Сот жүйесіндегі іс жүргізу

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2

I Тарау: Сот ісіндегі құжаттар мен жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық ерекшеліктері
1.1 Сот жүйесіндегі іс жүргізу және олардың теориялық негіздері ... ... ... ..5
1.2 Жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық ерекшелігі ... ... ... ... ... ...19
1.3 Сот жүйесін және жалпы іс жүргізуді құжатпен қамтамасыз ету .41
1,4мекемелер. мен ұйымдардағы коммерциялық хат алмасу ісін жүргізу 77

II Тарау: Сот жүйесіндегі іс жүргізу
2.1 Үржар ауданының № 2 аудандық сотының іс жүргізу сипаты ... ... ... ..81
2.2 Үржар ауданының № 2 аудан сотының жалпы қызметін ұйымдастыру тәртібі ...85
2.3 Әкімшілік, азаматтық және қылмыстық қатынастардан туындайтын істерді сот ісінде іс жүргізу бойынша реттеу ... ... ... ..89

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .98
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .101

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 92 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

бет
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
I Тарау: Сот ісіндегі құжаттар мен жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық
ерекшеліктері
1.1 Сот жүйесіндегі іс жүргізу және олардың теориялық негіздері
... ... ... ..5
1.2 Жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық ерекшелігі
... ... ... ... ... ...19
1.3 Сот жүйесін және жалпы іс жүргізуді құжатпен қамтамасыз ету -41
1,4мекемелер. мен ұйымдардағы коммерциялық хат алмасу ісін
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .77
II Тарау: Сот жүйесіндегі іс жүргізу
2.1 Үржар ауданының № 2 аудандық сотының іс жүргізу сипаты ... ... ... ..81
2.2 Үржар ауданының № 2 аудан сотының жалпы қызметін ұйымдастыру тәртібі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 85
2.3 Әкімшілік, азаматтық және қылмыстық қатынастардан туындайтын істерді
сот ісінде іс жүргізу бойынша реттеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .89

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .98
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..101

