байланысты барлық мәселелер банк ережелерімен
және қарыз алушы ұйым мен банк арасындағы кредиттік шарттарымен реттеледі.
Бұл мақсатүшін кредиттік шарт рәсімделеді, онда кредитеу объектісі, қарыз
беру мен қайтару мерзімдері прценттік мөлшерлемелер, оларды төлеу тәртібі,
тараптардың қарызды беру мен өтеу жөніндегі міндеттмелері, құқықтары мен
жауапкершілігі, құжаттар тізбесі және оларды банкке ұсынудың мерзімділігі
мен басқа жағдайлар көрсетіледі.
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектерді тексергенде, аудитор бәрінен бұрын
баланста көрсетілген, есепті кезеңнің басы соңындағы қалдықтың Бас кітаптың
жоғарыда аталған шоттар мен журнал-ордердің мәліметтеріне қарап сәйкестігін
анықтауға тиіс.
Алйда мұны бірден жасауға болмайды, өйткені баланста синтетикалық
шоттардың қалдықтары емес, аналитикалық есептің мәліметтері келтіріледі.
Басқаша айтсақ, баланстың Қамтамасыз етілген қарыздар, Қамтамасыз
етілмеген қарыздар және Ұйымдардың бір-біріне және еншілес ұйымдарға
беретін қарыздары, баптары аналитикалық есеп мәліметтері негізінде
толтырылуы тиіс. Сондықтан аудитор синтетикалық есептің аналитикалыққа
сәйкес болуына баса назар аудару тиіс.
Ата айтатын жайт 4010-4030 шоттар бойынша аналитикалық есеп мерзімінде
өтелмеген қарыздар, оларды берген банк түрлері бойынша: қарыз берушілер мен
қарызды өтеу мерзімдері бойынша мәліметтер банк көшірмелерімен расталуы
тиіс. Қарыздарды банктер тиісті қамтамасыз етуге немесе кепілдікке және
белгілі бір мақсаттарға беруге тиісті болғандықтан, біріншіден, кәсіпорын
басшысын қамтамасыз ету құрамына кіруін немесе кепілдікті, екіншіден –
қарызды мақстты пайдалану тексеру керек. Үшіншіден, оларды ынталандырудың
толықтығы мен уақтылығына ерекше назар аудару қажет. Бұл үшін банк
көшірмелерін тексеру керек. Қайтару мерзімі бұзылғанда мұның себебін
анықтау талап етіледі.
Басқа кәсіпорындар мен ұйымдардан алынған ұзақ мерзімді қарыздарды
тексергенде, аудитор қарыз берушілермен мәліметтерді салыстыру
нәтижелерімен анықтауға тиісті, қайтарылмаған қарыздың қаржы қалдықтарының
дұрыстығын айқындауға тиісті. Аудитор бір мезгілде басқа кәсіпорындардан
қарыз алудың негізділігімен заңдылығын да, сондай-ақ оларды өтеудің
толықтығы мен мерзімділігін тексеру тиіс.
Сонымен қатар аудитор қарыз және алынған несие үшін процент төлеудің
дұрыстығын тексеріп, сондай-ақ кәсіпорынның өтелмеген қарыз (несие)
қалдықтарымен бірге осы қарыз үшін банкке тиесілі процентті көрсету жайлы
шешім (бұл туралы есеп саясатында жазылуы керек) қабылданғанын анықтау
тиіс. Проценттер сомасы банктердің қарыздары жөніндегі проценттерді төлеу
бойынша, шығыстар есебінің тиісті шоттармен бірге корреспонденциясында ұзақ
мерзімді кредиторлық берешектер есебі шоттарының кредиті бойынша
көрсетіледі.
Тексеру кезінде аудитор берешек кәсіпорынға берілген вексельдермен
қамтамасыз етілгенін, ұзақ мерзімді қарыздар шотынан есептен
шығарылмайтынын, вексельдік операциялар есебі ережелеріне сәйкес
ескерілетінін назарда ұстауға тиіс.
