Қайта Өркендеу Дәуірінің негізгі сипаттары

Жоспар

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қайта өркендеу дәуірі философиясы
1. Қайта Өркендеу Дәуірінің негізгі сипаттары. Антропоцентри және гуманизм.
2. Ортагасырлық ойлаудан Ренессансқа өту кезеңі. ЭРоттердамский; М.Монтень; Н.Кузанский.
3. Қайта Өркендеу Дәуіріндегі өнер және ғылым. Л.Винчи, Н.Копеник, Д.Бруно, Г.Галилей ілімдері.
4. Қайта Өркендеу дәуіріндегі әлеуметтік-саяси философия. Н. Ма- киавелли, Т.Мор, Т.Кампанелла.

Қайта Өркендеу дәуірі шамамен алғанда ХІV-ХVII -ғасырлар аралғын қамтиды. Бұл кезең мәдениеттің барлық саласында керемет жетісті терге қол жеткізілген, прогрессивті төңкеріс жасалған кезең. Осы дәу философиясы да өзінен кейінгі философиялық жүйелердің негізін қалған, әлемдік философия тарихындағы маңызды кезең болып есептелед
Қалыптасу жағдайлары:
1) Европаның алдыңғы қатарлы елдерінде капиталистік қатынастардың негіздері қаланды. Ауыл шаруашылығынан - өнеркәсіпті дамыту ауыл-селодан - қалаға көшу кезеңі басталды;
2) Ұлттық мемелекеттер мен абсолюттік монархия қалыптасты;
3) Жаңа тап - буржуазия пайда болды;
4) Терең әлеуметтік конфликтілер: Германияда Шаруалар соғысы Фраиция мен Нидерландыда діни және буржуазиялық соғыстар жүрді
Осы әлеуметтік-тарихи жағдайлардың бәрі жаңа көзқараст қажеттілігін туғызды. Бұл кезең Орта ғасыр кезеңі мен антикалық мәдниеттің жалғасы, әсіресе, антикалық мәдениетті қайта Өркендету, қалпына келтіру болды. Дәуірдің Қайта Өркендеу деп аталуы да сондықтан.
Қайта Өркендеу Дәуірінің дамуы үш кезеңнен тұрады: 1) гуманистік немесе антропоцентристік - ХІV-ғ. ортасынан XV- ғасырдың ортасына дейін; 2) онтологиялық мәселелер шешілген неоплатонизм кезеңі - ХV-ғ ортасынан ХVІ-ғ. бірінші үштігіне дейін; 3) натурфилософиялық кезең - ХVІ-ғ. екінші жартысынан бастап ХVІ-ғ. басына дейін. Бұл жіктеудіш салыстырмалы екендігін ескерткен дұрыс.
Ерекшеліктері:
1) Қайта Өркендеу философиясында да басты орынға Құдай ие, бірақ философиялық талдау объектісі - Адам, ол космостық болмыстың негізгі звеносы. Орта ғасыр философиясы адамды күнәһар, құдайдың құлы ретінде карастырса, Өркендеу философиясы адамды жоғары көтерді, оның еркіндігін дәріптеуге ұмтылды;
2) Өркендеу философиясы жаратылыстану саласындағы жетістіктермен, географиялық жаңалықтармен, медицина, математика, табиғат туралы ғылымдармен тығыз байланысты дамыды;
3) Осы ғылымдардың жетістіктері негізінде философия дүниені жаңа, пантеистік бейнесін жасауға тырысты, табиғат пен құдай бірлігі, табиғат пен адамның құдайы сипаты идеяларын негіздеуге ұмтылды;
4) Философиялық ой өнермен тығыз бірлікте дамыды. Адамның өзінің табиғи негізіне оралуы идеясы Өркендеу дәуірінің өнерінде көрініс тапты. Адамның күші Құдаймен тең, ол бәрін де игере алады. Ренессанс адамы - шығармашылықпен айналысатын, қолынан келмейтіні жоқ адам. Ол бәріне қабілетті, дене сұлулығына да, ой сұлулығына да жете алады. Адам - дүниедегі ең әдемі, ең әсем Тіршілік етуші (существо). Осы эстетикалық негіз Өркендеу философиясына ерекше мазмұн берді, Әсемдік, Адамның Әсемдігі асқақтатылды. Тән мен жанның сұлулығы Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рембрандт шығармаларында суреттелді, олар әлі күнге дейін аса қүнды, теңдессіз, баға жетпес дүниелер болып есептеледі;
5) Ренессанс философиясына гуманизм - адамның тұлға ретіндегі құндылығын, оның еркіндікке, бақытқа және дамуға ие болу құқын мой-ындайтын көзқарас тән. Гуманизм антика мен Орта ғасырда да болғанымен, қоғамдық қозғалыс ретінде Өркендеу Дәуірінде қалыптасты. Ерекшелігі - гуманистік философия кәсіби философиядан тыс қалыптасты. Ақын-жазушылар, ғалымдар, ритор, педагог, дипломат. саясаткер және тағы баска білімді адамдар гуманистер қауымдастығын құрып, жаңа гуманистер модениетін жасауға талпынды. Олар өздеріне философ деген атақ беріп. философияға жаңа мазмұн берді, бұрынғы философтарды философ деп санамады. Гуманизмнің негізін салушылар: Данте Альгиери, Франческо Петрарка, Колюччо Салютати.