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы тәуелсіз егеменді мемлекет. Оның ата заңы өз
Конституциясы бар. Конституцияда қазақ тілі мемлекеттік тіл деп ресми түрде
қабылданды. Осыған орай мемлекеттік тіліміз барлық салада қолданылуға тиіс.
Десек те осы уақытқа дейін сот жүйесіндегі іс қағаздарының қазақ тіліндегі
үлгісі былай болып келеді. Кең байтақ Республикамыздағы халық соттарынан
келіп түскен сот құжаттарының жазылуына байланысты. Республика сот
құжаттарының мемлекеттік тілде жазылғаны жөн. Бұл заман талабынан туындаған
кажеттілік. Сот билігімен шешімдері, үкімдері құқық қорғаудың заңдылықтары
мен шешімдері қазақ тілінде таңға таңба басқандай анық жазылмаса, қарапайым
халық сот ісінің мән жайын түсіне бермеуі мүмкін. Әр түрлі соттардағы сот
құжаттарының маңызы ерекше екендігі бәрімізге де белгілі. Азаматтық істер
мен қылмыстық істерді жүргізу заң талабына сай әрі нақты, сауатты
соттардағы сот мекемелерінің іске қатысты құжаттарды жазғанда оған
қойылатын негізгі талаптарынан ауытқымауы қажет. Көпшілікке арналған сот
құжаттарының үлгілері сот істерін жүзеге асыруға тікелей араласып жүрген
халық судьясына сот мәжілісінің хатшыларына басқа да процестерге
қатысушыларға және де заң оқу органда оқып жүргендерге іс тәжірибелік
көмекші құрал ретінде саналды. Сот құжаттардың үлгілері 1995 жылы 1-
наурызға дейін қабылданып келген заңдарға негізделініп жазылған. Жинақты
дайындау барысында соттардың азаматтық және қылмыстық істер жөніндегі үлгі
боларлық құжаттарды, сот істері жөніндегі үлгі тәжірибелі кеңінен
қолданылады. Үлгідегі кейбір кісі есімдері мен атауларды шартты түрде
көрсетуі қажет. Құжаттарды жазуда 1959 жылы Қазақ ССР қылмыстық кодексі
1959 ж Қазақ ССР-нің қылмыстық істер кодексі, 1963 жылы Қазақ ССР-інің
Азаматтық іс кодексі, 1963 жылы Қазақ ССР-інің Азаматтық істерді жүргізу
кодексі, 1979 жылғы Қазақ ССР-інің Еңбек жүргізу кодексі, 1979 жылы Қазақ
ССР Еңбек туралы заңдар кодексі, 1984 ж Қазақ ССР-інің Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы кодексі, 1969 ж Қазақ ССР-інің неке және семья туралы
кодексі қолданылған болатын. Осы заңдардың қадағалау болып табылады. Сот
билігін жүзеге асырумен байланысты іс жүргізу әрекеттерін орындау бойынша
сот қызметкерлерінің қызметі сот ісін жүргізудің заңмен билігін
нысандарымен реттелетінін көрсетеді. Қазақстан Республикасы аумағында да
қылмыстық азаматтық жәнеде әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстерімен
айқындалады. Сот билігін жүзеге асыруда азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын
бостандықтары мен мекемелердің құқықтары заңды мүліктерін қорғауға соттар
заңдылықтарын қатаң және де бұлжытпай сақталулары тиіс. Соттардың бүкіл
қызметін анықталуына еліміздің тәуелсіздікті алғаннан кейін барлық
жағдайлар жасалғанын бәріміз де білеміз. Құқықтық мемлекеттердің
қалыптасуына және сот құқықтық реформаны өткізу кезінде соттардың рөлін
және беделін арттыру үшін көптеген жағдай, шаралар жасалынған.
Ең бастысы сот төрелігін іске асыруда соттардың тәуелсіздігі нақтылы
түрде іске асырылып отырған жайы бар. Соңғы он жыл ішінде еліміздің заң
шығаратын органдары мен соттардың және құқық қорғау органдарының қызметіне
маңызды материалдық және де белгілі бір формада іс жүргізу заң нормалары
қабылдана бастады. Ең басты сот, сот төрелігін іске асыруда соттардың
еліміз тәуелсіздік алғаннан бері Республикамыздағы сот тәжірибесі
көрсеткендей, сот билігінің жүзеге асыруда сот және одан да ұзақ уақыт
қызмет етіп келе жатқанына қарамастан маңызды сот құжаттарын оның ішінде
үкімдермен шешімдерді ескіргеннұсқаулар бойынша толтыруды жалғастырып
келетін және де соттарға қойылатын қазіргі кездегі талаптар бойынша өз
қызметтерін атқарады. Сот құжаттары үлгілерінің жиналған практикалық
қызметкерлердің атап айтқанда судьялардың басып шығуы қуантарлық емес,
бірақ соған қарамастан істейді. Қалай десек те, республикамызда мемлекеттік
органдар іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізуге бет бұрды. Бұл үлкен
істің өзінен-өзі жолға түспейтіні әбден белгілі. Одан шығудың жолы орыс
тіліндегі нұсқауларды негізгі ала отырып, ана тіліміздің
заңдылықтарынсақтап, ұлттық іс-қағаздарды жүргізуді мекемелерде, ұйымдарда
және кәсіпорындарда мемелекеттік тілде іс жүргізу, қатынас қағаздарын
толтыру жинақтап айтқанда құжат айналымын іске асыру бүгінгі таңда өткір
тұрған мәселенің бірі.
Қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесін толыққанды жүзеге асыру үшін
осы санадағы істі жандандыру керек, ол бұл мемлекеттік деңгейде енді-енді
қолға алынып жатқан шара. “Іс қағаздарын жүргізу” бұл мемлекеттік және
мемлекеттік емес органдардағы басқару-реттеу, азаматтық қатынасты рәсімде,
нормативтік актілерді даярлау ісіне қатысты ресми құжаттардың үлгілерін
қамтудың құны.
I Тарау: Сот ісіндегі құжаттар мен жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық
ерекшеліктері
1.1 Сот жүйесіндегі іс жүргізу және олардың теориялық негіздері
Сот әділдігін жүзеге асыру барысында азаматтардың істерді қарап
шешкен кезде бірінші сатыдағы сот материалдық және процедуралық құқық
қалыптарын қолдануда біраз іс жүргізу әрекеттерін жасайды. Соттың бұл іс
әрекеттері сот қарастыруы ретінде жазбаша түрінде тіркелінеді.
Азаматтық істерді жүргізу кодексі іс жүргізу ретінде бірінші сатыдағы
сот қаулыларын екіге бөледі.
Сот шешімі – істі негізінен қараған бірінші сатыдағы сот қаулысы
(Азаматтық істерді жүргізу кодексінің 188 - бабы).
Ұйғару – істі ешпейтін, бірақ азаматтық істі негізінен қараған кезде
туындайтын кейбір мәселелерді шешетін сот қаулысы (Азаматтық іс жүргізу
кодексінің 220 - бабы)№
Шешім мазмұны соттық құқықты пайдаланудағы іс-әрекетінің бірнеше
этапын қамтиды:
а) Даулы қатынастардың мазмұнын анықтау және де оны даусыз жағдайға
келтіру (сот шешімінің тақырыбы).
ә) Даулы материалдық қатынастарды шеше алатын құқықтық қалпын анықтау
(сот шешімінің кодексі).
б) Сот белгілеген материалды құқықтық қатынастарды субьектілердің
құқықтары мен міндеттері көлемін анықтау. Соттың іс-әрекетінің бірінші екі
этапты негізінде шешім мәтініне қолданылған материалдық құқық қалпының
мазмұнына толық сәйкестікте тұрақты құқықтардың жүзеге асырылуы және
міндеттемелердің орындалуы мерзімі мен тәртібі туралы соттың өкімі қоса
жазылады.
Шешімдердің нысаны мен мазмұны Азаматтық істі жүргізу кодексінің 134-
150 – баптарымен анықталады.
Дербес іс жүргізу құжаты ретіндегі сот шешімін жазбаша түрде судья
жасайды.
Шешімнің кіріспе бөлімінде шешім шығарылған уақыт пенорын, шешімді
шығарған соттың аты-жөні, сотқұрамы, сотмәжілісінің хатшысы, прокурор, егер
ол қатысқан жағдайда іске қатысқан басқа да адамдар, өкілдер, дау тақырыбы
көрсетіледі.
Шешімнің сипаттау бөлігі талапкердің (арызданушының) талабын және де
жауапкердің қарсылығын (қысқаша мазмұнын), іске қатысушы басқа да
адамдардың түсініктемелерін қамтиды. Егер талапкер сотісін жүргізу
барысында талаптың негізін немесе тақырыбын өзгертсе, мөлшерін азайтса
немесе көбейтсе, ол туралы шешімнің сипаттау бөлігінде жазылуы керек.
Ал енді шешімнің дәлелдеу бөліміне келетін болсақ, оның іргетасы
мынада, онда қаралған негізі бойынша сот қорытындылары егжей-тегжейлі және
негізделген түрде баяндау керек. Бұның мазмұнын шартты түрде үшке бөлуге
болады:
а) Сот анықтаған нақты мән-жайлар;
б) Қорытындылар негізделген сот нақты мән-жайлар туралы
дәлелденіледі, сондай-ақ сол немесе басқа дәлелдерді қабылдануы себептерін
талқылау;
в) заңды топтастыру яғни, тараптардың құқықтық қатынастардың түрін
анықтау және оларды реттейтін заңға сілтеме.
Шешім сот мәжіліснде зерттелген дәлелдерге ғана негізделінеді.
Шешімдегі құқықтық қатынастарды заң бойынша топтастыру үшін істі қараған
кезде басшылыққа алған заңға сілтеме ғана жасауға болады, немесе толық,
яғни қалыптық акт атынан және баптық тиісті номерінен басқа сот нақты
жағдайларға қатысты заң мазмұнын талқылауы мүмкін. Қажетті жағдайларда
тиісті құқық қалыпын қолданудың мәселелері бойынша түсініктемелер беретін
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Пленумында қалыптық қаулыларына
сілтеме жасауға болады.
Шешім – істің ақырғы шешушісі, сондықтан қарау бөлімі соттың
анықтаған ісінің нақты мән жайларынан туындайтын жан-жақты қорытындылардан
тұрады.
Онда соттың барлық мәлімдеген талаптар бойынша не қаулы еткенін, кім,
кімнің пайдасына, қандай іс әрекет жасауы керек екендігін даулы құқық
талаптарының қайсысына берілгенін анық және нақты көрсету қажет.
Мәлімделген талаптарды қанағаттандырудан бас тартқан кезде кімге қатысты
және неден бас тартқанын анық айқындау керек. Сот шешіміне қойылған негізгі
талаптар – заңдылық пен негізділік (Азаматтық істі жүргізу кодексінің 189 -
бабына сәйкес). Процедуралық құқық қалыптарын дәлме – дәл сақтап және
материалды құқық қалыптарында толық сәйкестікке шығарылған шешім заңды
болып табылады.
Егер де шешім шығарылған кезде сотта қолдануға жататын заңды
қолданбаса, немесе қолдануға болмайтын заңды қолданса, немесе заңды теріс
түсінген болса, онда ол шешім іс жүргізу заңына сәкес заңсыз болып табылады
(Азаматтық іс жүргізу кодексінің 189 – бабына сәйкес).
Іс жүргізу негізінің бұзылмауы немесе дұрыс қолданылмауы бұл істі
шешуге әкеліп соқтырған немесе соқтыруы мүмкін болған жағдайда ғана шешімді
бұзуға негіз бола алады. Шешім шығарылған кезде Азаматтық істерді жүргізу
кодексінің 307 – бабының 2 – бөлігіндегі көзделген іс жүргізу, яғни істі
құжаттандыру қалыпы бұзылса, ол қайткенде де бұзылуға жатады. Егер де
шешімде сол іске қатысты бір жайлы болса, сот тексерген дәлелденген мен
расталған мәлім, дәлелдеуді қажет етпейтін фактілер болса, сондай-ақ
белгіленген фактілерден туындайтын сот қорытындыларын толық қамтитын шешім
негізді болып табылады.

