Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауiпсiздiк ережесiнiң талаптары
Есептеуiш техника кабинетiндегi қауiпсiздiк ережесi
1. Жалпы техника қауiпсiздiгiң ережелерiне қойылатын талаптар төмендегiдей:
Компьютердi тоққа қосатын сымдарға, қос тiлдi розеткiлерге, штеккелерге тиiсуге және жабдықтарды мұғалiмнiң рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады;
Мұғалiмнiң рұқсатынсыз сыныптан шығуға және кiруге болмайды;
Дербес компьютерде суланған қолмен және дымқыл киiммен жұмыс iстеуге болмайды;
Дербес компьютердiң жанына портфельдер, сумкалар, кiтаптар қоюға тыйым салынады. Үстелде қалам мен дәптер ғана болуы тиiс;
Пернелiк тақта үстiне артық заттар қоюға болмайды;
Компьютерлiк сыныпта жүгiруге, ойнауға, жанындағы құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен шұғылдануға тыйым салынады.
2.Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауiпсiздiк ережесiнiң талаптары.
Дербес компьютердi iске қосу кезiнде оның сыртқы қорабының дұрыс жұмыс жасап тұрғандығына және сымдарының қатесiз жалғанғанына көз жеткiзу керек;
Жұмыс жасау кезiнде сымдардың дұрыс жалғанғанына ерекше бөлiнуi керек.
3.Оқүшының дербес компьютермен жұмыс жасау кезiндегi техника қауiпсiздiгiнiң ережесiне қойылатын талаптар:
ЭЕМ.мен жұмыс жасау кезiнде көздi экраннан 60.70 см қашықтықта ұстау керек;
Сыныпқа кiрушiлермен орнынан тұрмай амандасуға рұқсат етiледi;
Көзi шаршаған жағдайда орнынан тұрмай.ақ, көз жаттығуын орындауға болады;
Электр тоғымен зақымданған алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсету тәсiлдерiн, от сөндiру құралдарымен жұмыс iстеудi және өрт сөндiру тәсiлдерiн бiлуi қажет.
4. Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне қойылатын талаптар:
Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса, күйiк иiсi шықса немесе өзгеше дыбыс дыбыс пайда болса, онда машинамен жұмысты тоқтатып, мұғалiмге хабарлау керек;
Өт сөндiруде көмек көрсету қажет;
Электр тоғымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетудi бiлуi керек
1. Жалпы техника қауiпсiздiгiң ережелерiне қойылатын талаптар төмендегiдей:
Компьютердi тоққа қосатын сымдарға, қос тiлдi розеткiлерге, штеккелерге тиiсуге және жабдықтарды мұғалiмнiң рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады;
Мұғалiмнiң рұқсатынсыз сыныптан шығуға және кiруге болмайды;
Дербес компьютерде суланған қолмен және дымқыл киiммен жұмыс iстеуге болмайды;
Дербес компьютердiң жанына портфельдер, сумкалар, кiтаптар қоюға тыйым салынады. Үстелде қалам мен дәптер ғана болуы тиiс;
Пернелiк тақта үстiне артық заттар қоюға болмайды;
Компьютерлiк сыныпта жүгiруге, ойнауға, жанындағы құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен шұғылдануға тыйым салынады.
2.Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауiпсiздiк ережесiнiң талаптары.
Дербес компьютердi iске қосу кезiнде оның сыртқы қорабының дұрыс жұмыс жасап тұрғандығына және сымдарының қатесiз жалғанғанына көз жеткiзу керек;
Жұмыс жасау кезiнде сымдардың дұрыс жалғанғанына ерекше бөлiнуi керек.
3.Оқүшының дербес компьютермен жұмыс жасау кезiндегi техника қауiпсiздiгiнiң ережесiне қойылатын талаптар:
ЭЕМ.мен жұмыс жасау кезiнде көздi экраннан 60.70 см қашықтықта ұстау керек;
Сыныпқа кiрушiлермен орнынан тұрмай амандасуға рұқсат етiледi;
Көзi шаршаған жағдайда орнынан тұрмай.ақ, көз жаттығуын орындауға болады;
Электр тоғымен зақымданған алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсету тәсiлдерiн, от сөндiру құралдарымен жұмыс iстеудi және өрт сөндiру тәсiлдерiн бiлуi қажет.
4. Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне қойылатын талаптар:
Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса, күйiк иiсi шықса немесе өзгеше дыбыс дыбыс пайда болса, онда машинамен жұмысты тоқтатып, мұғалiмге хабарлау керек;
Өт сөндiруде көмек көрсету қажет;
Электр тоғымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетудi бiлуi керек
5-сынып бойынша
тереңдетіп оқытуға арналған
информатика
пәнінен дәріс сабақтар
Информатика пәнінің мұғалімі:
Камиль Айбек
2006-2007 оқу жылы
Есептеуiш техника кабинетiндегi қауiпсiздiк ережесi
1. Жалпы техника қауiпсiздiгiң ережелерiне қойылатын талаптар төмендегiдей:
Компьютердi тоққа қосатын сымдарға, қос тiлдi розеткiлерге, штеккелерге тиiсуге және жабдықтарды мұғалiмнiң рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады;
Мұғалiмнiң рұқсатынсыз сыныптан шығуға және кiруге болмайды;
Дербес компьютерде суланған қолмен және дымқыл киiммен жұмыс iстеуге болмайды;
Дербес компьютердiң жанына портфельдер, сумкалар, кiтаптар қоюға тыйым салынады. Үстелде қалам мен дәптер ғана болуы тиiс;
Пернелiк тақта үстiне артық заттар қоюға болмайды;
Компьютерлiк сыныпта жүгiруге, ойнауға, жанындағы құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен шұғылдануға тыйым салынады.
2.Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауiпсiздiк ережесiнiң талаптары.
Дербес компьютердi iске қосу кезiнде оның сыртқы қорабының дұрыс жұмыс жасап тұрғандығына және сымдарының қатесiз жалғанғанына көз жеткiзу керек;
Жұмыс жасау кезiнде сымдардың дұрыс жалғанғанына ерекше бөлiнуi керек.
3.Оқүшының дербес компьютермен жұмыс жасау кезiндегi техника қауiпсiздiгiнiң ережесiне қойылатын талаптар:
ЭЕМ-мен жұмыс жасау кезiнде көздi экраннан 60-70 см қашықтықта ұстау керек;
Сыныпқа кiрушiлермен орнынан тұрмай амандасуға рұқсат етiледi;
Көзi шаршаған жағдайда орнынан тұрмай-ақ, көз жаттығуын орындауға болады;
Электр тоғымен зақымданған алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсету тәсiлдерiн, от сөндiру құралдарымен жұмыс iстеудi және өрт сөндiру тәсiлдерiн бiлуi қажет.
4. Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне қойылатын талаптар:
Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса, күйiк иiсi шықса немесе өзгеше дыбыс дыбыс пайда болса, онда машинамен жұмысты тоқтатып, мұғалiмге хабарлау керек;
Өт сөндiруде көмек көрсету қажет;
Электр тоғымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетудi бiлуi керек;
Компьютерлiк сыныпта өрттi сумен сөндiруге болмайтындығын бiлуi қажет.Оған құм және т.б. өрт сөндiргiш құрал-жабдықтарын пайдалануға болады;
Электр тоғының әсерiмен зақымданған адамды су қолмен ұстауға болмайтындығын бiлу қажет. Оңы әр түрлiматериалдарды(электр тогы сымынан басқа) пайдалану арқылы босатып алуға болады.
5. Дербес компьютермен жұмысты аяқтаған кездегi техника қауiпсiздiгi ережесiнiң талаптары:
Мұғалiмнiң нұсқауы бойынша апаратты өшiру;
Жұмыс орнын ретке келтiру;
Электр тоғымен зақымданған жағдайда
алғашқы дәрігерлік көмек көрсету
1.Тоқты өшіру (щиттағы батырманы басу арқылы);
2.Зақымданушыны ток әсерінен(сымнан) босату;
3. Дәрігер шақыру;
4. Зақымданушыны қарап шығып, оған алған жарақатына
байланысты көмек көрсету.
І. Күйген жағдайда:
● Ауырғанда сездірмейтін дәрілер (аналгин, валерьиян және т.б.)
беру;
● Күйген жерге арнайы май (облепиха) жағу ;
● Зақымданған жерге суық су құю;
● Алдын-ала жараланған жерді , микроптар түспес үшін мөлдір жұқа
қағазбен (целлофанмен) орау.
ІІ. Есінен танып қалған жағдайда:
● Зақымданушы жауырынымен тегіс жерге жатқызып, басын бір
Жағына қаратып , қырымен орналатыру керек;
● Нашатыр спиртін иіскету керек.
ІІІ. Тыныс алысы тоқтаған жағдайда:
● Ауызды ашып тілдің орналасу жағдайын тексерту керек, егер ол
күрмеліп қалса оны қолмен дырыс қалпына керек ;
● Дем алыс жағдайына келгенге дейін, қолмен дем алдыру (ауызбен ауызға) немесе дәрігер келгенге дейін жаттығулар жасату;
Шаршағандағы қолданылатын жаттығулар
1. Бас жаттығуларын жасау:
2. Басты сағат тілі және керісінше бұрып айналдыру;
3. Басты жан-жақа, жоғары-төмен, оңға-солға бұру.
4. Саусақтарды жұмып-ашу және қолдың блезігін босаңсыту.
5. Денені босаңсыты және оны кетіріп ширықтыру.
6. Көз жаттығуларын жасау:
Көзге арналған жаттығулар
1.1-4-ке дейiн санап көздi қатты жұмып,сонан кейiн ашып,жайбарақат ұстап,
1-6-ға дейiн санай отырып,алысқа қарау қажет.4-5 рет қайталау қажет
2.1-4-ке дейiн санай отырып,екi көздi оларға қатты күш салмай,бiр-бiрiне қаратып,соңында 1-6-ға дейiн санай отырып алысқа қарап,4-5 рет қайталау керек.
3.1-4-ке дейiн санап,басты қозғамай,оңға қарап бiр нүктеге көз тоқтату,соңында 1-6-ға дейiн санап,алысқа қарау.Осы тәрiздi басты қозғамай,солға,жоғары,төмен қарау керек.
4. 1-6-ға дейiн санай отырып,көзқарасты диогоналы бойынша:оң жақ жоғарыдан-сол жақ төменге аударып,сонан соң алысқа қарау;сонан соң сол жақ жоғарыдан-оң жақ төменге аударып, алысқа қарау.4-5 рет қайталау.Көз гимнастикасын орындау кезiнде жалпы дене гимнастикасын да жасауға болады.Тұрақты түрде көз және жалпы дене гимнастикасын жасау көзге түскен қысымды жеңiлдетiп,дененi сергiтедi.
(R) Компьютерде жұмыс iстеу үйiрмелерiн мектептегi сабақтар бiткен соң,1 сағат өткiзiп,тамақ iшiп,дем алып алғаннан кейiн ұйымдастыру қажет. (R) Бастауыш мектеп оқушыларына арналған компьютерлiк техниканы қолдану үйiрмелерi аптасына 2 реттен жиi болмайды.Бiр үйiрме сабағының ұзақтығы 60 минуттан аспайды.10-15 минут компьютерде отырғаннан кейiн дене,көз гимнастикаларын жасауға арналған үзiлiс болады. (R) Балалардың шаршауы компьютердегi өтетiн сабақтың сипатына байланысты болады.Ең тез шаршататын жылдамдыққа құрылған ойындар болып саналады.Сондықтан балаларды көп ойнатпауға тырысу керек.Компьютер алдында ұзақ отыру балалардың нерв жүйесiнiң жұқаруына,ұйқыларының бұзылуына,көздерiнiң шаршауына әкелiп соқтырады.Сол себептi компьютерлiк ойындарды сабақтың соңында 10 минут көлемiнде ғана өткiзсе болады.
1. Ақпарат жӘне информатика
1.1 Ақпараттар мен мәліметтер
Ақпарат термині латынның түсіндіру баяндау білу деген ұғымдарды білдіретін informatio сөзінен шыққан.
Ақпарат алу дегеніміз - бізді қоршаған дүниенің құбылыстары мен объектілерінің қасиеттері, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мәліметтер мен деректер алу.
Ақпарат - белгілі бір нәрсе (адам, жануар, зат құбылыс) туралы таңбалар мен сигналдар түрінде берілетін мәліметтер тобы.
Ақпарат материя және энергиялармен қатар бізді қоршаған ортаның фундаментальды негізі болыт табылады.
Адам ақпаратпен не атқарады?:
1. Адам ақпараттарды сақтай алады;
2. Адам ақпарттарды шығарап бере алады; Ақпараттық процестер
3. Адам ақпараттарды өңдей алады.
Ақпараттың қасиеттері
Дәлдігі мен толықтылығы, бағалылығы мен қажеттілігі, анықтылығы мен түсініктілігі.
Ақпарат істің ақиқаттық жағдайын ашатын болса, оның дәл болғаны. Егер ақпарат оны түсінуге және белгілі бір шешім қабылдауға жеткілікті болса, онда оның толық болғаны. Ақпараттың бағалылығы, оны пайдалана отырып, қандай мәселер шеше алатынымызға байланысты болады. Егер ақпараты оны пайдаланатын жандар тілінде жазса, ол түсінікті болады.
Ақпарат түрлері: текст, сурет, фотобейне, дыбыстық сигналдар, электр сигналдары және т.б.