Данте Альгиери (1265-1321) - итальяндық Ренессанстың астанасы Флоренцияда дүниеге келген ақын және ойшыл. Оның Құдайы комедиясы - гуманистік ойлардың бастауы. Бір жағынан алып қарағанда, бұл еңбек ортағасырлық христиандық көзқарастар энциклопедиясы, Құдай адам өмірінің басшысы ретінде бейнеленеді. Сонымен қатар, Құдайы комедияда адамның жер бетіндегі өмірі, қызметі, жаңа адамның психологиясы мықты суреттеледі. Поэмада антикалық образдар, антикалық ақындар мен философтар көп кездеседі. Негізгі идея - Құдай даналығының керіністерінің бәрінен де ғажайыбы - адам. Адамдардың бәрінің табиғи кабілеті бірдей, мәселе оны жетіддіре білуде (өнер, ғылым, өндірісте).
Данте гуманистерге күш беруші болса. Италиядағы гуманистік қоз лыстың негізін қалушы - ақын және философ Франческо Петрар (1304-1374). Оның поэзиясында Ренессанс дәуірінің жаңа адамының ішкі жан дүниесі тамаша ашылды. Христиан дініне сенуші бола тұра ол схоластиканы диалектиканың мылжыңы, белсенді адамға қажетсіз оқымыстылық деп сынады, дінбасылардың даңққұмарлығы мен нәпсіқұмарлығын айыптады, алғашқы христиандық гуманизм идеясына сүйенді жәәне антикалық философия мен христиан дінін табыстыруға тырысты.
Осы бағытты әрі қарай дамытуға үлес қосқан Колюччо Салюта (1331 -1406) болды. Ол өз шығармаларында Италия қалаларының қоғамдық өмірін суреттеді, феодалдық қоғамға қарсы тұрған қала еркінді мадақтады. Осы позициясы арқылы оның адам еркіндігін қолдаған көзқарасы керінеді. Тұлға еркіндігі мәселесі оның мәдениет тілі мәселес түсіндіруінен де айқын байқалады. Дүние, құдай, адам туралы, ілімді, ада гершіліктік құндылықтар дүниесін гуманистер схоластикалық философ категориялары арқылы емес, антика мифологиясын, поэзия тілін қолда арқылы жеткізуге тырысты. Салютатидің ойынша: өз ойын жеткізу құқығы адамның өзіне беру керек. Бұрынғы тіл түсініксіз және жат. Философиялық мәтіндерді, әсіресе Аристотельдің шығармаларын қайта аударып, тазарту қажет. Филологиялық және тарихи комментарий-түсіндірмелер тек мәтіндердің объективтік мазмұнын ашуға мүмкіндік береді.