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектердің сондай-ақ Кейінге қалдырылған
салықтар бабы жатады. Бұл отандық бухгалтерлік есептің мүлдем жаңа
объектісі, жаңа термин, оның және Салықтық төлем, Табыс салғы,
Бухгалтерлік табыс, Салықтық табыс, Салықтық әсер тағы басқаларының
мазмұны 11 Табыс салығы бойынша есеп БЕС-те ашылып көрсетіледі.
Олардың кейбірін қарастырайық:
1) есепті кезең ішіндегі салықтық төлем міндеттемелер тәсілімен
салықтық әсер есебі негізінде анықталады. Бұл тәсілде табыс салығы
кіріс алу барысында заңды тұлға шеккен шығыс ретінде қарастырылады
және тиісті табыс пайда болған кезеңге есептелінеді;
2) есепті кезеңде пайда болған уақытша айырманың салықтық әсері
салықтық төлемге кірізіледі және бухгалтерлік баланста Кейінге
қалдырылған салықтар бабы бойынша көрсетіледі;
3) Бап бойынша кезең басы мен соңындағы қалдықтардың анықтығын
айқындау үшін Бас кітаптың 4310 Кейінге қалдырылған корпоративтік
табыс салғы шотының және 5 журнал-ордердің осы шотының
мәліметтерімен салытыру керек;
4) 4310 шот кредиті бойынша мыналар көрсетіледі:
а) 7710 Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар шотымен бірге
корреспонденцияда болашақта төлеуге тиісті салықтар сомасы;
ә) Дт 7710 шотының Кт 4310 шотының салықтық мөлшерлемесі ұлғаюына
байланысты түзету енгізу;
б) Дт 6150 Қаржылық аспаптардың әділ құнын өзгертуден түскен кірістер
шоты Кт 4310 Кейінге қалдырылған корпаративтік табыс салғы шотының
салықтық есептегі өсімінің артуы кезіндегі активтерді қайта бағалауға
байланысты әлеуметті салықтық әсер сомасы;
5) 4310 шот дебеті бойынша мыналар көрсетіледі:
а) уақытша айырмалардың пайда болуы мен жойылуы нәтижесінде төленуге
тиісті немесе 3110 Төленетін корпоративтік табыс салғы және 7710
Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар шоттарымен бірге
корреспонденцияда зиянды өтеу нәтижесінде есепке жатқызылатын салықтар
сомасы;
ә) салықтық мөлшерлемесінің 4310 шот Кт 7710 шотының кемуіне байланысты
түзету енгізу;
Ағымдағы міндеттемелердің аудиті.
Ағымдағы кредиторлық берешектерге банктердің қысқа мерзімді қарыздары,
банктен тыс мекемелерден алынған қарыз және кредиторлық берешек жатады.
Банктреден қысқа мерзімді қарыздары бір жылдан аспайтын мерзімге беріледі.
Қысқа мерзімді қарыздарды алу мен өтеуге байланысты есептеу операциялары
3010-3030 шоттарында ескеріледі. Бұл шоттардың әр қайсысында Қысқа
мерзімді қарыздар аралық шоты бар. Бұл щоттар пассивті, олардың сальдосы
есепті кезең басындағы өтелмеген берешек сомасын, дебет бойынша айналым –
қарызды өтеуге аударылған соманы, кредиті бойынша айналым – қарызға алған
соманы көрсетеді.
Өтелген кредитер сомасына 3000 Қсықа мерзімді қаржылық міндеттемелер
бөлімшесінің (ақшалай қаражаттың есебі бойынша шоттармен корреспонденцияда
Банктердің қысқа мерзімді қарыздары аралық шоты) тиісті шоттары
дебеттеледі.
Қысқа мерзімді қарыздардың аналитикалық есебінің несиесін берген банк
түрлері және жеке кредиторлар бойынша жүргізіледі.