Ұйғару
Істі қозғау және сотқа әзірлеу туралы іс қағазды құжаттандыру
“___” __________20___ж. Алматы қ.
Алматы қаласы _______________________________ аудандық
судьясы____________________________ ____________________
(судьяның аты-жөні)
талап арызын қарап,
анықтады.
Талапкер ______________________________ талап арызы АІЖК-нің
226 – 227 бабтары талабына сәйкес.
Істі сотта қарау үшін тыңдауға алдын ала дайындық жүргізу
керек.
АІЖК-нің 142 бабын басшылыққа ала отырып
Ұйғарды
_______________________ талап арызын _________________
(талапкердің аты-жөні)
Істі сотта қарау үшін дайындық тағайындауды және мына істерді жасады.
1. ___________________________________ _______
2. ___________________________________ _______
3. ___________________________________ _______
4. ___________________________________ _______
5. ___________________________________ _______

Судья қолы
Қылмыстық істер бойынша сотқа беру құжаттары және оларды сот ісінде
жүргізу.
Судьяның жеке өзі шығарған қаулысымен айыпкерді сотқа беру туралы

ҚАУЛЫ
Семей облысы, Үржар аудандық халық сотының судьясы С. Әріпов Үржар
аудандық прокурорының айыптау қорытындысымен келіп түскен О. Қалдабеков
жөніндегі қылмысты істі 1993 жылғы 4 – желтоқсан күні қаралы іс бойынша
1972 жылы 15 қараша Жаркент қаласында туған, ұлты қазақ, білімі орта,
бойдақ, Қазақстан Республикасының азаматы, әскери міндетті, талғар ауыл
шаруашылық техникумының 3 – курс студенті, туған жері Мақаншы ауылы , бұрын
сотталмаған Қылмыстық кодекстің 106 – бабының 1 – бөлгімен айыпталған
Қалдыбековтың қылмыстық ісін қарап соттың
АНЫҚТАҒАНЫ
О. Қалдабеков 2005 жылы 13 қарашада Қораш ауылында туылған. Ол Зауре
Бекованы алып қашқаны үшін оның қайтатын жолын тосып үйге жеткізіп саламын
деп алдап, машинасына отырғызып “Таусүгір” кеңшарында мұғалім болып
істейтін жездесі А. Қанабековтың үйіне алып келген. Осыдан кейін О.
Қалдабеков З. Бекованы дәстүр бойынша шашу шашып, үйіне кіргізген.
Іс Үржар аудандық халық сотының қарауында Қазақстан Республикасының
қылмыстық істерді жүргізу кодексінің 206 – 208 – 222 бабтарын басшылыққа
ала отырып, халық судьясы
Қаулы етеді
Айыпкер О. Қалдабеков Қазақстан Республикасы қылмыстық істі жүргізу
кодексі бойынша 206 – бабының 2 – бөлімінде көрсетілген ережелер бойынша
сотқа берілген
- Қалдабековтың бұлтартпалау шарасын ешқайда кетпеуі туралы
қолхатпен қалдыруға;
- Істі ашық сот мәжілісінде қарауға;
- Іске қорғаушы реттінде адвокат жолдас М. Наров қатысуға;
Сот мәжілісінде Қалдабековты, жәбірленуші Бекованы, куәгер Қанабековты
шақыруға;
- 2005 жылы 12 желтоқсанда сағат 10-да халық соты үйінде қарауға.
Осы қаулы жарияланған уақыттан бастап бес күн мерзім ішінде прокурор Семей
облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі Сот алқасы наразылық келтіре
алады.
Халық судьясы С. Әріпов
Басқа тұлғалардан арыздар мен өтініштер сотқа келіп түспеген. Осы іс
бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу қазақ тілінде жүзеге асырылған, ал сот
талқылауы сатысында оны өзгертуге негіздер жоқ деп санаймын.
Қылмыстық істі сотта іс жүргізу қабылдауға және де оны сот отырысында
қарау үшін басты сот талқылаудан тағайындауға барлық негіздердің жеткілікті
екендігін ескеріп және Қазақстан Республикасы Қылмыстық істерді жүргізу
кодексінің 299 бабының бірінші бөлігінің және екінші бөліктерінің
негіздемесін басшылыққа ала отырып.
ҚАУЛЫ ЕТЕМІН
Біржанов Сембек Кеңесұлы Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің
175 – бабының екінші бөлімінің в) тармағында көзделген қылмысты жасауда
айыптау туралы қылмыстық іс Үржар аудандық сотында іс жүргізуге қаралсын.
Бұл қылмыстық істі басты сот талқылауында, ашық сот отырысыда
Қарабұлақ кентінде, сот ғимаратында қарау, 2003 жылғы мамыр айының 5 күніне
сағат 1000-де тағайындалсын.
Басты сот талқылауында мемлекеттік айыптаушы, жәбірленуші, соттаушы,
оның қорғаушысы және айыптау қорытындысына тіркелген тізімде көрсетілген
куәгер шақырылсын. С.К. Біржанов Талдықорған қаласындағы №6 тергеу
изольятор Үржар аудандық ішкі істер бөлімінің уақытша ұстау изольяторына
ауыстырылсын.
Іс бойынша сот ісін жүргізу тілі болып қазақ тілі белгіленсін.Үржар
аудандық сотының судьясы Н.М. Тұрғанбаев
Қылмыстық істі сотта іс жүргізуге қабылдау туралы
Қаулы
(судьялардың бірінің атынан)
Мақаншы ауылы 23 шілде 2003 жыл
Семей облысы, Үржар аудандық сотының судьясы
Т.А. Оспанов
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 299 – 300
бабының талаптарына сай, айыптау қорытындысымен сотқа келіп түскен,
Өмірзақов Сержан Жүнісұлын Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің
103 – бабының 2 – бөлігінің ж) тармағында көзделген қылмысты жасауда
айыптау туралы қылмыстық істі қарап, төмендегі жағдайларды
АНЫҚТАДЫМ:
Бұл қылмыстық іс Үржар аудандық сотында іс жүргізуге қабылдануға
жатады. Істі сот өндірісіне қабылдаудан бас тартуға немесе оны прокурорға
қайтаруға негіздермен мән-жайлар жоқ.
Жоғарыда көрсетілгендердің негізінде және Қазақстан Республикасының
қылмыстық іс жүргізу кодексінің 299 – бабының бірінші бөлігінің г)
тармағына сүйене отырып.
Қаулы етемін
Өмірзақов С.Ж. Қазақстан Республикасының қылмыстық істер кодексінің
103 – бабының екінші тармағының ж) бөлімінде көрсетілгендей тиым салған
қылмысты жасауда айыптау туралы қылмыстық іс Үржар аудандық сотында іс
жүргізуге қабылдансын.

Үржар аудандық сотының судьясы Т.А. Оспанов

Қылмыстық істі сотта іс жүргізуге қабылдау және басты сот талқылауын
тағайындау туралы
ҚАУЛЫ
Қарабұлақ кенті 23 сәуір 2003 жыл
Семей облысы, Үржар ауданы сотының судьясы Н.М. Тұрғанбаев.
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің 299 – бабының
екінші бөлігінің бірінші тармағына сәйкес, Біржанов Сембек Кеңесұлын
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің 175 – бабының екінші
бөлігінің в) тармағында көзделген қылмысты жасауда айыптау туралы қылмыстық
істі қарап, төмендегі жағдайларды
АНЫҚТАДЫМ:
Бұл қылмыстық іс Үржар аудандық сотында іс жүргізуге қабылдауға
жатады. Істі сотта іс жүргізуге қабылдаудан бас тартуға немесе оны
прокурорға қайтаруға негіз жоқ. Қылмыстық іс аталған соттың қарауына
жатады. Іс бойынша іс жүргізуді қысқартуға немесе тоқтатуға әкеп соқтырған
мән-жайлар жоқ.
Алдын-ала тергеу жүргізу кезінде сот мәжілісін тағайындауға кедергі
келтіретін қылмыстық іс жүргізу заңын бұзуға жол берілмеген. С.К. Біржанов
сотқа берілген. Оған айыптау қорытындысының көшірмесі тапсырылыған. Бұл
туралы істе тиісті құжаттар жиынтығы бар бұлтартпау шарасы ретінде С.К.
Біржановқа қамау қолданылған
Іс мән-жайларын, жасалған қылмыстың сипатымен қоғамға қауіптілік
дәрежесін сотталушының кім екендігін ескеріп, аталғандарды соттаушыға
қолданылған бұлтартпау шарасы өзгеріссіз қалдырылуы тиіс деп санаймын. Іс
бойынша азаматтық талап берілмеген. Қылмыспен келтірілген залалды өтеуді
және де мүмкін ықтимал тәркілеуді қамтамасыз ету шаралары қолданылған.

