Оттегінің жалпы сипаттамасы

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Оттегінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Оттегінің физикалық қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Оттегінің химиялық қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.3 Оттегінің алынуы, қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Оттегінің тірі табиғатта алатын орны

Орындаған:

Тексерген:

Өскемен, 2009 жыл.
ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. Оттегінің жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1. Оттегінің физикалық
қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2. Оттегінің химиялық
қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Оттегінің алынуы,
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...10

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 12
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .13

КІРІСПЕ

Оттекті 1772 жылы швеция ғалымы Карл Шееле ашты. Оттек табиғатта ең
көп тараған элемент. Жер қыртысы массасының 47,2% оттектің үлесіне келеді.
Оттек табиғатта бос күйінде де, қосылыс күйінде де кездеседі. Бос күйінде
ол ауада болады. Ауада көлемі жөнінен 21% немесе массасы жөнінен 23% оттек
болады. Қосылыс түрінде оттек судың (88,8%) толып жатқан минералдардың
(SіО2, СаСО3, СаSО4*2Н2О, NaNOз) кұрамында, өсімдіктер мен жануарлар
организмдерінде (60— 70%) болады.
ОТТЕК (лат. Охуgenium), О, О2 — элементтердің периодтық жүйесінің VI
тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 8, атомдық массасы 15,9994.
Табиғатта ең көп таралған элемент, үш изотопы (16О, 17О, 18О) бар. Оттегі
элементі екі атомнан құралған О2 жай затын түзеді. Швед ғалымымен бірге оны
1774 ж. ағылшын ғалымы Джерми Пристли (1733 - 1804) ашқан. Оттегі — түссіз,
иіссіз газ, тығыздығы 0°С және қалыпты қысымда 1,42897 гл, қайнау 1
182,9°С-та көгілдір сұйықтыққа айналады, қату t -218°С, балқу t- 58,4К,
суда аз ериді, тұтқырлығы өте аз, магнитке тартылады. Қосылыстарында екі
валентті. Химиялық белсенділігі өте жоғары. Оттегі жеңіл инертті
газдардан басқа барлық элементтермен әрекеттесіп, химиялық қосылыстар —
тотықтар түзеді.

1. ОТТЕГІНІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Оттегі - 2-периодтың, ҮІ-топтың элементі. Атомның электрондық
формуласы 1s2 2s 2 2p 4 , II және 0 тотығу дәрежелері тән. Оттегінің
тотығу дәрежелерінің шкаласы:
+ІІ + ОҒ2
0+О2, О3, 0°
-I+Н 2О, Nа2 O2, ВаО2
-II + ОН- , Н 2О, SО3, NaОН, H2SO4,
К 3РО4, КА1(SО4)2
Электртерістігі жоғары (3,50; фтордан кейінгі екінші элемент), типтік
бейметалдық қасиеттерді көрсетеді. Не, Ne, Аг элементтерден басқа
элементтермен қосылыстар береді, көптеген оксидтер, гидроксидтер, оттекті
қышқылдар тұздарының құрамына енеді.
Жер қабатында 55% және табиғи суларда ең көп таралған элемент, бос
және байланысқан түрде кездеседі. Минералдар мен тау жыныстары
(алюмосиликаттар, кұм, балшық, құмдақтар т.б.) құрамына енеді. Бос (таза)
оттегі ауа кұрамында болады (= 1,1 • 1015 т).
Барлық организмдердің тіршілігіне өте қажетті элемент, органикалық заттар
көбінің құрамында болады, сан алуан биохимиялық процестерге қатынасады,
тіршілікті қамтамасыз етеді.
Оттегін 1769-1771 жылдары швед химигі К.В. Шееле ашты және одан тәуелсіз
1774 жылы ағылшын химигі Дж. Пристли қоса ашты. Олар оттегін НgО мен КNО3-
ті қақтау арқылы алды.

1.1 ОТТЕГІНІҢ ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТІ

Оттек молекуласы (О2) екі атомнан тұрады. Оттек түссіз, иіссіз, дәмсіз
газ. Оттектің бір литрінің массасы 1,43 г. Ауамен салыстырғандағы тығыздығы
1,1. 20°С температурада 1 көлем суда 0,03 көлем оттек ериді. Оттек
атмосфералық қысымда және—183°С-та сұйыққа айналады. Сұйық оттек көкшіл
түсті болады. —219°С-та оттек қар тәрізді қатты күйге көшеді.
Жай зат - оттегі үйектелмеген О2 (диоттегі), бұл - элементтің бос
түрдегі болуының тұрақты аллотроптық формасы. Газ түссіз, сұйық күйде ашық
көкшіл, қатты күйде көк.
Ауаның құрама бөлігі: 20,94%. Сұйық ауадан азоттан N2 кейін қайнап
шығады.
Ауада көп заттардың жануын қолдайды. Суда аз ериді (31 мл1 л Н2О, 20
°С), бұл N2 азотпен салыстырғанда сәл жақсылау (көбірек).
Физикалық тұрақтылары:
Мг= 31,998 = 32, р=1,43гл (қ.ж.)
tк = -182,962 °С tб =-218.7 °С

1. ОТТЕГІНІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТІ

Молекуласындағы қос байланыстың беріктігінен бөлме температурасында
химиялық белсенділігі төмен. Қыздырғанда күшті тотықтырғыш, көп
металдармен, бейметалдармен әрекеттеседі.
02+2Мg=2Мg0

О2+S = SО2
Темірді таттандырады (баяу тотығу).
Қарапайым сапалық реакциясы - шала жанған ағаш жаңқасының оттегі
атмосферасында ашық тұтануы.
Оттегін алу:
а) өнеркәсіпте - сұйық ауаны фракциялық дистилдеу, су электролизі;
ә) зертханада - оңай айырылатын оттегін
Nа 2О2, КCl3, НgО, КNO3, КМпО4 заттарды қыздыру:
1) 2НgО = 2Нg + О2
2) 2KMnО4=К 2МпО4+МпО2+О2
Мn+1е-=МпҮІІ }+4е-
Мп ҮІІ + Зе-=МпІҮ }+4е-
2О-ІІ-4е--2О 22 }-4е-
Негізгі химиялық өндірістің маңызды өнімі. Реагент ретінде химиялық
технологияда (сульфидтік руданы күйдіруге, оксидтерді синтез-деуге),
металлургияда (шойын және болат өндіруде), көмірді газдандыруға, металдарды
дәнекерлеу мен кесуге қолданады, сұйық оттегі -зымырандық отынды
тотықтырушы. Жану, шіру және дем алу процестері нәтижесінде атмосферадағы
оттегінің кемуін фотосинтез арқылы өсімдіктер толтырады.
Адамдар және жануарлар оттегін өкпесіне жұтқанда, ол қанның гемоглобинімен
байланысады және клеткаға тасымалданады, ал онда оның көмегімен органикалық
заттар тотығады (ең алдымен глюкоза), солай организмнің тіршілік энергиясы
қамтамасыз етіледі.
2. Озонның физикалық қасиеттері

Жай зат- озон полюсті (үйектелген) О3 молекулалардан құралады
(триоттеп), оның кұрылысы аяқталмаған үшбұрыш [:О(О)2] (sр2-гиб-ридтену,
(О-О-О) =117°, а-л-байланыстар. Ашық көк газ, өзіне тән (озондық) иісі
бар. Суда еруі О2-ге қарағанда артық (285 мл1 л Н 2О, 20°С-та). Физикалық
тұрақтылары:
Мг= 47,997 - 48, р=2,14гл(қ.ж.)
tб=-192,7 °С, tк=-111,9°С

Озонның химиялық қасиеттері

Озон оттектің аллотропиялық түр өзгерісі. Ол табиғатта нажағай
ойнағанда, ал лабораторияда оттекке баяу электр разрярын жіберу арқылы
түзіледі:
ЗО2 = 2О3.
Оттекпен салыстырғанда озонның тотықтырғыштық қасиеті өте күшті, өйткені ол
өте активті атом күйдегі оттекті бөле ыдырайды:
О3 = О2 + О
Озон оттек әрекеттеспейтін көптеген заттарды тотықтырады, мысалы:
2КІ-+.О° +Н2SO4 = I2+0'2 +К 2SО4 + Н 2О2-
Озонның органикалық заттарды тотықтыру қасиетін судағы, ауадағы
бактерияларды жоюға қолданады.
А у а. Атмосфералық ауа көп газдардың қоспасы. Ол көлемі жағынан 21%
оттектен, 78% азоттан, 0,9% инертті газдардан, 0,03% көміртек (IV)
оксидінен және әр түрлі кездейсоқ қоспалардан (SО2, Н2S, СО, шаң, су буы т.
б.) тұрады.
Оттек, азот және инертті газдар ауаның тұрақты кұрам бөлігі. Көміртек (IV)
оксиді, су булары, шаң мөлшері жағдайға байланысты өзгеріп отыруы мүмкін.
Тотықгырғыш қасиеті О2-ден көп артық, бөлме температурасында металмен,
бейметалдармен және құрамы күрделі заттардың көбісімен реакцияға түседі:
О3+ Н2= Н 2О + О2 О3+ Н2 S = SО2+Н 2О
ЗО3+Сг = СгО3 +ЗО2 4О3+ЗРЬS = ЗРЬSО4
Оттегімен қоспасында тұрақты (озондалған оттегі), ультракүлгін сәулелері,
катализаторлар және азот оксидтері әсерінен ыдырайды (атмосферадағы озон
қабатының бұзылуы):
203 302
Сапалық реакция:
О3+ Н 2О +2Кl = І 2 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.