Қоғамның даму кезеңдерінде адамдар көптеген тілдерді пайдаланды, олар: қимылдар және мимика тілі, сызу-сурет тілдері, музыка мен сөйлесу тілдері т.б. Көптеген тілдер негізі болып алфавит саналады. Алфавит - белгілі бір тілдің кез-келген сөздерін құрай алатын оның символдарының жиыны.
Табиғи сандар алфавиті: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Екілік сандар алфавиті: 0, 1.
Информатика пәні және міндеттері
Информатика - ЭЕМ арқылы ақпаратты жинау, сақтау, түрлендіру, тасымалдау және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым.
Информатика сегіз негізгі бағытттардан тұрады:
Теориялық информатика
Информатика
Программалау
Кибернетика
Жасанды интеллект
Информациялық жүйе
Есептеуіш техника
Қоғамдағы информатика
Табиғаттағы информатика
Информатиканың негізгі мәселелері:
oo кез-келген табиғаттағы информациялық процестерді зерттеу;
oo информациялық техниканы жасау және информациялық процестерді зерттеу нәтижелерінің базасында информацияларды өңдеудің жаңаша технологиясын жасау;
oo компьютерлік техника мен технологияны жасау мен ендіру және қоғамдық өмірдің барлық саласында тиімді пайдаланудың ғылыми және инженерлік проблемаларын шешу.
2. Ақпараттардың ЭЕМ-да берілуі
2.1. Ақпараттарды кодтау (таңбалау)
Қандайда бір алфавитті падаланып информация жазуды кодтау деп атайды.
Бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру жолын код деп атайды.
Мысалы: төрт мың бес жүз алпыс жеті дегенді -
456710, 107278, 11D716, 10001110101112
Ақпараттардың кодталуы оның кері кодталуына (декодталуына) қолайлы болуы керек.
ЭЕМ - ға енгізілген ақпарат 0 мен 1-ге аударылып түрленеді. Енгізілген әрбір символ 0 мен 1 тізбегін құрайды. Мұны екілік код деп атайды.
АНА - 10000000 10001011 10000000
1 байт
1 байт 8 бит (ағылшын тіліндегі bit, binary digit - екілік таңба)
1 килобайт 1024 байт 1000 байт;
1 мегабайт 1024 Кбайт 1 000 000 байт;
1 гигабайт 1024 Мбайт 1 000 000 000 байт.
Сонымен компьютер жадында сақталатын ақпараттардың барлық түрлері - сөздер, сандар, суреттер, компьютер жұмысын басқару программалары - бәрі де екілік сандар тізбегі түрінде жазылады.
Ақпарат.
Тақырып 1. Ақпарат
1.1 Ақпарат туралы түсінігі, оның құрылымы
1.2 Символдық ақпараттың әдістерін ұсыныға
1.3 Ақпарат, оның түрлері және қасиеттері
Информатика-ЭЕМ арқылы мәліметтерді жинау, сақтау, түрлендiру, тасымалдау, пайдалану заңдылықтары мен тәсiлдерiн зертейтiн ғылым.
Мәліметтер дегеніміз регистрленген сигналдар.
Физика курсынан белгілі, барлық физ. зат үнемі қозғып, энергиямен алмасып тұрады. Зат энергиямен алмасқан кезде, сигналдар пайда болады. Бұл сигналдар фқ денемен әрекеттескенде дененің белгілі бір қасиеттері өзгереді, яғни мәліметтер пайда болады - бұл құбылыс сигналдардың регистрленуі деп аталады.
Ақпарат (информация) - латын сөзi, "informatio"- баяндау, түсiндiру,бiлу. Ақпараттың анықтамасы жоқ, ондықтан оның орнына ұғымды қолданады. Бірақ бір ғылымда енгізілген ақпарат ұғымы екінші бір ғылымда мүлдем басқа ұғым береді.
Ақпарат-белгiлi бiр нәрсе (адам, жануар, зат, құбылыс) туралы берiлетiн мәлiметтер тобы.
Ақпараттың қасиеттері:
1) Дәлдiгi - iстiң ақиқаттық жағдайын толық ашу керек.
2) Толықтығы -информацияны түсiнуге және белгiлi бiр шешiм қабылдауға жеткiлiктi болуы керек.
3) Бағалылығы - информацияны пайдалана отырып, қандай мәселелер шеше аламыз.
4) Түсiнiктiлiгi -информацияның пайдаланушыға түсiнiктi тiлде жазылуы.
5) Объективтілігі және субъективтілігі. Мысалы, фотодағы табиғаттың суреті не құбылысы бізге объективті ақпарат береді. Ал адам салған бұл табиғат суреті объективті бола алмайды. Ақпатараттық процесс барысында ақпараттың объективтілігі әр қашан төмендейді. Мысалы, құқық пәндерінде бір оқиғаны көрген адамдар әр кім өз түсінігі бойынша әр - түрлі ақпарат береді.
Түрлерi: текстiк, сурет, фотобейне, дыбыстық сигналдар, электр сигналдары, магниттiк жазба.
Берiлу жолдары: қимылдар, мимика, сызу-сурет, музыка, сөйлесу тiлдерi, байланыс құралдары, электрондық желiлер арқылы.
Мәліметтермен жүргізілетін негізгі операциялар: сақтау, жинақтау, беру (шығару), өңдеу
Мәліметтердің құрылым типтері:
1. Сызықтық құрылымы (тізімдер) - элемент адресі өз номерімен анықталатын реттелген құрылым.
2. Кестелік құрылым (матрица) - элемент адресі жол мен баған номерімен анықталатын реттелген құрылым.
3. Иерархиялық құрылымда әр элементтің адресі маршрутпен анықталады. Мысалы, калькулятор программасын іске қосу жолы: Пуск - программы - стандартные - калькулятор.
Біз бәріміз бала кезімізден бастап информация алмасу процесіне қатысамыз. Кітап, газет және журнал оқығанда, радио тындап, теледидар көргенде, мұғаліммен, ата-аналармен, достарымызбен әңгімелескенде де әртүрлі информация аламыз. Адамдардың үйде, мектепте, жұмыста және көшеде, бір-бірімен сөйлесуі де информация түрлерінің: сөздердің, ойлардың, хабарлардың, мәліметтердің алмасуына мысал блола алады.
Информацияны жазу мүмкіндігі пайда болғаннан бастап, мәлімет алмасу тек ауызба ауыз айтумен немесе әртүрлі қимылдармен ғана емес, оқу - жазу арқылы беріле бастады
XV ғасырда мәліметті қағазға басып шығару станогының пайда болуы кітап шығару ісін бастап, адамзаттың алтын ойларын тікелей көпшілікке жеткізу мүмкіндіктерін бере бастады.
XIX-XX ғасырлардағы телеграфтың, телефонның, радионың шығуы информацияны кез келген қашықтыққа жарық сәулесі арау жылдамдығымен жеткізіге мүмкіндіе берді.
Мәліметтерді іздеу мен өңдеудің бұрын болмаған жаңа мүмкіндіктерін XX ғасырдың ортасында шыққан электрондық есептеу машиналары (ЭЕМ, шет елдерде олар компьютер деп аталады) берді. ЭЕМ-дер әуелде есеп-қисап жұмыстарын автоматтандыру үшін шығарылған еді. Кейіннен олардағы мәліметтерді магниттік таспаға жазып, қағазға басып, ЭЕМ экранына шығару қасиеттері бар екені анықталды.
Информацияны біз ауызша немесе жазбаша түрде, қимыл не қозғалыс түрінде бере аламыз. Кез келген мәліметтің мағнасын түсініп, оны басқаларға жеткізіп, соның негізінде белгілі бір ойға келеміз.
Біз өзімізге қажет мәліметтерді оқулық пен кітаптардан, газет, журналдардан, теледидар хабарлары мен кинофильмдерден алып, керектілерін дәптерге конспект түрінде жазып аламыз. Өндірістегі мәліметтер жиыны сызулар мен текстер түрінде, анықтамалар мен есеп беру, кестелер түріне кездеседі. Ондай мәліметтерді де ЭЕМ арқылы алуға болады.
Информация алу дегеніміз-бізді коршаған дүниенің құбылыстары мен объектілерінің қасиеттері, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мәліметтер мен деректер алу деген сөз.
Информация істің ақиқаттық жағдайын толық ашатын болса, оның дәл болғаны. Дәлдігі жоқ информация оны түсінбеушілікке және соған байланысты дұрыс емес шешім қабылдауға әкеліп соқтыруы мүмкін.
Егер информация оны түсінуге және белгілі бір шешім қабылдауға жеткілікті болса, онда оның толық болғаны. Информацияныңтолық болмауы ол жөнінде белгілі бір тұжырымға келуге кедергісін тигізіп, кателікке әкелуі мүмкін.
Лекция №4.
Есептеуіш жүйенің құрамы.
Тақырып 4. Есептеуіш жүйенің құрамы.
4.1 Аппараттық жабдықтар
4.2 Програмалық жабдықтар
4.3 Қолданбалы және жүйелік программалар
Аппараттық жабдықтар.
ДК әмбебап техникалық жүйе. Оның конфигурациясын қажетінше өзгертуге болады. Оның негізгі конфигурациясы: жүйелік блок, монитор, клавиатура, маус.
Жүйелік блок негізгі болып есептеледі. Оның ішіндегі құрылғылар ішкі, ал сырттан қосылған құрылғылар сыртқы деп аталады. Сыртқы қосымша құрылғылар перефириялық деп аталады.
Дербес компьютердің негізгі құрылғылары:
1. Процессор
2. Жады
3. Енгізу құрылғылары
4. Шығару құрылғылары
5. Байланыс құрылғылары
1) Процессор - барлық есептеулер жүргізетін компьютердің негізгі микросхемасы. Процессор ұяшықтардан тұрады. Онда мәліметтер сақталады және өңделеді. Процессордың ішкі ұяшықтары регистр деп аталады. Процессор жедел жадымен және басқа құрылғылармен бірнеше проводник арқылы байланысқан. Бұл проводниктер шина деп аталады. Олардың 3 түрі бар:
i) Мәліметтер шинасы - мәліметтерді жедел жады ұяшығынан процессордың регистрлеріне (және керісінше) көшіруге арналған.
ii) Адрестік шина - мәліметтерді көшіргенде жедел жады ұяшығының адресін анықтайды.
iii) Коммандалар шинасы. Мәліметтерді өңдеу үшін процессорге коммандалар қажет. Коммандалар жедел жадыдан жіберіледі, бірақ олар мәліметтер сақталған жерден келмейді. Олар программаны сақтайтын жерден жіберіледі. Коммандалар мәліметтер секілді байт түрінде берілген.
Процессордің негізгі параметрлері:
oo Разрядтілігі - 1 такт ішінде өз регистрлерінде қанша байт мәліметтерді өңдей алатынын көрсетеді.
oo Процессордің такт жиілігі жоғары болса, ол көп коммандаларды орындайды, және өнімділігі сонша жоғары болады.
oo Кэш жады размері. Кэш жады процессор мен жедел жад арасында дәнекерлік роль атқарады. Процессорге мәліметтер қажет болғанда ол алдымен кэш жадыға сұраныс жібереді. Егер онда керекті мәліметтер болмаса, жедел жадыға сұраныс жібереді. Жедел жадыдан мәліметтерді қабылдағанда процессор оларды кэш жадыға кіргізеді.
2) Жады - мәліметтерді, программаларды сақтауға арналған құрлғы.
Жады
Ішкі жады
(жедел, оперативті)
Сыртқы жады
ЖЕСҚ (ОЗУ)
ТЕСҚ (ПЗУ)
Қатты диск:
Винчестер
Иілгіш диск:
CD диск, дискета
Ол Ішкі және Сыртқы болып екіге бөлінеді. Сыртқы жады - магниттік дискідегі жинақтауыштар - үлкен көлемді мәліметтерді ұзақ уақыт сақтау үшін қажет. Оның 2 түрі бар: қатты диск және иілгіш диск. (Винчестер жүйелік блоктың ішінде орналасқан. Оның сиымдылығы 20-80 Гб, CD дисктің - 600 Мб, 3,5 дюймдік дискетаның - 1,44Мб.)
Жедел есте сақтау құрылғысы (ЖЕСҚ) және Тұрақты есте сақтау құрылғысы (ТЕСҚ) компьютердің ішкі жадысын құрайды.
- Компьютердің жедел жадысында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Жедел жадыдағы ақпарат компьютерді өшіргеннен кейін жоғалады. Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Қазіргі кезде көлемі 256 Мб, 512 Мб болатын жедел жады микросхемаларын көп қолданады.
Физикалық принциптен қарағанда жедел жады динамикалық (DRAM) және статикалық (SRAM) болып бөлінеді. Динамикалық жадының микросхемасын кң негізгі жедел жады ретінде қолданады, ал статикалық жң микросхемасын көмекші жады (кэш жады) ретінде қолданады.
oo Тұрақты жадыдағы мәліметтер өзгертілмейі, оларды тек оқуға болады. Тұрақты жқа керекті прогрр оны шығаратын заводта жазылады. ТЕСҚ-да орналасқан прогрр комплекті BIOS (енгізу- шығару базалық жүйе) құрайды. Бұл прогрр пакетінің негізгі қызметі - клік жүйенің құрамын және жұмысын тексеру және пернетақтамен, монитормен, қатты дискпен және дискқозғағышпен әрекетті қамтамасыз ету.
oo CMOS жадысы. ЖЕСҚ-дан айырмашылығы кді өшіргенде ондағы мәліметтер өшпейді. ТЕСҚ-дан айырмашылығы мәліметтерді, жүйе құрамына қандай құрылғылар кіретініне сәйкес енгізуге, өзгертуге болады. Бұл микросхема энергияны кішкентай аккумулятор батареясынан алып отырады. CMOS микросхсы иілгіш және қатты диск, процессо және басқа да аналық платаның құрылғылары туралы мәліметтерді сақтайды. Жүйелік сағат көрсеткіші сонда сақталады.