Істі сот қарауына жатқызу бойынша жіберу туралы мәселені шешу үшін
алдын-ала тыңдауды өткізу туралы істі жүргізу.
Аққұба кенті 22 мамыр 2005 жыл
Қарағанды облысы, Алатау аудандық сотының судьясы Н.Н. Асанов.
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 299 – 300 –
бабтарына сәйкес істі медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану
үшін сотқа жәбірлеу жүргізуге қабылданған. Қазақстан Республикасы қылмыстық
кодексінің 96 – бабының, екінші бөлігінің а) тармағында көзделген қылмыстық
заңмен тиым салынған әрекетті Сауранбеков Қайрат, Ақбердовке қатысты
қылмыстық істі қарап, төмендегі жағдайларды
АНЫҚТАДЫМ:
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 291 –
бабының бірінші жартысындағы в) тармағының беттерінде көрсетілгендей
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің 96 – бабының бірінші бетінде
көрсетілген жағдайларға сәйкес қылмыстық заңмен тиым салынған әрекеттерді
ерсілі – керсілі күйде жасаған адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу
шараларын қолдау туралы қылмыстық іс облыстық соттың қарауына жатады.
Осыған байланысты Қ.С. Сауранбековке қатысты қылмыстық іс Алматы
облыстық сотында сот қарауында жатқызылуы бойынша жәбірленуші тиіс.
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің 301 – бабының бірінші
бөлігінде а) тармағында көрсетілгендей судья осы кодекстің 299 –бабының
екінші бөлігінің 2- в тармағында көрсетілген шешімдерді соның ішінді істі
сот қарауына жатқызылуы бойынша өтініштерін қарау және сот талқылауында
қарастырылған тәртіппен өткізу туралы мәселені шешу үшін тараптардың қатысы
мен істі алдын ала тыңдауды өткізеді.
Қаулы етемін
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің 96 – бабының екінші
бөлігінің а) тармағында көрсетілген қылмыстық заңмен тиым салынған әрекетті
зорлық күйде жасаған Сауранбеков Қанат Қамбарұлына медициналық сипаттағы
мәжбүрлеу шараларын қолдау туралы қылмыстық істі алдын-ала тыңдау жабық сот
отырысында, Аққұба кентінде, ст ғимаратында 2003 жылдың 27 мамыр күні сағат
1000 – де өткізілсін.

Ескелді аудандық сотының судьясы Н.Н. Асанов.
Бірнеше баптар бойынша шығарылған айыптар үкімін іс жүргізу бойынша реттеу.
Үкім
Қазақстан Республикасы атынан
Семей облыстық сотының көшпелі сессиясы құрамында төрағалық етуші –
облыстық соттың меңгерушісі О. Тастанбеков, халық заседательдері К.
Рысбеков және С. Шаженова болып, Л. Сиқымбаеваның хатшылық етуімен, Ақтоғай
ауданының прокуроры С. Алпысовтың, адвокат О. Сүлейменовтың қатысуымен
Ақтоғай ауданына қатысты “Қаратал” ауылының орталық “Мәдениет үйінде” 20
қаңтар 2006 жылы өткізілетін ашық сот мәжілісіне З. Үмбетовтың қылмыстық
ісін қарады.
Іс бойынша:
З. Үмбетов 10 тамыз 1972 жылы Жезқазған облысы, Ақтоғай ауылының
Амангелді селосында туған, ұлты қазақ, орта білімді, үш баласы бар, бұрын
сотталмаған, қазір Қаратал ауылында аға механик болып жұмыс істейді.
Қылмыстық кодекстің 76 – бабының үшінші бөлігімен сотқа берілген айыптау
қорытындысының көшірмесін бірінші қаңтар 2006 жылы алған, бас шарасы
ешқайда кетпеу туралы қолхатпен бостандықта жүр. Қылмыстық істегі
жинақталған дәлелдерді сот тергеуінде тексере келе соттың
Анықтағаны:
З. Үмбетов Ақтоғай ауылында “Қаратал” кеңшарының №1 бөлімінде шопан
болып жұмыс істеп жүріп 1994 жылы 4 – қарашада өзіне көмекші болып жүрген
Қоңаров Жахан деген кісімен өзара сөз байланыстырып, өрісте қой бағып
жүріп, оның иесіз жайылып жүрген отарынан 86 тоқты мен 67 саулықты ұрлап,
бөліп алып өз отарына қосып алған да, мемлекетке 7945 сом 75 тиын
материалдық залал келтірілген. Бірақ шопан Даулыбаевтың хабарлауы бойынша
кеңшар дирекциясының және аудандық ішкі істер қызметкерлерінің араласуымен
ұрланған мал Үмбетовтың отарынан табылып, толықтай Даулыбаевтың өзіне
Үмбетов бұдан кейін 1999 жылы тамыз айында 2000 жылдың мамыр айында өзі
бұрын аға шопан болып істеген №1бөлімшенің меңгерушісі болып қызмет
істеген. Осы қызметте жүріп, ол қызмет бабын пайдаланып, 1998 жылдың
қарашасында аға шопан Әбеновтың отарынан бір бас ісек қой алып, бас
пайдасына жаратып, мемлекетке 99 сом 25 тиын залал келтірілген. Сондай-ақ
дәл осы уақытта аға шопан Мейіровтан 3 саулық қойды алып кетіп, бас
пайдалана жаратып, кеңшарға 203 сом 11 тиын залал келтірілген.
Үкім етті
З. Үмбетов Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің 76 –
бабының үшінші бөлімімен 76 – бабының төртінші бөлігімен 6 жылға бас
бостандығынан айыруға, 76-4 бабының екінші бөлімімен дүние мүлкін
тәркілеусіз бір жылға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалсын.
Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексінің 37 – бабының талабына
сәйкес жеңіл жазаны ауыр жазамен қосу арқылы дүние мүлкін тәркілеусіз 6
жылға бас еркінен айыру жазасы тағайындалсын.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот Пленумының 18 маусым 1999 жылғы
қылмыстық кодекстің 132 – бабының екінші бөлігі бойынша тағылған айып
дәлелденбегендіктен іс қысқартылсын. Сотталушының дүние – мүлкіне хаттау
салу туралы шығарылған тергеушінің қаулысы бұзылсын. Оның өз басы ешқайда
кетпеу туралы қолхаты жойылсын. Үкімге риза болмаған процеске қатысушылар
үкім оқылған 7 тәуліктен бастап Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
қылмысты істер қарайтын сот алқасына шағым беруге немесе наразылық
келтірулеріне әбден құқылы.

Төраға етуші О. Тастанбеков
Халық заседательдері: К. Рысбеков
С. Шаженова
1.2. Жалпы іс жүргізу құжаттарының теориялық ерекшелігі.