Ортағасырлық ойлаудан Ренессансқа өту кезеңі ` Николай Кузанский (Кузанец, 1401-1464) - оның философиясына ортағасырлық ойлау мен гуманизмнің бірлігі байқалады, себебі ол католик шіркеуінің қызметкері және гуманистер үйірмесінің мүшесі болды
Кузанецтің ойынша, Құдай дегеніміз Болмыс және Болмыстың қылы тасуының мүмкіндігі. Ол құдайды танып-білудін мүмкін екендігін көрсетуге ұмтылады, оның бар екендігін дәлелдеуге тырыспайды, құдайдың интеллектуальдік функциясын ашу арқылы Құдай ұғымының мазмұны түсінуге болады деп есептейді. Інжілден Құдай дүниені жаратқанда бәрін өлшеп, санап, таразыға салып жаратты деген үзіндіні келтіре отырып Кузанец жаратылыстану ғылымдарын, әсіресе, математиканы құдай ілімінде қолданды, табиғаттың өзі - арифметика, геометрия, музыкан пайдаланған құдайы шебердің өнерінің жемісі деп түсінді.
Құдайдың жаратушылық қызметімен бір деңгейге Кузанец сурет сәулетші, ұста, тоқымашы және тағы басқалардың өнерін қояды, екі өнердің арасындағы айырмашылық туралы айтқанымен, құдай сөзі жаратқан нәрсені адам қолы жасаған нәрсеге теңейді. Адамды құдай-адам творчестволық бастау деп, ал оның басты қабілеті - таным деп қарастырады:
адам дүниесі - микрокосм, онда адамды қоршаған табиғат дүниесі бейнеленеді, яғни адам және оның ақыл-ойы табиғат дүниесіне жатады. Кіші дүние - адамның өзі, үлкен дүние -универсум, максима-дүние -Құдай, құдайы абсолют. Олар бір-бірінің көшірмесі. Адам - екінші Құдай.
Эразм Роттердамский (1469-1536) - католик шіркеуіне қарсы бағытталған христиандық гуманизм бағытының өкілі, жас кезінде Нидерланды монастрінде монах болып, ХV-ғ. соңында Лондонда өмір сүрді. Көне грек тілінде жазылған көптеген еңбектерді латын тіліне аударды. Өз ілімін Христ философиясы деп атады, ол алғашқы христиандықтың идеялары мен идеалдарын қайтадан дамытуға бағытталған. Роттердамский адамның Інжіл (Библия) уағыздарына сүйене отырып, өзін сол жоғары деңгейге көтере алатынына сенімді, тек оны толық меңгеру керек, дінге сенушінің кейпіне өтірік ену дұрыс емес дейді. Бірақ Роттердамский Інжілді халықтың арасында таратушы ғана емес, рационализмді насихаттаушы, ал бұл діни ілімнің қағидаларына қайшы келіп отырды. Осы ерекшелік оның Ақымақтықты мадақтау (Похвала глупости) еңбегінен байқалады. Негізгі тұжырымдары: Адамдардың басым көпшілігі ақымақтар, сондықтан адам қоғамы ақымақтық қатолы, бәрін жасайтын ақымақтар және ақымақтардың арасында. Ақымақтық көпшіліктік, ұйымдық сипатқа ие. Оның көріністерінің ең қайғылысы - соғыс, ол христиандар ұмтылуға тиіс ізігілікті жоқ етіп отырады. Осының бәрі адамдардың кім, қандай дәрежеге ие екеніне қарамастан, ақымақтық ауруына душар болып отырғанын дәлелдейді. бүлардың арасында корөлдер мен папалар да бар. Эразм бұл қағиданы Христосқа байланысты да қолданады: Христиандық сенім ақымақтықтың бір түрі секілді, құдайға ақымақтардың ұнайтыны кездейсоқ емес`. Ол дінбасыларды маса толы батпаққа және улы өсімдікке теңейді, ақымақтық даналықтан күшті деп есептейді.
Эразм Роттердамский ақымақтықты даналықтан күшті деп пайымдайды. Себебі, сезімдік адам тәнімен байланысты, сондықтан ол адамның басында жиналған ақыл-ойдан күрделі, яғни, адамға адамгершілікті сақ-тау қиынырақ. Өмір иррационалды. Адамның бақыты оның адаспауында емес, керісінше, адасуында, даналыққа ақымактықты кішкене болса да араластырып отыруында. Бақыт заттың өзіне емес, адамдардың ол тура-лы пікіріне байланысты. Сол себепті адам өмірі күрделі, түсініксіз, ештеңені білу мүмкін емес. Тек табиғат қана адаспайды, ол адамдарды ақымақтықтан құтқарады, ғажайып, керемет күш жоқ, ол тек табиғатгың өзі, бірақ табиғатты да танып-білу мүмкін емес.