3) Енгізу құрылғылары - мәліметтерді сыртқы ортадан компге енгізу үшін қолданады. (Маус, трекбол, пенмаус, джойстик, дигитайзер- графикалық планшет, цифрлік фотокамера, сканер, микрофон, негізгісі пернетақта.)
4) Шығару құрылғылары - Кң жұмыс нәтижесін адамға жеткізеді. (Принтер, колонкалар, негізгісі монитор.)
Монитор - басты шығару құрылғысы. Оның параметрлері: типі, размері, бейненің регенирациялау жиілілігі, қорғаныс классы.
- Қазір екі типті монитор кең таралған:
Программалық жабдықтар.
Программа - магниттік сақтауышта (дискіде) файл түрінде жазылып сақталып, жұмыс істеуші адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп орындалатын машина тіліндегі нұсқаулар жиыны.
Интерфес- программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сұхбат жүргізу щарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтар - информациялық технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды.
ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді:
1) жүйелік программалық жасақтар
2) қолданбалы программалық жасақтар
Жүйелік программаларды да мынадай етіп жіктеуге болады:
3) операциялық жүелер
4) утилиттер
Қолданбалы программалақ жасақтар - белгілі бір мамандық салалсында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір мақсатта пайдаланатын және әмбебаб болып екіге бөлінеді.
Дербес компьютерлердің кең тарауына басты себеп болған олардың алдын ала дайындалған әмбебаб программалық жасақтарының кең таралуы еді, бұл программалар тек бір есепті шығарып қана қоймай белгілі бір мамандық саласында есеп жұмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның белгілі бір түрлерін өңдеуді түгел қамти алатын болды.
Әртүрлі информацияларды өндай алатын әмбебаб программалық жабдықтар мынадай түрлерге жіктеледі:
oo текст редакторлары;
oo графиклық редакторлар;
oo электрондық кестелер;
oo оқыту және ойнау программалары
oo информациялық жүйелер.
Текстік мәліметтерді теріп, оларды өңдеуге арналған программалар текст редакторлары деп аталады. Кең тараған текст редакторларына: WordPerfect, Microsoft Word, MultiEdit, WordStar, PageMaker жатады.
Графиктік редакторлар график түрінідегі информацияны дайындау және өндеу үшін қолданылады. Графиктік редакторларға PaintBrush, CorelDraw, Graf-in-the-Box, PC Illustrator.
Электрондық кестелер жүйесінде миллионнан аса торлар болады, олар пернелер арқылы енгізу немесе формулалар арқылы есептеу нәтижесінде толтырылады.
Оларға Lotus, SuperCalc, QuatroPro, Excel жатады.
Ойын программалары дербес ЭЕМ дердегі қызғылықты, кез келген жан әуестенетін топқа жатады.
Оқыту программалары оқу-үйрену істерін ұйымдастырады, олардың мектепте не үйде тарихтан, информатикадан т.б. пәндерден сабаққа дайындалау кезінде өте ыңғайлы оқулық.
Дербес компьютердің құрылғысы.
Дербес компьютердің құрылғысы.
5.1 Аппараттың конфигурациясы
5.2 Жүйелік блоктың ішкі құрылысы
5.3 Қосымша құрылғылар
5.4 Енгізу құрылысы
5.5 Шығару құрылысы
5.6 Сақтау және мәліметтерді алмастыру құрылғылары
Дербес ЭЕМ-нің элементтік базасы болатын электрондық компоненттері информация өңдеудің белгілі бір функциясын немесе оны есте сақтау ісін атқарады. Мұндай компьютер интегралдық схемала деп аталады. Интегралдық схема металдан не пластмассадан жасалған қорапқа салынған жартлай өткізгішті кристалдардан тұрады. Жіңішке жіп секілді арнайы сымдар осы кристалды қораптың шеткі тұяқшалармен жалғастырылады.
ДЭЕМ бірыңғай аппараттық жүйеге біріктірілген техникалық электрондық құрылғылар жиынынан тұрады. ДЭЕМ құрамына кіретін құрылғыларды олардың функционалдық қызметіне қарай екіге бөлу қалыптасқан, олар: жүйелік блок және перифериялық, яғни шеткері құрылғылар:
Жүйелік блок мыналардан тұрады:
- микропроцессор;
- оперативті (жедел) есте сақтау құрылғысы
- тұрақты есте сақтау құрылғысы
oo қоректену блогы мен мәлімет енгізу-шығару порттары.
Ал, шеткері құрылғылар құрамы:
oo мәлімет енгізу құрылғылары
oo мәлімет шығару құрылғылары
oo мәлімет жинақтаушылар
ДЭЕМ-нің мүмкін болатын ең минималды құрамына (конфигурациясына) жұйелік блок, бір-бірден енгізу, шығару құрылғылары және бір информация жинақтауыш құрылғы кіреді. ДЭЕМ-дегі шығарылатын есептер түрлеріне қарай оның минималды конфигурациясын қосымша шеткері құрылғыларды қосу арқылы кеңейтуге болады.
Информация мен басқару командаларын енгізетін негізгі құрылғылар болып пернелік (клавиатура), тышқан тәрізді тетіе және сканер (із кескіш) есептеледі. Енгізу жұмыстарын алатын осындай құрылғыларға тағы да жарық қаламұштары, жарық сезгіш планшеттер, джостиктер (ұршық тәріздес тетік) және де басқа шығарылатын есепке сәйкес әр түрлі жұмыс атқара алатын құрылғылар жатады. Мсыалы, бұлардың кейбіреулерін жобалау жұмыстарын автоматтандыруда қолдануға болады.
Компьютердің негізгі блоктары.
Әдетте компьютер мынадай бөліктерден (блоктардан) тұрады:
oo жүйелік блок (тік немесе жатық қорапқа орналасқан)
oo текістік және графикалық информацияны бейнелейтін монитор немесе дисплей
oo әртүрлі символдарды компьютерге енгізуге арналған пернелік тақта немесе пернелік
oo Компьютердегі ең негізгі құрылғы болып жүйелік блок саналады, оның ішінде ДЭЕМ-нің басты құрылғыларры орналасқан. Жүйелік блок құрамында микропроцессор, жедел жад, тұрақты есте сақтау құрылғысы, қоректену блогы мен енгізу-шығару порттары және дискідегі мәлімет жинақтауыш болады.
Компьютердегі ең негізгі құрылғы болып жүйелік блок саналады, онын ішінде ДЭЕМ-нің басты құрылғылары орналасқан. Жүйелік блок құрамында микропроцессор, жедел жад, тұрақты есте сақтау құрылғысы, қоректену блогы мен енгізу - шығару порттары және дискідегі мәлімет жинақтауыш болады.
Бұларға қоса компьютердің жүйелік блогына мынадай құрылғыларды жалғауға болады:
-қағазға текістік және графиктік мәліметтерді басып алуға арналған принтер
oo қолмен басқарылатын тышқан графиктік тетігі- графиктік курсорды басқаруды жеңілдететін құрылғы
oo джостик- компьютерлік ойындарда қолданылатын қолмен басқарылатын тетік
oo графиксызғыш немесе плоттер-сызуларды (графиктерді) қағазға басатын құрылғы
oo сканер-графиктік немесе текістік мәліметтерді тікелей оқитын құрылғы
oo CD-ROM-компакт-дискілерді оқитын құрылғы, ол қозғалатын бейнелерді, текстерді және дыбыстарды шығару үшін пайдаланылады
oo Модем- телефон желісі арқылы басқа копьютерлермен мәлімет алмасуға қажет құрылғы
oo Стример- мәліметтерді магниттік таспада сақтауға арналған құрылғы
oo Желілік адаптер компьютерді жергілікті желіде (торапта) қолдануға мүмкіндік береді
Микропроцессор
Микропроцессор бір кристалда орналасқан біріктірілген интегралдық схемалар - БИС, олар әртүрлі типтегі ЭЕМ-дер жасауға керекті элемент болып табылады. Оны әртүрлі логикалық функцияны орындайтын етіп программалау мүмкіндігі бар, сондықтан программаны өзгерту арқылы микропроцессорды арифметикалық құрылғы бөлігі ретінде немесе енгізу-шығару жұмыстарын басқарушы рөлінде қолдануға болады. Микропроцессорге жедел және тұрақты жад, енгізу - шығару құрылғыларры қосылады.
Микропроцессорлар бір-бірінен өзгешілігі олардң типтерінде және оның қарапайым амалдарды орындайтын жұмыс жылдамдығының көрсеткіші - мегагерц МГц бірлігімен берілген тактылық жиілігінде жатыр. Кең тараған модельдерге Intel, Pentuim, Pentuim-Pro жатады, бұл тізім олардың жұмыс өнемділігі мен соған сәйкес бағасының өсуі бойынша реттеліп келтірілген.
Компьютерлер алып жүруге ыңғайлы вариантта да жасалады. Мұндай ЭЕМ-дерде жұйелік блок, монитор және пернелік бір қорапта жасалған: жүйелік блок пернелік астында орналасқан, ал монитор пернеліктің қақпағы тәрізді жасалған.
ЭЕМ-нің жедел жады.
Оперативті есте сақтау құрылғысы немесе ЭЕМ-нің жедел жады және де тұрақты есте сақтау құрылғысы компьютердің ішікі жадын құрайды, осы екеуімен процессор жұмыс кезінде мәлімет алмасып отырады. Өңделуге тиісті кез клеген млімет алдымен компьютердің сыртқы жадынан (магниттік дискілерден) жедел жадына көшіріледі.
Компьютердің жедел жадында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Информация керек кезінде магниттік дискіден жедел жадқа көшіріліп, өңделген соң олар қайта сыртқы жадқа жазылып қойылады. Жедел жадта информация тек жұмыс сеансы кезінде сақталып, ондағы мәлімет ЭЕМ өшірілгенде немесе электр торабында ақау болып, ток сөнген шақтарда ізсіз жоғалады. Осығанбайланысты әрбір адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын информацияны жоғалтып алмауы үшін оқтын-оқтын магниттік дискіге жазып отыруы керек
Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информация көлемін өлшеуде сегіз биттен тұратын байт бірлігі қолданылатыны белгілі. Осы өлшем бірлігі арқылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360кб, 720кб немесе 1,2Мб болып жазылуы мүмкін. Мұнда 1кб=1024 байт, 1Мб=1024кб.
Компьютердің жедел жадынан өзгеше оның тұрақты жады бар, ол өзгертілмейтін мәліметті сақтайды, ешкім оны өшіріп қайта жаза алмайды, ол мәліметті тек оқуға болады. Әдетте тұрақты жадтың көлемі шағын-32-64Кб шамасында. Тұрақты жадқа керекті программалар оны шығаратын заводта жазылады, олар көбінесе компьютерді тоққа жалғаған кезде оны тексеріп іске қосу үшін қажет.
Компьютердің көлемі 1Мб болып келетін жедел жадты екі бөлімнен тұрады-алғашқы 640кб қолданылатын программалар мен операциялық жүйе үшін, ал қалған мөлшері төмендегідей мақсаттарға қолданылады:
oo операциялық жүйенің компьютердің жұмысқа жарайтынын тексеретін және төменгі деңгейдегі қарапайым енгізу - - шығару жұмыстарын атқаратын бөлігі
oo экранға бейнелер шығару үшін
oo компьютердің қосымша құрылығылармен бірге келетін операциялық жүелердің кеңйтілген бөліктері.
Қосымша жад көлемін толық пайдалану ұшін арнаулы программалар-драйверлер жасалып, олар процессордың жедел жадындағы информацияны сақтайтын, әрі толық пайдаланатын режимге көшуді қамтамасыз ете алады.
Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кэш-жад деп атайды. Ол жедел жад пен процессор арасында дәнекерлік рөл атқарып, жалпы жұмыс өнімділігін арттыру қызметін атқарады.
Процессордан бөлек компьютер құрамында
oo ЭЕМ құрылғылары (дисплей, диск, және т.с.с) жұмыстын басқаратын электрондық схемалар
oo Енгізу - шығару порттары, олар жүйелік блокқа әртүрлі принтер, графиксызғыш, тышқан тетігі тәрізді шеткері құрылғыларды тіркейтін кпрарядты байланыс құрылғылары бар болады.
Енгізу - шығару порттары ішкі негізгі құрылғылармен байланыс жасайтын арнайы порттан және шеткері құрылғылармен байланыстыратын жалпы мақсаттағы порттардан тұрады. Жалпы мақсаттағы порттар LTP1-LTP3 деп белгіленетін параллель және COM1-COM3 болып белгіленетін тізбекті бөліктерге жіктеледі. Параллель порттар жылдам істейді, бірақ байланысу үшін көбірек сым шоғырларын керек ететді.
Графиктік адаптерлер.