Жалпы іс жүргізу – басқару қызметіндегі негізгі бір сала болып
табылады. Ұйымдар мен мекемелердің, кәсіпорындардың қызмет етуі барысында
шығарған түрлі шешімдер, басқару істері, атқарған қызметті іс қағаздарын
реттейді. Жалпы іс жүргізу мен сот жүйесіндегі іс жүргізу ерекшеліктері жер
мен көктей. Өйткені сот жүйесіндегі іс жүргізу өзінше бір сала деуге де
болады, яғни сот жүйесіндегі іс жүргізудегі пайдаланылатын құжаттардың мәні
мен мазмұны ерекше. Сонымен сот жүйесіндегі іс жүргізудегі құжаттар реті
мемлекеттік стандартқа сай рәсімделген құжаттар, яғни белгілі-бір мән-жайды
баяндайтын құжаттар. Осы құжаттар мен іс жүргізу қылмыстық, әкімшілік және
азаматтық қатынастардан туындайтын мәселелерді жүргізеді. Сот жүйесіндегі
іс жүргізуде сотқа ғана тән құжаттармен іс жүргізіледі, яғни шешім,
ұйғарым, сот мәжілісінің хаттамасы. Куәгер берген жауап хаттамасы, үкім
тағы да сол сияқты жалпы іс жүргізу мемлекеттік және мемлекеттік емес, яғни
жеке меншік кәсіпорын, ұйым, мекемелердегі іс жүргізудің арасында
мемлекеттік стандартқа бағынбайтын іс жүргізу де болады. Жалпы мекемелерде
немесе ұйым, кәсіпорындардағы іс жүргізу – ресми құжаттардың тілі бір
жүйеге түспей, стильдік жағынан қалыптаспай, мемлекеттік ресми құжаттардың
барлығы қазақ тілінде жазылмай әлі де болса қазақ тіліне толық көшкен жоқ.
Іс жүргізу мекемелер мен ұйымдардың жұмысының нақты құжаттармен,
деректермен реттелген, дәйектелген жүйесі.
Жалпы іс жүргізу құжатын жасау және рәсімдеу осы құжат әзірленген
базадағы нысандарды реттейді. Өзімізге мәлім елімізде қызметтік құжаттарды
жүргізу СХҰ (стандарттау жөнідегі халықаралық ұйым) қабылдаған, атап
айтқанда А мысалы пайдаланылады.

Жалпы іс жүргізу тәртібінің үш стилі бар.
Ресми іс жүргізу
Дипломатмиялық стиль Заң шығарушылық стиль Күнделікті іс жүргізу
стиль

Ресми іс жүргізу стилі әлеуметтік сананың ерекше формасы құқықтық
санамен сәйкеседі. Біздің әрқайсының белгілі бір дәрежеде өз құқығымыз
туралы, мысалға отбасы қарым-қатынасы, қызметтегі қоғамдық органдардағы
және мемлекет алдындағы жауапкершілігіміз туралы білеміз.
Заң шығару, сот ісін жүргізу, әкімшілік-шаруашылық салаларда сөйлеу
тілінің табиғи екі жақты оның мазмұны нақты болған мен сол мазмұнды
бейнелеудің құралдары дерексіз.
Іс жүргізу тілінің терминделуі тіл әсерлігінің маңызды белгісі болып
табылады. Заңның стилі дәлдігімен және қысқа да нұсқалығымен ерекшеленеді.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынастарға қатысушылардың
теңдігін, меншікке қол сұқпаушылықты, шарт екендігін жеке істерге кімнің
болса да озбырлықпен араласпауға жол беруге болмайтындығын азаматтық
құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру қамтамасыз ету қажеттілігін тануға
негізделген. Кәсіпорын не ұйымдардың іс жүргізу тәсілі белгілі бір мәдени
құндылыққа ие, мемлекеттік архив қорының бөлігі болып табылады. Іс
жүргізудің қажетті және жеткілікті мөлшерде болуы, құжаттардың
толтырылуының біркеліктілігі нақты жұмысқа көп уақыт бөлуге көмектеседі.
Мекеме немесе кәсіпорын үлкен болған сайын оның іс жүргізу жүйесі де
күрделене түседі. Жарғы мен құрылтай шарты, компанияны ашу, қайта құру
тарату жұмысшыларын тек құрылтайшылар мен акционерлер ғана істей алатынын
белгілеп береді.
Іс жүргізудің өзара бағыныштылық тізбегі кәсіпорынның көлемі мен
басқару қызметіне байланысты екі, үш және төрт звенолық жүйеден тұруы
мүмкін. Іс жүргізудің түпкі мақсатын таңдауда ең алдымен барлық басқару
бөлімдерінің бақылауда болуын, жауапкершілігін және қызметтердің нақты
бөліндісін тиімділікті басшылыққа алған жөн.
Іс жүргізудің өзіндік құрамы мен грамматикалық құрылымының
стилистикалық белгі құжаттың қажетті үлгіде құрылуын, берілетін ақпараттың
дәлдігі мен толықтығын, қисындылық, қысқалық т.б. талаптарының жүзеге асуын
қамтамасыз етеді. Іс жүргізудегі құжаттың сапасы оның толықтығы,
оралымдылығы және анықтылығы мен ғана емес, сондай-ақ оның ықшамдылығымен,
көркемділігімен және қалайлығымен айқындалынады.
Сонымен іс жүргізу құжаттары тікелей қатынас жасаумен тиімді
ұштастырыла жүргізілсе, техникалық жағынан жақсы жабдықталып, нақты
мақсаттарға жұмсалса, онда олар іс жүргізу іс-әрекеттің табысты болуына
жағдай жасайды. Іс жүргізу құжаттары сонымен қатар хабар мәліметтің қайнар
көзі және таратушысы, заң арқылы қорғалатын істі белгілеудің тәсілі де
болып табылады. Іс жүргізу құралы ретінде құжаттар жоспарлауда,
қаржыландыруда, несие беруде, бухгалтерлік есептеу мен есеп беруде,
оперативті басқаруда ұйымның қызметін кадрлау жағынан қамтамасыз етуде т.б.
қолданылады. Іс жүргізу құжаттарында мемлекеттік құрылым белгіленеді, олар
мекемелер, ұйымдар, кәсіпорындар және азаматтар арасындағы заңды және жеке
тұлғалар арасындағы заңды қызмет. Ұйымдарда өзінің қалыпты қызмет етуіне
қажет салалық құжаттар табелін әзірлейді.
Іс жүргізу қызметі салалық бөлімдердің барлығына бірдей іс
номенклатурасын жасап шығарады. Іс жүргізу құжаттары стандарт құжатының
құрамын құжат тізбелерінің орналасуы мен мазмұнын, құжат деректемелерін,
бланкілерге, мәтіндерге және олардың машинкаға басылуына қойылатын
талаптарды белгілейді.
Іс жүргізу туралы мәліметтер де коммерциялық құпия құжаттарына жатуы
мүмкін.
Мемлекеттік үкімет органдары коммерциялық құпияны анықтау мен
сақтауға заңда көрсетілген жағдайлардан басқа уақытта араласа алмайды. Ұйым
басшысы құпия мәліметтер есебін жүргізу, сақтау және пайдалануға жауапты
лауазым иесі анықтайды. Коммерциялық құжаттарға приоретет былай қойылады.
Коммерциялық құпия
№ 1 дана
Немесе___________
Құпия
№ 1 дана