а) қарыз проценттерін төлеу мен оларды кезең шығыстарына жатқызудың
дұрыстығы;
ә) 3000 бөлімшесінің Қсықа мерзімді қаржылық міндеттемелер (Қсықа
мерзімді қаржылық міндеттемелер аралық шоты) шоттар бойынша синтетикалық
және аналитикалық есебін 4 журнал-ордерде және бухгалтерлік баланста
жүргізудің дұрыстығы;
б) баланста Ағымдағы міндеттемелер бөлімшесінде Ұзақ мерзімді
қарыздардың ағымдағы бөлігі бабы келтіріледі;
в) қарыздарды өтеу мерзімі осы бап бойынша соманың негізділігін анықтау
қажет;
г) овердрафт, сенімді клиентке оның шотындағы қалдықтан тыс берілетін
қысқа мерзімді қарыз түрін білдіреді, сондай-ақ жеке есептелетін,
мерзімінде төленбеген банк қарыздары.
3020 Банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
ұйымдардың қарызы шотына аналитикалық есеп, қарыз берушілер мен қарызды
өтеу мерзімдері бойынша жүргізіледі.
Банктен тыс мекемелерден алынған қысқа мерзімдік қарыздар көбінесе
вексельмен коммерциялық кредит және берешек міндеттемелерге серіктестік
кредит түрінде болады.
Қалдықтардың жыл басы мен соңындағы Басқадай кредиторлық берешек
баланстық бабы бойынша анық сенімділігін анықтауға баса назар аударған жөн.
Сонымен бірге оларды Бас кітапта көрсетілген 3350 Еңбекақы төйлеу бойынша
қысқа мерзімді кредиторлық берешек, 3360 Жалдау бойынша қысқа мерзімді
берешек, 3380 Төлеуге қысқа мерзімді сыйақылар, 3390 Өзге қысқа
мерзімді кредиторлық берешек шоттар бойынша жиынтық қалдықтармен, сондай-ақ
9 журнал-ордердің 3350, 3360, 3380, 3390 шот кредиттері бойынша
мәліметтермен салыстыру қажет.

1.2 Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелердің аудитін ұйымдастыру және
ақпарат көздерімен қамтамасыз етілуі.
Аталып кеткендей, ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелеріне қысқа
мерзімді банктік займдар, қысқа мерзімге алынған қарыздар, дивиденттер және
қатысушылар табысы бойынша алашақтардың қысқа мерзімді қарыздары, ұзақ
мерзімді қаржылық міндеттемелердің ағымдағы бөлігі, қысқа мерзімді басқалай
қаржылық инвестициялар жатады. Осы міндеттемелер бойынша есеп- айырысу
операцияларын басшы мен бас бухгалтер қатаң қадағалауға алуы тиіс. Есепті
жылдың қаржылық есептілігіндегі аталған міндеттемелер бойынша есебінің
дұрыс жүргізілгендігін тексеру мақсатында басшы тәуелсіз аудитор шақыра
алады.
Қысқа мерзімді міндеттемелер аудитінің мақсаты - бұл кредиторлық
қарыздардың заң мен белгіленген талапқа сәйкес пайда болуы мен өтелуіне,
сонымен қатар төлемдер мен есеп- айырысулардың дұрыс жүргізілуіне қатысты
бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесі туралы аудитордың өз пікірін
білдіруі.
Аудит мақсатына қол жеткізу үшін нақты міндеттерді шешіп алуы қажет.
Олардың ішінен ерекшелеп мыналарды бөліп көрсету керек:
1) ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелері бойынша есеп
жазуларының негізі болып табылатын бастапқы құжаттардың дұрыс рәсімделуі
мен қолда барын тексеру;
2) синтетикалық және аналитикалық есепті, өзара байланысы мен олардың бас
кітап пен қаржылық есептілікте көрсетілуін, сәйкесінше жаңа Шот жоспарының
дұрыс қолданылуын тексеру;
3) міндеттемелер бойынша есеп- айырысудағы ішкі бақылауды бағалау;
4) ұйымның қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелерінің тиісінше сыныпталуын
тексеру;
5) ұйымның тартылған қаражаттарды тиімді қолдануын бақылау жүйесін
бағалау.