Монитор немесе дисплей - ДЭЕМ-ге міндетті түрде қажет шеткері құрылғы, ол компьютердің жедел жадында өңделіп жатқан информацияны экранда көру үшін қажет. Экран түстеріне қарай дисплейлер монохромды және түрлі түсті болып, ал шығарылатын информация түрлеріне байланысты символдық және графиктік болып бөлінеді.
ЭЕМ-нің экрандамәлімет көрсету бөлігі екі жартыдан тұрады: монитор және адаптер. Біз тек мониторды көреміз, ал адаптер ЭЕМ қорабының ішінде орналасқан. Монитордың өзінде тек электронды - сәулелі түтікше бар. Ал, адаптерде бейнелеу сигналдардын беретін логикалық схемалар орналасқан.
Электрондық сәуле экранда секудтің 150 бөлігінде жүртіп өтеді, бірақ экран бейнесі одан жәй өзгереді. Сондықтан экранның бір көрнесінің бейнелеу сигналы бірнеше рет қайталанып беріліп отыруы керек. Адаптерде бейнелер көрінісін есте сақтайтын бейне-жады бар.
Көбінесе символдық режимде дисплей экранында 80 таңбадан 25 қатар мәлімет орналасады, ал графикатік режимдегі экранның бейнелеу қабілеті адаптер плтасын жүйелік блокпен байланыстыру құрылғысының мүмкіндіктеріне сәйкес болады.
Экрандағы бейне көрісінің сапасы графиктік адаптердің типіне қарай өзгеріп отырады.
Кең тараған адаптерлерге ыналар жатады:TGA, VGA, SVGA. Адаптердің бейнелеу қабілеті оның графиктік режимде экранда көрсетілеалатын қатардағы нүктелер (пиксельдер) санына байланысты. Мысалы 720*348 мүмкіндікті монитор вертикаль бағытта 348 нүкте-қатар, ал көлденеңі бойынша әр қатарда 720 нүкте көрсете алады.
Дискідегі мәлімет жинақтауыш
Мәлімет жинақтаушылар-кез келген ЭЕМ-нің қажетті бөлігі - оарды көбінесе информацияны сыртқы сақтаушылар немесе компьютердің сыртқы жады дейді. Олар көлемді мәліметті үзақ уақыт сақтау үшін қажет және ондағы мәліметтер ЭЕМ-нің күйіне байланысты болмайды. Сыртқы жадта кез келген программа немесе жәй мәліметтер сақтала береді, сол себепті оны әрбір адамның мәліметерінің кітапханасы деуге болады.
ДЭЕМ-дерде мәлімет жинақтауыш рөлін магниттік дискілердегі жинақтаушылар атқарады, оларда мәліметтерді тікелей оқуға не жазуға болады. Соңғы кездереде ДЭЕМ-дер үшін магниттік таспадағы жинақтаушылар - стримердлер шықты, бірақ олар өте көлемді мәлімет сақтай алғанмен, оқу-жазу жұмыстары бірте-бірте тізбектей іздеу арқылы жәй жүргізіліеді. Сол себепті стримерлер магниттік дискідегі жинақтауыштарды ауыстыра алмайды, тек толықтырады.
Магниттік дискідегі жинақтаушылар екі түрлі болады: иілгіш магниттік дискідегі жинақтауыш және қатты магниттік дискідегі жинақтауыш
Қатты дискідегі мәлімет жинақтаушылар информацияны тұрақты түрде сақтайды.
Қатты диск орнынан алынбайды, ауа кірмейтіндей жабық қорпусқа салынып, жүйелі блокта орналасады. Ол екі жағына да мәлімет жазылатын бір дестеге біріктірілген бірнеше дискілерден тұрады. Дискетке қарағанда винчестерге өте көп мәлімет көлемі сияды, сондықтан оны пайдалану өте ыңғайлы.
Иілгіш дискідегі жинақтаушылар бір компьютерден екінші компьютерге мәлімет алмастыру үшін, әзір жұмысқа қажет емес информацияны сақтап қою үшін, қатты дискідегі мәліметтердің архивтік көшірмесін алу үшіен керек болады. Жұмыс процесінде әр адам өзінің мәліметттері мен программаларының дискіде алатын көлемін білуі тиіс және дискіде қанша бос орын қалғанын қадағалап, дискнің көлемін тиімді пайдалануға тырысуы қажет
Иілгіш диск-табақша пішінді, бетіне қабыршық түрінде магнитті қоспа жағылған иілгіш диск. Дискеттің пласмассадан жасалған қапшығында оған мәлімет жаздырмауға болатын кішкене тіктөртбүрышты ойық бар және мәлімет жазу-оқу кезінде дискінің бетімен байланыс жасайтын магниттік бастиектің жылжитын орны пластмасса қапшықта ашық болады.
Дискеттің негізгі параметрі- оның диаметрі, қазіргі шығарылатын дискеттер үшін екі ғана стандарт бар- олар 3,5 және 5,25 дюйімдік дискеттер, яғни дискеттің диаметрі 89 және 133 мм болады. Мәлімет жазу не оқу үшін дискет жүйелік блоктағы дискіқозғағыштың ұясына салынады.
Дискеттерді мәлімет жазудан сақтау. 3,5 дюмдік дискеттерде ойықтың үстінде жылжымалы ілгілек бар, оны жоғары - төмен қозғай отырып, мәлімет жазуға немесе жаздырмауға болады.
Дискетті форматтау. Дискетті алғаш рет пайдалану алдында оны арнайы тәсілмен форматтайды, яғни беттеріне белгі салады. Форматтау операциялық жүйенің командасымен жүргізіледі. ДЭЕМ-дерде бүлардан басқа лазерлік компакт-дискі, магниттік оптикалық дискі немесе Бернулли дискілері тәрізді құрылғылар болуы мүмкін
Қазіргі ДЭЕМ-дерде көптеген көлемді программалар CD-ROM компакт - дискілеріне жазылады. CD-ROM дискілерінің мәлімет оқу жылдамдықтары әртүрлі болады., мысалы, жәй жылдамдықты, екі еселенген, төрт еселенген, т.с.с. жылдамдықты бола береді. Қазіргі кездері шыққан 6-8 жылдамдықты компакт - дискілер қатты магнитік дискімен бірдей жылдамдықта жұмыс атқара алады. Қарапаыйм компакт - дискінің көлемі 600 Мб, яғни оған 600 миллион символ сияды, бірақ бұдан тек мәлімет оқуға болады.
Пинтер мен плоттер
Принетер текістік және графикалық мәліметтерді копьютердің жедел жадынан қағазға басып шығаруға арналған.
Принтерлердің негізгі артықшылығы - олар көптеген шрифт түрлерін пайдаланып, күрделі-күрделі текстерді басып бере алады. Шрифт түрлеріндегі әріптердің биіктігі, ені, олардың ара қашықтығы, интервалдары әртүрлі болады. Әрібір адам тексті қағазға шығарар алдында өзіе керекті шрифт түрін және басқа баспа параметрлерін таңдап, қағаздың мөлшері мен қатардың енін сәйкес күйге келтіріп алуы тиіс.
Қазіргі кезде принтерлердің матрицалық, лазерлік, сия бүріккіш және термографиктік түрлері бар.
Соңғы кезге арзан матрицалық принтерлер болып саналады.
Сия бүрккіш принтердлерде қағаздағы бейне арнайы сия ташыларын бүрку арқылы шығарылады.
Лазерлік принтерлер - ксерография принципін қолданатын құралдарға жатады, бұларда әріп бейнелері электрлік тәсілмен бояу жұқтырылған доңғалақ арқылы қағазға түседі. Доңғалаққа әріптер бейнесіндегі бояу жұқтыру компьютер командалары арқылы лазерлік сәулелермен жұргізіледі.
Плоттер де мәліметтерді, негізінен графиктік инфорацияны қағазға шығарады. График сызғыштар жобалау жұмыстарывн автоматтандыруда әртүрлі сызба түріндегі бейнелерді басып алу үшін қажет.
Компьютерге информация енгізу құрылғылары
Пернелік тақата ЭЕМ-ге мәлімет енгізетін ең негізгі құрылғы болып пернелік саналады, ол арқылы текістік информацияны теріп, әртүрлі командалар енгізіп орындауға болады
Тышқан тәрізді қол тетігі пернелікпен бірге ЭЕМ-ді басқару үшін қолданылады.
Сканер қағазға жазылған мәліметтің кез келген түрін оптикалық негізге сүйене отырып компьютерге жылдам енгізе алатын құрылғы. Бірақ енгізілген информаци графиктік түрге айналып, оны бірден өңдеу ісін жүргізу қиынырақ болады. Ол суретерді, сызбаларды компьютер жадына енгізе алады, мәлімет енгізу оңай, әрі жылдам орындалады.
Қосымша құрылғылар.
Модемдер компьютерлер арасында мәлімет алмасу үшін керек, олар негізінен мәлімет тасымалдау жылдамдығына қарай бөлінеді. Қазіргі кезде олардың жылдамдығы 2400 битсек 25000 битсек аралығында. Олар мәлімет алмасу процедурасының белгілі бір стандарттары бойынша жұмыс атқарады.
Бұлардан басқа факс-модемдер бар, олар модем мен факсимильдік байланыс аппаратының функцияларын бірге атқарады. Акс- модемді пайдаланып, текістік мәліметті тек өз абоненттеріңіздің компьютеріне емес жәй қарапайым факс аппаратына да жіберуге және қабылдауға болады.
Қазіргі кездерде ЭЕМ-нің мультимедиа мүмкіндігі жайныда көп айтылып жүр. Мультимедиа-информация бейнелеудің ең керекті түрі. Ол экранға мәліметтерді түрлі - түсті текістік, графикалық, дыбыстық мүмкіндіктерді біріктіре отырып шығарып, ЭЕМ-нің барлық жылжыту, сөйлету, музыка беру жақтарын толық пайдаланады.
WINDOWS'98 ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСI
Операциялық жүйе (ОЖ) - бұл ақпараттарды өңдеу бойынша компьютердiң барлық жұмысын ұйымдастыратын және қолданушымен байланысты жүзеге асыратын, компьютер мен оның ресурстарын басқаруды, программаларды жүктеудi және компьютердiң баптау жұмыстарын қамтамасыз ететiн программалар жүйесi.
WINDOWS'98 - бiруақытта бiрнеше программалармен жұмыс жасауға мүмкiндiк беретiн көпмәндiлiк операциялық жүйе.
Жұмысты бастау және программаны жүктеу
Компьютердi iске қосу үшiн жүйелiк блоктың алдында орналасқан включениявыключения батырмасын басу. (Компьютердi iске қосқаннан кейiн орындаушының аты мен парольдi енгiзу туралы хабарлама шығады. Егер пароль белгiлi болса, онда оның атауын енгiзесiз де, ENTER пернесiне немесе ОК батырмасына басыңыз. Ал егер пароль белгiсiз болса, онда ESC пернесiне немесе ОК батырмасына басыңыз).
WINDOWS'98 операциялық жүйесiн жүктегеннен кейiн экранда объектiлер мен басқару элементтерi орналасқан Жұмыс үстелiнiң бетi пайда болады.
* Жұмыс үстелiнiң терезесiМой компьютер, Сетевое окружение, Корзина, Мои документы, Пуск батырмасы Жұмыс үстелiнiң стандартты элементтерiне енедi.Мой компьютер -
Компьютердiң құрамына енген құрылымдарды қарауға мүмкiндiк бередi.
* Сетевое окружение -
Желiлiк ресурстарды қарауға негiзделген.
* Корзина -
Уақытша өшiрiлген файлдар мен бумаларды сақтау қызметiн атқарады.
* Мои документы -
Құжаттарды, бейнелердi және басқа да файлдарды сақтауға негiзделген.
* Кнопка Пуск -
Программаларды жүктеудi, құжаттарды ашуды жүйелердi баптауды жүзеге асыруды және файлдарды iздеу және т.б. әрекеттердi орындауға мүмкiнiдк бередi.
Тышқанды басқару тәсiлдерi
Тышқанды басқарудың келесi тәсiлдерiн қарастырамыз:
- кез келген объектiге немесе басқару элементтерiне курсорды алып барып, ұстап тұрсақ, онда оның қатарында жыпылықтағыш анықтама пайда болады
- тышқанның сол жақ батырмасын объектi бойынша бассақ, онда оны бөлiп алуға мүмкiндiк бередi.
- тышқанның сол жақ батырмасын екi рет бассақ, онда терезелердi, құжаттарды, программаларды және т.б. ашуға мүмкiндiк бередi.
-тышқанның сол жақ батырмасын басу арқылы терезенi жылжыту немесе оның өлшемiн өзгертуге болады.
- объектiлердi бiр орыннан келесi орынға орналастыру үшiн тышқанның сол жақ батырмасын объектiге апарып, жiбермей әрекетiн орындау арқылы iске асырылады.
- Тышқанның оң жақ батырмасын басу арқылы жанама меню ашылады.
ЖҰМЫС ҮСТЕЛIНIҢ ОБЪЕКТIЛЕРI
Бас меню
Пуск батырмасын басқаннан кейiн экранда Бас меню пайда болады.
Бас меню соңында ашылған барлық программалар мен құжаттарды тез енудi қамтамасыз етедi.
Қандай да бiр программаны iске қосу үшiн келесi әрекеттер орындалады:
oo Пуск батырмасына басу.
oo Программы командасы таңдалатын Бас меню пайда болады.
oo Меню iшiнен қажеттi программаны таңда.