Ұйым немесе мекемелердегі іс жүргізуді ұйымдастырудың қандайда бір
нысаны және оның құқықтық мәртебесін таңдау кәсіпкердің өз көзқарасы мен
сыртқы жағдайларға байланысты болады.
Іс жүргізу құрамы орталықтандырылған немесе орталықтандырылмаған
болуы мүмкін. Іс жүргізуді ұйымдастыру өзара кәсіпорындағы қызметі бойынша
ұйымдық құжаттарды жасауда әр түрлі ерекшеліктерге көңіл аударады.
Кәсіпорындағы іс жүргізу – мәліметтерді қабылдап алу және өңдеу,
шешім қабылдап оны орындау сияқты белгілі бір дәрежедегі ақпараттық процесс
болып табылады. Дұрыс шешім қабылдау үшін толық түрдегі жедел ақиқат
мәліметтер керек болады.
Жалпы іс жүргізудің ережесін Қазақстан Республикасы мәдениет, ақпарат
және қоғамдық келісім министрлігінің архивтер мен құжаттарды басқару
комитеті белгілейді.
Мұндай соңғы ереже 1992 жылы 30 маусымда Қазақстан Республикасының
министрлер кабинеті бекіткен. Қазақстан Республикасында барлық нысандағы
кәсіпорындар мекемелер мен ұйымдарда құжат толтыруды, яғни іс жүргізуді
басқару және құжат жүргізудің негізгі ережелері деп аталатын № 562 қаулысы
қабылданған.
Іс жүргізу жүйесінде құжаттарды топтастыру мәтіні бар. Олар
ұқсастықтары мен айырмашылықтары бойынша болу болып табылады.
Белгілеу тәсіліне қарай – құжаттар жазба, графикалық (фото, кино,
бейнеқұжаттар);
Мазмұнына қарай – ұйымдық - өкімдік, қаржы – есеп, жабдықтау өткізу;
Атауына қарай - көптеген түрге, ережелер, бұйрықтар, хаттамалар,
жарғылар, арыздар;
Түріне қарай – құжаттар типтік, үлгілік, жекелік, қалыпты, жалпыға
бірдей,
Толтыру орнына қарай – ішкі, сыртқы, кіріс, шығыс;
Орындау мерзіміне қарай – жедел, жедел емес (жай);
Шығу тегіне қарай – құжаттар қызметтік және ресми-жекелік болып
бөлінеді;
Жариялық дәрежесіне қарай – құжаттар қарапайым, күнделікті, қызметте
қолдану үшін және құпия болып бөлінеді;
Заңдылық күшіне қарай – шын және жалған;
Сақтау мерзіміне қарай – құжаттардың мынандай түрлері болады. 10
жылдан жоғары – 10 дейінгі;
Жасау сапасына қарай – түпнұсқа және көшірме құжаттар болып бөлінеді.
Жалпы іс жүргізу сипаты
Іс жүргізу құжаттары ресми іс қағаздары ірі кәсіпорындарға түсетін
құжаттар атқаруға өз жолын экспедиция арқылы жүреді. Бұл жерде олармен
мынадай бірқатар операциялар жасалады: қабылданған құжаттарды рәсімдеу,
құжаттардың дұрыс жеткізілуі, конверттерді ашу, конвертке құжаттың дұрыс
салынуы, сұрыптау, атқаруға беру. Бұл іс жүргізу екі бастапқы құжаттар
тіркелген және тіркелмейтін құжаттар ағыны болып. Тіркелмейтін құжаттар мен
“жеке өзінде” деген белгісі бар құжаттар мақсатты түрде беріледі.
Тіркелген құжаттар мынандай екі ағынға бөлінеді. Басшылардың атына
жіберілген және нақтылы алушының аты көрсетілмей жіберілген құжаттар және
құрылымдық бөлімшенің атына жіберілген құжаттар. Бірінші ағынның құжаттары
кеңсеге, екінші ағынның құжаттары – құрылымдық бөлімшелерге жіберіледі.
Осыдан кейін басшы көмекшісі немесе кеңсе меңгерушісі түскен құжаттарға
алдын– ала шау жасайды. Құжаттарды алдын-ала қараудың қажеттілігі
мекемедегі нұсқаулық ақпараттар көлемінің өсуіне, оның шұғыл өңдеуіне
қойылған талаптың өсуіне және тиімді шешім қабылдау үшін қажетті құжат реті
негізделген.
Бұл іс жүргізуді алдын– ала қарау мақсаты басшылардың міндетті
қарауын қажет етпейтін құжаттарды бөлу, құжаттардың жіберілуі тиіс
бөлімшелерге немесе акнықтау бөлімшелеріне жіберіледі. Құжатты қабылдау
кезінде мазмұнның маңыздылығы, көтеріліп отырған мәселелердің күрделілігі,
жіберіп отырған иесі, атқарудың жеделдігі, құжаттардың түрі есепке алынады.
Құжатты бағалауды және бөлімше мен атқарулардың функцияларына және
құдыретіне сәйкес негізге ала отырып олар құжаттарды жіберуді жүзеге
асырады. Осылайша іс жүргізудегі құжаттарды алдын– ала қарау басшылықтың
және құрылымдық бөлімшелердің атына жіберілетін құжаттардың екі түрі ағынын
құрайды. Мекеме немесе ұйым басшысына үкімдік және іс жүргізудің жоғары
тұрған органдардың құжаттары және мекеме қызметкерлерінің маңызды
мәселелері бойынша қажетті ақпараттарға ие басқа да құжаттар беріледі.
Қалған құжаттар құрылымдық бөлімшелердің басшылығына немесе атқарушы
бөлімдерге жіберіледі. Құжаттар басшылыққа немесе атқарушыға түскеннен
кейін беріледі.
Мекемелер мен кәсіпорындардағы іс қағаздарын жүргізу яғни, іс жүргізу
қазақ тілінде жүргізу және оның қоғамдық – әлеуметтік қызметін кеңейту. Осы
орайда соңғы жылдары мемлекеттік тілде іс жүргізу қағаздары мемлекеттік
стандарттпен дайындалып жүр.
Іс жүргізу қағаздарын жеке адамдардың жұмысқа орналасуы, ұжым
мүшелерінің жұмыстан босатылуы, басқа жұмысқа ауысуы кезекті немесе
кезектен тыс демалыс алуы, материалдық көмек сұрауы тағы да басқа мәселелер
жайлы жазылады. Іс жүргізу қүжаттарында төмендегідей болып келеді.
1) құжаттың адресаты (көрсетіледі)
2) құжат аты
3) құжат мазмұны
4) құжат жазылған мерзімі
5) құжат иесінің қолы
Қорыта келгенде, іс жүргізу, іс қағаздарынан өтілетін тәжірибелік
адамдардың іс қағаздарын дұрыс, сауатты, қатесіз жазуды көздейтін тыныс
белгілерге көп көңіл бөлуі қажет.
Атқаруға түскен іс жүргізу құжаттарының мәселе толық шешілгенге дейін
реттеледі. Іс жүргізу құжаттарының қозғалысына ең алдымен құжаттарды
жасауға қатысқан бөлімшелердің саны да ықпал етеді. Бөлімшелердің саны
құжат өтетін инстанциялардың санын келісім операцияларяның санын, виза
қоюды, түзеуді анықтайды. Іс жүргізу құжаттарын әзірлеуге арналған уақытты
қысқарту үшін жобаның көшірмесі даярланады және оны әзірлеуге
қатысқандардың барлығына жіберіледі, келісім автоматтандырылған режимде
одан да тез жүргізіледі. Құжаттардың саны, оның композициясы мен стильінің
анықтығы олармен жасалатын жұмыстарды жеңілдетуге де, түзетуге де әсер