Аудиттің объектілері ұйымның ерекшелігіне, басқарманың талаптарына
байланысты әртүрлі болуы мүмкін: бухгалтерлік есеп, қаржылық есептілік,
салық есебі, ұйымды басқару құрылымы, ұйымның активтерінің жағдайы,
қаржылық тұрақтылық пен төлем қабілеттілігі және т.б. Ал қысқа мерзімді
қаржылық міндеттемелер аудитінің объектілеріне келесілер жатады:
- қарыздар бойынша банктермен;
- қысқа мерзімге алынған қарыздар бойынша банктен тыс мекемелермен;
- дивиденттер және қатысушылар табысы бойынша алашақтардың қысқа мерзімді
қарыздары бойынша;
- ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелердің ағымдағы бөлігі бойынша;
- қысқа мерзімді басқалай қаржылық инвестициялар бойынша есеп-айырысу.
Аудиторлық тексеру жүргізу үшін қажетті ақпарат көздері:
- заңға және белгіленген нормаға сәйкес құжаттар;
- шаруашылық келісім-шарттары;
- коммерциялық актілер;
- ішкі ұйымдастыру құжаттары;
- өткен мембақылау, ішкі бақылау мен аудиттің материалдары;
- бастапқы және қосымша есеп құжаттамасы (төленетін шоттар, шот-
фактуралар, сенім хаттар, аванстық есептер, кассирдің есептері, банктік
көшірмелер, тауарлы-транспорттық қосымшалар, төлем тапсырмасы, төлем
құжаты);
- бухгалтерлік есеп регистрлері (3010 "Қысқа мерзімді банктік займдар",
3020 "Қысқа мерзімге алынған қарыздар", 3030 "Дивиденттер және қатысушылар
табысы бойынша алашақтардың қысқа мерзімді қарыздар", 3040 "Ұзақ мерзімді
қаржылық міндеттемелердің ағымдағы бөлігі ", 3050 "Қысқа мерзімді басқалай
қаржылық инвестициялар " шоты бойынша сомалардың қозғалысы бойынша
мәліметтер; № 4, 5, 9 журнал-ордер немесе экономикалық ақпараттарды арнайы
бағдарламада өңдеген жағдайда жүйедегі ақпараттар);
- инвентаризациялау мәліметтері;
- тоқсандық және жылдық бухгалтерлік есеп, бас кітап, "Сату" кітабы,
"Сатып алу" кітабы;
- кредиторлық қарыздың қозғалысы бойынша статистикалық есептер және т.б.
Осылайша, жұмыста аудиттің бір түрі таңдалған - бұл операциондық аудит.
Оның жалпы мақсаты - есептілікте тартылған қаражаттардың қолда бары мен
қозғалысы ретінде көрсетілетін ұйымның қысқа мерзімді қаржылық
міндеттемелері бойынша есеп-айырысу жағдайы туралы мағлұматтардың
объективті және сенімді болу деңгейіне өз пікірін білдіру болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді шешу қажет:
- ұйымдағы ішкі бақылау жүйесі мен бақылау тәуекелділігін бағалау;
- жасалған есептіліктің объективтілігін растау үшін мағлұматтар жинау.
Кез келген аудиторлық тексеру үш кезеңнен тұрады: ұйымдастыру (дайындық),
зерттеу (негізгі), аяқтау.
Ұйымдастыру кезеңі өз алдына екі әдістемеден тұрады: клиентпен келісім-
шартқа отыру, жоспарлау (старегиясы).