Тапсырмалар тақтасы
Тапсырмалар тақтасы программаларды жүктеу мен олардың арасына өту қызметiн атқарады және ол экранның төменгi бөлiгiнде жатық жол түрiнде орналасқан.
Тапсырмалар тақтасының сол жағында Пуск батырмасы, ортасында ашық тұрған құжаттың немесе программасының батырмалары, ал оның оң жағында уақыт, пернетақтаның тiлдерге ауыстыру жақтауы орналасқан.
ТЕРЕЗЕ
Терезе - бұл экранның түрлi программаларды орындайтын тiктөртбұрышты аумағы және ол WINDOWS'98 операциялық жүйесiнiң негiзгi объектiсi болып табылады. Терезенiң келесi түрлерден тұрады: программалар терезесi, құжаттар терезесi, анықтамалық жүйе терезесi, хабар алмасушы терезе.
Программалар терезесi программалардан немесе бумалардан тұрады. Бұл терезеде қолданбалы программалар орындалады.
Құжаттар терезесi терезенiң басқарау элементтерi мен WINDOWS'98 объектiлерiнiң басқа да таңбалары енетiн құжаттарға негiзделген.
Хабар алмасушы терезесiне тек басқару элементтерi ғана енедi. WINDOWS'98 операциялық жүйесi мен ондағы программалар осы терезенiң көмегiмен басқарылады.
Анықтамалық жүйе терезесiне WINDOWS'98 операциялық жүйесiмен және оның программаларымен жұмыс жасау бойынша анықтамалық ақпараттар мен анықтамалық жүйенi басқару элементтерi енедi.
Терезе құрылымы
Терезе бумасы келесi құрылымнан тұрады:
oo Берiлген бумаға объектiлер белгiсi орналасқан жұмыс аумағын бумалар терезесiн құрайды;
oo Командалар атауы тақырып қатарында орналасқан. Тақырып қатарына тышқан көрсеткiшiн алып барып, оны кез келген бағытқа жылжытуға болады.
oo Терезе жақтауы. Тышқан көрсеткiшiн терезе жақтауына алып барып, терезе өлшемiн кез келген бағытқа өзгертуге болады.
oo Тақырып қатарының сол жағында жүйелiк меню белгiсi орналасқан. Бұл белгiге бiр рет басқанда терезенi басқару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тереңдетіп оқытуға арналған
информатика
пәнінен дәріс сабақтар
Информатика пәнінің мұғалімі:
Камиль Айбек
2006-2007 оқу жылы
Есептеуiш техника кабинетiндегi қауiпсiздiк ережесi
1. Жалпы техника қауiпсiздiгiң ережелерiне қойылатын талаптар төмендегiдей:
Компьютердi тоққа қосатын сымдарға, қос тiлдi розеткiлерге, штеккелерге тиiсуге және жабдықтарды мұғалiмнiң рұқсатынсыз жылжытуға тыйым салынады;
Мұғалiмнiң рұқсатынсыз сыныптан шығуға және кiруге болмайды;
Дербес компьютерде суланған қолмен және дымқыл киiммен жұмыс iстеуге болмайды;
Дербес компьютердiң жанына портфельдер, сумкалар, кiтаптар қоюға тыйым салынады. Үстелде қалам мен дәптер ғана болуы тиiс;
Пернелiк тақта үстiне артық заттар қоюға болмайды;
Компьютерлiк сыныпта жүгiруге, ойнауға, жанындағы құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен шұғылдануға тыйым салынады.
2.Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы қауiпсiздiк ережесiнiң талаптары.
Дербес компьютердi iске қосу кезiнде оның сыртқы қорабының дұрыс жұмыс жасап тұрғандығына және сымдарының қатесiз жалғанғанына көз жеткiзу керек;
Жұмыс жасау кезiнде сымдардың дұрыс жалғанғанына ерекше бөлiнуi керек.
3.Оқүшының дербес компьютермен жұмыс жасау кезiндегi техника қауiпсiздiгiнiң ережесiне қойылатын талаптар:
ЭЕМ-мен жұмыс жасау кезiнде көздi экраннан 60-70 см қашықтықта ұстау керек;
Сыныпқа кiрушiлермен орнынан тұрмай амандасуға рұқсат етiледi;
Көзi шаршаған жағдайда орнынан тұрмай-ақ, көз жаттығуын орындауға болады;
Электр тоғымен зақымданған алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсету тәсiлдерiн, от сөндiру құралдарымен жұмыс iстеудi және өрт сөндiру тәсiлдерiн бiлуi қажет.
4. Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне қойылатын талаптар:
Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса, күйiк иiсi шықса немесе өзгеше дыбыс дыбыс пайда болса, онда машинамен жұмысты тоқтатып, мұғалiмге хабарлау керек;
Өт сөндiруде көмек көрсету қажет;
Электр тоғымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетудi бiлуi керек;
Компьютерлiк сыныпта өрттi сумен сөндiруге болмайтындығын бiлуi қажет.Оған құм және т.б. өрт сөндiргiш құрал-жабдықтарын пайдалануға болады;
Электр тоғының әсерiмен зақымданған адамды су қолмен ұстауға болмайтындығын бiлу қажет. Оңы әр түрлiматериалдарды(электр тогы сымынан басқа) пайдалану арқылы босатып алуға болады.
5. Дербес компьютермен жұмысты аяқтаған кездегi техника қауiпсiздiгi ережесiнiң талаптары:
Мұғалiмнiң нұсқауы бойынша апаратты өшiру;
Жұмыс орнын ретке келтiру;
Электр тоғымен зақымданған жағдайда
алғашқы дәрігерлік көмек көрсету
1.Тоқты өшіру (щиттағы батырманы басу арқылы);
2.Зақымданушыны ток әсерінен(сымнан) босату;
3. Дәрігер шақыру;
4. Зақымданушыны қарап шығып, оған алған жарақатына
байланысты көмек көрсету.
І. Күйген жағдайда:
● Ауырғанда сездірмейтін дәрілер (аналгин, валерьиян және т.б.)
беру;
● Күйген жерге арнайы май (облепиха) жағу ;
● Зақымданған жерге суық су құю;
● Алдын-ала жараланған жерді , микроптар түспес үшін мөлдір жұқа
қағазбен (целлофанмен) орау.
ІІ. Есінен танып қалған жағдайда:
● Зақымданушы жауырынымен тегіс жерге жатқызып, басын бір
Жағына қаратып , қырымен орналатыру керек;
● Нашатыр спиртін иіскету керек.
ІІІ. Тыныс алысы тоқтаған жағдайда:
● Ауызды ашып тілдің орналасу жағдайын тексерту керек, егер ол
күрмеліп қалса оны қолмен дырыс қалпына керек ;
● Дем алыс жағдайына келгенге дейін, қолмен дем алдыру (ауызбен ауызға) немесе дәрігер келгенге дейін жаттығулар жасату;
Шаршағандағы қолданылатын жаттығулар
1. Бас жаттығуларын жасау:
2. Басты сағат тілі және керісінше бұрып айналдыру;
3. Басты жан-жақа, жоғары-төмен, оңға-солға бұру.
4. Саусақтарды жұмып-ашу және қолдың блезігін босаңсыту.
5. Денені босаңсыты және оны кетіріп ширықтыру.
6. Көз жаттығуларын жасау:
Көзге арналған жаттығулар
1.1-4-ке дейiн санап көздi қатты жұмып,сонан кейiн ашып,жайбарақат ұстап,
1-6-ға дейiн санай отырып,алысқа қарау қажет.4-5 рет қайталау қажет
2.1-4-ке дейiн санай отырып,екi көздi оларға қатты күш салмай,бiр-бiрiне қаратып,соңында 1-6-ға дейiн санай отырып алысқа қарап,4-5 рет қайталау керек.
3.1-4-ке дейiн санап,басты қозғамай,оңға қарап бiр нүктеге көз тоқтату,соңында 1-6-ға дейiн санап,алысқа қарау.Осы тәрiздi басты қозғамай,солға,жоғары,төмен қарау керек.
4. 1-6-ға дейiн санай отырып,көзқарасты диогоналы бойынша:оң жақ жоғарыдан-сол жақ төменге аударып,сонан соң алысқа қарау;сонан соң сол жақ жоғарыдан-оң жақ төменге аударып, алысқа қарау.4-5 рет қайталау.Көз гимнастикасын орындау кезiнде жалпы дене гимнастикасын да жасауға болады.Тұрақты түрде көз және жалпы дене гимнастикасын жасау көзге түскен қысымды жеңiлдетiп,дененi сергiтедi.
(R) Компьютерде жұмыс iстеу үйiрмелерiн мектептегi сабақтар бiткен соң,1 сағат өткiзiп,тамақ iшiп,дем алып алғаннан кейiн ұйымдастыру қажет. (R) Бастауыш мектеп оқушыларына арналған компьютерлiк техниканы қолдану үйiрмелерi аптасына 2 реттен жиi болмайды.Бiр үйiрме сабағының ұзақтығы 60 минуттан аспайды.10-15 минут компьютерде отырғаннан кейiн дене,көз гимнастикаларын жасауға арналған үзiлiс болады. (R) Балалардың шаршауы компьютердегi өтетiн сабақтың сипатына байланысты болады.Ең тез шаршататын жылдамдыққа құрылған ойындар болып саналады.Сондықтан балаларды көп ойнатпауға тырысу керек.Компьютер алдында ұзақ отыру балалардың нерв жүйесiнiң жұқаруына,ұйқыларының бұзылуына,көздерiнiң шаршауына әкелiп соқтырады.Сол себептi компьютерлiк ойындарды сабақтың соңында 10 минут көлемiнде ғана өткiзсе болады.
1. Ақпарат жӘне информатика
1.1 Ақпараттар мен мәліметтер
Ақпарат термині латынның түсіндіру баяндау білу деген ұғымдарды білдіретін informatio сөзінен шыққан.
Ақпарат алу дегеніміз - бізді қоршаған дүниенің құбылыстары мен объектілерінің қасиеттері, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мәліметтер мен деректер алу.
Ақпарат - белгілі бір нәрсе (адам, жануар, зат құбылыс) туралы таңбалар мен сигналдар түрінде берілетін мәліметтер тобы.
Ақпарат материя және энергиялармен қатар бізді қоршаған ортаның фундаментальды негізі болыт табылады.
Адам ақпаратпен не атқарады?:
1. Адам ақпараттарды сақтай алады;
2. Адам ақпарттарды шығарап бере алады; Ақпараттық процестер
3. Адам ақпараттарды өңдей алады.
Ақпараттың қасиеттері
Дәлдігі мен толықтылығы, бағалылығы мен қажеттілігі, анықтылығы мен түсініктілігі.
Ақпарат істің ақиқаттық жағдайын ашатын болса, оның дәл болғаны. Егер ақпарат оны түсінуге және белгілі бір шешім қабылдауға жеткілікті болса, онда оның толық болғаны. Ақпараттың бағалылығы, оны пайдалана отырып, қандай мәселер шеше алатынымызға байланысты болады. Егер ақпараты оны пайдаланатын жандар тілінде жазса, ол түсінікті болады.
Ақпарат түрлері: текст, сурет, фотобейне, дыбыстық сигналдар, электр сигналдары және т.б.
Қоғамның даму кезеңдерінде адамдар көптеген тілдерді пайдаланды, олар: қимылдар және мимика тілі, сызу-сурет тілдері, музыка мен сөйлесу тілдері т.б. Көптеген тілдер негізі болып алфавит саналады. Алфавит - белгілі бір тілдің кез-келген сөздерін құрай алатын оның символдарының жиыны.
Табиғи сандар алфавиті: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Екілік сандар алфавиті: 0, 1.
Информатика пәні және міндеттері
Информатика - ЭЕМ арқылы ақпаратты жинау, сақтау, түрлендіру, тасымалдау және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым.
Информатика сегіз негізгі бағытттардан тұрады:
Теориялық информатика
Информатика
Программалау
Кибернетика
Жасанды интеллект
Информациялық жүйе
Есептеуіш техника
Қоғамдағы информатика
Табиғаттағы информатика
Информатиканың негізгі мәселелері:
oo кез-келген табиғаттағы информациялық процестерді зерттеу;
oo информациялық техниканы жасау және информациялық процестерді зерттеу нәтижелерінің базасында информацияларды өңдеудің жаңаша технологиясын жасау;
oo компьютерлік техника мен технологияны жасау мен ендіру және қоғамдық өмірдің барлық саласында тиімді пайдаланудың ғылыми және инженерлік проблемаларын шешу.
2. Ақпараттардың ЭЕМ-да берілуі
2.1. Ақпараттарды кодтау (таңбалау)
Қандайда бір алфавитті падаланып информация жазуды кодтау деп атайды.
Бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру жолын код деп атайды.
Мысалы: төрт мың бес жүз алпыс жеті дегенді -
456710, 107278, 11D716, 10001110101112
Ақпараттардың кодталуы оның кері кодталуына (декодталуына) қолайлы болуы керек.
ЭЕМ - ға енгізілген ақпарат 0 мен 1-ге аударылып түрленеді. Енгізілген әрбір символ 0 мен 1 тізбегін құрайды. Мұны екілік код деп атайды.
АНА - 10000000 10001011 10000000
1 байт
1 байт 8 бит (ағылшын тіліндегі bit, binary digit - екілік таңба)
1 килобайт 1024 байт 1000 байт;
1 мегабайт 1024 Кбайт 1 000 000 байт;
1 гигабайт 1024 Мбайт 1 000 000 000 байт.