Еркіндік мәселесі. Адам өмірін бастайтын да, аяқтайтын да - Қүдай, бірақ екі ортадағы өмір ағымында адамға еркіндік қажет. Бұл еркіндікбелгілі бір мөлшерде: ерікті ақыл-ой реттеп отыруы қажет. Шамадан мөлшерден көп ештеңе болмауы керек. Роттердамскийдің өзі де осы принципке сүйенді. Тілі ащы болса да, сақ болды.
Э.Роттердамскийдің қағидалары: ...кез-келген заттың екі жағы бар: өлімнің артында өмір, өмір - өлім, әдемі - ұсқынсыз, байлық - кедейлік, білімдік - надандық...
Э.Роттердамский ХVІ-ХVІІ ғғ. ойшылдарының ілімдеріне, әсіресе, француздың философ-гуманисі Мишель Монтеньге (1533-1592) мықты әсер етті. Негізгі шығармасы - Тәжірибелер (1580). Бұл абстрактылы- философиялық еңбек емес, адамға күнделікті қажет, практикалық туынды. Монтеньді Аристотель мен Платон философиясы қызықтырмайды Аристотельді ол тіпті схоластикалық ғылымның құдайы деп атайды негізінен скептиктерді жоғары бағалайды. Адамды табиғаттың бөлшегі ретінде қарастырған Монтень күнделікті болмыс, күйбең тіршілікті (адам- ның киім кию мәнері, өзін қоғамдық жерде ұстай білу өнері, балала тәрбиесі және тағы басқаларды суреттей отырып, философияны өмірме салыстырып байқайды, өмірге қатысы жоқ, бос, көпірме пікірталастарға әуестігі үшін философияны сынға алады:_ менің ойымша, философияның бізге парасат пен ақымақтықтың, қаталдық пен кешірімділіктің, адалдық пен арамдықтың бірлігі табиғатқа жат, қарсы деп үйретуі баланы ойыны секілді. Антика философтарының негізгі кемшілігі қарапайым адамның күнделікті өмірінен алыстығында екендігін түсіне білдген Моятень өз өмірінің жақсы-жаман жақтарын сараптай отырып, адам үшін ең бастысы - философиялық ілімдер дамьггатын ақыл-ойға жүгініп қана қоймай, өз табиғатының сұраныстарын да тыңдай білуі екенін көрсетті: біз бөтен ойлар мен білімдерді сақтап қана қоямыз. Оларды өз меншігімізг айналдыруымыз қажет. Әйтпесе, біз от іздеп көршісіне барып, бөтен үйдің отына жылынып, өз үйінде от жағуды ұмытып кеткен адамға ұқсаймыз.
Монтень адам өмірінің мақсаты - табиғатқа сеніп, жалпылық заң бойы- ынша бірқалыпты өмір сүру деп есептейді. Табиғи заңдарға сәйкес өмір сүру ғылымы өте қиын, бірақ адамдық міндетті орындағаннан артық ештеңе жоқ, адам өз табиғатына қарсы келмеуі керек. Өлімді қарсы ала білуді де Монтень осы тұрғыдан үйретеді. Оның ойынша, өлімнен қашып құтылу мүмкін емес, өлім - табиғат заңдылығы, бір өмірдің орнына екіншісі келеді, өмір сүргісі келетін басқа адамдарға да орын босатқай жөн, яғни өлімге философиялық тұрғыдан қарау керек. Монтень бұл мәселе жөнінде Цицеронның пәлсапа соғу - өлімге үйрену деген сөз деген қағидасын мойындайды.
Біздің ойымызша, Монтень философиясы адамға аса пайдалы. Көл адамға түсініксіздеу, қарама-қарсы пікірлерге толы (Монтень жазғандарын қайта-қайта түзетіп, толықтырып отырған) Тәжірибелерден өмірге қажетті құнды кеңестер алуға болады.
Ен бастысы - Монтень адамды схоластар секілді төмендетпей, ант-ропоиентристер сияқты тым асқақтатпай, табиғи қалпында қарастырады. Шынында да, адамға ақыл-ойдың жетегіне еріп, көкке ұмтылудың қажеті жок. Адам табиғатпен үйлесімді, өз мүмкіндігін бағалап өмір сүрсе жеткілікті деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.