Аудитті жүргізудің негізгі кезеңі тыңғылықты жоспарлау болып табылады, ол
аудитордың аудитті жүргізу мерзімі, графигі және көлемі көрсетілген жалпы
жоспарын жасауынан тұрады. Біріншіден, клиенттің аудиторды шақыру себебін
анықтау қажет. Сосын клиенттің айналысатын қызметімен, ішкі бақылау
жүйесімен танысып, аудиттің жалпы бағдарламасы мен жоспарын дайындау болып
табылады. Бұдан кейін міндеттеме- хаты, яғни клиент пен аудиторлық фирманың
арасында келісім жасалады. Міндеттеме- хатының нысаны ХАС-қа сәйкес
жасалады. Бұл міндеттеме- хатында келесідей негізгі жағдайлар
қарастырылады:
- екі жақтың міндеттемелері;
- аудитордың жасайтын жұмысының көлемі;
- қойылған міндеттемелерге, аудиттің көлеміне және тексеріс жүргізуге
аудитордың келісімі құжаттамада расталады;
- ұйымның (клиенттің) алдындағы аудитордың жауапкершілігі анықталады;
- аудиторлық есеп пен қорытынды тапсырудың нысаны анықталады.
Аудиторлық тексеру жүргізудің кезеңдері:
- осы ұйымның қызметінің ерекшеліктерін зерттеу;
- жұмыс бағдарламасы мен жоспарын жасау;
- аудиторлық дәлелдеулерді жинау және жұмыс құжаттарын рәсімдеу;
- аудиторлық құжаттамалар құру;
- ұйымның қаржылық тұрақтылығы мен төлем қабілеттілігі туралы анықтама
құру мен аудиторлық қорытынды дайындау.
Жоспарлау кезеңінде келесідей сұрақтар қарастырылады: тапсырыс берушінің
бизнесінің бағыты, қызметінің тарихы, ағымдағы жағдайлары, болашақ
перспективасы, өнімнің түрі, өнім шығарылатын нарық, бухгалтерлік есепті
жүргізу формасы мен әдістері және т.б. Аудитті жоспарлау кезінде
тәуекелділік пен маңыздылықты ескеру өте маңызды болып табылады. Аудиторлық
қорытындыда тәуекелділік пен маңыздылыққа қатысты екі маңызды сөз тіркесі
болуы қажет. "Біздің ойымызша" деуі, ол аудитордың қорытындыны өзінің жеке
кәсіби пікірінде құрғандығын мәлімдейді және қаржылық есептіліктің дұрыс
құрылғандығына ешқандай кепіл бермейді. Бұдан қаржылық есептіліктің дұрыс
құрылмау тәуекелі бар деп қорытындылауға болады. Ал "Барлық маңызды
жағдайларда" деген сөз тіркесін қолдануы аудиторлық қорытынды маңызды
қаржылық ақпарат көздеріне жататынын білдіреді.
Осы түсініктер өте маңызды болып табылады, өйткені ешбір аудитор қаржылық
есептіліктің бір тиынына дейін нақты болатынына кепілдік бере алмайды.
Маңыздылық - жасалған аудиторлық қорытындының сипаттамасын анықтауға
мүмкіндік беретін маңызды фактор.
Бухгалтерлік стандарттар бойынша комитет әзірлеген "Қаржылық есеп беруді
дайындау мен ұсынудың негіздерінде" "маңыздылық" ұғымына былайша түсінік
берілген: "Егер ақпаратқа рұқсатнама беріліп, тиісті жеріне жөнелтілгенде
пайдаланушының қаржылық есеп беру негізінде қабылдайтын экономикалық
шешіміне әсерін тигізетін болса немесе ақпараттың бұрмалануы көрсетілуі
пайдаланушының экономикалық шешіміне зиянын тигізіп жатса, онда мұндай
ақпарат маңызды деп саналады. Маңыздылық баптардың немесе қателіктердің
шамасына байланысты болады әрі соған орай белгілі бір жағдайларда олардың
рұқсатнамасына (пропуск) немесе бұрмалануына қатысты уәж-пікір қабылданады.
Яғни, маңыздылық көбінесе есеп берудің табалдырығын немесе нүктесін
көрсетеді және қандай да бір пайдасын тигізетін ақпаратқа ие болатын
сипаттамасы жоқ"(15).