етеді. Атқарылған іс жүргізу және қол қойылған құжат алуға жіберу үшін
ресімделінеді. Құжаттар тіркелгеннен кейін экспедицияға жіберіледі. Бұл
жерде іс жүргізу құжаттарының дұрыстығы қызметтік бланкалардың сәйкестігі,
қол қойған адамның қолы мен лауазымы, күннің бар жоғы, тіркестік нөмірі,
қосымшалары және парақтардың саны көрсетіле отырып, мәтіннің соңына ол
туралы белгі жазылғандығы тексеріледі.
Конверттерге мекен –жайы жазылғаннан кейін почталық жіберілімге виза
қойылады, жіберілім құны айқындалады, конверттер почталық төлемді, күнін,
мекеменнің аталуын жіберілімнің реттік номерін механикалық штампілік
белгілермен қоятын машинкада маркіленеді. Ісжүргізу құжаттар тіркеу
кітабымен бірге байланыс бөлімшесіне берілді, онда байланыс қызметкері
қабылдаған жеделхаттардың саны, байланыс бөлімшесіне олардың жеткізілген
уақыты туралы белгі жасайды, қол қояды және өздеріінң қойылған қолдарын
почталық штамппен растайды. Жалпы іс жүргізу құжаттары мекеменің шегінде
айқындалады және атқарылады. Олардың даярлық және ресімдеу кезеңінен өтуі
кірістік құжаттардың даярлығындай және ресімделгеніндей ұйымдастырылады, ол
іс жүргізу кезінде ол шығыстық құжаттардың бағыттарымен сәйкес болады.
Іс жүргізу құжаттары құжат жобасын дайындау, ресімдеу, қол қою атқару
кезеңіндегідей өтеді.
Іс жүргізу құжаттары қозғалысының ерекшелігі жекеленген жерлер үшін
олардың бағыттарының әр түрлілігі болып табылады. Хаттамаларды даярлау мен
ресімдеу жобаны жасауды және оны келісуді қажет етеді.жекеленген лауазымды
тұлғалар мен бөлімшелер тапсырмалар баяндамалар мен хаттамалар даналары
көбейтіліп немесе хаттамалардан үзінді көшірме түрінде соңғысына беріледі.
Мекеме немесе құрылымдық бөлімше жіберген жедел хаттағы баяндау жазбалары,
анықтамалары, мәліметтерді және тағыда басқа құжаттарды олар қарап
шыққаннан кейін атқару үшін жалпы тәртіпке беріледі. Бұйрықтардың,
нұсқаулардың және басқа да таратушы құжаттардың жобалары шығарылатын
құжаттардың заңға сәйкестігін растайтын заң қызметкерлері арқылы өтеді. Іс
жүргізу қызметкерлері арқылы мекемедегі ақпараттардың түгелге жуық тасқыны
өтеді, тізімге олар құжаттарды алудың, өңделудің және берудің жеделдігіне
тікелей әсер етеді. Іс жүргізуде құжаттарды өңдеу бекеті не уақытылы
жетекізу құжат айналымын тиімді ұйымдастырудың негізгі шарте болып
табылады. Сондай-ақ құжат айналымы көлемінің іс жүргізуі былай жүреді:
1) мекемелерге немесе ұйымдарға, оның құрылымдық
бөлімшелеріне, жекелеген атқарушыларға іс жүргізу қызметі құрылымдарына
жүктемелердің жүктелуін;
2) осы мекеме немесе ұйым, кәсіпорын іс жүргізу құжаттары
бөлімшелерінің міндеттері мен функцияларына сәйкестігін;
3) Мекеменің ұйымдастырушылық және электрондық есептеу
техникасына қажеттілігін айқындау үшін ұйымдастырылады.
Іс жүргізу құжаттарының сандық сипатын зерттеу іс жүргізу құжаттар
арасындағы арақатынастарды,олардың динамикасын белгілеуге мүмкіндік береді.
Іс жүргізудегі құжат айналымының көлемін айқындау кезінде барлық
құжаттар бір есепке алынады. Кірістік, шығыстық, ішкі жеке – жеке
есептелінеді. Машинаға басылған көшірмелер мен жедел көбею құралдарымен
көбейтілген көшірмелер бөлек есепке алынады. Іс жүргізудегі құжат
айналысының жалпы көлемі көшірмелердің қосынды саны көрсетілетін көлбеу
сызықтарымен көрсетіледі. Іс жүргізу құжаттарының ішінде мынандай:
жеделхаттар, бандерадар, үкімдік және жоғарғы тұрған ұйымдардың құжаттары,
ұсыныстары, шағымдар мен өтініштер жатады.
Іс жүргізу құжаттарыынң ішінде үкіметке және жоғарғы тұрған ұйымдарға
жіберілген, басшылық қол қоймаған құжаттар, жеделхаттар және факстер жеке
есептелінеді. Іс жүргізу құжаттарының көлемі туралы деректердің мәліметтері
кезең – кезеңмен жазылып отырады. Құжаттарды есептеу кезінде іс жүргізу
тіркеудің көп қырлы мүмкіндігіне тіркелмеген құжаттардың бар жағына
құжаттардың барлығы да экспедиция арқылы өте бермейтігіне, телетайптық
жеделхаттардың, телефанограммалардың, факстердің көрсетіле
бермейтігіндегіне айрықша назар аудару керек.
Одан басқа жеделхат сияқты құжаттарды беру тәртібін сақтау қажет.
Олар мазмұны бойынша әдетте айтарлықтай аз болғанымен мекен – жайлары
бойынша есепке алынады. Құжат айналымының сандық сипаты оның көлемін ғана
емес, қайсы ұйымның болсын уақыт бірлігінде өткен құжаттар көлемінің
тығыздығын да көрсетеді.
Іс жүргізу кезінде құжат айналысы тығыздығының динамикасы, құжат
айналымының көлемі ай сайын есептелініп отырады. Міне осылайша іс жүргізу
процесін жүзеге асару кезеңіндегі құжаттандыру және құжаттармен жұмыс
істеуі ұйымдастыру мәселесін қамтиды.
Іс жүргізуді біршама ең жауапты жағдайлар үшін құжат шаблонына
енгізілуі мүмкін. Жиі реквізиті өзгеретін құжаттар мысалы, банк тік
реквезиттер бар бланкілер үшін электронды нысанды пайдаланған өте пайдалы.
Іс жүргізу құжаттарының тақырыбы іс – әрекеттің негізгі мәселелері мен
сипаты дәл сол құжаттың қысқаша мазмұнын қамтиды.
Құжаттарды және олармен іс жүргізуді тіркеудің көптеген
автоматтандырылған жүйелері ұйымдардың (фирмалардың) хат – хабарлары туралы
деректер базасын өзіне қамтиды, мұндай жағдайда адресті енгізуді жеделдету
және оны жазуда көптеген жол бермеу үшін “Адресат” реквезиті тиісті
деректемелердің базаларын пайдалану арқылы толтырылады. Бұл іс жүргізуде
деректер базасында бір ұйымның бірнеше атауының пайда болдырмау үшін
деректер базасын кезең – кезеңде тексеріп отыру және хат – хабарлар
тізіміне толықтырулар енгізуге құқығы бар адамның тізімін шектеу ұсынылады.
Әдетте бұл іспен жүргізу хат – хабарларын тіркеуге жауапты және
деректер базасын ұйымдастырудың принциптері туралы хабардар адамдар