Сонымен компьютер жадында сақталатын ақпараттардың барлық түрлері - сөздер, сандар, суреттер, компьютер жұмысын басқару программалары - бәрі де екілік сандар тізбегі түрінде жазылады.
Ақпарат.
Тақырып 1. Ақпарат
1.1 Ақпарат туралы түсінігі, оның құрылымы
1.2 Символдық ақпараттың әдістерін ұсыныға
1.3 Ақпарат, оның түрлері және қасиеттері
Информатика-ЭЕМ арқылы мәліметтерді жинау, сақтау, түрлендiру, тасымалдау, пайдалану заңдылықтары мен тәсiлдерiн зертейтiн ғылым.
Мәліметтер дегеніміз регистрленген сигналдар.
Физика курсынан белгілі, барлық физ. зат үнемі қозғып, энергиямен алмасып тұрады. Зат энергиямен алмасқан кезде, сигналдар пайда болады. Бұл сигналдар фқ денемен әрекеттескенде дененің белгілі бір қасиеттері өзгереді, яғни мәліметтер пайда болады - бұл құбылыс сигналдардың регистрленуі деп аталады.
Ақпарат (информация) - латын сөзi, "informatio"- баяндау, түсiндiру,бiлу. Ақпараттың анықтамасы жоқ, ондықтан оның орнына ұғымды қолданады. Бірақ бір ғылымда енгізілген ақпарат ұғымы екінші бір ғылымда мүлдем басқа ұғым береді.
Ақпарат-белгiлi бiр нәрсе (адам, жануар, зат, құбылыс) туралы берiлетiн мәлiметтер тобы.
Ақпараттың қасиеттері:
1) Дәлдiгi - iстiң ақиқаттық жағдайын толық ашу керек.
2) Толықтығы -информацияны түсiнуге және белгiлi бiр шешiм қабылдауға жеткiлiктi болуы керек.
3) Бағалылығы - информацияны пайдалана отырып, қандай мәселелер шеше аламыз.
4) Түсiнiктiлiгi -информацияның пайдаланушыға түсiнiктi тiлде жазылуы.
5) Объективтілігі және субъективтілігі. Мысалы, фотодағы табиғаттың суреті не құбылысы бізге объективті ақпарат береді. Ал адам салған бұл табиғат суреті объективті бола алмайды. Ақпатараттық процесс барысында ақпараттың объективтілігі әр қашан төмендейді. Мысалы, құқық пәндерінде бір оқиғаны көрген адамдар әр кім өз түсінігі бойынша әр - түрлі ақпарат береді.
Түрлерi: текстiк, сурет, фотобейне, дыбыстық сигналдар, электр сигналдары, магниттiк жазба.
Берiлу жолдары: қимылдар, мимика, сызу-сурет, музыка, сөйлесу тiлдерi, байланыс құралдары, электрондық желiлер арқылы.
Мәліметтермен жүргізілетін негізгі операциялар: сақтау, жинақтау, беру (шығару), өңдеу
Мәліметтердің құрылым типтері:
1. Сызықтық құрылымы (тізімдер) - элемент адресі өз номерімен анықталатын реттелген құрылым.
2. Кестелік құрылым (матрица) - элемент адресі жол мен баған номерімен анықталатын реттелген құрылым.
3. Иерархиялық құрылымда әр элементтің адресі маршрутпен анықталады. Мысалы, калькулятор программасын іске қосу жолы: Пуск - программы - стандартные - калькулятор.
Біз бәріміз бала кезімізден бастап информация алмасу процесіне қатысамыз. Кітап, газет және журнал оқығанда, радио тындап, теледидар көргенде, мұғаліммен, ата-аналармен, достарымызбен әңгімелескенде де әртүрлі информация аламыз. Адамдардың үйде, мектепте, жұмыста және көшеде, бір-бірімен сөйлесуі де информация түрлерінің: сөздердің, ойлардың, хабарлардың, мәліметтердің алмасуына мысал блола алады.
Информацияны жазу мүмкіндігі пайда болғаннан бастап, мәлімет алмасу тек ауызба ауыз айтумен немесе әртүрлі қимылдармен ғана емес, оқу - жазу арқылы беріле бастады
XV ғасырда мәліметті қағазға басып шығару станогының пайда болуы кітап шығару ісін бастап, адамзаттың алтын ойларын тікелей көпшілікке жеткізу мүмкіндіктерін бере бастады.
XIX-XX ғасырлардағы телеграфтың, телефонның, радионың шығуы информацияны кез келген қашықтыққа жарық сәулесі арау жылдамдығымен жеткізіге мүмкіндіе берді.
Мәліметтерді іздеу мен өңдеудің бұрын болмаған жаңа мүмкіндіктерін XX ғасырдың ортасында шыққан электрондық есептеу машиналары (ЭЕМ, шет елдерде олар компьютер деп аталады) берді. ЭЕМ-дер әуелде есеп-қисап жұмыстарын автоматтандыру үшін шығарылған еді. Кейіннен олардағы мәліметтерді магниттік таспаға жазып, қағазға басып, ЭЕМ экранына шығару қасиеттері бар екені анықталды.
Информацияны біз ауызша немесе жазбаша түрде, қимыл не қозғалыс түрінде бере аламыз. Кез келген мәліметтің мағнасын түсініп, оны басқаларға жеткізіп, соның негізінде белгілі бір ойға келеміз.
Біз өзімізге қажет мәліметтерді оқулық пен кітаптардан, газет, журналдардан, теледидар хабарлары мен кинофильмдерден алып, керектілерін дәптерге конспект түрінде жазып аламыз. Өндірістегі мәліметтер жиыны сызулар мен текстер түрінде, анықтамалар мен есеп беру, кестелер түріне кездеседі. Ондай мәліметтерді де ЭЕМ арқылы алуға болады.
Информация алу дегеніміз-бізді коршаған дүниенің құбылыстары мен объектілерінің қасиеттері, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мәліметтер мен деректер алу деген сөз.
Информация істің ақиқаттық жағдайын толық ашатын болса, оның дәл болғаны. Дәлдігі жоқ информация оны түсінбеушілікке және соған байланысты дұрыс емес шешім қабылдауға әкеліп соқтыруы мүмкін.
Егер информация оны түсінуге және белгілі бір шешім қабылдауға жеткілікті болса, онда оның толық болғаны. Информацияныңтолық болмауы ол жөнінде белгілі бір тұжырымға келуге кедергісін тигізіп, кателікке әкелуі мүмкін.
Лекция №4.
Есептеуіш жүйенің құрамы.
Тақырып 4. Есептеуіш жүйенің құрамы.
4.1 Аппараттық жабдықтар
4.2 Програмалық жабдықтар
4.3 Қолданбалы және жүйелік программалар
Аппараттық жабдықтар.
ДК әмбебап техникалық жүйе. Оның конфигурациясын қажетінше өзгертуге болады. Оның негізгі конфигурациясы: жүйелік блок, монитор, клавиатура, маус.
Жүйелік блок негізгі болып есептеледі. Оның ішіндегі құрылғылар ішкі, ал сырттан қосылған құрылғылар сыртқы деп аталады. Сыртқы қосымша құрылғылар перефириялық деп аталады.
Дербес компьютердің негізгі құрылғылары:
1. Процессор
2. Жады
3. Енгізу құрылғылары
4. Шығару құрылғылары
5. Байланыс құрылғылары
1) Процессор - барлық есептеулер жүргізетін компьютердің негізгі микросхемасы. Процессор ұяшықтардан тұрады. Онда мәліметтер сақталады және өңделеді. Процессордың ішкі ұяшықтары регистр деп аталады. Процессор жедел жадымен және басқа құрылғылармен бірнеше проводник арқылы байланысқан. Бұл проводниктер шина деп аталады. Олардың 3 түрі бар:
i) Мәліметтер шинасы - мәліметтерді жедел жады ұяшығынан процессордың регистрлеріне (және керісінше) көшіруге арналған.
ii) Адрестік шина - мәліметтерді көшіргенде жедел жады ұяшығының адресін анықтайды.
iii) Коммандалар шинасы. Мәліметтерді өңдеу үшін процессорге коммандалар қажет. Коммандалар жедел жадыдан жіберіледі, бірақ олар мәліметтер сақталған жерден келмейді. Олар программаны сақтайтын жерден жіберіледі. Коммандалар мәліметтер секілді байт түрінде берілген.
Процессордің негізгі параметрлері:
oo Разрядтілігі - 1 такт ішінде өз регистрлерінде қанша байт мәліметтерді өңдей алатынын көрсетеді.
oo Процессордің такт жиілігі жоғары болса, ол көп коммандаларды орындайды, және өнімділігі сонша жоғары болады.
oo Кэш жады размері. Кэш жады процессор мен жедел жад арасында дәнекерлік роль атқарады. Процессорге мәліметтер қажет болғанда ол алдымен кэш жадыға сұраныс жібереді. Егер онда керекті мәліметтер болмаса, жедел жадыға сұраныс жібереді. Жедел жадыдан мәліметтерді қабылдағанда процессор оларды кэш жадыға кіргізеді.
2) Жады - мәліметтерді, программаларды сақтауға арналған құрлғы.
Жады
Ішкі жады
(жедел, оперативті)
Сыртқы жады
ЖЕСҚ (ОЗУ)
ТЕСҚ (ПЗУ)
Қатты диск:
Винчестер
Иілгіш диск:
CD диск, дискета
Ол Ішкі және Сыртқы болып екіге бөлінеді. Сыртқы жады - магниттік дискідегі жинақтауыштар - үлкен көлемді мәліметтерді ұзақ уақыт сақтау үшін қажет. Оның 2 түрі бар: қатты диск және иілгіш диск. (Винчестер жүйелік блоктың ішінде орналасқан. Оның сиымдылығы 20-80 Гб, CD дисктің - 600 Мб, 3,5 дюймдік дискетаның - 1,44Мб.)
Жедел есте сақтау құрылғысы (ЖЕСҚ) және Тұрақты есте сақтау құрылғысы (ТЕСҚ) компьютердің ішкі жадысын құрайды.
- Компьютердің жедел жадысында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Жедел жадыдағы ақпарат компьютерді өшіргеннен кейін жоғалады. Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Қазіргі кезде көлемі 256 Мб, 512 Мб болатын жедел жады микросхемаларын көп қолданады.
Физикалық принциптен қарағанда жедел жады динамикалық (DRAM) және статикалық (SRAM) болып бөлінеді. Динамикалық жадының микросхемасын кң негізгі жедел жады ретінде қолданады, ал статикалық жң микросхемасын көмекші жады (кэш жады) ретінде қолданады.
oo Тұрақты жадыдағы мәліметтер өзгертілмейі, оларды тек оқуға болады. Тұрақты жқа керекті прогрр оны шығаратын заводта жазылады. ТЕСҚ-да орналасқан прогрр комплекті BIOS (енгізу- шығару базалық жүйе) құрайды. Бұл прогрр пакетінің негізгі қызметі - клік жүйенің құрамын және жұмысын тексеру және пернетақтамен, монитормен, қатты дискпен және дискқозғағышпен әрекетті қамтамасыз ету.
oo CMOS жадысы. ЖЕСҚ-дан айырмашылығы кді өшіргенде ондағы мәліметтер өшпейді. ТЕСҚ-дан айырмашылығы мәліметтерді, жүйе құрамына қандай құрылғылар кіретініне сәйкес енгізуге, өзгертуге болады. Бұл микросхема энергияны кішкентай аккумулятор батареясынан алып отырады. CMOS микросхсы иілгіш және қатты диск, процессо және басқа да аналық платаның құрылғылары туралы мәліметтерді сақтайды. Жүйелік сағат көрсеткіші сонда сақталады.
3) Енгізу құрылғылары - мәліметтерді сыртқы ортадан компге енгізу үшін қолданады. (Маус, трекбол, пенмаус, джойстик, дигитайзер- графикалық планшет, цифрлік фотокамера, сканер, микрофон, негізгісі пернетақта.)
4) Шығару құрылғылары - Кң жұмыс нәтижесін адамға жеткізеді. (Принтер, колонкалар, негізгісі монитор.)
Монитор - басты шығару құрылғысы. Оның параметрлері: типі, размері, бейненің регенирациялау жиілілігі, қорғаныс классы.
- Қазір екі типті монитор кең таралған:
Программалық жабдықтар.
Программа - магниттік сақтауышта (дискіде) файл түрінде жазылып сақталып, жұмыс істеуші адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп орындалатын машина тіліндегі нұсқаулар жиыны.
Интерфес- программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сұхбат жүргізу щарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтар - информациялық технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды.
ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді:
1) жүйелік программалық жасақтар
2) қолданбалы программалық жасақтар
Жүйелік программаларды да мынадай етіп жіктеуге болады:
3) операциялық жүелер
4) утилиттер
Қолданбалы программалақ жасақтар - белгілі бір мамандық салалсында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір мақсатта пайдаланатын және әмбебаб болып екіге бөлінеді.
Дербес компьютерлердің кең тарауына басты себеп болған олардың алдын ала дайындалған әмбебаб программалық жасақтарының кең таралуы еді, бұл программалар тек бір есепті шығарып қана қоймай белгілі бір мамандық саласында есеп жұмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның белгілі бір түрлерін өңдеуді түгел қамти алатын болды.