Маңызды белгілерді бағалау кәсіби пікірдің мазмұнын білдіреді. Тексерудің
жоспарын жасау барысында аудитор сандық қатынастағы маңызды бұрмалауларды
анықтау мақсатында маңыздылықтың қолайлы деңгейін белгілейді.
Жоспарлау кезінде аудитор қаржылық есептемелерде елеулі бұрмаланған
ақпараттарды тудыратын сәттерді де қарастырады. Нақты есеп шоттардың
сальдосымен және операциялардың кластарымен байланысты маңыздылықтың
аудиторлық бағалауы, мысалы, қандай баптарды зерттеу қажет, іріктемелерді
пайдалану керек пе, әлде талдамалы процедураларды пайдалнған дұрыс па, міне
осындай мәселелерге қатысты аудитордың бір шешімге келуіне әсерін тигізеді.
Бұл қолайлы деңгейге дейін аудиторлық тәуекелді кемітетін аудиторлық
процедураларды таңдап алуына мүмкіндік береді.
Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелдіктің арасында кері байланыс болады,
яғни маңыздылықтың деңгейі неғұрлым жоғары болған сайын аудиторлық
тәуекелдіктің деңгейі соғұрлым төмен немесе осыған керісінше болады.
Маңыздылық пен аудиторлық тәуекелдіктің арасындағы кері байланысы аудитор
аудиторлық процедураның сипатын, орындалу мерзімін және көлемін анықтау
барысында назарға алады (ХАС 320 "Аудиттегі маңыздылық").
Қаржылық есептемелердің аудитімен бірқатар тәуекелдік аспектілері тікелей
байланысты. Тәуекелдіктің негізгі екі түрі болады: аудиторлық тәуекелдік
және бизнес (аудитордың немесе оның фирмасының) тәуекелдігі.
Аудиторлық тәуекелдіктің мағынасын былай түсіндіруге болады: аудитор
қаржылық қорытынды есептілік дұрыс жасалған деген қорытындыға келеді,
осының негізінде аудиторлық қорытындыға пікір-ескертпе айтылмайды, яғни
пікірдің шынайылығына күмән келтірмейді, ал шындығына келгенде - қаржылық
есептіліктің маңызды (елеулі) ақауы болады.
Бизнес тәуекелдігінің мағынасы мынаған саяды: клиентке ұсынылған
аудиторлық қорытынды әділ жасалса да, аудитор немесе аудиторлық фирма
клиентпен өзара қарым-қатынасында сәтсіздікке ұрынады. Бизнес
тәуекелділігін бақылаудағы басты фактор аудиторлық тәуекелдіктің деңгейін
мұқият анықтау болып табылады. Аудиторлық тәуекелдікті бағалаудың негізгі
екі әдісі бөліп көрсетіледі:
а) бағалаушылық (интуициялық)
ә) сандық.
Арнайы әдебиеттерде сипатталған аудиторлық тәуекелдіктің моделі (үлгісі)
SAS 47 ( SAS 39 (аудиттің іріктеу әдісі туралы) ережесіне және
тәуекелдіктің елеулілігіне негізделеді). Аудиторлық тәуекелдіктің алдын-ала
үлгісі мынадай формада болуы ықтималы:
DAR = IR*CR*DR,
мұнда DAR - қолайлы аудиторлық тәуекелдік;
IR - шаруашылық ішіндегі тәуекелдік;
CR - бақылау тәуекелдігі;
DR - табылмау тәуекелдігі;
Осы келтірілген үлгіге кіретін аудиторлық тәуекелдік түрлерінің
ерекшеліктерін қарастырайық.
1. Қолайлы аудиторлық тәуекелдік (DAR) - аудит аяқталғаннан кейін
қаржылық есептемеде маңызды қателіктердің барын және стандартты аудиторлық
пікір-ескертпесіз (пікірдің шынайылығына күмән келтірмейді) білдірілген
аудитор мойындауға әзірлік шарасы.
2. Шаруашылық ішіндегі тәуекелдік ( IR) - сегментте қателіктің барын және
бұл қателіктің шаруашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.