айналысады. Жергілікті желілермен жарақталған қазіргі офистердегі іс
жүргізу негізгі басқарманың бірі құжаттарды реттеу болып табылады. Іс
жүргізуді автоматтандырылған жүйесінде бағыттандыру модульдеріне
құжаттардың әр түрлі және тіршілігі үшін келісушілердің алдын-ала жасаған
тізіміне сәйкес бұл іс жүргізу процесі автоматты түрде жүзеге асырылады.
Автоматты түрде құжаттау өтуіне бақылауды, егер құжат қайсы бір бөлімшеде
бөгеліп қалған жағдайда ескертуді жүзеге асырады.
Іс жүргізудің кейбір күрделі мәселелерін әзірлеу және оны жасау
әдетте, осы жұмыс орнында істейтін адам мен кадр қызметкерлері,
бухгалтермен және бағдарламалық қызмет көрсету жөніндегі қызметкермен
бірлесе отырып жүзеге асады.Іс жүргізу құжаттарын жасаушыға нақтылы
ақпараттың қандай реттілікпен енгізілуін әзір жауап беретін мәтіндік
жиелікті қамтуы мүмкін.
Іс жүргізу құжаттарының үлгілері мәселелерді шешудің тәртібін
айқындайтын нормативтік – әдістемелік құжаттардың заңдық базаларын зерттеу.
Құжаттарды әзірлеу кезеңі заңдық базалардың күрделілігіне, оңай қол
жеткізбейтігіндігіне және заң шығару материалдарын іздеу жұмыстары бойынша
еңбектенуді қажет ететін жұмыстарды жүргізу қажеттілігіне байланысты көп
еңбектенуді қажет етеді. Қазіргі іс жүргізуде жан – жақты заң шығару және
нормативтік әдістемелік құжаттарды қамтитын көптеген заң және құқықтық
деректер банктердің бар болуы құжаттардың әзірлеу сапасын айтарлықтай
арттыруға мүмкіндік береді.
Іс жүргізу құжаттарын әзірлеудің екінші кезеңі осы мәселе бойынша
мұның алдындағы құжаттарды осыған ұқсас мәселелер бойынша құжаттар мен
шешімдерді зерттеу болып табылады. Іс жүргізу құжаттарын іріктеу проблемасы
көп жағдайда әзірленіп жатқан құжаттың дұрыстығын, қарама – қайшы еместігін
және толықтығын айқындайды. Таяу уақыттың ішінде, қажетті құжаттарды іздеу
іс жүзінде мүмкін емес болған. Тіркеудің карточкаларымен шектелетін және
жұмсаған айтарлықтай еңбек талап етеді.
Іс қағаздарын әзірлеудің үшінші кезеңі – нақтылы ситуациялар бойынша
деректер жинау болып табылады. Бұл кезеңде деректердің алынған базаларымен
қатар, белгілі бір өнім өндіретін кәсіпорындардың анықтамалары, сауда
фирмаларының, ұйымда, мекемеде және фирмада әзірленген деректер базалары
пайдалануы мүмкін.
Іс жүргізуде ақпаратты қабылдауды ең, алдымен сандық көріністе, оның
графикалық безендірілуін, яғни әдетте есептерді баяндап, аларда даярлау
кезінде, алқалық органдардың материалдарында пайдаланатын ережелер болады.
Іс жүргізуде мәтінді әзірлеу кезінде синонимдер, антонимдер, түсіндірме
сөздіктер ол мәтінді шетел тілінде даярлаған кезде ағымын, орыс немесе
тиісінше неміс, француз тілдеріндегі сөздіктерді пайдалануға әбден болады.
Іс жүргізу құжаттары қарапайым мәтін түрінде ұйымдастырылуы мүмкін. Сондай
– ақ қағазға басып шығаруға арналмаған құжаттар аудио, бейне құралдарына
жазылуы мүмкін.
Мекемеге келіп түскен, тіркеуге жатпайтын құжаттармен іс жүргізу
Дәлелдемелер үшін жіберілетін хат.
Демалысқа және іссапарға рұқсат етілген хаттар мәжілістер, кеңестер
және күн тәртібі туралы хат.
Кестелер, өтініштербөлінген бөліністер.
Мәліметтер үшін жіберілген ақпараттар, мәліметтер.
Оқу жоспары бағдарламалар.
Жарнамалық хабарлар, плакаттар.
Прейскуранттар.
Ескертулер.
Материалдар нормалары мен нормативтер.
Құттықтау хат.
Шақыру билеті.
Ұжымдық шарттардың қорытындысы бойынша құжаттар.
Бухгалтерлік құжаттар.
Жоспар – қаржы құжаттары
Түсініктеме жазба.
Төрелік және іздеу құжаттары.
Іс жүргізу құжаттарымен тікелей қатынас жасаумен тиімді ұштастарыла
жүргізілсе, техникалық жағынан жақсы жабдықталып нақты мақсаттарға
жұмсалса, онда олар іс әрекеттің табысты болуына жағдай жасайды. Іс жүргізу
құжаттары, сонымен қатар хабар мәліметтің қайнар көзі және таратушысы, заң
арқылы қорғалатын істі белгілердің тәсілі болып табылады. Іс жүргізу құралы
ретінде құжаттар жоспарлануда, қаржылануда, несие беруде, бухгалтерлік
есептеу мен есеп беруде, оперативті басқаруда, ұйымның қызметін кадрлық
жағынан қамтамасыз етуде қолданылады. Құжаттарда мемлекеттік құрылым
белгіленеді, олар мекемелер, ұйымдар, кәсіпорындар және адамзаттар
арасындағы заңды және жеке тұлғалар арасындағы қатынастар үшін қызмет
етеді. Іс жүргізу нұсқаулығы кәсіпорын қызметкерлерінің құқықтық жағдайын
қызметін, құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін белгілейді.
Іс жүргізуде жақсы жасалған, тәжірибеде сыналған құжат үміткерді
лауазымды қызметке таңдауда жақсы бағдар болады, соған қоса ол үкіметтегі
аталған іс жүргізу келісім – шарттың көлемін едәуір елеулі түрде
қысқартылуына мүмкіндік береді.
Іс жүргізуді тиімді басқару жұмысы лауазымды адамның қызметі сол
қызметті жүзеге асырудағы мүмкіндіктердің тепе – етңдігі арқылы мүмкін
болады. Іс жүргізу нұсқаулықтарының тепе – теңдігі мынаны білдіреді: іс
жүргізуде тек оларды орындауды қамтамасыз ететін құрал – жабдықтар арқылы
орындалатын қызметтер ғана беріледі. Соның өзінде құқықтары мен міндеттері
өзара теңестірілуі керек, яғни әрбір міндеттеме белгілі бір құқықпен
міндеттемелер арасында жүзеге асырылуы тиіс. Жауапкершілік көлемі мен іс
жүргізу көлемі де солай сәйкестендірілуі қажет, яғни бір немесе
жауапкершілік соған сай іс жүргізу көлемі қамтамасыз етілуі тиіс.
Іс жүргізу нұсқаулығының мазмұндық балансы кесте түрінде

Қызметкер -––– құжаттар
Міндеттемелер ––––– іс жүргізу
Жауапкершілік ––––– құқықтар
Іс жүргізу нұсқаулығына “Жалпы ереже” кіреді.
Іс жүргізу қызметтік, қоғамдық әрекеттерін ресми түрде қабылдау,
іскерлік қабілеттің моральдық сапасын реттеу.
Уақыт өтуіне байланысты жеке іс қағазына анкеталық көшірмесі, тегінің
өзгеруі іс қағазына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.