Әртүрлі информацияларды өндай алатын әмбебаб программалық жабдықтар мынадай түрлерге жіктеледі:
oo текст редакторлары;
oo графиклық редакторлар;
oo электрондық кестелер;
oo оқыту және ойнау программалары
oo информациялық жүйелер.
Текстік мәліметтерді теріп, оларды өңдеуге арналған программалар текст редакторлары деп аталады. Кең тараған текст редакторларына: WordPerfect, Microsoft Word, MultiEdit, WordStar, PageMaker жатады.
Графиктік редакторлар график түрінідегі информацияны дайындау және өндеу үшін қолданылады. Графиктік редакторларға PaintBrush, CorelDraw, Graf-in-the-Box, PC Illustrator.
Электрондық кестелер жүйесінде миллионнан аса торлар болады, олар пернелер арқылы енгізу немесе формулалар арқылы есептеу нәтижесінде толтырылады.
Оларға Lotus, SuperCalc, QuatroPro, Excel жатады.
Ойын программалары дербес ЭЕМ дердегі қызғылықты, кез келген жан әуестенетін топқа жатады.
Оқыту программалары оқу-үйрену істерін ұйымдастырады, олардың мектепте не үйде тарихтан, информатикадан т.б. пәндерден сабаққа дайындалау кезінде өте ыңғайлы оқулық.
Дербес компьютердің құрылғысы.
Дербес компьютердің құрылғысы.
5.1 Аппараттың конфигурациясы
5.2 Жүйелік блоктың ішкі құрылысы
5.3 Қосымша құрылғылар
5.4 Енгізу құрылысы
5.5 Шығару құрылысы
5.6 Сақтау және мәліметтерді алмастыру құрылғылары
Дербес ЭЕМ-нің элементтік базасы болатын электрондық компоненттері информация өңдеудің белгілі бір функциясын немесе оны есте сақтау ісін атқарады. Мұндай компьютер интегралдық схемала деп аталады. Интегралдық схема металдан не пластмассадан жасалған қорапқа салынған жартлай өткізгішті кристалдардан тұрады. Жіңішке жіп секілді арнайы сымдар осы кристалды қораптың шеткі тұяқшалармен жалғастырылады.
ДЭЕМ бірыңғай аппараттық жүйеге біріктірілген техникалық электрондық құрылғылар жиынынан тұрады. ДЭЕМ құрамына кіретін құрылғыларды олардың функционалдық қызметіне қарай екіге бөлу қалыптасқан, олар: жүйелік блок және перифериялық, яғни шеткері құрылғылар:
Жүйелік блок мыналардан тұрады:
- микропроцессор;
- оперативті (жедел) есте сақтау құрылғысы
- тұрақты есте сақтау құрылғысы
oo қоректену блогы мен мәлімет енгізу-шығару порттары.
Ал, шеткері құрылғылар құрамы:
oo мәлімет енгізу құрылғылары
oo мәлімет шығару құрылғылары
oo мәлімет жинақтаушылар
ДЭЕМ-нің мүмкін болатын ең минималды құрамына (конфигурациясына) жұйелік блок, бір-бірден енгізу, шығару құрылғылары және бір информация жинақтауыш құрылғы кіреді. ДЭЕМ-дегі шығарылатын есептер түрлеріне қарай оның минималды конфигурациясын қосымша шеткері құрылғыларды қосу арқылы кеңейтуге болады.
Информация мен басқару командаларын енгізетін негізгі құрылғылар болып пернелік (клавиатура), тышқан тәрізді тетіе және сканер (із кескіш) есептеледі. Енгізу жұмыстарын алатын осындай құрылғыларға тағы да жарық қаламұштары, жарық сезгіш планшеттер, джостиктер (ұршық тәріздес тетік) және де басқа шығарылатын есепке сәйкес әр түрлі жұмыс атқара алатын құрылғылар жатады. Мсыалы, бұлардың кейбіреулерін жобалау жұмыстарын автоматтандыруда қолдануға болады.
Компьютердің негізгі блоктары.
Әдетте компьютер мынадай бөліктерден (блоктардан) тұрады:
oo жүйелік блок (тік немесе жатық қорапқа орналасқан)
oo текістік және графикалық информацияны бейнелейтін монитор немесе дисплей
oo әртүрлі символдарды компьютерге енгізуге арналған пернелік тақта немесе пернелік
oo Компьютердегі ең негізгі құрылғы болып жүйелік блок саналады, оның ішінде ДЭЕМ-нің басты құрылғыларры орналасқан. Жүйелік блок құрамында микропроцессор, жедел жад, тұрақты есте сақтау құрылғысы, қоректену блогы мен енгізу-шығару порттары және дискідегі мәлімет жинақтауыш болады.
Компьютердегі ең негізгі құрылғы болып жүйелік блок саналады, онын ішінде ДЭЕМ-нің басты құрылғылары орналасқан. Жүйелік блок құрамында микропроцессор, жедел жад, тұрақты есте сақтау құрылғысы, қоректену блогы мен енгізу - шығару порттары және дискідегі мәлімет жинақтауыш болады.
Бұларға қоса компьютердің жүйелік блогына мынадай құрылғыларды жалғауға болады:
-қағазға текістік және графиктік мәліметтерді басып алуға арналған принтер
oo қолмен басқарылатын тышқан графиктік тетігі- графиктік курсорды басқаруды жеңілдететін құрылғы
oo джостик- компьютерлік ойындарда қолданылатын қолмен басқарылатын тетік
oo графиксызғыш немесе плоттер-сызуларды (графиктерді) қағазға басатын құрылғы
oo сканер-графиктік немесе текістік мәліметтерді тікелей оқитын құрылғы
oo CD-ROM-компакт-дискілерді оқитын құрылғы, ол қозғалатын бейнелерді, текстерді және дыбыстарды шығару үшін пайдаланылады
oo Модем- телефон желісі арқылы басқа копьютерлермен мәлімет алмасуға қажет құрылғы
oo Стример- мәліметтерді магниттік таспада сақтауға арналған құрылғы
oo Желілік адаптер компьютерді жергілікті желіде (торапта) қолдануға мүмкіндік береді
Микропроцессор
Микропроцессор бір кристалда орналасқан біріктірілген интегралдық схемалар - БИС, олар әртүрлі типтегі ЭЕМ-дер жасауға керекті элемент болып табылады. Оны әртүрлі логикалық функцияны орындайтын етіп программалау мүмкіндігі бар, сондықтан программаны өзгерту арқылы микропроцессорды арифметикалық құрылғы бөлігі ретінде немесе енгізу-шығару жұмыстарын басқарушы рөлінде қолдануға болады. Микропроцессорге жедел және тұрақты жад, енгізу - шығару құрылғыларры қосылады.
Микропроцессорлар бір-бірінен өзгешілігі олардң типтерінде және оның қарапайым амалдарды орындайтын жұмыс жылдамдығының көрсеткіші - мегагерц МГц бірлігімен берілген тактылық жиілігінде жатыр. Кең тараған модельдерге Intel, Pentuim, Pentuim-Pro жатады, бұл тізім олардың жұмыс өнемділігі мен соған сәйкес бағасының өсуі бойынша реттеліп келтірілген.
Компьютерлер алып жүруге ыңғайлы вариантта да жасалады. Мұндай ЭЕМ-дерде жұйелік блок, монитор және пернелік бір қорапта жасалған: жүйелік блок пернелік астында орналасқан, ал монитор пернеліктің қақпағы тәрізді жасалған.
ЭЕМ-нің жедел жады.
Оперативті есте сақтау құрылғысы немесе ЭЕМ-нің жедел жады және де тұрақты есте сақтау құрылғысы компьютердің ішікі жадын құрайды, осы екеуімен процессор жұмыс кезінде мәлімет алмасып отырады. Өңделуге тиісті кез клеген млімет алдымен компьютердің сыртқы жадынан (магниттік дискілерден) жедел жадына көшіріледі.
Компьютердің жедел жадында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Информация керек кезінде магниттік дискіден жедел жадқа көшіріліп, өңделген соң олар қайта сыртқы жадқа жазылып қойылады. Жедел жадта информация тек жұмыс сеансы кезінде сақталып, ондағы мәлімет ЭЕМ өшірілгенде немесе электр торабында ақау болып, ток сөнген шақтарда ізсіз жоғалады. Осығанбайланысты әрбір адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын информацияны жоғалтып алмауы үшін оқтын-оқтын магниттік дискіге жазып отыруы керек
Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информация көлемін өлшеуде сегіз биттен тұратын байт бірлігі қолданылатыны белгілі. Осы өлшем бірлігі арқылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360кб, 720кб немесе 1,2Мб болып жазылуы мүмкін. Мұнда 1кб=1024 байт, 1Мб=1024кб.
Компьютердің жедел жадынан өзгеше оның тұрақты жады бар, ол өзгертілмейтін мәліметті сақтайды, ешкім оны өшіріп қайта жаза алмайды, ол мәліметті тек оқуға болады. Әдетте тұрақты жадтың көлемі шағын-32-64Кб шамасында. Тұрақты жадқа керекті программалар оны шығаратын заводта жазылады, олар көбінесе компьютерді тоққа жалғаған кезде оны тексеріп іске қосу үшін қажет.
Компьютердің көлемі 1Мб болып келетін жедел жадты екі бөлімнен тұрады-алғашқы 640кб қолданылатын программалар мен операциялық жүйе үшін, ал қалған мөлшері төмендегідей мақсаттарға қолданылады:
oo операциялық жүйенің компьютердің жұмысқа жарайтынын тексеретін және төменгі деңгейдегі қарапайым енгізу - - шығару жұмыстарын атқаратын бөлігі
oo экранға бейнелер шығару үшін
oo компьютердің қосымша құрылығылармен бірге келетін операциялық жүелердің кеңйтілген бөліктері.
Қосымша жад көлемін толық пайдалану ұшін арнаулы программалар-драйверлер жасалып, олар процессордың жедел жадындағы информацияны сақтайтын, әрі толық пайдаланатын режимге көшуді қамтамасыз ете алады.
Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кэш-жад деп атайды. Ол жедел жад пен процессор арасында дәнекерлік рөл атқарып, жалпы жұмыс өнімділігін арттыру қызметін атқарады.
Процессордан бөлек компьютер құрамында
oo ЭЕМ құрылғылары (дисплей, диск, және т.с.с) жұмыстын басқаратын электрондық схемалар
oo Енгізу - шығару порттары, олар жүйелік блокқа әртүрлі принтер, графиксызғыш, тышқан тетігі тәрізді шеткері құрылғыларды тіркейтін кпрарядты байланыс құрылғылары бар болады.
Енгізу - шығару порттары ішкі негізгі құрылғылармен байланыс жасайтын арнайы порттан және шеткері құрылғылармен байланыстыратын жалпы мақсаттағы порттардан тұрады. Жалпы мақсаттағы порттар LTP1-LTP3 деп белгіленетін параллель және COM1-COM3 болып белгіленетін тізбекті бөліктерге жіктеледі. Параллель порттар жылдам істейді, бірақ байланысу үшін көбірек сым шоғырларын керек ететді.
Графиктік адаптерлер.
Монитор немесе дисплей - ДЭЕМ-ге міндетті түрде қажет шеткері құрылғы, ол компьютердің жедел жадында өңделіп жатқан информацияны экранда көру үшін қажет. Экран түстеріне қарай дисплейлер монохромды және түрлі түсті болып, ал шығарылатын информация түрлеріне байланысты символдық және графиктік болып бөлінеді.
ЭЕМ-нің экрандамәлімет көрсету бөлігі екі жартыдан тұрады: монитор және адаптер. Біз тек мониторды көреміз, ал адаптер ЭЕМ қорабының ішінде орналасқан. Монитордың өзінде тек электронды - сәулелі түтікше бар. Ал, адаптерде бейнелеу сигналдардын беретін логикалық схемалар орналасқан.
Электрондық сәуле экранда секудтің 150 бөлігінде жүртіп өтеді, бірақ экран бейнесі одан жәй өзгереді. Сондықтан экранның бір көрнесінің бейнелеу сигналы бірнеше рет қайталанып беріліп отыруы керек. Адаптерде бейнелер көрінісін есте сақтайтын бейне-жады бар.
Көбінесе символдық режимде дисплей экранында 80 таңбадан 25 қатар мәлімет орналасады, ал графикатік режимдегі экранның бейнелеу қабілеті адаптер плтасын жүйелік блокпен байланыстыру құрылғысының мүмкіндіктеріне сәйкес болады.
Экрандағы бейне көрісінің сапасы графиктік адаптердің типіне қарай өзгеріп отырады.
Кең тараған адаптерлерге ыналар жатады:TGA, VGA, SVGA. Адаптердің бейнелеу қабілеті оның графиктік режимде экранда көрсетілеалатын қатардағы нүктелер (пиксельдер) санына байланысты. Мысалы 720*348 мүмкіндікті монитор вертикаль бағытта 348 нүкте-қатар, ал көлденеңі бойынша әр қатарда 720 нүкте көрсете алады.
Дискідегі мәлімет жинақтауыш
Мәлімет жинақтаушылар-кез келген ЭЕМ-нің қажетті бөлігі - оарды көбінесе информацияны сыртқы сақтаушылар немесе компьютердің сыртқы жады дейді. Олар көлемді мәліметті үзақ уақыт сақтау үшін қажет және ондағы мәліметтер ЭЕМ-нің күйіне байланысты болмайды. Сыртқы жадта кез келген программа немесе жәй мәліметтер сақтала береді, сол себепті оны әрбір адамның мәліметерінің кітапханасы деуге болады.
ДЭЕМ-дерде мәлімет жинақтауыш рөлін магниттік дискілердегі жинақтаушылар атқарады, оларда мәліметтерді тікелей оқуға не жазуға болады. Соңғы кездереде ДЭЕМ-дер үшін магниттік таспадағы жинақтаушылар - стримердлер шықты, бірақ олар өте көлемді мәлімет сақтай алғанмен, оқу-жазу жұмыстары бірте-бірте тізбектей іздеу арқылы жәй жүргізіліеді. Сол себепті стримерлер магниттік дискідегі жинақтауыштарды ауыстыра алмайды, тек толықтырады.
Магниттік дискідегі жинақтаушылар екі түрлі болады: иілгіш магниттік дискідегі жинақтауыш және қатты магниттік дискідегі жинақтауыш
Қатты дискідегі мәлімет жинақтаушылар информацияны тұрақты түрде сақтайды.
Қатты диск орнынан алынбайды, ауа кірмейтіндей жабық қорпусқа салынып, жүйелі блокта орналасады. Ол екі жағына да мәлімет жазылатын бір дестеге біріктірілген бірнеше дискілерден тұрады. Дискетке қарағанда винчестерге өте көп мәлімет көлемі сияды, сондықтан оны пайдалану өте ыңғайлы.
Иілгіш дискідегі жинақтаушылар бір компьютерден екінші компьютерге мәлімет алмастыру үшін, әзір жұмысқа қажет емес информацияны сақтап қою үшін, қатты дискідегі мәліметтердің архивтік көшірмесін алу үшіен керек болады. Жұмыс процесінде әр адам өзінің мәліметттері мен программаларының дискіде алатын көлемін білуі тиіс және дискіде қанша бос орын қалғанын қадағалап, дискнің көлемін тиімді пайдалануға тырысуы қажет
Иілгіш диск-табақша пішінді, бетіне қабыршық түрінде магнитті қоспа жағылған иілгіш диск. Дискеттің пласмассадан жасалған қапшығында оған мәлімет жаздырмауға болатын кішкене тіктөртбүрышты ойық бар және мәлімет жазу-оқу кезінде дискінің бетімен байланыс жасайтын магниттік бастиектің жылжитын орны пластмасса қапшықта ашық болады.
Дискеттің негізгі параметрі- оның диаметрі, қазіргі шығарылатын дискеттер үшін екі ғана стандарт бар- олар 3,5 және 5,25 дюйімдік дискеттер, яғни дискеттің диаметрі 89 және 133 мм болады. Мәлімет жазу не оқу үшін дискет жүйелік блоктағы дискіқозғағыштың ұясына салынады.
Дискеттерді мәлімет жазудан сақтау. 3,5 дюмдік дискеттерде ойықтың үстінде жылжымалы ілгілек бар, оны жоғары - төмен қозғай отырып, мәлімет жазуға немесе жаздырмауға болады.
Дискетті форматтау. Дискетті алғаш рет пайдалану алдында оны арнайы тәсілмен форматтайды, яғни беттеріне белгі салады. Форматтау операциялық жүйенің командасымен жүргізіледі. ДЭЕМ-дерде бүлардан басқа лазерлік компакт-дискі, магниттік оптикалық дискі немесе Бернулли дискілері тәрізді құрылғылар болуы мүмкін
Қазіргі ДЭЕМ-дерде көптеген көлемді программалар CD-ROM компакт - дискілеріне жазылады. CD-ROM дискілерінің мәлімет оқу жылдамдықтары әртүрлі болады., мысалы, жәй жылдамдықты, екі еселенген, төрт еселенген, т.с.с. жылдамдықты бола береді. Қазіргі кездері шыққан 6-8 жылдамдықты компакт - дискілер қатты магнитік дискімен бірдей жылдамдықта жұмыс атқара алады. Қарапаыйм компакт - дискінің көлемі 600 Мб, яғни оған 600 миллион символ сияды, бірақ бұдан тек мәлімет оқуға болады.
Пинтер мен плоттер
Принетер текістік және графикалық мәліметтерді копьютердің жедел жадынан қағазға басып шығаруға арналған.
Принтерлердің негізгі артықшылығы - олар көптеген шрифт түрлерін пайдаланып, күрделі-күрделі текстерді басып бере алады. Шрифт түрлеріндегі әріптердің биіктігі, ені, олардың ара қашықтығы, интервалдары әртүрлі болады. Әрібір адам тексті қағазға шығарар алдында өзіе керекті шрифт түрін және басқа баспа параметрлерін таңдап, қағаздың мөлшері мен қатардың енін сәйкес күйге келтіріп алуы тиіс.
Қазіргі кезде принтерлердің матрицалық, лазерлік, сия бүріккіш және термографиктік түрлері бар.
Соңғы кезге арзан матрицалық принтерлер болып саналады.
Сия бүрккіш принтердлерде қағаздағы бейне арнайы сия ташыларын бүрку арқылы шығарылады.
Лазерлік принтерлер - ксерография принципін қолданатын құралдарға жатады, бұларда әріп бейнелері электрлік тәсілмен бояу жұқтырылған доңғалақ арқылы қағазға түседі. Доңғалаққа әріптер бейнесіндегі бояу жұқтыру компьютер командалары арқылы лазерлік сәулелермен жұргізіледі.
Плоттер де мәліметтерді, негізінен графиктік инфорацияны қағазға шығарады. График сызғыштар жобалау жұмыстарывн автоматтандыруда әртүрлі сызба түріндегі бейнелерді басып алу үшін қажет.
Компьютерге информация енгізу құрылғылары
Пернелік тақата ЭЕМ-ге мәлімет енгізетін ең негізгі құрылғы болып пернелік саналады, ол арқылы текістік информацияны теріп, әртүрлі командалар енгізіп орындауға болады
Тышқан тәрізді қол тетігі пернелікпен бірге ЭЕМ-ді басқару үшін қолданылады.
Сканер қағазға жазылған мәліметтің кез келген түрін оптикалық негізге сүйене отырып компьютерге жылдам енгізе алатын құрылғы. Бірақ енгізілген информаци графиктік түрге айналып, оны бірден өңдеу ісін жүргізу қиынырақ болады. Ол суретерді, сызбаларды компьютер жадына енгізе алады, мәлімет енгізу оңай, әрі жылдам орындалады.
Қосымша құрылғылар.
Модемдер компьютерлер арасында мәлімет алмасу үшін керек, олар негізінен мәлімет тасымалдау жылдамдығына қарай бөлінеді. Қазіргі кезде олардың жылдамдығы 2400 битсек 25000 битсек аралығында. Олар мәлімет алмасу процедурасының белгілі бір стандарттары бойынша жұмыс атқарады.
Бұлардан басқа факс-модемдер бар, олар модем мен факсимильдік байланыс аппаратының функцияларын бірге атқарады. Акс- модемді пайдаланып, текістік мәліметті тек өз абоненттеріңіздің компьютеріне емес жәй қарапайым факс аппаратына да жіберуге және қабылдауға болады.
Қазіргі кездерде ЭЕМ-нің мультимедиа мүмкіндігі жайныда көп айтылып жүр. Мультимедиа-информация бейнелеудің ең керекті түрі. Ол экранға мәліметтерді түрлі - түсті текістік, графикалық, дыбыстық мүмкіндіктерді біріктіре отырып шығарып, ЭЕМ-нің барлық жылжыту, сөйлету, музыка беру жақтарын толық пайдаланады.
WINDOWS'98 ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСI
Операциялық жүйе (ОЖ) - бұл ақпараттарды өңдеу бойынша компьютердiң барлық жұмысын ұйымдастыратын және қолданушымен байланысты жүзеге асыратын, компьютер мен оның ресурстарын басқаруды, программаларды жүктеудi және компьютердiң баптау жұмыстарын қамтамасыз ететiн программалар жүйесi.
WINDOWS'98 - бiруақытта бiрнеше программалармен жұмыс жасауға мүмкiндiк беретiн көпмәндiлiк операциялық жүйе.
Жұмысты бастау және программаны жүктеу
Компьютердi iске қосу үшiн жүйелiк блоктың алдында орналасқан включениявыключения батырмасын басу. (Компьютердi iске қосқаннан кейiн орындаушының аты мен парольдi енгiзу туралы хабарлама шығады. Егер пароль белгiлi болса, онда оның атауын енгiзесiз де, ENTER пернесiне немесе ОК батырмасына басыңыз. Ал егер пароль белгiсiз болса, онда ESC пернесiне немесе ОК батырмасына басыңыз).
WINDOWS'98 операциялық жүйесiн жүктегеннен кейiн экранда объектiлер мен басқару элементтерi орналасқан Жұмыс үстелiнiң бетi пайда болады.
* Жұмыс үстелiнiң терезесiМой компьютер, Сетевое окружение, Корзина, Мои документы, Пуск батырмасы Жұмыс үстелiнiң стандартты элементтерiне енедi.Мой компьютер -
Компьютердiң құрамына енген құрылымдарды қарауға мүмкiндiк бередi.
* Сетевое окружение -
Желiлiк ресурстарды қарауға негiзделген.
* Корзина -
Уақытша өшiрiлген файлдар мен бумаларды сақтау қызметiн атқарады.
* Мои документы -
Құжаттарды, бейнелердi және басқа да файлдарды сақтауға негiзделген.
* Кнопка Пуск -
Программаларды жүктеудi, құжаттарды ашуды жүйелердi баптауды жүзеге асыруды және файлдарды iздеу және т.б. әрекеттердi орындауға мүмкiнiдк бередi.
Тышқанды басқару тәсiлдерi
Тышқанды басқарудың келесi тәсiлдерiн қарастырамыз:
- кез келген объектiге немесе басқару элементтерiне курсорды алып барып, ұстап тұрсақ, онда оның қатарында жыпылықтағыш анықтама пайда болады
- тышқанның сол жақ батырмасын объектi бойынша бассақ, онда оны бөлiп алуға мүмкiндiк бередi.
- тышқанның сол жақ батырмасын екi рет бассақ, онда терезелердi, құжаттарды, программаларды және т.б. ашуға мүмкiндiк бередi.
-тышқанның сол жақ батырмасын басу арқылы терезенi жылжыту немесе оның өлшемiн өзгертуге болады.
- объектiлердi бiр орыннан келесi орынға орналастыру үшiн тышқанның сол жақ батырмасын объектiге апарып, жiбермей әрекетiн орындау арқылы iске асырылады.
- Тышқанның оң жақ батырмасын басу арқылы жанама меню ашылады.
ЖҰМЫС ҮСТЕЛIНIҢ ОБЪЕКТIЛЕРI
Бас меню
Пуск батырмасын басқаннан кейiн экранда Бас меню пайда болады.
Бас меню соңында ашылған барлық программалар мен құжаттарды тез енудi қамтамасыз етедi.
Қандай да бiр программаны iске қосу үшiн келесi әрекеттер орындалады:
oo Пуск батырмасына басу.
oo Программы командасы таңдалатын Бас меню пайда болады.
oo Меню iшiнен қажеттi программаны таңда.
Тапсырмалар тақтасы
Тапсырмалар тақтасы программаларды жүктеу мен олардың арасына өту қызметiн атқарады және ол экранның төменгi бөлiгiнде жатық жол түрiнде орналасқан.
Тапсырмалар тақтасының сол жағында Пуск батырмасы, ортасында ашық тұрған құжаттың немесе программасының батырмалары, ал оның оң жағында уақыт, пернетақтаның тiлдерге ауыстыру жақтауы орналасқан.
ТЕРЕЗЕ
Терезе - бұл экранның түрлi программаларды орындайтын тiктөртбұрышты аумағы және ол WINDOWS'98 операциялық жүйесiнiң негiзгi объектiсi болып табылады. Терезенiң келесi түрлерден тұрады: программалар терезесi, құжаттар терезесi, анықтамалық жүйе терезесi, хабар алмасушы терезе.
Программалар терезесi программалардан немесе бумалардан тұрады. Бұл терезеде қолданбалы программалар орындалады.
Құжаттар терезесi терезенiң басқарау элементтерi мен WINDOWS'98 объектiлерiнiң басқа да таңбалары енетiн құжаттарға негiзделген.
Хабар алмасушы терезесiне тек басқару элементтерi ғана енедi. WINDOWS'98 операциялық жүйесi мен ондағы программалар осы терезенiң көмегiмен басқарылады.
Анықтамалық жүйе терезесiне WINDOWS'98 операциялық жүйесiмен және оның программаларымен жұмыс жасау бойынша анықтамалық ақпараттар мен анықтамалық жүйенi басқару элементтерi енедi.
Терезе құрылымы
Терезе бумасы келесi құрылымнан тұрады:
oo Берiлген бумаға объектiлер белгiсi орналасқан жұмыс аумағын бумалар терезесiн құрайды;
oo Командалар атауы тақырып қатарында орналасқан. Тақырып қатарына тышқан көрсеткiшiн алып барып, оны кез келген бағытқа жылжытуға болады.
oo Терезе жақтауы. Тышқан көрсеткiшiн терезе жақтауына алып барып, терезе өлшемiн кез келген бағытқа өзгертуге болады.
oo Тақырып қатарының сол жағында жүйелiк меню белгiсi орналасқан. Бұл белгiге бiр рет басқанда терезенi басқару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz